मह भ रत

मह भ रत खड नवव : वनपव भ ग पहहल

अश क क ठ र
ई सह त पह ष न
म भर
मर ठ अनव दक : श . अश क क ठ र
ashokkothare@gmail.com
पस क ल लखन च सव कक अनव दक कड सरह# अस$न
पस क च हक&व त ल अ&श च पनमदण व न ट, हचतपट हक&व
इ र रप & र करण स ठ अनव दक च लख परव नग घण
आवश क आ . स न क ल स क दश र क रव ई ऊ शक .
ई स ह त पह ष न
G1102, Eternity, Eleventh floor
Eastern Express Highway. Thane, 400604
www.esahity.com
esahity@gmail.com
©esahity Pratishthan®2018
• हवन म$ल हव रण स ठ उपलब7.

• आपल व च$न झ ल वर आपण फ़:रवड कर शक .

• पस क वबस टवर ठवण पव= हक&व व चन व ह ररक क ण

व पर करण पव= स ह त पह ष नच लख परव नग घण आवश क
आ .

पक शन : १० ऑकटDबर २०१८
 - अनव दक च द न शबद -
ह &द $ म न ज क & J रचन सवम न आ त ल एक म भ र आ . ह &द&च$
सगळ पर&पर , च ल रर , स&सक र ह &च मळ& म भ र आ . चRकस ह &द $
व हकल ब च वळ अमक पथ क & पच र आल अस पश पड पर& , त च
सम 7 नक रक उतर म त त ल हमळ न . च र जण च र कलपन स &ग वत च
गD7ळ उड . ऊ न व त वह व ट , पथ ह &च म$ळ क ठ आ ल# व
हसठ प तन आ , अनव द व चल कW, त पश &च सम 7 नक रक उतर&
हमळ ल अश म झ अप# आ . म ण$न, म म भ र ह म क व च मर ठ
अनव द करण च ठरवल. आ प Y म भ र वर बरच लल ल गल आ व ह पढसद
पषकळ लल ल ज ईल पण म भ र , जस^ आ स^, व चक &न हमळण आवश क आ व
ह भ ष & र न म व चक &न द आ .
म भर एक म क व आ . अस^ म ण , सव म ठ ग&थ आ . म म त
अनव द कर &न गद कल आ क रण, मल कहव च अ&ग न . म भर च
उपलब7 पह & क & J भद आढळ . त स ठ सगळ भद भ ष & र घ ल आ
म णज, क & J र b न ज व$ न .
म झ व चक स 7 मर ठ आ ज &च ज न म जक आ अस^ गd 7रन म अनव द च
भ ष ब ळब 7 मर ठ ठवल आ , त मळ^ क ण ल स जपण व च ईल व
समजल. क & J लखक अश ग&थ च अनव द कर &न मद म प च न (Archaic) भ ष
व पर पर& म झ अस अनभव आ हक&, ब f क व चक &न व चण स त स .
म ण$न भ ष आपल न म च च ओघव ठवल आ .
म भ र च अठर पव आ वत आ7 च अस आहदपव म ण$न एक ज डल आ .
आहदपव मळ म भ र ल मख कथ भ ग च प$वiह स व चक &न समजल.
आहदपव ह &द&च$ अनक पर ण &च मळसत च कलपन . म ण$न मझ म फर
म तव च आ . म म त अनव द करण च स स ठ स&प$ण म भ र स 7 रणपण
प&चव स ख&ड & हवभ ग$न हदल आ . त मळ^ इ&टरनटवर चढव &न व उ रव &न स प
ज ईल अश अप# आ . त म$ळ म भ र च ख&ड कल आ , त ल नवव
ख&ड आपण आ व चण र अ . वनपव च पह ल ख&ड आ .
म भर क7 लल ल गल अस पश न म व चण च मन डकव म ण$न
त बदल थ ड लल आ . म व र व गR म बद आपल ल म आ ,
स 7 रणपण इसव सन प$व ५५० वषi द घ म नभ व ऊन गल. जर म भ र च
रचन त आ7 च अस र त च उलख त क ळ ल जnन व बद स ह त
हनहo च आल अस . बद ल स &ख मन अस^ स&ब 7 . क रण, त च तवज न
स &ख हवच र वर आ7 र आ . व स &च भगव ग वद & च तवज न म &ड ज
लनन अव च न आ व स &ख हवच र ह &द $ तवज न ल पह ल म णज, सव
जस जन समजल ज . जर बद च आ7 च अस र हनहo च त च पभ व
बद च हवच र &वर झ लल हदसल अस . हवशष करन द घ र जघर ण च
म णज त &च हश#ण त कळ ल सवqतम असण रच मग त च अभ स ग ,
कdषण आल अस . हवशषकरन जर द घ 7म वर क म कर र अपह#
आ . पर& , पत # अस^ हदस हक&, त दघच तक ललन स ह त उलख
आढळ न . ह च अथ म भ र त न& रच कळ रचल गल अस व. दसर
अ&द ज अस कW, वद & तवज न लल ण र व स व म भ र क र व स एकच व हक
अस^ स 7 र म नल ज आ . वद & च स र म भ र ल ग आ . वद &
तवज न च उगम त च सम र स झ ल सवम न आ . म भर लल ण र व स
स &ग , वद &च हवसर पड च लल आ र जन सप भष समन न&
समज व म ण$न कथ रप $न उपलब7 व व ह स ठ त &न म भ र क लपहनक
रचन कल आ . अस^ सव प आपण अ&द ज कर शक हक&, म भ र इसव सन
प$व ४००च सम र स म णज, अश क सम ट च आ7 लल ल गल अस व.
म भर सव v व स एक प त अश भ$हमक कर &न हदस . त पम ण कdषण म ण$न
ज प त आ त च सगळ क व प व स ज &च खर न &व कdषण दnप न आ , ^च
कर आ अस व ट . म णज म भ र क र व स त &च रचन द न भ$हमक
कर & अस^ म ण व ल गल. त मळ^ अस समजण स रक नस व कW, म भ र
त &च कलपन &च च एक भ ग आ .
मझ म , अश चचi $ म भर
वळ व थ न घ लव & ह &द&न ल कथ & $न क
स &ग व च आ प व. एक ऐह लसक दस ऐवज म ण$न म भ र उप ग ईल
अस^ व ट न . म भर ल कथ प , त ल अह र&लज पस&ग ^च स &ग
हक& सगळ कप लकललप आ . पर& , त & $न ज हशकवण च प तन झ ल आ
अपह म आ .
आपल कड इ&गज &न स &प च हश#ण पद आणल त आ7 ह &द& $ ल हदज,
प ठश ळ & $न प थहमक हश#ण घ अस &. त पथम, अ#र ओळख न& र गहण व
म भर हशकवल ज ई (पर ह ब हण &च प ठश ळ & $न त हशव कमक &ड च
पथ हशकवल ज ) ल# घ ल प ह ज. क रण, म भ र $न म णस ल ज वन
कस जग व त बदलच म गदशन हमळ . म भ र एक शn#हणक म ध म म ण$न
व पर . आपल हशव ज र ज &च हश#ण म भ र $नच झ ल . त $न ज
हन श स हशकवल आ ^च आपल हश#ण . मझ म , &च उदश व चक &न
ड ळ सम र घऊन म भ र व च व, 7 हमक ग&थ समज$न भ बडपण व च$ न क रण
7 हमक ग&थ न . म भर अनक बRद क& आ जस^ भगव ग , हवदर$ ग ,
कहणक ग वगnर. सगळ ज वन च ज न आ म ण$न पत क श ण ह &द,$ म भ र
व चण ठवल र त च भल ईल. त &न स जपण हमळ व म ण$न पप&च
आर&भल आ . ई-स ह त त च हवन मल हव रण करण र आ म ण$न त &न श शv
7न व द.
अश क क ठ र

म झ ई-मल – ashokkothare@gmail.com

ह वरन आपण म झ श स&पक कर शक .

ह पस क च मदण करण स ठ अनव दक च आ7 परव नग घण आवश क आ . न
घ ल स गन ठरल व त वर ग क रव ई ईल.
ह ई-पस क च हवन मल हव रण ई-स ह त करण र आ पर& , ई-पƒस क
कण कणल हवन मल भट दऊ शक .
म झ हवच र व स&श 7न क & J बल:ग म7$न पलसद कर अस अस^ –
You are invited to visit my other blogs
Ashok Kothare, http://ashokkotharesblog.blogspot.com/
for stories
I reckon, http://kotharesviews.blogspot.com/ for philosophy
You may visit blog, Ideas and tips on any subject,
http://kotharay.blogspot.in/
for intelligent discussions.
My Marathi Blog, http://kothare-marathi.blogspot.in/ मल अस व टत
Freedom of Expression, http://kothare-thinks.blogspot.in/
 - म भ र वनपव ख&ड पह ल -
ह ख&ड ल पकरण ख ल ल पम ण आ
वनपव ल भ ग – पह ल अरण क पव, हकरम र व7 पव, अजन अहभगमन पव,
वनपव भ ग पह ल
(पह ल अरण क पव सर)
वnश&प न प थन कर , ओम ब ल$न न र ण व नर ह &च पहवत समd स समरन व
म दव सरसव च समरण करन त न& र ज अस घ ष करन पढ ल भ ग च व चन
करण र आ .
जनमज बल , सवशष अस अ&श व र अस$न , र सद त &च च क क च
मल &न , 7d र ष… च पत &न त &च दस च मद न, ख ट द फसवल
गल मळ^ कRरव श त &च उभ वnर झ ल , त हवकd पवdत च चल भ व &च
अपशबद न भरलल मक फळ& ऐक$न स& पलल म झ पणज ब पढ क कर
सहवस रपण मल स &ग . म झ पणज ब इ&द स रख ह मम व न, 7 डश अस$न , त &च
दnव हफरल . त कळ त &च हदवस कस^ क&ठ , त दद†व पररलसथ
असलल प &डव च प वल वर प ऊल ट क$न क ण गल, त &न त कठ ण पस&ग
आपल ज वन कस घडवल, कठ र , त &च वनव स ल ब र वषi कश
गल . सवशष हवरक पवdत च, ब हण &प# शष अस म झ पणज ब ज म ठ शतघन म ण$न
ख नम त &च पतन बर बर कस र . त &च वnर ग प$ण ज वन आहण ह च
प ह वत कस स &भ ळल गल . न म सत ब लण र, ज&गल ल आपतJन 7n न
स म र ज ण र, वnर ग ह &च स&पत असण र, अश म झ पणज ब &च म ह मल
स &ग . त &च उजवल इह स मल मच मख $न ऐक व च आ . खर खरच
ऐकण स ठ म अह उतसक झ ल आ .
वnश&प न स &ग , नक च शकन ह कRरव &च ममन खट द फसवल न& र
मनस पक रक पस&ग $न गलल पर कम प &डव, 7d र ष… च न दष मल &कड$ न
हवन क रण हचडवलल, हवशषकरन त &च पतन च अपम न झ ल मळ^ व लथ झ लल
अस^ लस न पर च व7म न न &व च म द र $न ब र पडल. #हत &च पर&परनस र
आप पल शस घऊनच हनघ ल . त &च बर बर त &च पतन कdषण .
उतरकड हनघ ल. इ&दसन आहण त &च सवक त &च पररव र स त च रथ & $न
त &च म ग$न हनघ ल . एक&दर सगळ चRद जण . नगर $न ज आ
समजल वर नगरव स म ठ दvख अ& vकरण न त &न हनर प दण स ठ रसत वर
आल . त गद=न रस फल$न गल . पज जन हभषम, हवदर$ , द ण आहण
गR म अस म बर ल क &न त बदल दषण द . पज जन एकमक &न स &ग
, "आ आपण सगळ प रक झ ल आ . क हवपर आ . न दव
क ठ गल . ख ट द पशस क7 प स$न झ ल कW, आमच र जपत त क रण &न अस^
दश 7ड स ज आ ? उघडपण द q7न ल व 7d र ष… ल त स ठ जब बद र 7र
. त बर बर कण, सवल पत शकन आहण दvश सन ह &न सद द ष द .
हवच र , क ठ गल आपल पर&पर , क ठ गल हनह तव^, बल , अश न
आपल र ज फ रक ळ हटकण र न . अश र ज आम सरह# असण र न , जथ
र ण च भर सभ हनभतसन थ आमच लक•सन &च क ण स&र#ण करण र?
रज पपच आ7 न झ ल आ क &? ब हण ब ल , पररलसथ आणख न
हबघडण आ7 ह र ज $न हनघ$न गल प ह ज. जथ आ स&सकd , हशष च र, म द
क टक रपण प ळल ज थ अस^ कस झ ल. जर र ज च गन ग र झ ल र पजन
क कर व च? अश र ज आपण आन&द , सख , सम 7 न र b शकण र न .
द q7न जर र ज झ ल र अर जक सव र ज पसरल. पढ ल क एक व क
स &ग , चल आपणसद प&डपत &बर बर रज स ड$ न ज ऊ. त &च कम
स&सकd , हनह , न , म द , हशष च र आहण म ण$सक• असल. सगळ आ
लस न पर अस&भव ण र". अश रर न, पज जन प &डव &च व ख णण आहण
कRरव &च न ल लस कर .
वnश&प न स &ग अस , अस^ उदग र हनघ व पज प &डव &च म ग म ग च ल$
ल गल . त ल ज ष न गरव स प &डव &न व त &च पतन ल त &च शभच‘ द
. ज ड$ न नमसक र कर . हकत क &न अश$ अन वर झ ल . क& J वट
ठ ण म &ड$न म ठ म ठ न रड . हकत क लस & क& व मदच आठवण न
श क क$ल झ ल त . म ठ &च प b न त च स असलल ल नगसद रड$ ल गल
. स&प$ण आसम& दvखम झल व अश प &डव त च रथ च म ग$न
स वक शपण च ल पत क नगरव सJन अहभव दन& कर पढ नगर च स मच हदशन
सरक . क & J पनv पन हवन& कर अस कW, त &न वनव स जऊ न .
क& त &न इ&दपसथ ज ऊन र व व त &च बर बर सद ण च गष
पज जन कर . प &डव &च सश ल र ज क रभ र च हकत क व ख णण कर व
त हवरद द q7न च व ईट क रभ र च हनभतसन कर . क & J कRरव &च
गnरव ण$क•बदल ब ल अस &न त &च व ईट स&ग ल द ष द . र ज च &गल
ण स ठ त वर च &गल स&सक र अस व ल ग पर& , कRरव &वर सरव प स$न
च &गल स&सक र झ लच न अस क & J ब ल . प &डव च वnर ग वdत आहण
कRरव &च व सहनक वdत ह &च लन ब हण कर . क & J ब हण ब ल ,
कRरव &न ऋष गd वद अभ सल त $न ख ट क ढण स ठ , प &डव &न वद अभ सल
त ल ज न स&प दन करण स ठ अश लन . वद च अभ स न
म णस च &गलपण व ढ ज पर& , कRरव &च व ईटपण च व ढ आ अश ट क
. कRरव दजन &च स&ग असल मळ^ त &च मह भष झ ल आ अस^ क & J
स &ग .
लस न पर ल र व श &च पश&स करण र ब लण ऐक$न ल7ष र त न ब ल ,
मच कdप हशव द न आम 7न झल आ . मच पम न आम कd थ झ ल
आ . त जमलल ल क & ल ब हण &कड प b न प &डव त &च आहशव द न आपण
पन झल आ अस नम प$वक स &ग . प &डव त ल क &न स ग , अस^ प ,
आमच ज स स कर नक क रण, त मळ^ आमच आप ज अज$न त &च ब
आ , जस^ वdद हभषम, क& म , हवदर$ ह &च जवल 7क ऊ शक . आपण
ज ण च हक&, आमच स म व नव स ऊ शकण र न व थच म ल
र व चआ व & त &न न दखव आणख न चRद वषi क ढ , त न& र आम णर
आ व & मच स ग च आवश क असल व & म आम ल स य कर .
 प Y कळ क ढ . आमच ज आप थ आ त &न मच आ7 र च गरज आ
द . आमच ज ण न त &न फ र दvख झ ल आ त &च क ळज घ .
वnश&प न पढ स &ग , प &डव &च हवन& ऐक$न त जम व &न म ठ न आक & कल .
प &डव &च पर ण च उतक&ठन व ट प ण च ठरव$न पज जन प &डव &च मग
ज ण च थ &बव . प &डव आपल उतर हदशन ज आहण सम त &च
हनव ससथ न पर ज . न गर क पर हफरल वर प &डव त &च रथ & चढ . पढ
ज &न एक पच&ड आक र च वड च झ ड कड . त वड च झ ड च न &व
पम ण . ग&ग हकन र . थ र त मकक म करण च ठरव$न त &च श–च,
मखम जन द हव7 आट प . त &च वर आलल आपलतमळ^ व लथ झ लल
असल मळ^ फक प ण हपऊन र ण च ठरव . ग&गच पहवत जल &च प शन करनच
रत थ कढ . त &च बर बर असलल द न पक रच ब हण, ज & क&
अह— त व दसर नव सद त &च हव7 उरक$न घ . क & J प &डव &बर बर
थ &ब व क & J पर हफर . सगळ आप पल हशष गण & बर बर . ज थ &ब
थ प &डव &स र . अह— त त &च अ— च व$न वद &च पठण म ठ न सर
कर . त मळ^ थ हदव ज च अनभव सगळ &न . त ब हण &मध प &डव
हवशष जसव हदस . त "पम ण" वd# ख ल वद पठण &मळ^ पहवत व वरण
उतपन झ लल . वद च स म ग ण च भ^ड थ त ब हण सर .
व वरण च पसनपण त मळ^ व ढ . त मळ^ प &डव &च मन वर ल प प झ लल
पररलसथ मळ^ आलल दडपण कम व श& . त सम ग न सद
समल . अश रर न वनव स ल पह ल र त कश गल त &न समज
न .
अश रर न वनपव ल पह ल अरण क पव च पह ल भ ग स&पल .
 वनपव भ ग दसर
(पह ल अरण क पव पढ च ल$)
वnश&प न स &ग अस , दसर हदवस उगवल स^ पस करण र ब हण प &डव &पढ
उभ र ह ल. त &न उदश$न ल7ष र ब लल , "आमच 7न, वnभव अल7क र आम
घ लवल आ अश पररलसथ आम आ वन पवश करण र आ . थ आम
क&दमळ&, फळ^ ख ऊन व हशक र करन जगण र आ . वन अनक पक रच स&कट न
भरलल आ . थ ह &स प ण आहण स प हफर अस . जर म आमच बर बर
आल र म ल बर च त स स न कर व ल गल. मच स&र#ण करण च व वसथ
न . म ण$न म म ल पर हफरण च आज कर ".
ऐक$न जमलल ब हण म ण ल, "अ र जन, आमच म ग आपणच हनहo करण र
अ . म ण$न कdप आम ल आपल स थ स डण स स &ग$ नक . दवसद त &च
भक &बदल द बद द खव . हवशष करन ब हण &बदल ज सतवहशल आ ". ऐक$न
ल7षर त &न ब ल , "अ ज न जन, म सद मच च आ पण आज म झ
मनलसथ त पररलसथ न कW म आपल जब बद र घऊ शकन. म झ भ व&ड व
आमच पतन अस सगळ अज$न त मनलसथ $न ब र आलल न . #हत &न
ब हण &च एक द स अथव मल &स रख स&र#ण कर व ल ग , ह वन ल
शव पद &च पररलसथ शक णर न . त हशव आम ल आमच
उपलजव कच सद हवच र कर व ल गण र आ . म ण$न आपण सगळ पर ज व.
वnश&प न पढ स &ग , अस^ ब ल$न ल7ष र भ व$क व जहमन वर ठ ण म &ड$न
बस . त ल ब हण &न ज ण स स &गण फ र त स च पर& , त ल प नव .
व & त ब हण & ल एक स &ख पण ललच ज न ऋष शRनक त ल ब ल ,
"दvख च शकड क रण आहण हभ च ज र क रण अज न म णस स व लहदल
कर पर& , ज न म णस स बल कर न . मच स रख समजद र अश
पररलसथ वर म कर शक . अ र जन, झ मध आठ ल#ण& आ
ज &च स य न $ व झ ब&7$ ह पस&ग $न सरह# पण हनभ व$न हनघ ल. श च
अभ स न म त सठ र व ल. मच स रख हवरक पवdत च, प प गर ब न
 बल न . आजच पररलसथ च मच हचत वर ज हवपर पररण म झ ल
आ त ल कळ &च इल ज आ . जस क ळ व ईल सगळ मच पम ण जम$न
ज ईल. म ल म एक श क स &ग ज , जनक र ज जव & अडचण जई व & ग
अस^.
अस , " जग म नलसक आहण श ररर क दvख न भरलल आ . आ ऐक, त वर
क उप कर व च . उप थ डक आहण पहशल अश द न पक र
स &ग . र ग, वदन दण ग षJच सपश, कष आहण इलच‘ ग ष न हमळण ह च र &मळ^
दvख म णस ल प प . त ल र ग &स ठ शररर च दvख औष7 न बर कर .
इलच‘ ग ष न हमळण मळ^ ण र दvख ध न ग स 7नन कम कर , वदन
दण ग षJच सपश ट ळण त वर उप आ . म ण$न पथम वnद म नलसक दvख वर
इल ज कर . क रण म नलसक हवक र शर र वर पररण म करन त $न हवल#ण अस
श ररर क व 7 उतपन अस . जस^ थ&ड प ण अ— हवझव त पम ण ध न
ग &न शर र च ब च व 7 हवरन ज . ध न ग &न मन ल श &ह हमळ ल न
शर रसद सवसथ . त च पम ण सत च ज नसद म नलसक श &ह हमळव$न द . मन
श& र द सवसथ अस^ त &च स&ब&7 अस . कष मळ^ ण र दvख आर म कल न
स&प . अहभल ष सव म नलसक दvख &च क रण अस . सव प ण ह अहभल ष प
पनv पन दvख ज . जथ कसल च अहभल ष (अप# ) न , थ दvखसद
नस . अप# भ&ग वदन अस त &न उप नस . म ण$न ऋष , ज कण
अप# कर न . त $नच खर अध तम स 7न सर . समन म ण$स व ग
ह ल भद ह अप# &च अस . एक अप# प$ण झ ल कW, त $न दसर उतपन ,
प$ण झ ल कW, ह सर सर अस अप# &च चक . थ &बवण स ज स ध
नस . सव म नलसक दvख &च म$ळ ह अप# & आ . क रण, जर अप# प$ण झ ल न
रत $न वदन उतपन त म णस च ज वन अवघड कर . झ अप# प$ण
न झ ल पर& , दस च झ ल र त $न आस त म णस बदल उतपन
अस व प प च क रण ठर शक . कRरव &च मच श ज वnर आ त मग
आस च क रण भ$ आ . क रण ज द 7न ल प प झ ल न म ल हमळ
त आस मळ^ मच वर पररलसथ ऊन ठपल आ . अप# भ&ग न म ण$स सव v
दvख र एक च आस मळ^ दस ल दvख ल स म र ज व ल ग . जस मच
बब झ ल आ . अप# प$ण न झ ल स कमज र दvख कष व बलव न क 7
. म ण$न अप# &च अ— ज क ब$ ठव खर सख . जस म अ .
