Różnice w funkcji języka mówionego i pisanego:

• Komunikacja dwupoziomowa (JP): W języku pisany jest komunikacją

dwupoziomową, gdzie kodowanie i dekodowanie tekstu są oddzielonymi
operacjami. W przypadku języka mówionego istnieje jednoczesna produkcja i
percepcja mowy, co oznacza, że mówienie i słyszenie są zintegrowane w jednym
akcie komunikacji.
• Znakowe kody niewerbalne (JM): Mówienie wykorzystuje znakowe kody
niewerbalne, takie jak gesty, mimika, intonacja, tempo, rytm, pauzy itp. Te
elementy są trudne do przekazania w piśmie, co prowadzi do różnic w ekspresji i
znaczeniu wypowiedzi.
• Parajęzyk (JM): Mowa często wykorzystuje parajęzyk, obejmujący elementy
suprasegmentalne i paraleksykalne, takie jak cechy głosu, dźwięki pozajęzykowe
i interiekcje. Są one trudne do odwzorowania w piśmie.
• Współzależność od kontekstu (JM): W języku mówionym wiele informacji zależy
od kontekstu, sytuacji i relacji między rozmówcami. W języku pisany te
zależności muszą być wyraźnie wyjaśnione w tekście.
• Monologi (JP): JP to zazwyczaj monolog, podczas gdy w JM dominuje dialog, co
oznacza komunikację zwrotną między rozmówcami.
• Oficjalny charakter (JP): Teksty pisane często mają charakter oficjalny, co
wpływa na styl, a także na dystans między autorem a czytelnikiem.
Różnice w strukturze języka mówionego i pisane:
• Konserwatywne elementy w JP: Język pisany często zachowuje archaiczne i
konserwatywne elementy, zarówno w formach gramatycznych, jak i w
słownictwie. To związane z jego rolą jako nośnikiem tradycji.
• Diachronizm w JP: JP jest często bardziej diachroniczny, nasycony elementami
archaicznymi, które w JM mogą być wypierane lub ulegać przekształceniom.
• Konsolidacja i kodowanie (JP): JP umożliwia precyzyjne kodowanie informacji, co
jest ważne, zwłaszcza w dziedzinach naukowych i literaturze. JP ma bardziej
spójną strukturę i mniejszą homonimię językową.
• Otwartość na innowacje (JP): JP ma zdolność do przyjmowania nowych innowacji,
szczególnie w zakresie słownictwa i konstrukcji zdaniowych, co pozwala na
tworzenie nowych konwencji stylistycznych.
• Trwałość tekstu (JP): JP jest bardziej trwały, co oznacza, że informacje w tekście
zapisane są na stałe. W JM informacje mogą być ulotne, zwłaszcza w
nieformalnych konwersacjach.

1. Funkcja komunikacyjna:
• Język mówiony (JM): Jest używany w sytuacjach bezpośrednich, zwykle w
rozmowach między ludźmi. Jego przekaz jest bardziej dynamiczny, zależy od
kontekstu sytuacyjnego, tonu głosu, intonacji i gestów.
 • Język pismeny (JP): Jest bardziej formalny i statyczny. Teksty pisane mają na ogół
określoną strukturę, która nie zależy od konkretnego odbiorcy ani sytuacji
komunikacyjnej.
2. Znaki kinezyczne:
• JM: W języku mówionym korzystamy z gestów, mimiki, intonacji, tempo
mówienia i innych znaków kinezycznych, które stanowią ważny element
komunikacji niewerbalnej.
• JP: Teksty pisane nie zawierają tych elementów niewerbalnych. Komunikacja w
JP opiera się wyłącznie na tekście i grafice.
3. Kody dźwiękowe:
• JM: W języku mówionym korzystamy z różnych aspektów dźwięków mowy,
takich jak tempo, melodyka, iloczas i akcent. Te elementy mogą wpływać na
znaczenie wypowiedzi.
• JP: Teksty pisane są pozbawione tych elementów, co może prowadzić do innych
interpretacji tekstu.
4. Kontekst sytuacyjny:
• JM: W mowie, kontekst sytuacyjny jest często istotny. Wiele wypowiedzi w JM
jest mocno zakorzenionych w okolicznościach, w których są wygłaszane.
• JP: Teksty pisane są zwykle bardziej niezależne od konkretnego kontekstu
sytuacyjnego. Autorzy muszą dostarczyć wszystkich niezbędnych informacji, aby
umożliwić czytelnikom zrozumienie tekstu.
5. Sposoby wyrażania emocji:
• JM: Mówienie umożliwia wyrażanie emocji za pomocą intonacji, głośności, tempo
mówienia i innych środków fonetycznych.
• JP: Teksty pisane muszą polegać na słowach i konstrukcjach zdaniowych, co
może ograniczać wyrażanie emocji w porównaniu z mową.
6. Formalność:
• JM: Język mówiony często jest bardziej nieformalny i swobodny, a jego reguły
gramatyczne mogą być mniej ściśle przestrzegane.
• JP: Teksty pisane, zwłaszcza te o charakterze oficjalnym, są bardziej formalne i
rygorystyczne pod względem gramatyki i stylu.
7. Trwałość tekstu:
• JM: W przeciwieństwie do tekstu pisane, wypowiedzi mówione są ulotne i nie
pozostawiają trwałego śladu. Słuchacz musi polegać na swojej pamięci lub
notatkach.
• JP: Teksty pisane są trwałe i mogą być przechowywane, dzięki czemu można do
nich wracać w dowolnym czasie.