Dr. Öğr.

Üyesi Ahmet ŞUMNU

Bir Doğru Boyunca Hareket
 Konum ve Yer-değiştirme
 Ani Hız ve Sürat
 İvme
 Hareket Diyagramları
 Bir Boyutta Sabit İvmeli Hareket
 Bir Boyutlu Hareket
 Bir hareketi oluşturan unsurları uzay ve zaman
cinsinden ifade edilmesiyle ilgilenen klasik mekanik
branşına “Kinematik” adı verilir.
 KONUM: Bir cismin yerinin bir referansa göre
belirlenmesidir.
 Bir cismin “konum vektörü”, bulunduğu koordinat
sisteminin orijininden cismin bulunduğu noktaya
çizilen vektördür.
 Bir parçacığın konumundaki değişiklik onun yer-
değiştirmesi olarak tanımlanır

 Hareket eden parçacığın aldığı yol ile yer-

değiştirmesi aynı değildir.
 İlk konumu x1=5 m ve son konumu x2=12 m olan bir
cismin yer-değiştirmesi Δx=12–5 =7 m olacaktır. Δx’in
pozitif olması, yer-değiştirmenin +x yönünde olduğunu
gösterir.
 Cisim x1=5 m konumundan x2=1 m konumuna hareket
etseydi, yer-değiştirme Δx =1–5=–4 m olurdu. Δx’in
negatif olması, yer-değiştirmenin –x yönünde olduğunu
gösterir.
 Yer-değiştirme, hem büyüklüğü hem de yönü olan
vektörel bir niceliktir.
 Yer-değiştirme yönü olarak Δx işaretini kullanacağız.
 Konum-zaman Grafiği ve Ortalama Hız:
 Bir parçacığın ortalama hızı, parçacığın yerdeğiştirmesinin,
bu yer-değiştirme süresine oranı olarak tanımlanır.

 Ortalama sürat hareket boyunca alınan toplam yolun geçen

toplam zamana oranıdır.
Bir cismin konum-zaman grafiği grafikte
verilmiştir. Bu cismin ortalama hızı
hesaplayınız.

Vort= Δx/Δt=2,0/6,0=1/3 m/s

 Ani hız, Δx/Δt oranının Δt sıfıra giderken aldığı değerdir;

 Bir parçacığın ani sürati, onun hızının büyüklüğü olarak

tanımlanır ve konum zaman grafiğinin herhangi bir
noktasındaki eğimine eşittir.
 Örnek
Bir parçacık x ekseni boyunca hareket etmekte olup , x koordinatı x =
-4t+2𝑡 2 ifadesine göre zamanla değişmektedir. a) t=0 ile t=1 s ve t=1
ile t=3 s aralarındaki parçacığın yerdeğiştirmesini ve ortalama hızını
bulunuz, b) t=2,5 s de parçacığın ani hızını bulunuz.
Bir boyutta sabit ivmeli hareket
İvme sabit olduğunda, ortalama ivme ani ivmeye eşit
olur. Hız hareketin başından sonuna kadar aynı oranda
artar veya azalır.
 Ornek : x- k . ni boyunca il rl yen bir 'fuiicti . t = 10 iyiud h1z1111 diizgii.n
�
o larak 1 0 n , den 3 0 ml -• ye �1kar1 yor.
a-) S tirficfintln i vm e' ini bu]unuz.
1

b-) Bui ·n1el enme itrecinin ilk -· an ,1nda otomobil n kadar ol ahr'.
1 1

c-) Bu i vm t 1un fir ieind oton1obil ne kadar - 1 ,ab ·.

30-10
a-)• ct mt = .............. ....................... = 2 1n1s­
10-0
ÖRNEK
İnsan vücudu yüksek ivmeli bir travma (ani duruş) içeren bir
kazada en fazla 250 m/𝑠 2 ivme büyüklüğüne dayanabilir. İlk
hızı 105 km/sa olan bir otomobilde kazaya uğrarsanız ve
önden açılan hava yastığı sizi durdurursa, hava yastığı hayati
tehlikeye yol açmadan sizi en az ne kadar mesafede
durdurmalıdır?
 vücudu yüksek ivmeli bir travma (ani duru içeren bir
kazada en fazla 250 m/ 2 ivme büyüklü dayanabilir.
hz 105 km/sa olan bir otomobilde kazaya u ve önden
açlan hava yast sizi durdurursa, hava yast hayati tehlikeye
yol açmadan sizi en az ne kadar mesafede durdurmaldr?
Işık boşlukta ve havada sabit 3x108 m/s süratle ilerler. a) Bir ışık
yılı ışığın 1 yıl içinde aldığı mesafe olarak tanımlanır. Bu veriyi
kullanarak 1 ışık yılının kaç metre olduğunu bulunuz. b) Işığın 1
ns’de aldığı yolu metre cinsinden ifade ediniz. c) Güneşte bir
patlama olduğunda olay ne kadar sonra dünyadan gözlenebilir? d)
Astronomlar, Apollo astronotlarınn aya yerleştirdikleri bir
aynadan lazer ışığı yansıtarak dünya ay mesafesini çok hassas
ölçebilirler. Bu lazer ışığının dünyadan gönderildikten ne kadar
süre sonra dünyaya döneceğini bulunuz.
Bir binasının damında, yerden 46 m
yüksektesiniz. Bir kişi binanın yanında
sabit 1,2 m/s süratle yürümektedir, boyu
1,80 m dir. Eğer elinizdeki yumurtanın
onun başına düşmesini istiyorsanız
neredeyken yumurtayı bırakmalısınız?
 Duran bir cismin
konum-zaman,, h1z-zaman, ivme-zam,an grafi� _ eri:

X V a

t t t

Konum-z,aman Ivme-zama1n
A ve B arabaları bir doğru üzerinde hareket etmektedir. A’nın
başlangıç noktasından mesafesi zamana bağlı olarak xA(t)=αt
+β𝑡 2 ile verilmiştir. α=2,60 m/s, β=1,20 m/𝑠 2 dir. B arabasının
hareket noktasından mesafesi ise xB(t)=γ𝑡 2 -δ𝑡 3 ile verilmiştir.
γ=2,80 m/𝑠 2 ve δ=0.20 m/𝑠 3 dür. a) Başlangıç noktasından
ayrıldıktan sonra hangi araba daha öncedir?
xB(t)=γ𝑡 2 -δ𝑡 3 xA(t)=αt +β𝑡 2
Referanslar
 Serway, Beichner, Fen ve Mühendislik için Fizik 1,
PalmeYayıncılık, Çeviri Editörü: Prof. Dr. Kemal
Çolakoğlu, 2002, ISBN 975-8624-22-9.
 http://yunus.hacettepe.edu.tr/~polat/FIZIK-I-DERS-
NOTLARI.pdf
 http://nsankir.etu.edu.tr/nsankir/Fiz101_Ders_Notlar.html