आस $न प प उतपन . ज द q7न न कल व म ल वनव स स प ठवल. कवळ
व स हवक स&पत च त ग कल न त बदलच अप# स&प न . क रण त
म णस च अ& र मन अज$न अस . ज ल मन $न अप# नस त ल त प$ण
झल क व न झल क क & J फरक पड न . अश म णस स लसथ पज
म ण . अप# कश पक रच आ सद म तव च अस . ज आपल
अप# &स ठ आपल हमत &न वठ स 7र प प ठर . अप# &च खर खर हक गरज
आ अजम व$न ज सदnव प र त ल समज हक& , त च ब f क अप#
फ लजल (हवन क रण) आ व त &च त ग करण स ज शक आ . अस म ण$स हवरक
समजल ज . त अप# & अस$न त &प स$न मक अस जस अळ$ च प न जर
पण हभजवल र क रडच अस . ज &न जग च व व र ज णल आ त ल #हणक
प$ च आहण श श अप# & ह & ल फरक समज व सव पक र खर खच मन न
श& अस . अप# & $न इच‘ , त $न इच‘ प$ = अथव क 7 हक&व दvख त $न
अस , त $न स$डबद , त $न प प अस सगळ एक म ग म ग दषचक सर .
म णस च अश सगळ अप# &च म ग आपल शर र अस ल7ष र ल# घ.
सगळ इच‘ शर र च क णत न क णत अप# प$ = $न सर अस . जर
अस असल र त दषचक च अ& त म णस च $
मdत न न र दषचक त
न& रसद अव पण च ल$ र . ल7ष र , अप# &च खर र ग आ व त वर इल च
कर व च अस . अश दvख ल अ& नस . दvख जनमजनम & र च ल$ र . जस
ल कड च ओ&डक स वक शपण 7मस जळ र स इच‘ &च दषचक सदnव च ल$
र .ज नत अप# &च दषचक ल हन &हत कल न स त आग जळ
रपळ अस . त च पररण म ऊन त च शर रसद हवहव7 व 7Jन गस
अस . जस स म न म ण$स मरण ल हभ , गर ब ल हभ , स^ र ज सत न श ल
हभ , च र पकडल ज ण ल हभ स इच‘ &च दषचक अडकलल त चक ल
हभ . म &स च कड व असल र प# ख , जहमन वर असल र पश ख व
पण असल र मस ख स ज ल हमळल त च भ#ण कर अस .
स&पलतच स^च आ . ज ल हमळ ल त च म लक . च र ल हमळ ल कW,
च र त च म लक . अश स&पलतच म म ण$स अडकल कW, त $न त च
सटक न . म झ स&पलत, म झ स&पलत म ण$न त च लभ अडक$न ज . खर र
स&पलत क ण च च नस . क रण क ण ह ल त च $ & र घऊन ज ऊ
बर बर मdत न
शक न . त म लमत $न मद भ व (superiority complex) उतपन .
इ र कड हक आ व म झ कड हक ह वर लन सर वत $न जर इ र प#
म झ कड ज स असल र म झ मन त मळ^ घम^ड (मदभ व) उतपन व कम
असल इ र &प# र मतसर भ व (inferiority complex) उतपन . दन
प प स क रण भ$ . वस v स&पलत क ण च च नस क रण क ण ह ल
त च बर बर घऊन ज ऊ शक न . ह दषचक $न आणख न मन भ व व ढ
प , म झ कड आज ज स आ पण जर उद कम झ ल र क ? अश हवव&चन
अडक ज . म ण$न स&पलत खच करण स सद कचर अस . क रण,
त मळ^ कम ईल त च हवव&चन सर . अश हवव&चनन क7 मरन सद ज !
स&पलत व ढ व म ण$न क & J कर र वस दस च म लमतश सव च
म लमतच लन कर र त $न मद व मतसर भ व &च द&द अडक ज .
त मरमर त च खर सख स&पष त च ध न न . वस v
म णस ल हक 7न जगण स ठ ल ग त प# थ ड ज स असल कW, खर ज न
सम 7 न पर& , अज न सम 7 न क7 च न . म ण$न क ण गरजप#
थ डच ज स 7न जमव व अस ज णक र स &ग . त मळ^ 7न न श च हभ सद र
न . ज स 7न असलल ज स सख अस^ अज न समज , खर र गरजपर 7न
असण ^च खर सख च क रण असल प ह ज. गरजप# ज स 7न च ल भ दvख च
क रण . जस 7न झ ल स त च स&र#ण स ठ क & J 7न खच कर व ल ग ,
त $न अनक पश उतपन . म ण$स त ग& $न ज . ज वन च मख उदश ज
आतम शद त च त ल हवसर पड . त मळ^ पण # .
ल7ष र हवच र , "अ ब हण, म झ स&पलत हमळवण च इच‘ सतप त द न
करण स ठ अस . त हशव म णस ल त च दnन&द न ज वन स ठ स&पलत जमव व
लग . स^ न कल र त च हनज आप &न कस सख करल? सगळ प ण
स^च कर अस ,त ल भ पण कस प व "? गd सथ न हशजवलल अन व
बहच Yन हदल र अ ग कस ठर ? क रण, ल क अन हशजव न . क& J
हकम न गरज प$ण कल च प ह ज गd सथ न. नलल ल प ण दण, थकलल ल
हवश म करण स ठ हब‘ न , भकलल ल ख द, भटलल इसम ल ग ड व ण न
ब लण, उभ र b न दमलल ल बसण स ठ आसन, अह थ च सव ग करण सद 7न
समज व क &? करण, प प कस ठरल"? क ण फक सव स ठ ख द बनव$ न ,
ख ण स ठ प ण म र &न त च पथम दव &न अपण कर व. त च पम ण, त
प ण च पज करन त च आभ र म न व, क रण त च मळ^ आपल ल ख द हमळ
आ . दव &न व हप र &न अपण कल न& रच अन म णस &न ख व. थ ड सक ळ व
स&ध क ळ स$ म वळण आघ ख द जहमन वर व आक श फक$न द व
सभ व रच हपश च न हमळ व. प# &न द ण द व, अस^ कल न हवसवदव ज लसद
. पत क गd सथ ज कर ल अश आपल थ पर&पर आ . ज अश रर न त
प ण च पज करन त च आभ र म न$न त न& र त च म &स दव ल पस द म ण$न
हदल न& र पस द ख अमd प शन कर आ अस^ समजल ज . क रण, ज
कल न& र ज उर त ल दव &च , हप र &च पस द (हवघ स) समज . त च पम ण,
अह थ ल जवण दण सद हवघ स स रखच समजल ज . अह थ ल सनम नप$वक
व गवण, त ल सरह# व ट व अस^ व गण, दह#ण म ण$न समजल ज . अह थ च
सव ग करण सद हवसवदव ज च च एक पक र समजल ज . जर अह थ ल
असरह# वट असल, जम न च हवहशष व गण मळ^ र त च हवरद अस^
समजल ज . थकलल अभ ग ल हवश म करण स मद करण, त ल ख ण दण
सद दह#ण समजल ज . अश व गण ल द ह#ण अस म ण . थ डक
च &गलपण च सव पक रच व गण ह . द ह#ण सद गd सथ स ठ एक ज सम न
समजल ज . सगळ पण कम समजल ज . एवढ ब लल न& र ल7ष र शRनक &न
हवच र , "अ ऋष व ह बदल आपल क म आ "?
शRनक ब ल , सगळ उघड आ पर& , त हनरहनर ळ दष आ . क& J
समज , दव &च, हप र &च आहण हपश चच &च हश7 वगवगळ द व. दव &च मख अ—
आ म ण$न दव &च जकड अपण कर व च अस . त आ7 जक&ड ल अ— ल
च वण स ठ शद ल ण च अध द व च अस . हप र &च ब हण &न द व च अस व
हपश चच &च प ण म त &न ज म णससद , द व च अस . क & Jच म
हपश चच &च त स ठ च र हदश &न फक$न द व च अस पर& , त सद भद आ ,
जर अस^ प ण ज म णससद सम र अस ल र त &न द ह#ण पम ण
सनम नप$वक व ढ व. ह सगळ हक हवसवदव ज च भ ग समज . अस^ कल न
बहदव स& ष अस^ समजल ज म ण$न त ल हवशदव ज अससद समज .
हवसवदव ज करण ब हण आहण #हत वण च ल क &स ठ हवशष म तव च अस . त
ज करण बर बर व सथ प ळण आवश क अस . अस ज कर &न त त
हवष &च स म (स मवद ल कवन&) ग ईल ज जर शक असल र. थ डक
अन द न करण म णज हवसवदव ज करण अस समज व. इ र &न च &गलपण न व गवण
सद हवसवदव (हवशदव) ज च भ ग समज .
त हशव ब हण &न भटवस $ दण सद गd सथ च दnन&द न क व . दव &च व
हप र &च हवसवदव ज करण मद करण पर ह ल दह#ण दण च पघ आ .
हपश चच &च हवसवदव करण ब हण पर ह आवश क नसल न ज भठवस $ द न
कर व च त म णस ल द व च ज हश7 सव क र . त ल दह#ण अस^ समजल
ज .
पढ शRनक स &ग , "अस^ सगळ आपण स &ग असल र त हवहव7 पक रच
म भद आ , समज$न घऊ. ज ग ष करण स च &गल म णस^ शरम पर& ,
व ईट म णस^ हनलजजपण कर , त स अज न क रण भ$ अस . सव च
शर र च व सन &च गल म झ लल अस . म$खसद ( मस ) वरकरण हदस ल
च &गल क म& कर पर& , त त &च उदश स नस . त &च व सन &च परणन
 कर अस .त पण नस . जस^ रथ त च हपस ळलल घ ड &मळ^ त च
रथ आवर शक न अस^ अस . अर ल7ष र , ह रथ म णज आपल
शर र, घ ड म णज आपल शर र च व सन आहण सव v रथ म णज आपल आतम
अस रपक आ . आपल स ज न इ&द &न (मन, नत, क न, न &क, ज भ, तवच )
क & J उपभ ग ग ष आढळ व & त बदल त शर र ल व सन उतपन ण च
शक अस . प प व व म ण$न त च 7डपड सर .त $न हवहव7 अप# सर
. त $न इच‘ उतपन . हमळवण स ठ शर र त च सगळ
कमiह& द &च स य न त इच‘ प$ =स ठ क म कर व स ल ग . आहण मग जस^
पक श च आकषण मळ^ हकटक त अ— उड घ व जळ$ न ज स^च आपल शर र
त च व सन प$ =स ठ भ गरप अ— सव vल ज ळ$ न ट क . अश रर न त च
इच‘ प$ = कर &न स जळ र . त इच‘ प$ = $न हमळण र सख ^च खर
सख अश भम अज न च गष स कर र व त ल च ज वन च
इह क व समज$ ल ग . वस v शर र च व सहनक गरज म द अस पण
मनष त त च आ7 न ऊन अल7क ल7क ग& $न घ र . त ल च अज न अस^
म ण . शर र च गरजप# ज स भग घण जरर च अस^ समज$न त
अडक ज . पर& , जस^ ज न त च शर र च गरज &च पम ण समज$न वढच त
ग& ल व त व सन व ढ$ हदल न र त व सन & $न ख अथ न मक
ण च हदशन व टच ल कर ल ग त ल च अध तम स 7न अस^ म ण . अज न
त व सन &च प$ स ठ पनv पन जनम घऊ ल ग क रण, एक जनम प$ण
झ लल नस . त अनक जनम ब हण जनम प स$न गव च जनम प Y पव स
कर र . क7 म श च , क7 प# च र क7 ह &स प ण च अस^ हवहव7 जनम
त च ग जनम च उरलल व सन &च ग च जनम त ल बहदव द र .त
अज न आतम स ठ ^च त च जनमजनम & र च ज वन . पर& , ज ल व सन &च
म द &च कलपन त शर र च गरजपर रम व त &च त ग करण चच
7 रण अ&हगक र . स आतम स वरल ज व त च जनमसद त म दन हनहo
. वद स &ग , म णस &न शर र च गरज &पम ण^ भ ग घ व व त आतम न रम$
न . क कर व पण त प स$न अप# कर न . क रण वद & स &हग ल पम ण^
म णस च क म क करण पर म द अस . त प स$न अप# करण त च क म
नस . जस^ स$ व च&द कर . म णज य़ल7ष र , हनरप# बद न ज म ण$स क म कर
वद &च आदश &च प लन कर अस . क रण शर र च गरजप# ज स अप#
म णस च अ &क र $न उतपन अस^ वद & हदल आ ".
ल7ष र हवच र , "क ण अश क म& आ म ण$स हनरप#पण कर शकल अस^ वद
स &ग "?
शRनक स &ग , "द न& करण, भटवस दण, पo करण, खर ब लण, ह करण,
सतप त #म करण, व सन &न आवर घ लण आहण वद &च अभ स (ज नस 7न ) करण
अश आठ कd म णस ल सत च हदशन (पण च हदशन) नण स स य भ$
ठर . ह & ल पह ल च र म णस च हप र &न मद कर . न& रच चर
आचरल न त च अध तम स 7न सर पर& , त सगळ त अ &क र न
कर व च अस . आ7 ज स &हग ल आ कW, क म कर पर& , त प स$न अप#
कर नक ह आठ &च बब ल ग$ . ह आठ ग ष नस र आचरण करण
ह ल च सतवहशल अस^ म ण . त &च हनषन प लन करण ह ल च व सथ अस^
समज . खर ज न ह पम ण आपल ज वन व कर अस . स त न अस^
ज वन जगण मळ^ सव भ हवकपण त च आतम च शर र च व सन & ग& ण कम .
शर र ल त च क म (शर र च आठ क म& स &हग ल आ अश आ , ख ण, हपण,
आर म करण, उपलजव कस ठ उद ग करण, शर र स&व7न, पज तप दन करण, मन ग&जन
करण, ज न स 7न करण. ह &न च शर र च आठ व सन अस^ समज . ग#म
ह &च प$ कर व च अस .) कर द व त पnक• क णत क आतम न ग& $न
घ व च नस . आतम न फक अध लतमक व सथ र व अस वद स &ग . म णस
आ7 दव &न सध कल म ण$न सदnव सवग र आ . जर म ण$स सध
कर र सद दवतव ल ज . जव & दव त व सथ कम पड व & पन
म णस जनम घ . अश रर न सतवहशल आहण व सथ ज वन जगण ^च म णस स ठ
पशसथ समजल ज . ह हववचन आतम च क व शर र च क स &हग ल आ
ज न टपण समज$न त च आचरण त म द ठव व स लतवक पवdत न जग ग
समजल ज .
[पढ भगवदग हवष अल7क सत कdषण अजन ल स &ग . ह &द $ म न दन
(सतवहशल आहण व सथ ) मलभ$ समजल ज ]
आहदत आहण वस स^च अहशन कम र त च दव समजल ज . अ
क& पत &न , भर व&श च मरमण , ह हदलल मगन म ज व अस^ म म ल
स &ग$न ल7ष र , म झ श&क &च सम 7 न कर आ . खर र म आ7 प स$न ह
ग रमलल अ र हवष हनघ ल म ण$न हनरपण कल आ . त मळ^ मच
प$वज सम 7 न र लव म ल मच ह ज वन मद कर ल. त वnर ग
आचरल र मच इच‘ (क व प$ =च ) प$ण करण स ठ आहण दव म ल
मद कर ल व मच वनव श ज वन सखरप ईल". एवढ स &ग$न शRनक ऋष
प &डव &न शभच‘ द .
अश रर न वनपव ल पह ल अरण क पव च दसर भ ग स&पल .
 वनपव भ ग ह सर
(पह ल अरण क पव पढ च ल$)
वnश&प न स &ग अस , ल7ष र, क& पत शRनक &न स &हग लल बRद क
ऐकल वर आपल भ व &स त &न व&दन कर व ब ल , "वदज ब हण म झ स
वन ण च आग कर आ , मल सद त &च आमच स असण च &गल व ट
पर& , व स हवक क रण &मळ^ म त &च स&ग पन कर शकण र न त वन , व मल
स &ग अश हवहचत अवसथ म क कर व"?
वnश&प न ब ल , शRनक &न स &हग लल मद &च ग षव र ल# घऊन गच भन
र ख$न म न ऋष 7Rम , ल7ष र ल स &ग , "फ र प च न क ळ जव & ब f क
पण न व भकन व क$ळ अस &. प b न सहव d (स$ ) त ज व &वर द बद न एक
कdप कर व च ठरव . पथम उतरकड आपल हकरण स ड$ न त दर थल पण
दह#णकड आण$न ट क$ ल ग . वनसप Jच दव च&द, त स$ च उषण च प ण च
ब षप रप & र करन ढग& र कर . ढग^ वरण च कdपमळ^ पन पण
बदल व आक श $न प ण पdथव वर , त $न प वस च सरव झ ल . त मळ^
वनसप व ढ$ ल गल . अश रर न स$ चच एक पर न प ण रप & र व
ज वन त स रचJन (ग ड, कड$ , आ&बट, रट, खट, ख रट) स&पन .
त $न सगळ प ण &च ख द र . ह सव Yप ठ स$ च अस . ज क & J घड
स$ च उजi $नच अस त ल च&द च स थ अस . म ण$न स$ ल सगळ
ज व &च हप अस^ म नल ज . $ सद त च च आश आ स. स$ सगळ कर
त च बदल क & J अप# कर न . स$ च गणहवशष ल# घऊन, सव
पमख र जघर ण त &च न स$ श ज ड . पर& , च&द मळ^ च स$ आपल क म कर
शक म ण$न च&दसद ज व &न जगण स ठ म ठ मद कर अस , प क& J
दस दज च र जघर ण न त &च न च&द श ज डल. म ण$न क & J घर ण स$ व&श
समज व क & J च&दव&श अस . त मळ^ च&द स$ स रख हनरप#पण आपल क म&
कर . त $न अश पर&पर सर झ ल त पम ण^ कललन र ज वnर ग स&पन ज वन
जग$ ल गल. त उद रण थ क व , वnण , न f ष अश ख न म #हत घर ण
आ . त &च सतवहशल आहण व सथ ज वन सगळ पढ आदश झ ल. त &न स$ च
आदश ठवल म ण$न स$ व&श समजल गल. ज न च&द च आदश ठवल त &न
च&दव&श म ण . म ण$न खर र ज आ7 स &हग ल पम ण सतवहशल आहण व सथ
ज वन जगण स ब &7लल अस . झ ल कd ग ल रचन .
एवढ ऐकल वर र ज जनमज वnश&प न &न हवच र , "मल स &ग , ब हण &च स ठ
ल7ष र स$ च कश प थन कर "? ऐकल वर वnश&प न स &ग , "न ट ल#
दऊन ऐक, सव ल शद करन (श–च मखम जन द हव7 करन) त न& र
सवपक रच इच‘ &च त ग करन ठरलल सम ज हव7 कर त बदलच
मह म ल न& र स &गन. पर& , त एक ग ष म तव च आ कW, स$ च एकश
आठ न &व& जप . ज न &व& म ष= 7Rम न पहवत अश पdथ ल स &हग ल . 7Rम
ऋष न स$ च ज न &व स &हग ल अश , स$ , भग, तवस , पष, अक, सहव d, इव ,
गभस म , अज, क ळ, मdत $, 7 त , पभ कर, पdथ व , आप, ज, ख, हववसव ,
हदप &श$, व $, आतमन म, स म, बd सपह , शक, ब7, अ&ग रक (म&गळ), इ&द, सच ,
सRर, शनnचर, बह, हवषण$, भद, सक&द, वnश वण, म, हवद — , जठर — , ऐ&धन,
जस मपह , 7मधवज, वदकत=, वद &ग, वदव न, कd , त , द प र, कल , अशदक,
कल , कषथ, म b , #प, म, #ण, स&वतसर क र, असवतथ, क लचक, हवभ वस,
परष, श श , ग न, व क व क, सन न, क ल ध #, पज ध #, हवशकम , म–द,
वरण, स गर, अ&श, लजम , ज वन, अरर नƒ, भ$ शव, भ$ पह , शस , स&व क, वन ,
सवद, अल लप, अन& , कहपल, भ न, कमद, सव मख, ज , हवश ल, वरद, मनस,
शपण, भ$ द , हशधग, प&7 रण, 7नव& र , 7$मक , आहददव, अहद स , द दश तमन,
अरहव&द #, हप d, म d, हप म , सवगद र, पज द र, म #द र, dहपस प, द क =,
पस& तम, हवश तमन, हवश मख, चरचर तम, सखसम मन, मnत , अश एकश आठ प#
जस न &व त स$ च बहदव &न ऋषJन स &हग ल आ ज च ज मळ^ सdष
क म कर . त &च हनत समरण न म णस ल स&मdद प प . न &व^ घऊन प थन
करण न पत क वळ न &व घ ल वर "म ल भ सकर ल व&दन कर , ज च दव,
हप र, #, असर, हनश चर आहण लसद सद हनत समरण कर ", अस^ ब ल व च
अस . एक ग हचत न स qद च वळ समरण करण च हव7 कर त ल
समdद , ससवरप भ व सगळ सख हमळ . त ल मनvश &ह पप . त ल
त च सगळ हनत गरज प$ण झ ल न हचरसख प प ".
पढ वnश&प न स &ग , अस^ 7Rम ऋषJकड$ न ऐकल वर ल7ष र त पम ण प थन
करण स ठ सव vल शद करन स$ च प थन करण स ठ लसद . त च
ब हण &न आ7 र दण च इच‘ व अस म ण$न कर ल ग . ग&गच पण
उभ र b न क & J म&द र वd# च फल& स$ च हदशन फक व अध दऊन प ण म
कर हदनकर च पज कर . त मध त च सव व सन &च त ग करन स$ च
स च कवन& ग ऊ ल ग .
ल7ष र न कलल स अश शबद , "अ स$ , म हवश च नत अ ,
म ज वन अ , म सगळ सdष च उगमसथ न अ , म सगळ सतकdत च
क रण अ , म स &ख तव च क रक अ , म आतम च म$ळ अ , म
ग करण Yच सफ =सथ न अ , म ज न च अस^ द र अ ज च दरव ज सदnव
स ड उघड अस , ƒम म #म ग=च& आश सथ न अ , म जग जगव
अ , म मच हनसव थ परणन जग ल जगण स ठ मद कर , सगळ वnहदक
ब हण मच स कर , वद & मच स कलल आ , म ईष अ , लसद,
चरण, ग&7व, #, गहक, न ग, सगळ स पक रच दव मच प थन कर . त &च
म कल ण कर . उप^द (हवषण$) आहण म ^द (म दव) आहण सगळ वnम हनक मच
कdपमळ^ शसव झ ल आ . म शष हवद 7र मच कdपनच त &च उचचपद ल
प चल आ . गहक (दव आहण हप र ह &च म7ल अवसथ ) आहण स पक रच
हप र, दnव आहण म नव , मच कdपनच उचचपद र अस , वस, मर , रद,
स ध , मररच प , व ललखल आहण लसद अस^ सगळ झ कdपनच त उचचसथ न
बसल आ . ह स हवश & मच स रख जसव क & J न . ज पक श आहण
उषण ह जग आ झ च आ . सव प&चम भ$ , सव बद , सव ज न, सव
वnर ग झ $नच उतपन . वnर ग न प प ण अहणम व गररम ह लसद ,
असर &च पर भव करण र स र&ग (हवषण$च चक), ज चक न कर चक
हवश हमत नच र कल . झ च परणन झ ल . झ मळ^ उन ळ व
त न& र प वस ळ त मळ^ वनसप उगव व त $न प ण त &च उपलजहवक
कर सव झ कdपनच अस . प ण म त &च शर र ल प&चप ण, ज अश
न &व न ओळखल ज , प ण, अप न, सम न, उद न, व &न झ मळ^ क म कर
अस . प &च प ण ज व म ण$न ओळखल ज . म ण$न ज वर क र अस
वर प ण ज व& अस , ए व मd समजल ज . शर र च व व र मद
कर . आतम प# वगळ अस . आठ वस, अकर रद, ब र आहदत , पज पह
आहण वश कर (ह सवग= पज आ , ह न &च स क ट म णज पक रच दव
अस^ म ण .) त सद झ प थन कर , जस^ कपड थ&ड प स$न स&र#ण द स
झ हकरण थ&ड प स$न ह &व ळ स&र#ण द . झ हकरण पdथव वर ल र बट &न
ज वन द अस . झ मळ^ च ह न जग ज व& अस . झ उगवण न जग
चn न . $ न उगवल स र जग अ&7vक रम ईल. सगळ क म& ब&द पड ल.
पण कम वण, ह करण आहण समdद हमळवण सगळ करण स ठ झ पक श
आवश क अस . $ म णस &न समdद द स पण त $न $ क& J मग न स,
अज न मज त च समdद च Dच क रक आ , म ण$नच त ल अज न समज .
झ कdपमळ^ ह न हदज, ब हण, #हत आहण वnश आप पल क म& क व (7म,
ज) प र प ड अस त अ7न, पशब&7न, इषम&त, जन आहण पहक अश
हवघ . वद स &हग ल आ , ब हण च हदवस झ उगवण न सर व झ
म वळण न स&प अस . म मनच व त &च मल &च म लक अ . म मनव& र च
क रक अ . जव & हवश स&पण र अस व & अ— ज ल समव क म ण ,
झ $न उतपन . अ— सगळ जग ज ळ$ न ट क$न उर . हवहव7 र&ग च ढग&
ऐर व च स हनध पच&ड मघगजन कर म प$र आण . $ ब र पट म ठ स
व सगळ समद झ हकरण &न आटव$न ट क स. व & ल च इ&द अस^ म ण . $&च
हवषण$, $&च बह , $&च पज पह आ स, $&च अ— व $&च मन आ स, $&च अ&ह म सत
आ स. $&च &स आ स, $&च सहव d आ स, $&च भ न$ आ स, $&च अ&शमन, $&च
वdशकप , $&च हववसव न, हम र, पश, हमत, 7 न आ स. $&च ज र हकरण फकण र
आहदत आ स. $&च पन आ स, $&च म Yड आ स, $&च अक, अन, स$ , शरण
म णज हदवस उतपन करण र आ स. म ण$न $ हदव कर आ स. $&च सपसप , हवर चन,
7मकश न आ स. ल च ज म ण व अ&7 र च न शक म ण . झ घ ड &च
र&ग हपवळ आ , ज झ पज च&दम स ल न, स व स ह हदवश कर
त &न लकम प प . ज झ अनन स 7 रण आर 7न कर त &न स&कट, दvख
आहण अडचणJप स$न मक हमळ . ज ल सगळ प त &न द घ ष , पण
आहण हनर ग ज वन प प . $ म झ वर कdप कर व मल न म भरप$र अन हमळल
अस^ कर म णज म ब हण &च व इ र प f ण &च आदर थ कर शकन. झ सगळ
हशष &च सद आदर कर त मथर, अरण आहण द&ड आ .त अशहन, #व व
इ र सद आ . म सगळ दnव म &च आदर कर , त #व आहण मnत आ .
त न मल मद कर व अश म झ अप# आ .
पढ वnश&प न स &ग , अश रर न ल7ष र स$ च पज कर . त पजन स& ष
झ लल स$ त ल पसन . त ल दशन दऊन हववसव न ब ल , " ल ज
क& J पह ज सगळ ल हमळल. म झ स ठ सगळ व वसथ कर न ज मळ^ $
झ अह थ ब हण &च व इ र अभ ग &च सव ग कर शकहशल". त न& र
हववसव न त ल एक &ब च प त द . आहण वर द हक&, "ज वर झ पतन प &च ल ,
पत 7रन उभ असल वर त प त $न ल प ह ज अन हमळल. त
हशजलल म &स, क&दमळ&, फळ& अस^ सगळ असल". त न& र हववसव न त ल
आहशव द द हक, "आजप स$न चRद व वष= ल झ र ज हमळल".
वnश&प न पढ स &ग , एवढ ब ल$न दव अ& 7 न प व . अश रर न ख मन न
स च प थन कर असल मळ^ त ल वर ज क ण ल स जपण हमळण अशक
अस , हमळ व प त हमळ . अस समज हक&, ज क ण सचच मन न पज
कर दरर ज स&ध क ळ त च सगळ पश स दव हमटव . बह न खद पज एकद
इ&द ल स &हग ल . त च कड$ न न रद ल कळल . न रद न 7Rम न
स &हग ल . आहण आ 7Rम कड$ न ल7ष र ल समजल . ह म&त मळ^ लसद झ ल
र क णत द त ल श मख स हमळ . त म&त मळ^ अफ ट स&पलत प प .
ह म&त च हनत पठण करण र सव प प प स$न मक व सवग ज अस^
समज .
वnश&प न पढ स &ग , अश रर न स कड$ न वर हमळ लल क& पत ग&गच
पण $न ब र . 7Rम ऋषJच प 7र . त न& र त च सगळ भ &व &न हमठ
म र . त न& र दRपद बर बर त &च सव &प क घर ज . थ दRपद भ &ड
ह च 7र व त &च सव &प क सर . त भ &ड $न थ ड थ ड पर& ,
सवच‘, स&दर चव ष च र रच न क (ग ड, आ&बट, रट, ह खट) अस^ ख द पद थ त
भ &ड $न ब र ऊ ल ग . स न थ &ब स र . सगळ &न ख ऊन
सद उरल . त पतच मद न प&डपत त च कड असलल ब हण &न
प टभर जऊ घ ल . जम न न सगळ जवल न& र जव व च अस ज उरल असल
त &न ख व च अस त अन ल च हवघ स अस^ म ण . सगळ परष जवल वर
शवट हपश च मलग , कdषण जव व ल बस . जवल वर अन स&प .
अश रर न त हमळ लल वर मळ^ पसन झ लल प &डव त &च कड आलल
ब हण च बर बर व ल प सर कर . त &च पर ह &च आज र ण र प &डव
शस हदलल हव7 करन म&त हव7 क अस^ ज कर ल ग .
प&डच पत त &च र जपर 7Rम ऋषJबर बर आहण इ र ज न ब हण &स त न& र
ज&गल पवश कर .
अश रर न वनपव ल पह ल अरण क पव च ह सर भ ग स&पल .
 वनपव भ ग चRथ
(पह ल अरण क पव पढ च ल$)
वnश&प न पढ स &ग , थ लस न पर प &डव वनव स गल न& र 7d र ष…, अ&हबकच
पत ज च नत त च ज न, अह दvख झ ल . आपल लस& सन वर बसलल
रज,त च 7 कट भ &व स, हवदर$ स, ज दर$ ज न , ज त च प7 नसद
त ल ब ल , " $ ज स &ग स अच$क , अगद भ गव स रख. झ
नnह क च सगळ ब रक व &च ज न उतम अस . $ सगळ झ प ण &न न म
स रख च दष न प अस स म जण . आ म क करण ह पररलसथ ,
कRरव &स मल स &ग. ज व च झ ल, आ त फरक करण अस&भव पर& ,
त वर डग म ण$न म क ण प ऊल ट क व $ स &ग. आपल ह कdत मळ^
आपल पज भल च न र ज झ ल आ अस^ द $ स &ग आ व र ज स ठ च &गल
न . पजच मज= पनv हमळवण स ठ म क कल प ह ज अस^ ल व ट "? क रण,
जर जन हबघडल र आम ल मळ सकट उपट$ न ट क$ शक . म ण$न म ल
ब ल वल आ . झ र जहन च अभ स अ लन आ , सव ड वप^च ल
समज ". ऐकल वर हवदर$ त ल स &ग , "र ज ल न उदश ड ळ सम र ठव$न
क म कर व ल ग . फ द , आन&द आहण म # अस^ अस . ह ह घ &च म$ळ&
सदगण & अस . स^च ज न अससद स &ग क•, च &गल र ज च बnठक
रजच सदगण वर अवल&ब$न अस . म ण$न अर र ज , झ मल &च व प&डच
मल &च $ फरक कल स. सवल च क रसथ न मल च नच लच लJमळ^ झ ल.
जव & झ मल &न कपट मन न त हनषप प प &डव &न द स ठ आम&तण हदल व ‘ल
कपट &न त &न लज&कल त मळ^ एक च &गल र ज ल श भण र न अस^ घडल. जर
झ मल& त &च व ईट व गण$क•च त ग करन च &गल सव अ&हगक र ल र
सजजन सम ज पन सनम न न बस$ शक ल. अज$न वळ गलल न , क• $ त
हनषप प प &डव &न ब ल व$न त &च त &न दऊन ट क वस. म झ दष &च एकमव उप
आ प प पररलसथ स7 रण च . र ज न त च रज सम 7 न र ण सद एक
सदगण च ल#ण समजल ज . गnरम ग न दस च स&पलत क ढ$ न घण क णत
नnह क च हन म बस न . अस^ $ कलस र झ हक = ईल व ल क ल
ग कम बदल #म कर ल. त हशव पढ ज कल उतपन ऊन कर व&श च न श
णर टळ ईल. म ण$न म झ म झ पथम क व असल कW, $ त &न
त &च म लमत हबश पर करश ल. त च पम ण त झ मव ण च , शकन च ,
त च ग &7 र दश स ब ळवण करश ल. अस^ कलस रच झ मल &च भहवष सरह#
ईल व ल मनvश & हमळल. अस^ $ वळ च कलस र उद च म ठ स&कट टळल.
क रण, द घ प &डव व त &च बर बर त &च जळ भ ऊ नकल आहण स दव एकत
असल न कRरव &च न श कल हशव र णर न . त सव स च अजन ल व
हभम ल क अशक आ ? त &च कड ग &ड व आ , न स&पण र द न भ आ अश
बर बर सगळ सnन सद लढ$ शकण र न , मग झ कRरव हक क ळ हटक व 7र ल.
ल व ईट व टल पण ल आठव असल कW, म ल स &हग ल हक&, मलग
ज जनमल बर बर क लह स रख ओरड$ ल गल , त च त ग कर पण $ पत
म न कल न स, आ त च पररण म भ गण च वळ सम प आल आ . ल
7d र ष… , पज च#$ अस^ समज पण त वळ झ पत पम &च म &न झ पजवर
म कल . म णस ल म झ ल हक&, त पढ त च पज सद कश र त च झ
व गण एक उद रण आ . शक च Yन सद पज च#$ म ण$न स&ब 7 (ब ल )
त &न म न ज असर &च सव उतमररत कल स झ बब झल न .
त &न शद बद न शक हन स &हग ल व $ म त झ म अडकल मळ^ मह हभन
झ ल आ स. म ल अर र ज , झ ह च ज मल हदस स &ग आ . म जस^
सचव आ स $ कलस व झ पत आहण प&डच पत सल ख न आप पल रज
र ज कर र ह ल र स न b न हपवळ ईल व सवत श &ह आहण सख आढळल, पर&
जर $ झ व त मल च आग स बळ पड र ह ल स र झ सगळ मल &च व
त &च मल &च प न झ कळ च न श हनहo आ . जर झ सठ झ मल&
आहण प &डव समसम न आ र मग $ र जन &न सव मठ ल7ष र असल न
त ल झ व रस म ण$न नम व व द q7न च त च प7 नपद नमण$क कर व . अस^
झल र सगळ पdथव च व प र म ल ख&डण र ज खष द ल क रण रज
सख सम 7 न च व न च ईल. स # कd ग अव रल. द q7न च खल
त च हमत, कण, शकन , दvश सन प &डव &च ख ल क म कर ल. त च पम ण^
श ण स रख दvश सन भर सभ हभम आहण दRपद च म फ• म गल. अस^ सगळ जर
$ जमव$ शकल स र क & Jच पश उरण र न ". हवदर$ च स &गण ऐकल वर थ ड
न र ज न त च म ठ भ ऊ ब ल , "अर हवदर$ , $ ज स &ग स प &डव &च ह च
आ , मझ मल &च ह चन . म झ मन झ सल म नव ल र न .
अस^ कस सगळ $ झ मन हनहo कलस? झ ह ब लण च अथ $ अज$न
प &डव &च ब ज$च च आ स. म म झ मल &न ट क$न प&डच मल &न जवळ कर कस
शक आ मल ! म झ मल& म झ रक च आ $ कस हवसर स? प &डव &
आपल रक आ क &? कवळ स&सक र न श& नच कळ च व रस आ पर& म झ पत
स&सक र आहण रक अश द न पक र व रस आ म ण$न जव & र ज च व रस च
पश व & म झ मल& ज स ग व रसद र ठर झ कस ल# न ?
प &डव &न म जवळ कल र म म झ रक च अवम न कल स रख न क& ण र"?
अर हवदर$ , $ ज मल च &गल सल म ण$न स &ग आ स त मल ‘लकपट सपषपण
हदस आ . म झ फ र आदर कर पण ह वळ $ मल ख ट सल द आ स $
च &गल कर न स. म ण न &, कलटल हक च &गल व गवल र शवट
आपल वळण वर ज ण रच, स^ झ झ ल आ .
वnश&प न पढ स &ग , अर जनमज , अस^ ब ल$न 7d र ष… डक फडक• उठ व
त च क# हनघ$न ज . प b न हवदर$ सवग पटपट , घर ण बरब द णर
अस^ हदस . त न& र प &डव &च क क , प &डव &कड ज .
अश रर न वनपव ल पह ल अरण क पव च चRथ भ ग स&पल .
 वनपव भ ग प &चव
(पह ल अरण क पव पढ च ल$)
वnश&प न स &ग , वन र ण च उदश न म बल प &डव त &च स बत स
ग&ग हकन र पव स कर कर#त ज ण च ठरव . त न& र सरसव , दसद आहण
मन ह नद &न अघ अप$न त &न त &च पव स एक ज&गल $न दस ज&गल अस
च ल$ कल . त &च पव स पहoमच हदशन . क & J हदवस च पव स न& र
कम क वन प Y प च . जथ अनक मन आपल आशम ब &7$न र अस .
पदश सरसव नद च हकन वर ल एक सप ट भ ग . त वन भरप$र प#
आहण रण &च कळप व वर . त पसन व टण वन वस करण च प &डव
ठरव . त भग आ7 प स$न र ण र मन वर त &च सव ग कर . हवदर$ ल
समजल हक&, त च प ण कम क वन सथ ईक झ ल आ समजल वर त &च
कक त च द गह रथ न थ प &डव &न भटण स ठ हनघ . ल7ष र ल
दRपद स एक हनव & ज ग बसलल प .त बर बर त च भ ऊ आहण इ र ज न
ब हण थ गपप म र बसलल . हवदर$ ल त &च कड &न प b न ल7ष र त च
भ व स, हभम स स &ग , "अर ब&7 , जर हवदर$ &च सम प ज ऊन त &न हवच र क
स&दश आ ". कद हच शकन ल पनv म झ श द खळण च इच‘ झ ल आ क &
प ". न& र इ र थ असलल म&डळJकड प र ज ब ल , "ह ‘ ट
बद च शकन कड द न &व च अस आ आमच वर स फकण च प तन
कर आ . त ल ह वळ द आमच शस& पण ल ल व व च आ अस^ व ट ".
ल7ष र च भ षण ऐकल वर म बल हभम ल7ष र कड कण दष न प
ओरड$ न ब ल , "आमच शस आहण पत पण ल ल वण च अल7क र आम कणल
द न . $ ल# ठव. जर ग &ड व व भ गल र म ठ च प&च ई ईल. म झ
गद क ण ल पण ल ल व णर न . पत क ग ष हक स न कर व च ह ल
क & J म द अस , त $ म ड$ नक स. आपण त &च च ज र वर पढच लढ ई
लढण र आ ". अस^ ब ल$न हभम एक पक र ल7ष र ल शवटच क•द द अस .
वnश&प न पढ स &ग , अर जनमज , हवदर$ &च आगमन झ ल न प &डव उठ$ न उभ
र व त &च सव ग कर .त सव ग न पसन झ लल अजहमद घर ण च
हवदर$ थ त ल हदलल आसन वर ज ऊन बस . बसल वर थ ड वळ न& र
प &डव क ल न परर झ लल, त ल हवच र , "क क रण झ ल ण च"?
त न& र र जक रण हनप$ण अस दर$ दष र ख$न न म हवच र करण र हवदर$ स &ग$
लग , प &डव गल न& र ज क & J घड गल त च सगळ वd & पथम स &ग व
न& र त अ&हबक पत, 7d र ष… च मन ल घ ण सद सहवस रपण हनवदन कर .
पढ हवदर$ स &ग , "अ अज शत$, मल मच क क &न ब ल वल व म झ सल
म हग ल जस^ न म कर आल आ . मल स &ग , " बघ ग ष फ रच
हबघडल आ , आपल पज जन प &डव &न ज पक र व गवल गल त वरन ख$प न र ज
झल आ . जर आणख न हचडल र आमच र जसतच क & J खर न . रत
कश स7 र व च त बदल मझ म क म ण$न हवच र . त न मल पश
कल कW, द घ चल भ व &च ह चक असल झ म ^ स &ग", अस^ मल
म णल. ऐकल वर म त ल, मझ दष न ज ह क रक आ द घ &च
भहवष स ठ स &गण स सरव कल . पर& , म ज त ल सचवल त ल आवडल
न . त ल पस& पडल अस क ण प म दऊ शकल न क रण, त ल
पस ण र सगळ प कवळ कRरव &च भल च व मच अह च . अस
कण प म सव क रण शक नव .म त ल क सल हदल आ स &ग ,
अर अज शत$, त न म झ अपम न करन मल घ लवल. मल कलट म ण ल ,
त न& र त न मल आठवण करन हदल कW, म एक द स पत आ ! म ण ल कW,
एक द स पत कढ$ न आणख न क ऐक ल हमळण र? प b न म समजल हक&, आ
ह कळ ल क ण व चव$ शकण र न . चRद वष न& र क ण र त च मल
कलपन आल . त ल म झ सल आवडल न क रण म त ल स &हग ल कW, ल
ज कट$ &ब च ज ष आ त ल हन म नस र र जग द वर बसव व आहण हभम व
अजन &च ख ल इ र कRरव र ल त मळ पdथव वर ल र ज म ल मठ
ख&डण दऊन श म& कर ल. अश रर न म सगळ सख &न एकत र b शक ल. पर&
 सल त ल रचल न . त च म णण अस^ हक&, त च कRरव करव&श च रक न व रस
आ ज प &डव &न प प न . म त ल स &हग ल, प &डव स&सक र न कर घर ण च
व रस आ व #हत स&सक र च व रसद र च पम ण म न . त वर अ&7 र ज
म झ वर र ग व$न ब लल कRरव स&सक र आहण रक अश द न पक र व रस ठर .
त ल म स &हग ल, कRरव रक न जरर व रस ठर पण स&सक र न हनहo च
श& नच व रस न क रण त &च व गण त स&सक र बस न . ऐकल वर
र ज एकदम हचडल व उठ$ न त च क# हनघ$न गल . ज &न ब लल , $
ल व थ ज , पढ 7d र ष… उदग रल कW, ह पढ म झ सल क7 हवच रण र
न ". एवढ स &हग ल वर थ ड वळ थ &ब$न प7 न पढ स &ग , "म म ल क& J
स &ग$ इलच‘ जर मच रक नसल". हवदर$ पढ स &ग र , जर स व7पण म ज
स &ग त च हवच र कर . श ण म ण$स अनक चक•च म & $न ग म च हनवड
कर स^ ल कर व च आ . स म न पण म दण र त च स च सल द .
पर& खर ह हच& क सल ग र, जम न च च ह च हवच र करन त पम ण म द
अस . र ज न सगळ म श & पण ऐक$न घ व च अस अस हनह श स च आदश
आ . अनक म समज$न घ ल वर त $न आपल ल क ह चआ प व
त म च अ&मलबज वण कर अस . क & J म भ वन &वर आ7 रर अस त
कशद नस . अस^ हनण क & J क ळ स ठ ग अस पर& , हचरक ळ स ठ
अ ग ठर . क & J वळ अस^ भ वहनक हनण च &गल व ट पर& , अ& घ क
अस . 7d र ष… अश भ वहनक म &च भव अडकलल आ . स म कर न
अस मल व ट . अश हनण &मळ^ कण च डDगर व ‘ ट पश म ठ ऊन अ&
न श स क रण भ$ अस . क & J वळ थ ड म ग टण न भहवष फ द
असल र क रक आ अश हनण च "? पर& , 7d र ष… ल म&ज$र न ,त च
मल &न मच सत सद हगळ&कd कर व च आ अस^ मल हदस . र ज च सगळ हनण
अश रर न र म र ख$न घ लल असल प ह ज . 7d र ष… त च पतपम &न अ&7
झ ल आ . म ण$न म त ल स &हग ल हक&, द न र ज च एक र ज करन त च
सम ट ल7ष र व व व प &डव आहण कRरव त &च प7 न ऊन र ज क रभ र
च लव ल. पर& त ल रन . द न हदल द न घ ल, अश पक र ज क रभ र
कर क7 उतकष ल प च . अस^ हवदर$ च ब लण ऐकल वर ल7ष र त च
चलत ल ब ल , "आपल म सव च भल च अस व आज सच आ . पर& ,
ह दष न हपडलल कRरव आहण त &च हप हनण समज$न घण स र न
म समजल . म म त मच हवच र &श प$ण स म आ . म ण$न आपण ज म ग
आम ल स &ग ल त म ग न आम प &डव पढच क कर.
अश रर न वनपव ल पह ल अरण क पव च प &चव भ ग स&पल .
 वनपव भ ग स व
(पह ल अरण क पव पढ च ल$)
वnश&प न पढ स &ग , हवदर$ प &डव &च कड गल च समजल वर 7d र ष…, ज ख$प
चण# , त च हवदर$ श झ लल ब लण च त ल पo त प झ ल . त ल
म हक&, हवदर$ द आहण मसल क ण bन शष आ व & त ल दखव$न
आपण बर बर कल न अस^ समज . त चपम ण प &डव &च भहवष ल ण
वdद च सद त ल कलपन आल . ह सगळ &च पररण म सवरप र ज आपल
खल जण आ7 च थ उपलसथ असलल इ र र ज &च सम# शद रव$न ख ल
पडल . थ ड वळ &न उठ व त च सम र उभ असलल त च सवक &स,
गवळ कळ ल स&ज स ब ल , "अर स&ज , म झ भ ऊ स # न दव म णज
म आ ह च मल #हणक हवसर पडल , आहण म ज Dड ल ईल त ल
अद द ब ल$न गल त च आ मल पo त प आ .त ल स^ ब ल$न गल पण
आ म झ हद 7ड7ड आ ". अस^ ब ल$न सम ट 7 7 रड$ ल गल .
त न& र र ज स&ज ल आज कर हक&, त न ज ऊन ख त करन घ व कW,
हवदर$ आ कठ आ , त न त च ज व च क & J बरव ईट र कल न न . पढ
7d र ष… त ल स &ग , "म झ भ ऊ हवल#ण बद मतच नमन आ , क7 चक•च
हनण घ न . अस^ अस$न म झ म$खपण मळ^ त च क रण नस &न म झ कड$ न
नक स अपम न झ ल आ , मल त च म फ• म हग ल प ह ज. त ल कस करन
म झ कड घऊन न रम मझ ज व च व ईट कर न.
वnश&प न स &ग अस , अस^ र ज च उदग र ऐकल न& र प म हणक सवक, स&ज
आज म न करन ब ल , " स ब, आत च ज ऊन क पररलसथ आ
प b न म ल स ग ". त ल म ह हक&, प &डव कम क वन गल आ म ण$न
सद त हदशन हनघ . लवकरच प &डव जथ वस करन त जग
प च . जव & प च व & थ प कW, प &डव रण च क डच
अ&गरख घ ल$न बसल आ व त &च जवळ हवदर$ सद बसल आ . त &च भव
बरच, ज रDन हवद न ब हण सद बसलल . दष अस^ जण$ क सवग
दवसभ भरल आ . थ गल वर स&ज 7d र ष… च सवक, ल7ष र ल व&दन करन
उभ र . त च सव ग हभम आहण त च इ र भ ऊ म ठ सनम न न कर .
त न& र पथनस र ल7ष र त च #मकशल हवच र व त ल बसण स ठ आसन द .
त न& र स&ज त च ण च क रण स &ग . हवदर$ कड प म ण , "र ज
7d र ष…, अ&हबक पत, आपल ल समर आ . कdप आपण पर हनघ व, न र
र ज 7d र ष… त &च ज व द ल अस^ त &न मल आपल ल स &ग व स 7 डल आ ".
पढ सवक ब ल , "अ करव&श च हदपक, ह प &डव &च परव नग न आपण तवरर
लस न पर पर हनघ व".
वnश&प न पढ स &ग र , बद म न हवदर$ त च आप &च पम &न आ $र
असलल , ल7ष र च परव नग घ व स&ज बर बर लस न पर पर हनघ .
लस न पर आल वर 7d र ष… ल भट . त ल आलल प b न अ&7 र ज त ल
ब ल , "म झ म द ग हक&, $ म झ कड पर आल ल. म झ ब लण मन वर न घ $
आल स त बदल ल म 7न व द द . $ गल न& र म म झ कड प ,मझ
झ प उड$ न गल . जस म झ सवसव रवल आ . अस^ ब ल$न अ&7 र ज त च
भवच म थ च च&बन घ . ब ल , "म झ भ व , मल म फ कर. म भ वनच
भर बल . ल मह आ , म ण$स चक भ वनच भर च कर . शद बद न
क म करण र , क7 च अश चक कर न ". ऐकल वर त च 7 कट भ ऊ हवदर$
म ण , "म ल म फ कर , क रण म म झ म ठ भ व वर द ष र प करण र न .
मझ मन झ बदल फ र आदर आ . झ आजन म पन झ कड आल
आ . सवच दर$ दष असलल ल क स घ रणपण अनव7 न न अडचण पडलल &बदल
स नभ$ द खव त पक रच स नभ$ मझ मन प &डव बदल आ . अर भर
कळ , झ मल& मल प &डव & इ क•च हप आ . पर& , आज अडचण आ
म ण$न म त &न भट व ल गल एवढच". वnश&प न पढ स &ग , दघ
एकमक &च म फ• म ग एकमक &च स वस ख$ष .
अश रर न वनपव ल पह ल अरण क पव च स व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग स व
(पह ल अरण क पव पढ च ल$)
वnश&प न पढ स &ग , द q7न ल समज कW, हनघ$न गलल त च क क हवदर$ , पन
पर आल आ व हवदर$ च व त च ब प च पन एकद सख झ ल आ व &त ल
फ र दvख . त च द स &न ब ल वण 7 ड व स &ग त च क क पर आल
आ . ज प &डव &च हमत आ . प &डव &च हमत थ दरब र असण आपल ल ह क रक
न अस^ त च क रसथ न मन स &ग अस . द q7न त &न ब ल कW, हवदर$ क7 च
आपल ह प णर न . आपल ल प &डव &च अ&क• ठवण च जन आख
र ह ल पण त च बपल त च भ ऊ हप आ त ल क कर व अस हवच र
कर अस . पढ त च द स कण, शकन आहण ब&7$ दvश सन ह &न स &ग , "
हवदर$ म झ बपच च &गलपण च फ द घऊन त ल पनv प &डव &न पर ब ल व$न व
त च स&पत त &न पर करण शसव न वर आपण क & J करन त
बल प &डव &च क ट ज&गल च क ढ$ न ट कण^च श सकर ठरल". पढ बल ,
"आपल ल त स ठ क & J जन आत प स$नच आखल प ह ज क रण चRद वषi
थ &बण च म झ इच‘ न ". त न& र द q7न सवग ब ल , जर प &डव पन आल
र म स&न स घईन अथव म झ ज व च क & J बर व ईट करन ट क•न. क ठल
लसथ म त चल भ व &न समdद झ लल प b शकण र न .
ऐक$न शकन स &ग , "अर म झ पभ , $ हवन क रण हच& कर आ स. प &डव
एक हनहo सवरप च अट म न करन व नव स गल आ क7 आ इ क
पर ण शक न . $ उग चच घ बर आ स". ल म आ कW, प &डव फ रच
इम नद र आहण शबद च पकक आ , त &न ‘ककप&ज करण च समज न . त मळ^
त &च पर ण कवळ अशक आ . सरळ म ग= ल क &न हभऊ न , फक आपल
स रख लचचहगर करण Yप स$न 7 क स&भव . त दष न $ फ रच नहशबव न आ स.
आहण समज, झ हभ खर ठरल र ल, अस झ ल र आपण त &च वर
नजर ठव$न जव & त &च क ट क ढण शक ईल व & क ढ$ न ट क$ शक$, वन वढ
सपन . थ आपल स क सगळ कड आ त मळ^ त &च न श करण लस न पर
जस सप ईल".
दvश सन ब ल , "आपल क क पच&ड f श र आ , आपल ब प ल पटव$न $ ज
हभ स &ग आ स ण शक आ . क रण म बहघ ल आ कW, आपल ब ब त च
सलल नच र ज क रभ र च लव अस .
त न& र कण ब ल , "अ र जन, द q7न, आम सगळ झ इच‘च प$
करण स ठ वचन बद आ . आज आपल एकव क आ . मझ अ&द ज पम ण
पह ल र शबद च पकक प &च जण व त च पतन पर ण च शक अलजब
न . पण जर समज हवदर$ च हशष ईन पर आलच र त &न पनv द अडकव$न
त खळ च पनर वdत कर ईल"!
वnश&प न पढ स &ग , अश रर न त च &ड ळ चRकडJ चच अस . कण च ग ष
ऐकल वर द q7न च च र हचडलल हदस . कण कड प ण च ट ळ आपल
न र ज व क कर . प b न कण च स&दर नत हवसफ र , त ल समज न क
झ ल. करच सर ब ल , "ऐक म र जपत &न , आपण सगळ थ जमल
आ क रण आपण द q7न ल आपल र ज म न व त च आज &च प लन
करण स बद आ . पर& , आपण न म च त च भल च चटकन कर शक$& अस
समजण व व ररक क रण &स ठ शक नसल. क ऱण आपण एक ग ष च &गल च ल#
घ ल प ह ज कW, आपल 7d र ष… च हनण &न ब &7लल आ . अज$न आपल
द q7न सम ट समजल ज न , आहण हवदर$ ह र ज च प7 न आ . म ण$न मल
वट आपण आपल शस &न सजज अस^ आ च प डव &वर च ल करन गल र
जस सप ईल. प &डव आज लढण च मनलसथ नसण र, अज$न वनव स
जण च 7कक $न पर ब र आलल न , &च मRक आ . त &च ह
अडचण च आपण फ द करन घ ल प ह ज. त &न आपण भ र ज ऊ व म रन ट क$
^च मल ग व ट ". कण च पस व ऐक$न सगळ एकदम ख$ष झ ल स रख ट ळ
व जव$न त च सझ व च सव ग कर . पस व त &न इ क आवडल हक& पढच
म गच कसल हवच र न कर आप पल रथ चढल व प &डव &च न श
करण स ठ हनघ ल. थ त च हदव दष न कdषण दnप न प . वळ न
दवड 7d र ष… च हठक ण उपलसथ झ ल. त र ज ल ड ळ नसल र त च
बद च दष न सगळ प अस . त च पढ व समन अव रल व त ल अस^
ब लल,
अश रर न वनपव ल पह ल अरण क पव च स व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग आठव
(पह ल अरण क पव पढ च ल$)
व समन त ल 7d र ष… ल स &ग , "अर 7d र ष… , म झ श बल आ , कdषण
दnप न आल आ . आ म ज स &गण र आ म सगळ कRरव &च ह चआ .
एक ल# घ कW ज पद न $ झ मल &च खष स ठ प&डच मल &न हवश सघ
करन व ख ट द खळ व ल ल व$न दश 7ड ल ल वल आ स मल अलजब
रचलल न . ल7ष र जर #म हशल असल र त च न क & J ग ष स वर णर
न क रण आ7 च हभम आहण अजन एक&दर पररलसथ वर न र ज आ . त मळ^ र
वषi झ ल वर झ मल& त &न त &च कक च दण र न व पररण म सवरप त &च
म घ क शस &न कRरव &वर ल करन त &न ठ र म रण र आ पथम ल#
घ. मल स &ग, झ प पप$ण अस म ठ मलग त प&डच हनषप प मल &न म रण च
स प तन क & कर आ ? त म$ख ल $ सदnव प ठ श घ ल आल आ स म ण$न
पररलसथ हबघडलल आ . आहण हदवस^हदवस अल7क ल7क हबघड आ . ल
समज न J क &"? मल व ट कW, $ मझ पम ण, हभषम, द ण, कdप, गR म अश
सगळ & इ क च समज$ द र आ स र कवळ पत पम मळ^ त म$ख द q7न च सगळ
ल ड परव आ स. आणख न हबघ ड ऊन झ ज व& पण ल झ सगळ मल&
म रलल ज ऊ न अस व ट असल र वळ च त द q7न ल व त च द स &न
आवर घ ल. क ठल पररलसथ प &डव &च न श झ कRरव कर शकण र न
क रण, हदव लक आ , स 7 रण म णस न . त सठ त म$ख मल ल
स7 रण स ठ म झ म प &डव &च बर बर र व ल ज ण च ठरव, कद हच त &च
स हनध रह ल न त च व त पण स ड$ न दईल. अस^ झ ल र त सव Yच भल
ईल. पर& स ण च शक कम च आ क रण प ण त च अ&ग भ$ सवभ व मर
प Y सड न . झ इ र वड ल7 र क हवच र कर आ ह बदल"? वळ च
उप कर न र ल पo त प कर व ल सद वळ हमळ ण र न . सवच $
घ लव$न बसश ल.
अश रर न वनपव ल पह ल अरण क पव च आठव भ ग स&पल .
 वनपव भ ग नवव
(पह ल अरण क पव पढ च ल$)
ऐक$न र ज 7d र ष… व स मनJन ब ल ,अ पज गरवर, म खर खरच स &ग ,
मल सव ल द च खळ पस& नव . मल समज$न घ ऋष व , हनण
म झ वर ल दल गल मझ दnव न. क ण थ असलल वड ल7 Yन , हभषम,
हवदर$ हक&व द ण अश क ण म झ वर त स ठ दब व आणल नव . म म न कर
हक&, म झ कवळ म$खपण च . आपण व सथ ज वन च आदर करण र अ ,
आपण ज ण$ शक म मझ हपत क भ वन न पर ऊन चक•च हनण घ ल
. म मझ म$ख मल च , द q7न च त ग कर शक न &च म झ गन आ .
ऐकल वर कdषण दnप न त ल ब ल , "अर र ज , हवहचतव च सपत , $ ज
स &हग ल आ स मल , सगळ खर आ . म ज ण कW, एक द म णस ल त च पत
सवसव अस . त स ठ क ठल थर ल ज ऊ शक . प च न क ळ ल एक
उद रण मल आठवल, इ&द सरव च अश$न पभ व झल , कथ ल
स &ग . सरव न &व च एक दnव ग एकद रड असलल इ&द प . इ&द ल त
रडण ग ईच द व ह ल हवच र , "अ पहवत सरव , $ क & रड आ स?
सगळ कशल म&गल आ न & सवग ? थ डस जर क & J चक•च असल र त च
मह $ मल द. क ण चक कर आ ? म ण$स क & क ण सप कर आ मल स &ग.
सरव त ल स &ग , कW, क & J गnर झ लल न पर& मझ मल स ठ म कष
झ ल आ आहण म ण$न म रड आ . न& र 7न इ&द ल स &ग , " श कर म झ
मल कड$ न ज स क म करन घ आ त मळ^ त ल फ र त स आ .
अह कष मळ शवट बशद झ ल व ख ल पडल . म ण$न म दvख झ ल आ . ज
वdषभ ज स मजब$ आ जस भर घ व ज कमज र आ स घऊ शक
न .त ल क म कर न . मल प व न म ण$न म झ डळ अश$
आल आ ". ऐक$न शक ह ल ब ल , "अग 7न झ अस&ख मल& श क Y कड$ न
अश पक र व परल ज . पर& $ म त ह एक मल स ठ च दvख आ स अस^
क &"? त वर सरव ब लल , "म झ अस&ख अपत आ व मझ म त
सगळ स ठ स रख च अस पर& , त ल ज कमज र आहण हनषप प आ त &च
बदल मल ज स क ळज व ट ". ऐक$न इ&द त च ढग &न प ऊस प डण च आज
कर व ख$प प ऊस पड . त मळ^ ह च कमज र मल &स कम त स .
व स स &ग अस , " सरव च स गण ऐक$न इ&द ल अच&ब व टल . एवढ स &ग$न पढ
व स 7d र ष… ल ब ल , जस^ त ग ईच पम सगळ ह च व सर &स ठ स रख
र त ल कमज र &बदल जर ज स म . त पम ण $ सद म ण स कW
प&डच मल& व झ मल& ल स रख च हप आ र त ल कम नश ब
असण Yस ठ झ मन जस म अस व ल प ह ज. हवदर$ च प डव &कड ज ण
म ग ल क रण सद ^च आ ". पढ व स त ल स &ग , " $ व प&ड म झ मल& अ ,
दघ मल स रखच हप असल र प&डच मल ज स क ळज व ट क रण कस
मल ल मह आ , आहण आ त च मल &च क अवसथ झ मल &न कल
आ प स लजकच म झ मन प &डव बदल ज स म उतपन झ ल आ .
त &च भहव व च त &च सरह# च मल स हच& ख आ . म ण$न स &ग जर
ल सगळ कर सख न र व अस व ट असल र $ झ मल ल , द q7न ल
प &डव &श सल ख करण स स &ग व ज हव ष त &च ब ब मन र ख$न आ त
क& J थ न त ल समज व$न स &ग. स $ न कलस र म झ मल &न
हश# कर न ज मळ^ त &च र ज घ लव$न बस ल.
अश रर न वनपव ल पह ल अरण क पव च नवव भ ग स&पल .
 वनपव भ ग द व
(पह ल अरण क पव स&पल)
व समनJच स &गण ऐकल वर 7d र ष… त ल स &ग , "अ मन वर, मच
म णण पम ण^ सगळ र ज त &च पज ल कमज र &स ठ ज स द# अस . म ज
स &ग सगळ कर घर स ठ ह क रक आ . त बदल श&क न . त च पम ण
हभषम, हवदर$ , द ण आहण कdप सद स^च स &ग पण म म झ मल ल स7 र शक
न व म त ल दvख सद प b शक न त सठ म एवढ कर कW म झ मलग ,
द q7न मच कdपन स7 रल व प &डव &च दष करण ब&द करल". ऐकल वर कdषण
दnप न स &ग ," झ प ण &न भटल वर म न ऋष मnत झ भट स आल
आ . झ मल ल दम भर ल व स7 रण स ठ क•द द ल ज मळ मच
कट$ &ब च भल ईल. ज स &ग स झ कRरव कर ल र ठ क न र ऋष
झ मल &न श प दऊन बरब द कर ल".
वnश&प न स &ग , अस स &ग$न व समन हनघ$न ज . त &च ज ण न& र मnत ऋष
थ अव र .त भटकण ऋष च सव ग अघ अप$न 7d र ष… आहण त च मल&
सनम नप$वक कर . त न& र र ज ऋषJन आदरप$वक स &ग , "अ पण व&
आपल करज&गल कड ल पव स सखरप झ ल क &? म झ प ण प &डव कस आ ?
थ वनव स र ण पस& कर क &? आपल ल क व ट ह चल भ व & मळ
भहवष ईल क &"? पश ऐकल वर ऋष मnत म ण , " थ त करण च
उदश न हनघ ल आ व त करज&गल ल भट आ . म अनपह# पण थ प &डव &न
प ह ल कम क वन . थ म प ह ल कW, अनक म ठ ऋष त &च बर बर हनव स ल
आ . सगळ स&न शच रप थ वस करन आ . त &च कस व ढलल
आ व त &च अ&ग वर रण च क ड च अ&गरख आ . थ मल समजल कW,
झ ल डक द q7न न एक घ ड च$क कल आ . त द च खळ मळ^ झ
घर ण च न श स&भव आ . म ण$न म मच घर ण ल व चवण स ठ थ
झ कड ण च ठरवल. जण करन त श& नच व&श च स णर न . आमच
ल# अस मच क रभ र वर, जर आम म ल हदस नसल र, ल# ठव.
 झ मल& हवन क रण त &च श वnर कर आ ज ल क & J आ7 र न आहण
सगळ म वड ल म णस^ घर अस &न आ ह च नवल व ट . ज
ह स&ब&7 श म सगळ ज डलल अ त व द कर व ल ज ग नस &न
आ . त च पररण म म सगळ &न फ र भ र हक&म म ज$न कर व ल गण र आ .
मच ह कdत मळ^ म एक द गन ग र प# ज स खर ब ठरल अ व सव
स&न श , बnर ग आहण मच पज म ल न पस& कर आ , एक जन
ब हण च मच वर कdप र ह लल न .
वnश&प न न& र स &ग , वढ ब लल वर ऋष मnत र ग वलल दष न द q7न कड
प बल ,आ म ज स &ग आ न ट ध न दऊन ऐक. झ व इ र &च
भल स ठ आवश क आ .त प &डव &श $ हवन क रण भ &डण उरक$न क ढ$ नक स.
क रण त च झह आ . ल व ट कW, $ क & करन त &च न श कर शकश ल
र झ गnरसमज आ . सगळ झ प# हक र जस शहकम न आ ,
त &च ल शहकश $ आहण झ द स लढ$ शकण र न . त &न दव &न भ र गलल
र #स म रल आ . $ झ ‘ ट कव च अ&द ज घऊन त &च प स$न दर$ अथव
त &च श सल ख करन र ण^च मच ह च आ . ज आपल #म प# ज स
#म च शत$श मक बल कर मख स र , नव म रल ज . झ सद
^च ण र आ . एकद द सर झ ल कW मग मच भहव व कण बदल$ शकण र
न . म ण$न ज वर शक आ वर $ श णपण झ सगळ म$खपण च उद ग आवर.
त झ व झ आप &च भल आ . म व शहक असलल ह डJब, बक स$र आहण
आ हकरम र स रख र #स हभम &न ठ र म रल आ . त च पढ $ क
करण र? हकरम र ल आत च हभम &न कस म रल ल समजल र म क म ण
आ त च ल कलपन ईल. ल म आ झ त भवल द फ र हप
आ व शत$ल ठ र म रण न त ल अत न&द . जर स&7 च व7 कस झ ल $
ज ण स. ज &च कड दपद च मलग आ ज ल क7 कण रव$ शकण र न
अस ल क आ त &च श मक बल करण च नस कलपन सद करण हक मठ
म$खपण आ ल# घ. सव ल# घऊन श ण म णस स रख $ त &च श
सल ख करश ल र त झ व झ सगळ आप &च ह आ . त म बल
प &डव &न अस&ख ऋष , मन व ब हण &च आहशव द आ त &न इ&दसद
ल वण च हवच र कर न थ $ त &च न श करण च सवपन^ प आ स म णज
झ हववक स&पल आ . त लनन झ कड एक र ऋष , मन आहण ब हण च
आहशव द आ क & "?
मnत &च ब लण ऐकल न& र न च पवdत च खलपरष द q7न आपल पशसथ
म &ड वर ज र ज र न^ म रन त च क 7 व क कर . त च च वर भ &कर
स उमट , फक गपप र . म प न उकरण च प तन कर सगळ
त च क 7 च अहभव क• . त च व गण मnत ऋष ल पस& पड न व
रगव . दnव जस लल ल त पम ण म न ऋष द q7न ल श प द .
आपल कम&डल$ ल पहवत जल घऊन ऋष र ग &न ल लल ल झ लल
डळ न त च कड प म ण , "ज अथ= $ म झ ऐकण र न स त अथ=
लवकरच झ ह उमटपण च म ठ हक&म $ दहशल. द ज झ चक•मळ^ व
झ हपत च झ वर ल पम $न उतपन णर आ त हभम त च गदन झ
म ड लजच वर $ आ थ प म रल स फ ड$ न ट क•ल".
7d र ष… श प व ण ऐक . ऋष ल श & करण च प तन कर . त ल त च
श प म ग घण च हवन&ह कर . ऋष र ज ल स &ग . जर झ मल &न प &डव &च #म
म ग$न सल ख कल र म झ श प खर णर न पण जर झल न , र मझ
श प लसद ईल.
हभम च कद च अ&द ज व म ण$न 7d र ष… त &न हवच र , "हकरम र च व7 हभम न
कस कल "? मnत कद . र ज ल स &ग , "म ल स &गण र न ". ल
हवदर$ स &गल क रण, त वळ हवदर$ थ उपलसथ . अस^ ब ल$न ऋष हनघ$न
गल . द q7न सद हकरम र च व7 च व ऐक$न बर च घ बरन गल . सद
थ$न हनघ$न ज .
अश रर न वनपव ल पह ल अरण क पव च द व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग अकर व
(हकरम र व7 पव सर)
7d र ष… हवदर$ ल ब ल व व त ल हवच र हक&, "हकरम र र #स च क झ ल?
र #स व हभम क ठ व कस भटल?
हवदर$ स &ग , हभमसन च कर म आपण सगळ &न अहभम न च आ क रण
आपल मलग आ . म कथ सहवस रपण स &ग , जव & म थ वन भटल व &
मल थ प &डव &न मह स &हग ल . ल7ष र द रल न& र ठरल पम ण
वन गल. न हदवस आहण र त पव स कर . अखर स कम क वन
प च . अर र ज , मध र त न& रच सम र स जव & नरभ#क र #स आपल स वज
पकडण स ठ हफर अस व &, सन स आहण गर ख र न जण च टळ .
प &डव म त नमक त च वळ त हनहबड वन हशर . त &च सम र एक भ &कर
र #स ज च ड ळ ल ल , त &च सम र उभ र ल. त च पटलल
मश ल . र #स त &च व ट च उभ र ह ल . त र #स &न त च ल &बलचक
पसरन वन ल हच&च ळ व ट अडव$न ट कल ज व टन प &डव त &च
पररव र स पव स कर . त च भ &कर च र क ण ल घ बरव$न ट कण र अस
. त च आठ द & Dड ब र आलल , त च कस रक वण= . क ट स रख
ठ उभ हदसण र कस प b न हभ व टल अस . सव v प वस च
ढग स रख स वळ वण च आहण बढब शर र ष असलल अस हदस . र #स
ज ल ल क हकरम र ह न &व न ओळख प &डव &च ट ळ वर च ल करन आल .
त च ओरडण ढग &च गडगड ट स रख . प &डव &न प ह ल वर त च म व
लसद न प &डव &च भव भम दष उतपन करन त &न आणख न घ बरवण च प तन
कर ल गल . त च त क रव ईमळ^ थ झ ड &वर झ पलल प# व इ र प ण पट पट
ख ल पड$ ल गल. त &न अश दष & उतपन कल हक&, अस^ व ट व कW, प &डव &च चRफर
वन ल ह &स प ण सnर वnर 7 व आ . अस व ट व कW, सगळ वन ज ग झ ल
आ . त र #स च आजन व र ज र न व b ल गल . म ठ म ठ वल ल &ब पसरन
दर$ च वd# &न हवळख घ ल आ अस^ व ट व अस^ भम दष त &न हनण ण कल .
ज र &न व ण व मळ^ म उ&च उड$ न व गरगर हफर ल गल . जस^ व वटळ आल
आ . प &डव त &च दvखम अवसथ थप चल वआ त &न ह अन ळख
दषमन श मक बल कर व ल गण र . र #स हकरम र एक द मnनक प ड स रख
त &च पढ उभ . त ल प ह ल वर आ7 च असवसथ मनलसथ असलल
कdषणच दvश सन न पकडल मळ^ सटलल कस प &डव &च मध व मळ^ फडफड .
जस^ क & J नद प आ . ह ल घ बरलल प b न प &च प &डव ह ल आ7 र द .
7Rम त &च म&त लसद न त र #स न उतपन कलल म व भमदष नष कर .
प ह ल वर र #स समज कW त च म व शक• ह &च वर क म करण र न .
समजल वर वगवगळ सDग घऊन त &न घ बरवण च प तन कर ल ग . त च
भ व रप प ह ल वर ल7ष र त ल हवच र . " $ क ण आ स"? र #स ब ल ,
"म वक (बक सर) र #स च भ ऊ आ . मल हकरम र अस^ म ण . म कम क
वन ल अश हनजन पदश र ". वन $न पव स करण म णस &न पकड$ न त &न
ख . आपण क ण अ म झ ख द बनण स ठ र व . म ल म रन म मच
म &स वर क & J हदवस आर म र ण र आ ".
वnश&प न पढ स &ग , र #स हकरम र च ऐकल वर ल7ष र सव vच म त ल
स &ग . म प&ड र ज च जय़ष मलग व म झ भ ऊ हभम, अजन, नकल आहण स दव
अस^ आम आमच पतन स वन भटकण स ठ हनघ ल आ . मझ दnव मळ^
मझ रज म घ लवल आ . पव स आम झ भ ग $न ज आ . आमच
वनव स च क ळ आम थ घ लवण च ठरवल आ . आमच स आमच पर ह
7Rम व इ र ब हण आ .
हवदर$ पढ स &ग , हकरम र ल7ष र च ऐक$न ब ल , "खर खर आ म झ नहशब
बलवतर झ ल आ . म ह हभम ल श 7 आ सगळ पdथव म प लथ घ ल पण
क & J मल हमळ नव . म झ सदnव आ कW अखर स हभम सव bन म झ जग
आल आ . ह &न म झ क & J भ ऊ हवन क रण म रल आ , त च हक&म आ
चकवण र आ . ह नच म झ भ व ल बक सर ल ब हण च सDग घऊन वतक वन
म रल त ल आ म म रण र. ह नच म झ परम हमत ह डJब म रल . त च
बह ण बर बर थर . ह नच त च बह ण ल न सवल व न& र स ड$ न हदल.
आ म$ख म झ वड आल आ , ज&गल म झ आ , थ फक म झ सत
च ल . मध र त न& र आम र #स भक श7 हफर अस . म झ भवल
म रन म झ भवच व हमत च $ वचप क ढण र आ . अस^ करन म आमच
मdत च
हप र &च ऋण फडण र आ . त ल म रन मल हक ष णर आ स &ग$ शकण र
न . बक सर च $न झ भ ऊ सटल पण म झ $न सटण र न .त ल म
झ सम# कचच ख ण र आ . अर ल7ष र , ल म असल प च न क ळ
अगसत ऋष न असर व टप ल ख ल स म झ भ व ल ख ण र आहण मग
स वक शपण एक एक करन म सगळ &न ख ऊन ट कण र आ . अस ब ल$न
भ &कर र #स अक ळ हवक ळ &स$ ल गल .
हवदर$ पढ स &ग , त र #स च ऐक$न ल7ष र त ल श & पण स &ग , अस^ $ कर
शकण र न स आहण ल7ष र त च वर र ग व . त &च स&भ षण च ल$ अस &न हभम
एक म ठ झ ड मळ सकट उपट व त च फ &द ड$ न त झ ड च गद बनव .
न& र गद घऊन हकरम र वर च ल$न ज . त च वळ अजन आपल ग &ड व सजज
कर आहण त र #स वर ब ण &च म र करण र इ क हभम त ल स &ग , "अर
अजन थ &ब, थ &ब म झ आ ". अस ब ल$न हभम त च वर त झडच गदन ल
कर . हभम द ओठ च व हचडलल त र #स वर च ल$न ज . र #स ढग&
गडगड स ओरड हभम वर च ल$न ज . र #स व जच कडकड ट स रख वज
घऊन हभम वर 7 व$न ज . हभम च ज रद र फटक च त च वर क & Jच पररण म
झ लल हदस न . त च हवर 7 र #स त च वज हभम वर फक . नम
चकव त वज ल अश फटक म र हक&, वज उलट हफरन त र #स वरच ज .
हभम पन त झडन जर मर पण त च त र #स वर क & J पररण म झ लल
हदस न . त न& र भ &कर हचडलल हकरम र जवळच झ ड उपट$ न त &न हभम वर
ल कर . आ द घ त &च ल झ ड &च गद &न द&द कर ल ग . जस^
पर न क ळ वलल आहण सग व एक च ब ईस ठ लढल . जव & त झ ड &च फ &द
त &च ड क वर आपट व & त &च कड पर& त द घ &न क & नव .
अश लढ ई थ ल बर च झ ड नष झ ल . क & J क ळ झडच गदच म र म र
च लल . त न& र त द घ &न झ ड& फक$न हदल व &न म र म र कर ल गल.
आ आज$ ब ज$च म ठ खडक उचल$न फक$ ल गल. पर& त न सद फ रस फरक
नव . र #स न अखर स आपल द न ल &ब व ढव$न हभम ल हमठ म रल
अश कW, त च हमठ ठर ईल. हभम वर म रलल खडक &मळ^ त च वर
क & Jच पररण म झ लल हदस नव .आ द घ एकमक &न घट हमठ पकड$ न द ब$
ल गल. त वळ म त र #स थक असल स रख व ट$ ल गल. हभम द म दर च
आठवण कर . त ल अश भ वन कW, कdषण त च प ठ श उभ
आ . त भ वनमळ^ हभम ल पच&ड सफरण आल व त च शक• हक र पट ज स
झ ल . जण$ द न पच&ड त झ&ज आ अस दष . त दबदब हभम च
कद र #स प# ज स झ ल अस^ व ट$ ल गल क रण हकरम र थक असल
स रख व ट$ ल गल. भ &कर पक र ओरड$ ल गल . त च ओरडण च आव ज ब &ब$
उभ फ ट व अस . थ ड वळ &न हभम ल समज कW, त च मगरहमठ
र #स बशद झ ल आ . त च शर र च थरथर ट हभम ल ज णव . हभम ल
थकव अलजब वट नव . जस हभम न त ल आणख न ज र न आवळ ल
सरव कल पच&ड र #स भ नक अस गजन कर ल गल . पर& , त च हवर 7
करण च #म हदस नव . आचक घऊ ल गल . हभम ल आ खत
झ ल हक&, र #स स&पल आ . ल# आल वर हभम न त ल एक द पशल कस
मर स ठ र म रल. द&द स&पल . त न& र हभम त ल जहमन वर फरफट
खच त मर असलल र #स स ब लल , "अर र #स , जस म झ भवल व
हमत ल म रल स^च ल सद म र आ . आ म ह घ मच घर बस . त
द&द मळ^ हकरम र च अग वर ल द गद हगन म ड$ न ट$ न सगळ कड हवख$रलल हदस
. अश रर न त भ &कर र #स ल म रल न& र सगळ प &डव आहण त &च बर बर
असलल इ र हभम च स कर . ल7ष र हभम च अनक उतम गण च रफ
कर . त न& र सगळ घ बरलल कdषण श & झ ल न& र ज&गल स ड$ न दn वन कड
हनघ . हवदर$ 7d र ष… ल स &ग , अश रर न हभम न हकरम र च व7 एकट च
 &न कल . ल7ष र च आजन कर . त न& र क & J क ळ दRपद स
आन&द र आ . सगळ स हभम च कद च न थक कR क कर आ .
त न& र मघ स &हग ल त पम ण सगळ एक श & व सरह# अश वन ज ल दn
वन म ण थ ज . थच मल द&द& सम# प ह लल ब हण &न सगळ
स &हग ल, जस मल स &हग ल स म म ल स &हग ल.
वnश&प न पढ स &ग , 7d र ष… हकर म र च व7 च वdत ऐक$न असवसथ अस ऊन
उस स ट क$ ल ग . त च श स थ &बल स रख त च अवसथ झ लल अस .
अश रर न वनपव ल हकरम र व7 पव च अकर व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग ब र व
(अजन हभगमन पव सर)
वnश&प न स &ग , द रक ल भ ज, वdश आहण अ&7क ट ळ &च म रक &न समज
कW, प &डव &च वनव सगमन झ ल आ . त &च वर त &च च &गलपण च गnरफ द घऊन
कRरव &न त &न ख ट द अडकव$न त &च सवसव क ढ$ न घऊन, वढ न सम 7 न
न झ ल म ण$न त न ब र वषi वनव स आहण एक वष अज व स अश हश# च जण$
हदल आ . समजल न& र सगळ प &डव &न भटण स ठ दn वन कड हनघ .
प &च ल &च स मव&श , ‘ड च र ज 7dषक , स मथ व न कnक , त &च सगळ
ग वळ स कRरव &वरच स& प न पर अस^, त वन कड ज ण स र ,
पdथ च मल &न भटण स ठ . 7d र ष… च मल &वर ल र ग हवच र कर अस ,
आ क कर व च! #हत & ल म बल त च पमख असलल व सदव स
ल7ष र जवळ बस . ल7ष र ल व&दन करन कdषण त च श ब ल , "द q7न च
आहण कण च, दvश सन च आहण शकन च रक ह भ$म वर स &डल. द त &च त &च
सगळ स थ द र स न श करन आपण ल7ष र ल पनv र जग द वर बसवल हशव
स&पण र न . अश लकट ल क &न म रन ट कण च खर नnह क आ ".
वnश&प न पढ स &ग , जन दन पdथ च मल &वर झ लल अन मळ इ क
हचडल हक&, #णभर अस^ व टल हक&, सगळ पdथव ज ळ कW क ? अजन
त ल श & करण च प तन कर र . त ल श & करण स ठ फ लगन (अजन)
कdषण च आ7 ल अव र ल हकम &च ग थ ग ऊ ल ग . त कdषण च स
करण स सरव कर ,
" $ अहद आ स, $ सव शहकम न आ स, स # पज पह आ स, सव जग च
सव म आ स, $ हवषण$ सव श णपण च कळस आ स, वगnर वगnर. त स
आणख न स &ग , प च न क ळ द म दर, ग&7मदन पव वर द ज र वषi एक मन च
रप प कर . त च वस सथ न थ अस^ जथ त र त असल. म णज
स भटक . कवळ प ण वर त च गजर ण , त च पम ण, आणख न
द ज र वषi कdषण, पषकर सर वर च ट वर र ह ल . अर $ र #स म7$च
व7 करण र , एक प वर उभ र b न $ श&भर वषi प कल आ स वद पव च जग.
त पस च कळ $ कवळ व हपऊन र स. थ $ उघड र अस^ व
झ शर र म णज एक ड &च स पळ व हशर &च ग ठ ड अस^ भ स . अश रर न $
सरसव नद च हकन र सद स, थ $ एक प च लल अस ज कर स.
अर कdषण , ल आठव क &, हदवस जव & $ एक प वर उभ र b न पभ स पव वर
एक ज र वषi, सद दवल क &च , प कर स? कdषण दnप न स &ग हक&, $
ह जग ल सdष च क आ स. अर कdषण $ #तज आ स. $ ह म ल ल बहदक
थ जथ$न ग&ग उगम प व थ अस स. म ण$न $&च न लक&ठ, म भ$ &च सव म
आ स. $&च ज ण व आ स, झ $न सगळ मल तव उतपन झ ल आ . झ $न
त ज ण व उतपन झ ल ज &न आपण पdथव , प ण , इच‘ , अहनच‘ (ह रसक र),
आन&द, दvख, त &च हमशभ व, आहण चn न अस समज . $ मन च (हवच र &च ) क रक
आ स, $&च सरव आहण अ& सद आ स, $&च वnर ग वdत आ स, $&च सव ज &च
क आ स, $&च अन& आ स, $&च नरक सर च व7 कल स, $&च पdथव वर पह ल
जनमल स, $&च पह ल अश ज कल स व त त घडच रप ल, असर ल ,
आ b म ण$न व ह लस. त ज न& र $ अलज&क झ ल स म ण$न व & प स$न अश ज
करण च पथ $ सर कल स. $& सगळ दnत आहण द नव &च व7 कल स, $& दव &च
र ज च सथ न मजब$ कलस, $& वळ वळ म णस & जनम घ स आहण म णस ल
म गदशन कर स, $&च त वnहशक प ण वर र स म ण$न ल र आहण बह अस^
बल . स$ आहण 7म, 7 त आहण म, अनल आहण व $, वnश वण आहण रद, क ळ
आहण आक श, पdथव आहण द हदश , सगळ $&च उतपन कल आ स झ
हवच र & $न, म ण$न झ हवच र च
^ सव उतपत च क रण आ . चर आहण अचर $ र
कलस. अलस तव च क रण $ आ स, म7$ (म द ष) र #स च व7 $ कल स, $
सवशष दव ठरल आ स, आज $ दव &च पत र आ7 $ अहद , $ आतम च त
आठ गण &च (द न& करण, भटवस दण, पo करण, खर ब लण, ह करण, #म
करण, व सन &न आवर घ लण आहण वद &च अभ स, ज न जन करण) क आ स, $
ह व &च हन म &च क आ स. $ शर र च ग#म च (शर र च आठ क म&
स &हग ल आ अश आ , ख ण, हपण, आर म करण, उपलजव कस ठ उद ग करण,
शर र स&व7न, पज तप दन करण, मन ग&जन करण, ज न स 7न करण, थ डक
चरर थ च क व ) हन जक आ स. अश रर न $& शर र व आतम ह &च क व
हनहo कल आ . आतम न शर र च ग#म च व सन & ल# घ ल व च नस
पर& , शर र न म त आतम ल त च व मद कर व च अस अस^ हन म $&च
र कल आ त पम ण सगळ ज व जग अस . ज हन म प ळ न
भष तम व प ळ ज . $& सगळ शर र आतम म ण$न र अस स,
पर& , म च पभ व मळ^ हवसर . ल पर ण & इ&द च 7 कट भ ऊ म ण$न
स &ग , $ झ सगळ अव र अगद ल नपण प स$न प प पवdत च हवन शक
र ह ल आ स, $ झ न प वल & सगळ सdष (पdथव , सवग आहण प ळ)
पदक& कल स. $ हवहव7 रप हनरहनर ळ हठक ण व वर र b न स& म, म द ,
हववक ह &च सथ पन कर आल आ स. ^च झ अव र क ठरल आ . $ चर
चर अस$न त नस स सद , अस हवल#ण अलस तव द खव अस स, $ सव
रक & अस स, $ अनक अव र घ लस त $ अस&ख प प तम म रन ट कल
आ स. अनक असर &च (ज &च अ &क र हवकd झ ल आ अस हवकd ) व7 कल
आ स. $ अनक मRरव आहण प श &च न श कल आ स, $ हनस&द आहण नरक ह &च
न श कल आ स, त &च न श करन $ प गज ह ष कड ज ण च म ग म कळ
कल स, $ अ &वd च व7 जरथ कल स, कथ आहण हशशप ल त हशव त च
द स &च (सnव व श 7&वन) व7 $ करन घ ल स त जर स&7 आ . $ भजच
कन सव स ठ पतन म ण$न हमळवल स, लजच न &व रकम ण आ ह च भवच
पर भव करन. $ र ग व$न इ&ददमनच व7 कल स, आहण वन ज च न &व ,
कशरमन त ल सद म रलस. सRभच व7 करन मग त च नगर सद $ नष कल स,
आणख न क ण च त $ कल स स &ग , तवह मध भ ज र ज ज क व स रख
श$र त ल म रलस, ग पह व लक , $ म रलस, $ सव v स ठ पहवत नगर
द रक लज&कल स, जथ नव ग च सरव णर पर& , झ च मज=न नगर
समद बड ल , अर म7च व7 करण , झ ख टपण कस असल"?
" $ दश कळ जनम घ ल आ स ह वळ , झ स द ष (क म, क 7, ल भ,
म , मद आहण मतसर) कस असण र? झ न म ण$नच $, $ आ स! सगळ
ऋष झ पश व झ जवळ बस . ज झ कड$ न स&र#ण म &ग .
ह ग च अ& ईल व & सगळ झ हवरन ज ईल व जव & नव न ग सर
ईल व & सगळ पन झ $न उतपन ईल. अर वdश व&श आज जनम घ लल
$ ग सर झ ल व & झ न हभ $न एक कमळ आल व त $न बहदव हनघ ल. ज
सगळ चर चर सdष च हन &तक झ ल . ज च हन &तण न ह सdष च खळ च ल .
जव & त सdष भ &कर द नव म7$ स रख दnत आल बह च न श करण स ठ , व &
ल र ग आल व झ कप ळ $न श&भ$ अव रल त &च हतश$ळ .
अश रर न ह म$ळ दव (बह आहण म श) ज ह सdष च क म प अस त
झ $न उतपन झ ल . सगळ मल न रद &न स &हग ल. अ नर ण, $ चnतरथ
वन एक म ठ ज आर&भल स ज अनक द न& झ ल . $ झ पत क अव र
क J न क & J पर कम कर स ज आ7 क ण कल नव ,त सगळ ल झ
म ठ भ व च बलर म च स थ अस . $ कnल स पव वर ब हण & बर बर र स".
वnश&प न स &ग , अश रर न अजन न कdषण च स कल व त ल श & कल.
त वर उतर दण स ठ कdषण ब ल , अर शष प &डव , जथ $ थ म , जथ म थ $
अस न म अस . ज झ भक• कर त &न म पसन व ज म झ भक• कर
त न $ पसन स. $ आहण म एकच आ . $ नर आ स व म न र ण आ ,
आपण द घ ऋष आ ज &च न &व आ नर आहण न र ण, आपण जग च
कल ण स ठ वळ वळ अव र घ अस . ह वळ म वdश कळ जनम घ ल आ व
$ कर कळ , आपल ल फरक क ण ल समजण र न . ऐकल वर शष
प &डव श & .
वnश&प न पढ स &ग , कशव त जमलल रज& अजन बदल ब ल व & थल
र ज र ग &न उतलज ऊन ब ल , जथ दRपद ह च सखख भ ऊ दषदमन बर बर
बसलल , अलस आहण दवल &न ह सdष च हनहम बदल अस^ हदलल न .
त &न ल फक पज प म ण$न स &हग ल आ , आहण ऋष जमद — स &ग , $ फक
हवषण$ आ स. आहण $ म7$ (म द ष) द नव च व7 कल मन कर . $ ज
स# आ स अस^सद स &ग . क & J ऋष स &ग , $ #म हशल आ स, आहण
सत आ स, न रदमन ल स ध &च दव समज , ल श व आहण बह सद
समज . $ त सdष च क Yबर बर त &च ल एक अस व ग स. अस^ सद
बल हक&, आभ ळ झ म थ आ व पdथव झप .ज वnहदक ऋष न त च
सवतव (आतम ) ओळखल आ स &ग कW, $ प$ण अस$न झ न& र क & J न .
अससद समज हक&, $ सगळ ऋषJच आ7 र आ स. $ सवस # आ स, $
सवज न आ स, $ एक च वळ सगळ कड अस स, $ व क• अस$न अव क सद
आ स. $ ह सdष च हन मक आ स, $ सगळ हदश आ स, $&च स$ व च&द आ स
$&च र आ स, ह सdष ल प ण &च हन हन म $&च आ स व अहन सद $&च
आ स!
आहण सगळ ऐकल वर थ बसलल प &डव &च पतन कdषण ब ल , "म ण$न म दRपद
प &डव &च पतन आहण दषदमन च ल न ब ण ल म झ दvख स &ग क रण, $च म झ
आ7 र आ स. अस^ अस$न कRरव म झ भर सभ मल म झ कस 7रन खच
आण , जव & म ऋ सन व म ण$न म झ द वर एकच वस त
वस वर म लसकप ळ च ड &ग पडलल व म झ कश म कळ , कस झ ल"? "म
थरथर , मझ त नर 7म ल हवर 7 करण च कद नव , म रड त ,
अश म झ लसथ मल हनद पण खच च . प b न म झ मद करण
ऐवज कRरव म झ मसकर करन स . म प &च ल, वdश , भ ज जर थ
अस & र त &च स करण च ह मम झ ल च नस . अर कdषण , हन म न म
7d र ष… च व हभषम &च सन आ . अस^ अस &न मल क ण च द स कश कर
शक ? त &च सम# नर 7म मल त &च द स करण च प तन कर व
बज$ग फक प र , अर कdषण , मल क & J कळ च न क ?म
मझ प &च नव Yच ल7कक र कर . त &न म झ ड व कस कल ? त &न
अल7क र क ण हदल . ल7ष र दnव च खळ अस कस रमल ? चकल पण
ब क•च क कर ? मल स &ग , वचन बद , पण अश कश वचन बद हक&
कण मच ब क पण ल ल व व म Dड बघ बस ? वचन बद च
हन म &च नnह क कण . क ण क & J करल म म न कर ल क रण म
वचन बद अ ? त ल क & म द आ हक& न ? नवर त &च मठ भवल
वचन बद आ र मल सद वचन बद , मझ शरमच स&र#ण करण च वचन
त पत क &न मल हदल आ , त च क ? क ठल वचनबद शष व ह ल क &न
कस ठरवल? ह वचन बद ल म शळ बक Yच वचन बद समज व क & ? एक
मख शळ म$खपण न खडड गल कW ह च म ग म ग इ र शळ न सद त
खडड पड व अस स &गण र वचन बद #हत &न श भ न . अश वचन बद
हनबद च ल#ण आ . क म झ प &च नवर इ क हनबद आ ? पररलसथ नस र
अश वचनबद व त &च श शव पस ल पह ज ह एरव म ठ च च
ग ष करण न कळ नव क &? द म ण$स, ल7ष र कड अ&गल हनदiश कर
हपश च न कdषण ल हवच र , क ण म णस स कस पण ल ल व$ शक . आम
त च म लमत कस समज ? पतन , भ ऊ, मलग , मलग क ण च म लमत
अस क &? कdषण , म झ पश च उतर द क रण, त पस&ग न& र म झ म झ
नव वर ल हवश स स&पल आ . म ह &च बर बर सरह# न . म क कर, $&च
स &ग द म दर , म झ हप भ व ? ह & नव प स$न मल प &च जसव पत झ ल आ ,
म झ नहशब, ह म णस &न त न पण ल वल न . दnव च खळ खळ व च र
सव च ह मम न खळ व इ र &न पण ल ल व$न म ण$स क ण च दnव च पर #
घ .त सद त ल म क•, द खट , मग श द च
खळ स क & र झ ल "? एवढ ब ल$न दपद च कन , कdषण ल हवन& कर कW,
" फक आ ह पढ त च वर हभस ठवण र व ह च नव Yवर हवश स ठवण र
न ". पढ स &ग , "ह न& र आम जर पह पतन अस जग स ठ असल र आमच
न प$व=स रख ण शक न . म ह पढ म झ प &च मल &स ठ जगण र आ . जण$
आमच वnव क न स&पल! क रण, त &न त &च पतन व च प लन कलल न . मझ
पह म ठ लढवय आ पण जर एक द क•न रण र अस ल र त च त
शR च हक&म श$न आ . फल शकन , त &न द स कर शक असल र त
ग &ड व च , त गदच क उप ग"? दRपद पढ कdषण ल स &ग , अर कdषण , ल
कद हच म असल ह & प &डव &वर हवस&ब$न र ह लल म झ स स$, क& म सद ह
ल7ष र च नक iपण मळ व इ र भ व &च त वचनबद च अडचण मळ^ ख$प भ ग$न
र ह ल आ . अश परष &वर ज &न त &च परष अ &क र प# दसर क ण गष
नगण वट आम $ ब ल वण 7 डण
ब क &न हवश स ठवण कवळ मdत ल स रख
आ . वड ल भ व च क ण क व ह म ठ भ व न^ जब बद र न प र प डल आ
मल स &ग? ल न अस &न वdक दर ल त द q7न न ख ण $न ज र हदल पण ह
म ठ भ व न त वर क7 क ण ल ज ब हवच रल क &? म ठ भ ऊ म ण$न कक
म गण र , म लक• द खण र ल7ष र क & क & J हवच रण कर नव ? त न& र
वरण व ल# गd त &न ज ळण च प तन झ ल त हभम आहण त च 7 कट
न भऊ ब गद ख द व म ठ भ ऊ नस बस$न त च वड लकWच
रब ब द खव . हभम मळ^ ह डJब र #स प स$न सगळ बच वल त ह &न क ण
भ$हमक बज वल ? त ल $ हवच र. म झ नक पह फक त ल फकट
हमळ लल सतच आहण ब क च उपभ ग घ व म ठ हदम ख न सगळ &न स &ग
त ल सगळ त च दnव मळ^ हमळ ल! क7 त नत चश त च भ व &न हदल
न क णत पक रच कd घनपण म ण व च ? ह त च व गण कण
नnह क आ त &न स &ग व. आम ब क स 7 रणपण आपल नव च म न
र खण स ठ त &च हकत क म$खपण च व गण कड दल# कर म णज त
आम ल म न आ अस^ जर परष समज अस ल र त &च म$खपण .
ज ग ष कवळ आहण कवळ त च दnव वर अवल&ब$न म णज, द च खळ,
थ आपण प ह ल कW, त च दnव फटक आ . अर कdषण , म इ क कd घन म ण$स
मझ आ प Y च ज वन दसर प ह लल न . ज क & J प &डव &च ज वन
आजवर घडल त ल सगळ हभम मळ^ हनस रल गल, जर आम ह दnवव द नकत
ल7ष र वर आहण त च त फटक दnव वर अवल&ब$न र ल अस र एव न
आम कव &च म कड गल अस . स प ह ल र ल7ष र फक एक वष न हभम प#
म ठ आ , वढ एक वष च एवढ गnर फ द घण हक पद ग आ ? मल हवशष
र ग ह च आ कW, हबकट पस&ग आल क & त ल सव च बद व पर न ,
कणल र सल हवच र , क7 $ भट स र क7 आमच पणज ब व स भट
व क7 क ण न र हवदर$ क क भट . त &च स &गण पम ण^ मग म झ मठ
नवर क म कर . क7 क7 मल ग&म व ट , जर क ण च त ल सल द ल
न हमळ ल, र कस^ क म कर ल"? "सरव ल म सद त &न म ठ हन श स
ज णण र समज$न त च आदर कर अस^ पण जव & पस&ग म झ वर आल व &
म झ भमहनर स झ ल व एक एक ग ष ह नकत च मझ ध न ऊ ल गल .
मल सद अजन न लज&कल व फकट हमळ लल ब क बर बर बशरमपण र b
ल गल , म त ल न सव क रन क करण र अर जन दन ? त घर त &च आईच
चल , ह च शबद ब र क ण न , एक पर न ग असल र मल व ट
त मळ^ म झ मन &च क7 हवच रच झ ल न . मल क वट क ण कघ
हवच रलसद न . $ मझ भ व , कdषण , $ जर म झ हवच र कर म णज ल
समजल म झ क अवसथ असल. ल म आ र जस$ ज स ठ ख&डण
ग ळ करण स ठ म झ च र कम ग , स # क तव
d अस^ प लसम ल&7न करन
चर हदश &न चRफर फRज घऊन लढ व वळ वळ भरप$र ख&डण प ठव
आहण म झ नवर म त म झ बर बर पण हकड करण रम . अर कdषण ,
आ मल ह सगळ ग ष आठव व & मल म झ च ल ज व ट . म झ चर
प ज &च बदल मल फ र अहभम न आ सद त वचनबद च शबद अडकल
आ ह च ख& व ट . क रण, आजवर द नद त मझ क क स स न 7d र ष… न
ह &न ब ल व$न द नद द फसव$न न क•नऊ कल, स^च पन णर न कश
वरन? ज वर म ण$स ल7ष र त च ख ट नnह क च भम आ त च
अ &क र त ल स &भ ळ न . म सगळ त ल म ठ गण समज वर म
मल सरह# समज न ".
वnश&प न पढ स &ग , अस^ ब लल न& र थ ड वळ थ &ब$न हपश च न जसन
कdषण ल स &ग , "अर जन दन , $ जण स मझ त ल लजरव ण पररलसथ $न
मझ अ&ग वर नवनव न प ळ& घ ल$न $ कश ल ज र खल स. आ म 7Rम &च
बर बर र आ . म हक हवषणण अवसथ आ त च कलपन क ण ल णर न .
म थ एकट ब ई आ ह सगळ परष & . म झ स स$ हवदर$ &च कड आ . मल
समज न एवढ मद, ह मम व न आहण श$र अस सगळ उतम गण अस$न त &च
भरवश वर म मल सरह# समज$ शक न . त न च ल क &च $न म झ ज
बइजज झ ल त च क ण वचप क ढण र? क & नर 7म अस^च ह &च खट
नnह क च भम च फ द घऊन म झ कड सदnव स र ण र. $ मझ भऊ
आ स, $ स &ग मल न हमळण र आ क & न ?त कण न म झ बदल ज उदग र
क ढल $ ऐकलस र झ अ&ग च ळ ळ ट झ ल अस & पण मझ प एक
न च &गल च र च र समज पह इ&द पण क & J कर नव . जव & हभम उठल व &
मल स व टल पण नnह क च ख ट प ळ त ल न खणव$न गपप बसण स
स &ग ! म झ हवश स बस न कW, इ क म$ख अस ल. $ त &न खर नnह क
कश अस हशकव क रण. मल ख त आ हक&, ह &च त ब ब च हश#ण चक•च
आ . मझ म ज व गण मळ^ प प ल मद अनnह क आ ". दRपद च
श क अन वर झ ल . ह च मख ह च ओ&जळ झ क ब लल , "मल क ण
नवर न , क ण मल& न , हमत न , मद न स न , बप न म अन थ
झ ल आ ". $ जर क & J न कलस र म ल सद ओळख न "! अस
कdषण कड बघ सव हभम न र जकन ओरडल . न& र कdषण ल हवच र , "स &ग
मल एकद च $ मल मद करण र कW, न "?
वnश&प न पढ स &ग ,त जमलल दध &च सभ व सदव ब लण स उठ .
रड$ न आक & करण आपल म नलल भहगन कड प ब ल , "म झ ल डक•
भहगन , कdषण , ल म वचन द कW, झ अपम न करण कRरव &च सगळ
ब क & हव7व ल. त &च कप ळ प &ढर पडल, त लस अश च आक & करन
रड ल. त ब क & त &च मलल परष &च रक &न म खलल शर र ल बघ$न रड
अस ल. त पत क मलल कRरव च शर र हववतसच अस&ख ब ण घसलल
अस ल. म ल आश सन द कW, म म झ सगळ शक• पण ल ल व$न प&डच
मल &न त द य़शसव कर न. म ल दसर आश सन द कW, $ पdथव च म र ण
 हशल. म झ आश सन इ क पकक असल हक& एकवळ सवग ख ल क सळल, पdथव
फ टल, ह म ल च कड ल, समद सकल पण म झ वचन अब ल7 र ह ल".
अच च वचन ऐकल वर दRपद अजन कड ह रकस दष न प , जण$ ह ल आ
त च कड$ न क & J आश सन अपह# , इश र ल# घऊन लजशन$ ब ल ,
"म झ हप कdषण , आ हच& कर नक स, ज आश सन द म दर द स^च ईल,
त बदल हनहo& र ". त न& र एक एक व र पढ ऊन ह ल त &च आश सन दण स
सरव कर . ह च भ ऊ दषदमन ह ल स &ग , द ण च व7 करण र आ व
त बर बर अनक कRरव &न सद क&ठसन न घ लण र आ . पढ स &ग , हशख&ड
हभषम च Yच व7 करण स क रण भ$ ण र आ . हभम द q7न ल ठ र म रण र आ .
अजन कण ल ठ र म रण र आ . आहण बलर म च मद न झ ब&7$ द म दर
दvश सन स सगळ कRरव &च न श करण र आ .
वnश&प न पढ स &ग , अश रर न थ जमलल श$र &न दRपद ल आश सन& हदल न& र
आ त &च पमख जन दन, ह च कड पढ ल ग षJस ठ , क बल
ऐकण स ठ प b ल ग . सगळ &च ल# आपल कड आ प bन कdषण
त &च पढ ब ल$ ल ग .
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च ब र व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग र व
(अजन हभगमन पव सर)
व सदव त &न स &ग , "अ र ज &न , म जर त वळ द रक उपलसथ अस र
पररलसथ एवढ हवक प स ज ऊ हदल नस . अर र ज &न , मल आम&तण नव र म
जर थ अन b पण गल अस र कण थल जम न &न म णज अ&हबक पत
7d र ष… न हक&व कRरव &न मल अडवल नस व त पररलसथ म द ऊ हदल
नस . त &न म त द च अनक दषपररण म द खवल अस . म हभषम, द ण आहण
कdप च व वलल क ह &न स #प कर व ल ल वल अस . 7d र ष… ल पटवल अस
कW, द त च मल &च सठ मठ हनक रक ण र आ . द च अनक व ईट
पररण म म द खवल अस . प च न क ळ द मळ^ कस म ठ म ठ &च नकस न झ ल
आ त हवहचतव च पत स स &हग ल अस . व रसन च मलग कस त च र ज
अस द मळ^ घ लव$न बसल स &हग ल अस . अहवच र म ण$स द च खळ
अडक . द एक द भ व स रख अस , ज त अडकल त $न ब र ण
मलषकल अस . लज&कण च म बरच ल क द खळ व र . म णस च च र
‘&द त ल बरब द कर . द , व सन , हशक र आहण मद (प च न क ळ र ज ह च र
व सन & त &च सम घ लव अस &) ह च र & ज अडकल त ल व चवण म
अवघड अस . त अडकलल म ठ म ठ र ज त &च सवसव घ लव$न बसल आ .
श स ज णण र स &ग ह च र & $न प प च म ग उतपन . खर र ज ह रम
त सगळ &न सगळ म अस र त म अडकल मळ^ त $न ब र
न . अ&हबकच मल ल म स &हग ल अस , द एक हदवस आ ष च सगळ
कम ई म णस &न घ लवल आ . त न& र ज घड त $न व द&ग सर व शवट
मdत $ सद अस . आ , ^च मच बब ण र आ . रलल लज&कलल ल
मर ! म कRरव &न ठ र म रण र अ , ^च म 7d र ष… ल द खव$न हदल अस
जन जम न ल उद रण द खव$न. स^ मल द खवण च स&7 हमळ ल अस र
त च मल &च मdत च$ कलपनन 7 स वल अस व द ल परव नग हदल
नस आहण सगळ घडल नस . पर& , करण र म झ स रख क ण थ मध सथ
नव . आहण जर म झ पस व त &न सव क रल नस र म त च वर बळजबर
कल अस . थ असलल त सभ ल ल क ज मच हमत स &ग व पत # मत
मच शत$ त &न खच$न म त &च थच न श कल अस . जस^ म हशशप लच
कल, सगळ थच स&पवल अस . त बर बर द च खळ व खळण र (शकन )
कण उरल नस . अर ल7ष र , हमत ब लल म ण$न क ण हमत ठर न , एवढ
झ ध न कस^ न "? झ ल क रण म अन रत दश प स$न दर$ गल .म
जस द रकल आल मल 7न न मच बदल स &हग ल व समजल वर तवरर म
थ म ल भटण स ठ हनघ ल . मल प व ल लग हक&, म सगळ अश
ल क•च पररलसथ अ त च ख$प दvख .
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च र व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग चRद व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
ऐकल वर ल7ष र कdषण ल हवच र , "अ दव, $ अन रत म7$न क ठ गल
स"? आणख न हवच र , "अर वdश ल शष , $ जव & ब र गल स व &
कठर स? थ ज ऊन $ क कर स"?
कdषण त ल स &ग , "अर भर शष , म शलव च नगर च न न ट करण स ठ गल
. थ क झल स &ग , शलव &च र ज 7मघ ष च पत जव & त ल समजल
हक&, म हशशप ल ल झ र जस$ जच वळ ड क उडव$न ठ र म रल व &
भ &कर हचडल . त च सnन घऊन द रकवर च ल$न गल . हशशप ल ल म रण च
क रण, ल म आ , म सवस&म न मल ज अग कक हदल त ल
आवडल न व अद द ब ल$न म झ हनभतसन कर ल गल व & त च श&भर
प क प$ण झ ल व म त च आईल हदलल वचन नस र त च व7 कल . म थ
अस &न सलव र ज द रक घ$स$न थ ल ल न व च वdश वक &च त कर
ल गल व नगर चसद बरच नकस न कर र ल. त च व उडण सRव
न व &च सन च रथ न आल . द रकच अश रर न नकस न कर हवच र
, कठ आ न च ज &न म झ हशशप ल ल व त आ7 क&स ल म रल आ ,
त ल म आत च म कड प ठवण र आ . ख$प र ग वलल . पढ ब ल
, हशशप ल ल न व च अस &न त &न त ल ठ र म रल व सद द अथव
द&द न र ‘ल कपट करन. म त च द पर भव करण स ठ आल आ .
अस^ म ठम ठ न ओरड मल आव न द . व &म थ असल न मझ
द रकच नकस न कर शकल . अस^ ब ल$न व द रक ल ल न मल &न म रन सलव
त च सRव न व च उडण रथ न समद ल एक बट वर गल . म जव & घर
पर ल व & मल सगळ समजल. म ह कच र ज मल ठ र म रण च आव न दऊन
गल . त मळ^ म असवसथ झ ल व त च ब&द बस करण स ठ हनघ ल . म झ
अन रतच हवधव&श करण च बदल त ल श सन करण स ठ म गल , जव &
मच कड द च पकरण . सRभ &च त न क ल म रण स ठ त ल म
श 7 हफर . त बट उ रल आ अस^ मल समजल, व & म म झ श&ख
प&चजन , ज र &न फ&कल . त च वळ थ लपलल इ र बरच द नव सद ब र आल व
आमच लढ ई सर झ ल . त सगळ &न म च कल व जहमन वर झ पवल. अस
झ ल, म झ हप प &डव न , म ण$न म मच मद ल थ नव .आ समजल हक&,
म थ वस ल अ व & थ आल .
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च चRद व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग प&7र व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
हनवदन ऐकल वर ल7ष र त ल ब ल , "अर सव शहकम न व सदव , आम ल
त सRभ च व7 च ग ष सहवस रपण स &ग. क रण, ज $ आ स &हग ल त &न आमच
सम 7 न झ लल न ".
वnश&प न पढ स &ग , व सदव त &न स &ग$ ल ग , बल ढ सलव र ज
श शवस च मल च (हशशप ल) व7 म कल समजल वर त च फRज घऊन
द रकल आल . त &न त च फRज दच रन मझ नगर च भव उभ
कल . द रकल त &न वढ हदल .त ल वरच आघ ड सव v . वढ
प$ण झ ल वर त च सnन न म झ नगर वर सव ब ज$न ब ण &च प ऊस ट कण स
सरव कल . सदnव न द रकच टब&द च &गल . त टब&द ल सगळ आ 7,
&त, सर&ग वगnर सलसथ . पह ल करण च र सद प$ण . सगळ ब ल
हकल सशस . जळ ग ळ फकण ग फण फ सद र त . आमच सnहनक
श घन 7नष घऊन र . वळ च नगर च सगळ पवश द र& ज &च वर म ठ म ठ
लखळ बसवलल आ ब&द कलल . सnहनक ग फण घऊन र .
नगर ल म णस^ पह ल करण स ठ र . गद, समव, उदव, आहण इ र द
ज &च लढ ईच ज न ब पnक• आ स&र#ण स ठ सजज . शत$ जर टब&द वर चढ$ न
ण च प तन कर ल र त &च अ&ग वर ओ ण स ठ उन प ण च व वसथ .
क णत लढ ईस नगर र . सRभ च लल ल Dड दण स ठ सजज
. ब रन ब ण &च वष व सर झ ल स^ आमच म&डळJन सद त &च श घन न
ब ण &च वष व करण स सरव कल . क ठल पक रच लगज=पण करण च
हवरद आदश हदल गल, क ण नश कर व च न अस^ f क$म झ ल . अस^
करण च क रण म झ म णस, वdश व अ&7क, ज ण$न हक&, जर थड र
लगज=पण व ग ल र सलव द आमच न श कर ल क रण, दकल ज स
ज रद र अस . हशप &न नगर ल सगळ द रड, न क•ण , हवदषक, खषमसकर
ह &न ब&द करन ठवल अश स ठ हक&, त च चक•च लच ल मळ^ नकस न ऊ
न . क रण अश म&डळJन पररलसथ च ग &हभ स &भ ळ न . सगळ नगर णर
न ल ब&द कल . सगळ पल ड$ न ट कल म णज सलव त मगन आ ऊ
न . नगर भ व असलल ख&दक म ठ म ठ क ट अश रर न पसरव$न ठ कल
हक&, जर क ण त $न च ल ण च प तन कर ल र त च प र ल. ह
र उगसन न च ख कल . नगर च भ व च भ$म खड व ढकळ न
उ&चसखल अश कल हक&, त $न रथ च लव णर न . क & J हठक ण भई
सर&ग परलल अस^ हक&, जर क ण त वरन च ल ण च प तन कर ल र
त सर&ग मळ^ उडवल ज ईल. म झ हकल सव भ हवकपण मजब$ आ व प र करण
स स शक नव . त वर प र करण सnहनक &न शस परवल . क णत
लल ल Dड दण च र सदnव अस श . अश र मळ^ म झ नगर
स# पर&दर व ट . जव & सलव आकमण करन आल , क ण त वdश व
अ&7क &च नगर आ ऊ शक नव अथव ब र ज ऊ शक . ज ठरलल
ख$ण द खव त &न च कर . इ क• च ख व वसथ . नगर ल सगळ
म कळ ज ग &वर त व घ ड ठवलल . सnहनक &न ख स व न ज ह र कल
त मळ^ त &च उतस व ढलल . मझ सगळ दध &न म न म स न च
न ण न व न द . सगळ द अनभव . अश र मळ^ म झ द रक सरह#
र ह ल . त &च न dतव अ f क &न (उगसन) कल . अश र मळ^ सलव ब र ल
भ ग च नकस न करन गल . र त म झ बरच रण वdश म रल गल .
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च प&7र व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग स ळ व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
व सदव पढ स &ग , सलव, सRभ &च र ज द रककड त च पच&ड फRज घऊन
. त प दळ, घ डदळ आहण त दळ अस सगळ . त च सnन चर
पक रच दल . त च कड त &च गरजपम ण परस प ण स ठ व ख द स ठ
. सnहनक अनभव व र . द रकच भव च सगळ भग त च सnन
बसलल फक म&द र, समश नभम , पहवत वd#, व रळ &न भरलल ज ग , एवढ
स ड$ न. द रककड ण र सगळ रस , व ट त &न अडवलल त . अश जय र
अस &न शलव &च र ज गरड स रख झप व मझ नगर वर च ल करन आल .
त सशस रथ, त आहण प ईक . त &च कड सगळ पक रच आ 7& .
त च द त आ 7 &च व पर रबज . त &च रथ &वर त &च धवज फडक
. त च प ईक &कड 7नष बण व कमरल लव र त . प ह ल वर
आमच वdश मल &न नगर ब र ऊन लढण च हन7 र कल . त & च रदशन, समव,
आहण पर कम पदमन पढ . हचलख , हशर ट प परर7 न करन म ठ रन
शलव श लढण स ठ हनघ ल. समव न पह ल ल कल . शलव &च सन प #मवdद
त च सnन ल आगकच करण स स &ग . ज&बव च मल &न म ठ पम ण ब ण &च
वष व सर कल . #मवdद च सnन न त च मक बल उतम कल . सभर टल
न . जण$क ह म ल च सम र उभ आ अस^ व ट . त न& र #मवdद न
त प# ज स ज र न पह ल कल . आ म त कवळ शस &वर अवल&ब$न न र
म व लसद च उप ग कर ल गल . प b न आमच समवनसद म व लसद न
पह ल कल . त शकड सnहनक म रल गल. प b न #मवdद थ$न म ग टल .
जस दष शलव च सरसन प म ग हफरल त च म ग$न एक दnत ज च न &व
वग व पढ आल . मझ मल &वर च ल करन गल . समव न ल घ ल.
आहण त ल त न गद फक$न म रल . गद त वग व ल ज र &न ल गल . त
फटक न असर म रल गल . झ ल वर म झ मलग समव त &च मध घ$स$न लढ$
ल गल . दसर कड एक जबरदस द नव ज च न &व हवहव&ध च रदशन वर च ल
करन गल . त &च द म ठ भ षण . त मळ^ क ण ल प$व= ऊन गलल वdत आहण
वसव च द च आठवण ईल अस& . दघ एकमक &वर ओरड आपल अस
फक ,त रकम च मलग त च ठवण ल शस क ढ ज कण शत$च न श
करण अववल . त च म र मळ^ द नव हवहव&ध मरन पडल . त म ग$न
सगळ त च द नव म रल गल. हवहव&ध च $ ळ^ उतस
मdत म झ ल ल समव पढ ज व
प सलव त च स नर रथ $न त च कड च ल करन आ . प bन म झ
मलग थ ड घ बरल . प b न पदमन ओरड$ न त च ज म आणण स ठ ब ल ,
"घ बर नक स, म त च श लढ $ प र . म शलव च रथ म झ
शस &च म र न^ म ड$ न ट क . त सRभ &च रजल रव$ . मझ ह लल न
त च रथ म डल व ठ र मरल अस& म कर ". "अन रत वर सव र करण च त ल
म हश# करण र आ ". अश रर न ब ल व मज लढ ई कर .
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च स ळ व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग स र व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
पढ व सदव स &ग अस , दव &न अस^ ब ल$न रकम च श$रव र पत पदमन त च
स नर रथ पढ ज .त च रथ ल उमद घ ड ज डलल . त &च वग व चपळ ई
हवल#ण . त च रथ च धवज वर मकर च हचन . त मकर च Dड उघड
जण$क मकर आत च शत$ल ख ण र आ . जण$क मच दर आ .
त च रथ च घ ड इ क चपळ ईन पढ सरक हक& अस व ट व कW, 7व
न र उड आ . त च प ठ वर ल भ ब ण &न भरलल , त च अश
झप ट न 7नष $न ब ण फक हक&, जण$ हवज चमक आ . त वगव न
लल &मळ^ द नव गD7ळ$ न गल. इ स v पळ$ ल गल. त &च स सRभ च सnहनकसद
पळ$ ल गल. पदमन च आव न तमक ओरडण व ब ण च वष व ह मळ^ सवत शत$प# च
गD7ळ उड ल . त च धवज वर ल मकर च हचन मळ^ सवत घबर ट पसरल
क रण, त ल म व म&त मळ^ अस भ स क•, मकर धवज $न
ब र ऊन त &च सnहनक &न हगळ आ . त न& र पदमन थट शलव वरच च ल करन
गल . त च आव न सलव घऊ शकल न . र ग आहण भ वन &च आवग &न भष
झ लल सलव त च रथ $न उ र व पदमन ल भ$म वर उ रण च आव न द .
थ सलव आहण पदमन ह &च द . दपचनकळ ऊन गलल वसव आहण
वल च द&द च आठवण करण र . सलव त च 7नष $न ब ण &च वष व कर
त ल डस ड अश पह ल पदमन कर .त लल पढ सलव फ र
क ळ हटक व 7र शकल न . शलव वर आ समव आहण पदमन द घ ल कर .
त एक ब ण शलव च हचलख $न त च ‘ घ$स व सलव ब ष ऊन
ख ल पड . प b न त च द नव सnन ओरड कW, त &च र ज पडल . व ढ
म व द नव उठ व अच नकपण पदमन वर ब ण च म र कर . त म र &न
रकम च मलग पदमन त च रथ पड . प b न सलव वड स रख म ठ न
आर ळ ठ क हक&, त न रकम च मल &स म रल आ . त न& र त च मच
समव कड वळव . त ल सद खल पड , दघ श$र द त &च रथ
हनपच पडलल .
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च स र व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग अठर व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
व सदव पढ स &ग अस , पदमनल रथ पडलल प ह ल मळ^ वdश फRज ल क & J
हनर श आहण दvख झ ल. अ&7क व वdश च सnहनक एकदम ब लल, "अर क झ ल".
सलव पडल मळ आन&द झ लल दव आ थ ड खचच झ ल स रख सथब7 झ ल.
पदमनच स रथ ज म झ स रथ च मलग आ द रक चपळ ईन रथ द #त $न
ब र कढ . रथ फ र दर$ गल नव व ढ पदमनल शद व
लढण स ठ उठ . प कW स रथ रथ ब र न आ . प bन त ल
ब ल , "अर द रक लढ ई $न पळण च आपल वdशJच पर&पर न ल म
न क &? अर स , $ द ल घ बरल स क &? क & त शलव ल प b न $ पळ
आ स? झ मन & क आ स &ग". द रक त ल उतर द , "अ , म न
घ बरल आ अथव पळ आ , म ब ष पडल मळ^ एक स रथ च ज क म आ
म कर . मझ कम म ल व ह रथ ल व चवण च अस , म कर
". क रण, आपण हक श$र असल र ब ष झ ल वर त च क & J उप ग
नस . मल व ट शलव ल म रण म ल झप न . म ण$न म आपल रथ
स वक शपण ब ज$ल घ . द द व स रथ एकत क म कर अस ,
द घ &न एकमक &न व चव च अस . म ण$न म म ल थ$न दर$ न आ . मल म झ
क व कर द . आपण एकट आ व द नव स&ख न ज स आ . त च हवच र
कर . शवट लज&कण म तव च आ म ण$न ट कर नक . स रथ च ऐक$न मकरधवज
असलल द त ल f क$म कर , "रथ पर हफरव व शलव पढ घ. पर क7
अस^ कर नक स. लढ ई $न पर हफरण सचच लढवय स ठ न मलषकच अस ल
समज न J क &? ज वर म ज व& आ वर म लढ र णर ल# ठव. ज
लढ ई $न पळ क ढ सचच वdश न ". " $ स रथ &च पर&पर ल अस$न ल
कस म न ? म ण$न म ल पन स &ग भहवष क7 अस पळ क ढ$ न
ज ऊ नक जव & म रथ लढ असन". " झ ह कdत मळ^ म झ न &व म 7व पढ
कम ईल, मल सगळ स ल. म बल बलर म क म झ बदल समज ल?
म न द सत क• क ब ल ल? झ मळ^ त &च म झ बदलच म खर ब ईल
त च $ हवच र कर. आजप Y सगळ मल च &गल श$रव र बडर लढवय समज
बदलल. मल हभत समज ल त प# मरण परवडल. एक श$र ल लढ &न मरण
ज स श सकर अस म ल स &ग व स प ह ज क &? म ण$न मल व चवण स ठ $
भहवष क7 रथ म ग घण र न , मझ ल आज आ अस^ समज". " र
प &डव &च कड त &च ज भ ग घण स ठ गल आ , म ण$न मल शलव ल ठ र
म रलच प ह ज, त हशव गत & र न . जव & शलव च ल झल व & म
कd वमनल ब लल आ हक&, ल आपण पर व$. म ण$न आपल ल कलच
प ह ज, जग$न अथव मरन. म हद क च पत आ ल# ठव. जव & श$र द
भट ल व & म त &न क स &गण र, कW, द रक न मल न हवच र रथ म ग
हफरवल म ण$न. कण म नण र न ल समज न क &"? "बलर म,
सत क• अस^ सगळ म झ शR बदल हक च &गल ब ल व त &न अस^ समजल हक&,
शलव श लढ &न म रथ म ग हफरवल , क म झ इजज र ह ल त &च पढ. जर $
अस रथ हफरवल स व म झ पठ ब ण घसल च जखम त &न हदसल र मल
स न णर न . त प# द मरण^ परवडल. ह पढ कश पररलसथ $
म झ रथ अश रर न म ग हफरवण र न स अस^ मल वचन द. हभत म ण$न जगण प#
व रमरण मल ज स पशसथ व ट . आ चल लवकर, मल दभ$म कड घऊन चल".
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च अठर व स&पल .
 वनपव भ ग एक ण स व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
व सदव पढ स &ग अस , पदमनच ब लण ऐकल वर त च स रथ द रक च मलग
त ल मdद $ आव ज उतर द . "अ , रकम पत मच क & J गnरसमज म झ बदल
आ . म रणभ$म ल घ बर अस र मच स रथ झ ल च नस . म ण$न त
भम कdप र b नक . हक&व म म ल न मद श ब करण च प तन सद कर
न . त हशव म मच वdशJच सगळ च ल र J च &गल च ओळख . म
स&प$ण हदवस लढ अ , त मळ^ आमच पहश#ण पम ण, एक स रथ च क व
अस & कW, त च रथ च व त वर ल दध च स&र#ण कर ल. म क& J बल,
अश वस लसथ कW, म फ र थकल व ब ण &च म र न भरप$र जखम
झल .त लसथ शलव स रख श म लढ$ शकल नस . म ण$न म रथ
हफरवल . त मळ^ म ल एवढ व ईट व टण च क रण अस$ न . अ स व &च
पमख, आ म स व7 झ ल अ व & म झ रथ कण च कसब प . आ
प म शलव च सnन च फळ आपल रथ कस घ ल . मल रथ च लवण च
हश#ण म झ हपत न उतम हदल आ त बदल आपण श&क घऊ नक ". अस ब ल$न
त द रक च मल &न रथ अश चपलखपण शलव च पढ आणल हक&, ज णक र
थकक झ ल. शलव ल क & J कलपन ण आ7 पदमन न बण त च हदशन
फक , पर& , त च स रथ त कड दल# कर त च रथ पढ आण . त बर बर
सलव पदमन च हदशन ब ण &च बष व कर . त हवहव7 iच ब ण . पदमन म त
सगळ ब ण ललल त च ब ण &न दर$ फक$न द . प ह ल वर सलव त च
म व शस &च व पर कर ल ग . पर& , पदमन त च पह म व शस न त &च
कड करन ट क . त न& र ज स सम न दवड पदमन बह स शलव वर फक .
त बर बर त च ख स प&ख असलल ब ण म र . शलव च ‘ , Dड व ड क
घस .त जबर जखम मळ^ सलव ख ल क सळ . न च तम ख ल क सळल वर
पदमन त च ठवण ल शस असलल ब ण क ढ ज सगळ दश पज , व
सलव वर म रण र इ क आक श $न व ण , "अर, अ ", ज अनक दश=
ओरड$ न त ल क & J स गण च प तन कर अस , अखर स न रद ख ल उ र
व पदमन ल स &ग , अर रकम च सपत सलव झ बळ न . झ न
मरण र न . ल आटपण र न . $ ज ब ण त च वर उग रल आ स जर $
म रल स र सलव त च फटक न मरल पर& , हव7 ललख वगळ आ व म ण$न $
स करण र न स. म ण$न $ त च वर फक$ नक स. ऐक$न पदमन पभ व
बण त च 7नष वरन क ढ व त च भत ठव . त न& र द नव सलव
उठ व वdशJच त पभ व लल न हनर श झ लल मन न^ त च रथ $न पर
हफर . सलव त च स नर रथ बस$न आक श उड$ न ज त समद ल
बट कड.
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च एक ण स व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग हवस व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
व सदव पढ स &ग , जस^ सलव अन रत स ड$ न गल त च सम र स म थ पर ल
. झ म न र जस$ ज उरक$न म म झ ग &व पर ल . थ गल वर
प क , सगळ द रक , ह च वnभव प$णपण उधवस झ लल प ह ल. थ कण
वद च पठण कर नव . कण ज कर नव . थ ल ब क &च अ&ग वर द हगन
नव ज सदnव अल&क र न सजलल अस . त &च स–द प$णपण झ क ळलल .
त हनस ज झ ल त . प b न म स क झ ल व हहदकच मल &स कd वमनल
अस^ कस झ ल म ण$न हवच रल. सगळ अस^ बभ न क & झ ल आ , त न मल सगळ
स &हग ल सहवस रपण. शलव न द रकवर हनघdण ल कल च मल समजल. त न न& र
कश पक र प ण कल सद स &हग ल. ऐकल वर म सलव च व7 करण च
ठरवल. त न& र म म झ सगळ म णस &न ब ल वल ज अ f क, अनकद&7$व आहण
इ र म तव च दव , त &न स &हग ल हक&, म आ सलव च बळ घण स ठ ज
आ व & म सगळ द रकच स&र#ण करण स ठ सजज र . त द नव ल
म रल हशव म पर णर न अस^ त &न स &हग ल. म त ल व त च ज दई$
स नर रथ च न श करनच मग ईन. अस^ आश सन हदल वर स वरल व मल
ब लल, आम द रकच स&र#ण कर म पर ण च वट प र णर आ .
मल उतजन दण स ठ स &ग , ज आहण त द नव च न श करन . अश रर न
त सव Yच शभच‘ घऊन म हनघ ल . थ असलल ब हण वद ल ऋच ग ऊन
मल उतजन द . मझ रथ ल म झ ख स अश शnव आहण सग व ल वलल .
मझ रथ च च क &च आव ज व म झ प&चजन ह च श&खन द ह न सगळ आक श
दण ण$न हनघ ल . मझ बर बर म झ ख स हवश स च च रदळ सnन सद हनघ ल.
अश प$ण र हनश म सलव ल ग ठण स ठ दश दश प र कर ज . अनक
पदश, पव , नद , झर, वन& अस^ ज क & J व ट प र कर म मझ
सnन हनश सलव वर च ल करन ज . शवट सलव च मह क व सथ न
प चल . थ प चल वर मल समजल कW, त च म व स नर रथ न
समद ल बट कड गल आ . समजल वर म त च म ग थ ज ण च ठरवल.
थत बट वत च चRफर प ण च पच&ड ल ट उसळ त . त &न मल
$ नच प ह ल. अर ल7ष र , थ$न
दर न च तम मल आव न द . म म झ दर$
पलल च ब ण फकल पर& , सद त च प Y प च$ शकल न . प bन
द नव मल आणख नच हचडव$ ल गल . त मळ^ म हचडल . त न& र दnत कळ ल
द नव ज च शहक अफ ट म झ वर त च ब ण &च प ऊस प ड$ ल गल . एक द
व दळ स रख . त &न त च ब ण &न वष व करन म झ च रदळ सnन स जर स
आणल. त म झ घ ड, म झ स रथ सव Yन त न झ डपल. त न& र त च सnहनक
सद आमच वर त &च ब ण &च वष व कर ल गल. प bन म म झ दnव स मथ न
त च म व लल ल च ख उतर हदल. पर& , रथ आक श स 7 रणपण द
जर इ क उ&च वर , आमच ब ण थ वर प चर नव .त क रण &न म झ
सnहनक क & कर शक नव फक बघ च भ$हमक कर र ह ल. त टळ
व जव$न व ज रज र &न ओरड$ न मल प तस न दण च वढ कर . म झ र&गवलल
‘ ट ब ण म त त &च जर ख लच प ळ वर असलल द नव सnन ल लढवय न
लग , त च मळ^ हकटक च वल स रख त &न भ स . त मळ^ घ ळ
ऊन ख ल पड . मझ बण ल हवष मळ^ द नव ब ष व क& J
मर . मरन द नव त गरजण समद च पच&ड ल ट &वर पड व न& र बड$ न
ज .पण पडलल द नव समद ल म &स ख ऊन ट क . त न& र म म झ
प&चजन श&ख$ व जव ल सरव कल . सलव प हक&, त च सnन पण
पड आ व त ल म &स त &न ख आ , प च सलव त च भमदष
उतपन करण च म न हवदच उप ग कर ल गल . त न& र आमच वर गद
आहण न &गर च फ ळ फकण स प र&भ कर . प&ख7 र शर (‘ ट ब ण, शल क) आ
व पर ल ग . त च पम ण ल &ब पल च भ ल, द7 र उडत समशर , पट ग ळ,
उडत क ड , सर&ग ब ण अस^ सगळ फक$ ल ग . ह एक फ® म र असलल लढ ई
क रण, अर ल7ष र , आम क & J करच शक नव क रण द नव ख$प
उ&च वर आक श र&ग आमच वर त &च आ 7 &न म र कर . मझ ल#
आल कW, त भमदष आ म णज पत # क & Jच फक नव पण आम ल
वट हक&, फ र म ठ म र करन र ल आ . ल# आल वर म सद
म झ दnव भमदष उतपन करण ल सरव कल . त मळ^ त च भमदष हवफल
झल. समजल वर वगळ भमदष व पर ल गल . त भर हदवस र त स रख
अ&7 र असल च व ट$ ल गल व म झ द त मळ^ ब वचळ$ न गल. म झ सnहनक &न
एकदम थ&ड व मध च अह श उषण झ ल स रख भ स$ ल गल व त &च ल जऊ
ल गल . त &च अ&ग वर जळत क ळश च वष व झ ल स रख त &न भ स$ ल गल व
त मळ^ त प स$न बच व करण स ठ इकड ह कड 7 व$ ल गल. क ण ल क
आ त च अ&द ज करण अशक झ ल . मध च 7क पडल स रख झ ल मळ^
क कर व न समजल मळ^ असवसथ . त च वळ द नव &च म र च
. एक असम न लढ ई म णज स 7 रणपण जव & द न प# त &च
ज ण वब ब स रखच अस व & सम न लढ ई अस व जव & एक प# भम
अडकलल व दसर भम हशव अस^ अस व & त ल असम न लढ ई समजल ज .
अश पक र म झ श सलव लढ . अश लढ ई लढण व त लज&कण अर
ल7ष र स प नस . शत$प# न क ण भम उतपन कल आ समजण स प नव .
पररण म v म त च सगळ भमदष मझ हवदच ज र वर न क म कल . म त च
वर ल आक श अस&ख स$ असल च व त $न भ &कर उषण असल च भम
त च वर व त च द नव सnन वर कल . त मळ^ बचnन झ ल. त &न लढ ईन,
त च फ द घऊन म झ सnहनक &न त च वर ल कल व त बरच जण म रन
ट कल. व त च सन ब वचळलल आ समजल वर म म झ ठवण ल अस,
पगन स क ढल. त च मळ^ त &च स& र अस झ ल हक&, त &च मd द &च ढ ग
ल गल . अश रर न आमच लढ ई च ल$ र ह ल .
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च हवस व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग एकव स व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
व सदव स &ग अस , म झ म ठ वnर सलव अश रर न मल त द भटल .
पन आक श गल आहण लज&कण च अहभल षन म झ वर श घन न म र
कर . त हशव गद &च वष व कर . जळत मश ल व स ट म झ हदशन हभरक व
र . त उडत लव र सद त . जस सगळ म झ कड म
म झ कड ल ब ण &न त &न ड$ न, त च हदश बदल अस^ व इ रत ज ऊन पड
. त च सम र स आक श $न म ठ आव ज ऊ लग . क रण सलव न म झ
स रथ , द रक व म झ घ ड ह &न अस&ख ब ण &न घरल . त मळ^ द रक ब ष
ण आ7 मल ब ल , "ह ब ण &च वष व न म ब7 र आ म ण$न म रथ
हफरव . क रण अश पररलसथ म झ क व ठर . पर& , म स कर शक न .
म झ शर र ब7 र आ ", त च ब लण ऐक$न म त च कड प ह ल. सगळ
शर र ब ण घसल मळ^ पच&ड जखम झ ल .त जखम & $न व ण रक मळ^
ल ल र&ग च खड$ स रख भ स . मझ स रथ च अवसथ प b न सलव
म ठ आन&द न ओरड . अर ल7ष र त च वळ एक द रक ल पररहच इसम
म झ कड लगबग न आल व मल म ण ल हक& , "आपल ल अ f क &च स&दश आ .
स &ग कW, आपल गnर जर सलव द रकल त च म ठ फRजफ ट घऊन आल व
त &न आपल हपत च वसदव &च ख$न कल आ . म ण$न थ आ लढण क& J
अथ उरलल न . झ जस गरज आ थ अन रत म ण$न आपण तवरर मग
हफर व". ऐक$न म झ हद च ठ क जण$ थ &बल. म त व न ब7 र झ ल . मल
समज न & म नमक क कर व . म #णभर म झ स क Yन द षसद हदल , त
म झ सत क•, बलर म आहण जसव पदमन ज &च वर म द रकच जब बद र ट कल
. मग म ठरवल आ सलव च नगर च न श करनच त च उट हनघल.
मझ मन त स&दभ ल हवहव7 हवच र . अस^ व ट जर म झ ब प
मल असल र त आ7 सलव न बलर म, सत क• आहण पदमन ह &न म रल अस व
क रण, जर अस ल र कण मझ हपत ल ल व$ शक न . अश
हवच र म अस &न प हक&, सलव म झ हदशन झप ट न आ . त चवळ म
मझ वसदव आक श $न एक द मलल प# पड व , ज च प&ख पसरलल आ ,
स^ म झ हदशन ख ल &न हदस . म समजल कW म रल आ , त च वळ
सलव म ठ न स ओरड म झ हदशन आहण अच नक मल ज णवल कW,
द रक $न आलल इसम व त न हदलल व मझ हपत च त च सगळ
म व . क रण जर सलव थ म झ श लढ आ र द रकल कस असण र?
#णभर मल सलव च म व भमदष न फसवल खर, पण म बड ब सव ल
स वरल. त न& र म पन मझ भत ल ब ण त ल म रण स सरव कल .
अश र न वनपव ल अजन हभगमन पव च एकव स व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग ब हवस व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
व सदव पढ स &ग अस , त भम $न ब र आल वर म म झ 7नष श र&ग घऊन
त सवग= द नव &च ड क• उडवण च सप ट ल वल . त च मRल व न सवण च
रथ $न एकद च पडल . प ह ल वर म म झ भत असलल स&दर ब ण ज हवहव7
म&त न पभ हव , त &च वर ट कण स सरव कल . त क& J सपच म&त न
पभ हव , क & J इ र पक रच , सगळ^ उ&च वर ल ग षJन ख ल प ड$ शक
. अस &न म सलव च रथ श 7 र ह ल क रण, त रण7म ळ कठ
ग ब झल . त &न, सलव न पन म झ वर त च भमहवदच प ग कल .
मल भल सल च हदस$ ल गल . त द नव च म न हवद कम ल च पभ व
ठरल . मझ क &न क नठळ ऐक$ ऊ ल गल , म झ सम र घ बरवण र
दष उभ . त पररलसथ म मझ शत$च न श करण च हन7 र क म
कल . सलव ल ठ र म रण च #म असलल ब ण म म झ श र&ग वर ल वल .
ओरडण र सगळ द नव म झ ब ण &न म रल गल व त च ओरडण थ &बल. म त
आव ज &च हदशन ब ण म र व म झ नम चक नव . मर व & त च
हक&क ळ ऐक$ ई. अश रर न ब f क सगळ मल. त &च त हक&क ळ न
आसम& दण ण$न गल . ज आक श हफर व ज अदश अस^ सगळ
म रल गल. म झ ब ण म&त न पभ हव म ण$न शक झ ल. त न& र म व रथ
मल हदस$ ल गल . रथ प गज ह ष कड ज . अच नक म झ अ&ग वर म ठ ल
दगड ऊन पड$ ल गल. पडण र दगड इ क हक&, त &च ख ल म ग डल गल .
त म झ रथ, त च धवज, स रथ अस सगळ ग डल गल .म त हठक ण $न
पर हदसन स झ ल . अस^ झ ल मळ^ म झ बर बर असलल वdश द ग &गरन गल.
क कर व न समजल मळ^ सnर वnर पळ$ ल गल. त वळ आक श $न अरर,
र, अश व ण ऐक$ आल . म झ स थ द र रड$ ल गल त &न व टल म स&पल ! दस
ब ज$ल आमच हवरद असलल ख$ष झ लल हदस . ओरड$ न स &ग , त &न
मल म रल आ . म इ&द च वज व पर व च ठरवल आहण त सगळ दगड &च चर ड
कल . पर& , म झ घ ड त द ब &न मरण च द बल गल . त मळ^ थरथर .
मल त र शJ $न ब र आलल प b न म झ ल क आन&द झ ल. जस^ आक श स$
ढग & $न ब र स म त दगड &च हढग $न ब र आल . मझ घड
शवटच घटक म ज . त वळ म झ स रथ न मल स व7 करण स ठ
द खवल कW, सलव ल &ब$न त च स नर रथ बस$न म झ कड प . द रक
मल स &ग , त ल कम समज$ नक स. म आ आपल स नहशल स ड$ न द व
त च न श कर न र चक•च सचन हदल स रख ईल. आ त च श खळण ब&द
कर व. सलव च व7 करन ट क . त च जगण न ल क &च दव वर ल हवश स कम
ईल. मच शत$ आ म ण$न त च न श करण जरर च झ ल आ . शत$ हक
ल न असल र त ल फ र क ळ खळव ठवण श सकर नस . आ सम व थ
घ लव$ नक . अस शत$ आ ज स म न पक र म र णर न . ज द रक
बरब द करण च प तन कर त ल ज व& ठवण जग च ह च न . मझ
स रथ च हवच र र स . म ण$न म आ त ल जस क ळ ज व& ठवण चक•च
ईल पटल मळ^ म झ सवन शक सदशन चक क ढल. त पढ क ण हटक व 7र
शक न . मग कण अस , असर, #, र #स, दnत , द नव क ण त च पढ
ग 7र शक न . प प च न श करण स ठ दव च अ&ह म शस आ . कdषण न
स डल स आक श उ&च वर गल. थ स$ स रख चमक . ग& आल
आ अस^ #णभर व टल. सRभ च नगर वर गल. आहण वग &न त नगर घसल.
श र नष झ ल . म झ कड पर आल व & म पन सलव वर स डल. त च
वळ द नव म झ वर एक गद फकण च र . पर& , त आ7 च म झ
सदशन चक न त च बळ घ ल . त च दvख झ लल ब क सnर वnर पळ$
ल गल . त न& र म म झ रथ त हठक ण सRभनगर नल व म झ श&ख$ ज र न
व जवल . त मळ^ म झ हमत आन&द झ ल. थ सगळ जळ$ न गल . एक क ळच
स&गर नगर आ र खच ढ ग झ ल . मर पव च हशखर वर वसलल नगर
प$णपण नष झ ल . अश रर न द नव &च र ज च , सलव च पर भव कल वर म
अन रत कड हनघ ल . त मळ^ म लस न पर म ल मद करण स ऊ शकल
न . म जर आल अस र द q7न ठ र झ ल अस व द खळल गल
नस . म आ क करण र? 7रण फटण आ7 र द कर व च अस , एकद
फटल कW क & J कर न .
वnश&प न पढ स &ग , अश रर न प &डव &श ब लल न& र सवशहकम न म7$च व7
करण र कdषण द रकल ज ण स ठ हनघ . त स ठ ल7ष र ल नमसक र कर .
त न& र हभम ल हमठ म रन हनर प घ . त न& र श च अजन ल हमठ म रन
हनर प घ . त न& र स^च द घ 7 कट &न भट . त च पम ण कdषण न& र 7Rम
ऋषJन व&दन कर . त &च सद हनर प घ . स श$ न न &न दRपद च हनर प घ . त
वळ हभम न र b न कdषण ल एक पश हवच र , हभम ब ल , "अर जन दन , मल स &ग
जर $ सलव च व7 स ठ थ अडकल स मग त चवळ थ दRपद वर ज अन
दvश सन कर त प स$न $ ह ल नवनव न वस नसव$न व चवलस कस^"?
वnश&प न स &ग कW, ऐकल वर हवश च 7न लसम स कर ऋष 7Rम &कड
प व त &च परव नग घऊन हभम ल स &ग , "अर वdक दर , भम मच
र जगरन म झ व न कल . त ज वस& हदस व ज नर 7म
दvश सन दRपद च द वरन ओढ सगळ भमदष . पत # स^
क & Jच नव . समस सभ गd त म व रचन अडकलल . दRपद थह च
मख ह च &च ओ&जळ लपव$न उभ पर& , ह च वस ल क ण
ल व$ शक नव . त सड व दvश सन त भम अडकलल स^च
वस रण त भम अडकल मळ^ दRपद थ सखरप ". समजल न& र
सगळ प &डव आहण दRपद 7Rम &न हतव र व&दन करन त &च आभ र म न .
त न& र सभद व अहभमन न त च रथ चढ व ल स &ग . कdषण त च
बह ण ल व ह च मल ल आपल बर बर द रकल घऊन ज ण च ठरव . अश रर न
त &च ज ण च र . त च न& र दषदमन सद ज ण स हनघ . पथम
दRपद ल त च बर बर हनघ व अस आग कर पर& , स &ग हक&, ह ल त
प &डव स वनव स र ण च इच‘ आ . मग त च बर बर दRपद च प &च मल&
घ . त &च हश#ण च पश अस . वन णरन म ण$न त &न घऊन ज .
त च पम ण, ‘ड च र ज 7dषक त च बह ण ल घऊन त च हठक ण सकमह ल
हनघ . त न& र कnक सद हनघण स ठ प &डव &च परव नग म ग .आ फक
प &डव त कम क वन र . थ त &च बर बर असलल ब हण प अस .
ब हण न पर घऊन ज ण स ठ रथ र करण स ठ आज द .
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च ब हवस व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग हवस व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
वnश&प न पढ स &ग अस , दश च पमख गल न& र ल7ष र, हभम आहण अजन
आहण नकल व स दव रथ चढल वन ज ण स ठ . त &च बर बर ब हणसद
चढ .त रथ ल उतम ज च दमद र घ ड खच अस . अश रर न सगळ
आ वन हशर . वन ज ण स ठ हनघण आ7 थ असलल ब हण &न
स न च न ण , क पड, गर&ढ र& द न कर . आपल शस घऊन म बल प &डव
त &च हनज सवक &स वन ज . दRपद स ठ वगळ रथ त ह च स
7Rम ऋष . अस^ त &च रथ च फ स त वन ज . त &च रथ च
फ वन हशरण आ7 थ ल करज&गल च हनव स त &च भव जम व
म ठ पमभ व &न त &न न पदह#ण घ ल . त न& र थ असलल ब हण त &न
शभच‘ द . " मच पव स व वनव स हनहवघन ", अस आहशव द सगळ द .
त वळ प &डव &च मख थ ड वळ त जमलल ल क &कड प र . त ल त &च
बदल व ट असलल पम च भ वन त $न व क .त त च व गण मळ^
भ व$क झ लल करज&गल च ल क ओरड$ न स &ग हक&, त &च र ज आ व पस&ग
ईल व & त च बर बर अस ल. सगळ क$र कRरव &च ल7कक र कर .
सवल च आहण कण च सद ल7कक र कर . पज जन ब ल अस हक&, मच
स रख गण र ज श अस^ करन त ल क &न पजच हवश स घ लवल आ . पज जन
प &डव &न हवच र ,अ म इ&दपसथ सथ पन कल स ड$ न अस^ कस वन ज ?
म सर &न घडवलल व ड आ क ण व परण र? त &च स&र#क र #स कRरव &न
त हशर द ल क &? मच अश रर न ज ण मळ^ कRरव &च न &व हक = आणख नच
खर ब झ ल आ . पढ अजन ब ल , "ब हण &न , आमच स ठ थ ल वnर ग &कड
दव म ग ज मळ^ आमच वनव स सखरप ईल. त न& र प &डव त पहवत
ब हण &न पदह#ण घ ल . त न& र सगळ पज जन व ब हण आप पल हनव स
हनघ$न ज .
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च हवस व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग च हवस व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
वnश&प न स &ग ,त द ट ज&गल आल न& र ल7ष र आपल भ &व &न ब ल कW,
"आ आपल ल अश वन ब र वषi र व च आ , व & आपल पट पण च
पश आपल ल त पम ण स डव व ल गण र आ . त स ठ ख ण स ठ प# , स &बर&,
रण&, र नडकर& स^च क&दमळ&, फळ अस^ सगळ जम कर व स गण र आ . त च पम ण
अश ज ग हनवड व ल गल ज र ण स ठ स&दर, पशसथ, वश र आहण सरह#
असल. जथ पण व न ल क &च वस आ . अश शभल#ण& असलल ज ग जथ
आपल ल आपल हनत कम व वलसथ पण प र प ड ल". ल7ष र च ब लण
ऐकल वर त ल व&दन करन ब ल , " $ ब च म न ऋषJच स वस त &च
सव कल आ स. त मळ^ ल त ब ब च सगळ म ह असण र, त कdषण
दnप न, न रद अस आ , ज &न दव &प स$न बह प Y च रस मह आ . त
ग&7व Yकड अपसर कड ज ण र म गसद त न ज असण र. त बदलच ब हण &च क
म आ सद ल मह असण र. त पत क च ह मम हक अस , त &च
प स$न आपल ल कस फ द ऊ शक त च सद हवच र ल कर ईल.
त मळ^ आपण क ठ र ण उहच आ $ ज स च &गल ठरव$ शक स. थ पहवत जल
असलल ल व आ ज च न &व आ दn वन. त वर अस&ख कमळ& आ व त &च
दष प#ण आ . आपण थ ब र वषi & र व क "& ?
वnश&प न स &ग , अजन च ऐक$न ल7ष र व त च बर बर स ब असलल ब हण
थ त ल व कड ज . त च बर बर असलल बहण & क& J ज करण र
अस , क & J अह— त स &भ ळण र अस , क & J वद च पठण करण र अस ,
क & J हभ# म ग$न त वर र ण र अस , त &न व नपसथ अस^ म ण$न ओळखल ज
. त हशव त च स ब ल पषकळ स&न स म तम . सगळ लव
प ण स ठ हनघ ल. त ल व कड ल वन ज ल दn वन म ण$न ओळखल ज
त हशर . रज प हक&, त वन उ&च व ढलल स ल वd# आ . म ड,
ड त &च हवहव7 पज थदटवटन वढ त . त हशव आ&ब , म , कद&ब,
लल&ब$, हशरस , अजन, कहणक, अस^ वd# द ट व ट न व ढलल . त वर म र, चक र,
क क•ळ, हचमण अस^ प# . झ ड फळ फल &न डवरलल . त &च हचवहचव ट न
आसम& पसन झ ल . प# त झ ड &च उ&च व ढलल फ &द &वर बस$न त &च
गण ग , जण$क वद ल सम ग आ . प हक&, त च थड
अ& र वरन भ गव नद व अस त नद च ट &वर पच&ड आक र च गज आपल
सDड लव डल इकड ह कड अस^ हफर . थ भरप$र गव त बड$ न
ज . थ बरच स&न स आपल पस करण म— . त &च अ&ग वर वलकल
(झ ड &च स ल च वस) नसल , त &च कस च जट झ ल त . प &डव
त &च रथ $न उ रन वन ल जहमन वरन च ल$ ल गल. थ इ&द स रख हदस
. आल मळ^ थ वस करण र चरण आहण लसद त रजल प ण सठ
त &च जवळ ज . प &डव &च भव गर ड घ ल$न उभ र . प &डव त सव
ग &न लव$न नमसक र कर . चरण आहण लसद परष प &डव &न 7न व द द .
अश रर न त &च पह ल पररच च &गल . त न& र रज थ असलल
मठ वd# च प थ श बस . जस^ त च हप कर अस^. त न& र
प &डव &बर बर आलल सगळ थकल मळ^ त वd# भ व जहमन वर ख ल बस .
त अव ढव वd# ख ल सगळ प &डव प &च त बसल आ अस^ व ट .
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च चRहवस व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग प&चहवस व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
वnश&प न पढ स &ग , दvख च ण व ख ल असलल त प &च &न त हठक ण थ ड
आर म हमळ ल . त जग र ण च ठरव . त न& र प &च प &डव थल
मन व स&न श ह &च श मnत व ढवण स सरव कर . थ असलल स&न श &न
त &च बर बर आणलल फळ& व क&दमळ& भट द . त &च र जगर 7Rम थ ज
करण स सरव कर . अश रर न प &डव थ आपल बस न पकक कर .
7Rम थ इश , पnत ज प &डव स ठ कर .त थ ल वnर ग प$ण अश चरण &न
अघ व . थ र ज घ लवलल र ज र अस &न एक हदवश त &च कड
एक म न ऋष ज च न &व म कYड आहण ज &च प स मथ हवल#ण आ अस^,
अह थ म ण$न . ल7ष र त &च सव ग कर . सवज न ग त &न हदलल
अघ सव क र व दRपद ल त &च प .त वन ल बnर ग बसलल
प वत च च वर एक लसम उमट क रण, त ल प च न क ळ र म लकमण
आहण स जस^ र त च आठवण . म कYड ऋष न ल7ष र ब ल ,
अ मन , सगळ थ असलल स&न श म झ अवसथ प b न खद व क कर
पर& , म म त लसम कर त च क रण क "? म कYड त ल स &ग , मल सद
मच अवसथ प b न दvख झ ल आ , म झ लसम च‘ च न , पर& , मल
पचन कळ ऊन गलल दशरथ कळ ल र म च आठवण आल क रण, सद
अस च त च पतन व भ ऊ ह &च बर बर त च हपत च आजन वनव स भ ग
. त ल म त कळ ल ऋष मख पव च हशखर वर हफर न च आठवण
आल म ण$न मल त र म बदल लसम आल, म ल न सल . मल , र म स #
इ&द . स# म च अव र ज &न नमच च व7 कल , अस अस$न त हनषप प
र ज ल सद वनव स भ ग व ल गल . जव & मच स रख अव र परष अस^
लखच पररलसथ दnव मळ^ फकल ज व & त च क रण अस कW, हव7 त ल
मच कड$ न क & J हवहशष क करन घ व च आ . अर^ क& पत म पdथव वर
क & J मज करण स ठ प ठवलल न . म ल क & J क व हदल आ म कस
कर त वर मच दnव भहव व हनभर कर अस . सख पभ ग घण स ठ सवग अस
मच स रख दnव ल क &स ठ , त स ठ क ण पdथव वर ल भ ग घ न . पdथव
मच स ठ क व भ$म अस . त सख दvख प व च नस . म प म
सगळच दnव परष अ व मच पतन सद श च आ व म ण$न म मच र म श
लन कल . पdथव वर स म न म ण$स सख पभ ग च हवच र कर त च सठ ग
अस . ल म आ क &, म ठ र ज जस^ र ज नभ&ग, भहगरथ सगळ जग
लज&कल वर स ड$ न हवरक ऊन र न वन हफर . म$ख नव . त ज
श णपण आ स म न ल क7 च उमग न . कशच रज स &च सवस&ग
पररत ग करन ज&गल गल त बदल क & J अज न ब ल कW वड .
ल म आ स ऋष , ज &न बह न उतपन कल क7 अस^ समजल
न हक&, सवशहकम न आ . अस^ समजण कW, म सव शहकम न आ ^च अज न
आ .ज त च त च क म करण स ठ प ठवलल आ . ज अ&ह म सत ओळख$न
जग बह ल पस& अस व Dच अखर स र . मच नमपण Jच मच शक•
अस . क रण, त मळ^ म अनक त स $न मक . जर आज म ल तस
असल र मच कड$ न ज क हव7 त ल करन घ व च आ झ ल कW, पन
म कRरव &न म रन मच अल7र ज सथ पन करण र अ . मच पण मच
बर बर र ण र व म ल अश पररलसथ रण र आ . ज पण घ लव$न
पdथव वर ल 7नदRल हमळव अखर स ल ल ज . कRरव ^च कर आ ,
त &न थ ड सख हमळण र पर& , अ& सवन श ण र आ . बह ल मच कड$ न
कण क करन घ वच च आ त ल कर द म णज मच उतकष हनहo आ .
त सdष च कत ल मद करण पण व& &च क व अस . अस^ स &ग$न म न मन
म कYड , 7Rम &न भट व त &न अहभव दन कर . त न& र वर ल पम ण आहशव द
दऊन ऋष उतरच हदशन हनघ$न ज .
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च प&चहवस व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग सलववस व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
वnश&प न पढ स &ग , प &डव च आगमन मळ^ त दn वन ल आगळ वगळ रप प प
झ ल. थ ल &ब$न ल &ब$न ग , ऋष , ब हण ऊन ल7ष र बर बर र b ल गल. त &न
हन म न र ज द न करन त च आदर कर अस^ त स ठ त च क क हवदर$
वळ वळ इ&दपसथ $न 7न, दRल वगnर आण$न द अस^. त मळ^ त वन ख
स 7क &च म ठ वस वढ . थ वद &च व चन, पठण सदnव सर झ ल. अनक
पक रच ज ऊ ल गल. त मळ^ पररसर दसर बह#त झ ल . ल7ष र च
भव सदnव ब हण &च व भट व ल ण मन , ऋषJच गर ड पडलल अस^.
जवiद ल ज$, ऋगवद ल ऋच आहण स मवद ल स म ह &च पठण थ हनत
.त धवनJमळ^ पररसर पस&न झ ल . त चवळ प &डव त च शस &च हनत
सर व कर . अश मळ^ थ वद &च शबद आहण 7नष च टणतक र अस^ द न ऐक$
. जण$ क ब हण व #हत ह &च स&दर हमलन झ ल आ . हवशष उहच
क रण बरच ब हण सरव ल जनम न #हत . अनक व सथ स 7क त .
एक पक रच एक गरक$ल झ ल . सवपक रच श स ज न थ न म च उपलसथ
अस .& थ हवहव7 हवष वर चच अस &. भdगच व&शज, अ&हगरस च व&शज, वलसष,
क श प आहण अगसत ह &च व रस त दn वन दn सर वर च हकन वर न म ऊ
ल गल . व सथ &च , सतवहशल &च थ म &हद ळ . वnश&प न ब ल , ऐक कर
कळ च र ज , अस^ न म समज कW, जव & ब हण आहण #हत सल ख न एकत
ऊन क & क म कर व & ज उज उतपन , त पढ क ण शहक हटक व
7र शक न . अस स& ग झ ल स जग लज&क$ शक . र ज ल शत$च न श
कर व च असल र त स ठ ब हण च परव नग घ व ल ग ग थ जळ$ न
आल . र ज बळ ह चपक र र ज च लव म ण$न म # प गल . असर
हवर चन च मलग वल ह च म ग न स&मdद झ ल . पर& , जव & ब हण श ‘लकपट
कर ल गल व & त च नश झल. त सठ दघ सतवहशल व व सथ असल
प ह ज . दn वन ग जळ$ न आल क रण प &डव सतवहशल आहण व सथ .
ज #हत सचच (सतवहशल व व सथ) ब हण च स थ ठव न क7 बरक
कर न .ज ब हण ल सचच #हत च स थ न सद स&पन न . जस^
#हत ल जर सचच ब हण च स थ नसल र #हत सम ट ऊ शक न .
ब हण च पज आहण #हत च शR अस^ द न शसव र ज स ठ आवश क अस .
पज आहण शR एकमक &न परक अस . फक एकच असल र शसव र ज स ठ
परस नस . त स ठ अर ल7ष र , सदnव गण पज व न ब हण &च स थ ठव अस^ 7Rम
प &डव &न स &ग . अर ल7ष र $न झ म न म ब हण &च आदर कर म ण$न
म जसव झ ल अ .
वnश&प न पढ स &ग , ल7ष र बर बर ज ब हण दलव कळ ल वक च
सव ग कर . क रण रज ल7ष र च पश&स कर . त हशव दnप न, न रद,
जमद गन , पdथशवस, इ&ददमन, भल क•, कd च , स सप द, कणशवस, म&ज, लवनसव,
क श प, र , सथलकण, अ— वष, शRनक, कd वक, सवक, बd दस, हवभ वस, उ7र ,
वdषहमत, स त, तव न, अस^ सगळ ब हण कळ & ल थ जमल ल7ष र च
सदnव कR क कर अस &. जस^ सवग पर&दर च अस.
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च सलववस व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग सत हवस व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
वnश&प न स &ग , अस^च एकद , सगळ क& च मल& दRपद स एकत बस$न आपल
बदललल भ ग बदल ब ल , गपप म र अस . त वळ दRपद ल7ष र ल ब ल ,
" न च कर तम द q7न आपल ह पररलसथ ल क रण भ$ असल र त ल
त च क & Jच व ईट व ट नसल. आम ल ज&गल फक$न सव v त च हमत &स मज
कर असल न ! अस^ व गण स ठ दगड च क ळJज असल प ह ज त च. त च
सतवहशल म ठ भ व श त च घ र अपम न करण र भ ष ब ल$न त ल व त च
भ व &न आहण पतन ल अस^ वनव स स डण स ठ हक भ &कर दष हद असल
प ह ज त च ह च म स 7 कलपन कर शक न ". मल स न न कW
आम क & J द ष नस &न अश हश# भ ग आ , ज वस v र ज भ ग घण स ठ
जनमलल आ . जव & आपण वनव स हनघ ल व & सगळ ल क अश$ ढ ळ
म अनभवल आ पण प &च द q7न, दvशसन, कण आहण शकन आहण त &च इ र
ब&7$ हमलसकलपण स . मल त गष स आठव व म त मळ^ स बचnन
अस . आपण वnभव व ढल , मल मच लस द& च र ज सन आठव . हक
रब ब आपण सगळ र त च समरण न म असवसथ . आर मश र
ग द वर ल ळण र म आज त &च मळ^ कस गव वर झ प आ . मल क7 क7
त मळ^ न टपण 7ड झ पसद न . म ल म त वnभव र जसभ बसलल
पह ल आ , मच आज$ब ज$ल सगळ मतसद आ व मच र ज क रभ र च
खलब & आ मल स रख आठव . आहण थ त वन वd# ख ल म त
ब हण &स हबनक म च तव चच कर आ ज ल क & J व स हवक अथ नस .
अश लसथ म कश सवसथ ण र? म ल द हगन न सजलल व च&दन च ग&7 न
सग&7 झ लल प ण च मल सव आ त ऐवज आज म म ल अस^ उघड म न
मळलल फक रण च क ड दगड च आसन वर बसलल प व ल ग आ . मल
म झ प# म प &च &बदल ज स व ईट व ट आ . अस^ ब र वषi & म कस स न
करण र? आपण स&न स नस &न अस^ क & जग व ल ग आ ? म म ल हवहव7
र&ग च रशम झग पह ल आ , झग मJच मच स ठ हशव$न घ अस^, सगळ
क ठ गल? आ म हच&ध घ ल$न बस अ , आपल रज ज जवण आपल
द स, आलश ख त प# खर ब ख द आज आपण ख आ . हवहव7 पकव न
क ठ गल "? म सगळ &न आग करन जव व ल घल अस च आज
आपल कड क ण बघ सद न . ह सगळ &मळ^ म झ श & नष झ ल आ . मच
भ व &स ठ ख स सव &प क• च &गल च&गल सव लसक चहवष हवहव7 ख द पद थ ख ल
घल व म कR क &न प अस. आज त &च ट कचच हशजलल म &स व श क
म प क रण हशजवण च व वसथ सद थ न . मल हवशष हच& वट
हभमसन च . त &च आ र हक आ म जण आज हबच र क ख "?
अस^ कस^ च लल फ र क ळ मल समज न . म झ भ ऊ मल ब लल जव &
आपल मल& घऊन प &च लकड गल , ब लल हक&, म सद त च बर बर
थ व क रण म अस^ ज वन जग$ शकण र न . पर& , म गल न क रण, मल
प व च आ हक& म अस कस जग अ ? मल एवढ र ग पर& , म ल
कस^ र ग न . त न, हभमसन न मल स &हग ल हक&, जर म परव नग हदल
र क & J #ण आम चRघ त सगळ कRरव &च ख ड ळ करन ट क$, पण म
त ल परव नग द न . क & अस^ म व ग "? हभमसन, अजन, नकल आहण म झ
7 कट हप स दव त &च वnभव म पह ल आ व आ त न म प
ज&गल म झ पलल! अस^ म कस स न कर व च व क &? अस^ हभक स रख
र ण न म ल वट क& म सवग ज ल? #हत &स ठ सवग जण सठ
म ग स &हग लल न म ज ण ! मल स &ग अस^ क ण हदव म स ध करण र
अ अस^ ल लजरव ण ज वन जग$न"? अजन द न असल र अनक
असल स रख ह र&द ज कर अस . त च शत$&स ठ स # म वट . त च
ह स मथ मळ^ पdथव ल सगळ र ज झ ज ब हण &न द न& द .त झ
कण क तव
d ? त च स मथ पढ सगळ दnव आहण आसर शहक न मस क
ऊन उभ र एवढ स मथ झ श अस &न त फड $स कRरव &पढ $ क &
नम स, ल स& प कस न "? झ ह नक iपण मळ^ मल फ र त स
आ . $ जर त &च वर स& पल स र क पर स रख जळ$ न नष ल पण ल र ग
न , क आ , झ कमकव पण कW झ स लतवकपण ^च समज न . $
क ण ल हभऊन अस^ व ग आ स अस^ स&भव न , मग झ व गण म झ
समजण च पललकडल झ ल आ . मखख स रख क अस ह वन बसल आ स?
उठ क & J र कर व कRरव &न झ हभ व टल अस कर. झ म$खपण मळ मझ
स&दर नवर कस गपचप ह व थ ज&गल हफर आ . त च सगळ शहक झ
म$खपण मळ^ हनरप ग झ ल आ . म कस स न कर? म त कRरव &न अश
क णत क रण न म फ कर अ , द न व #म न म सतप त कर व च अस अस^
श स स &ग , आणख न स &ग कW, जर द न आहण #म अप त झ ल र त मळ^
जग प प व ढ , म ण$न मच कRरव &न ज #म करण च 7 रण आ जग पप
व ढवण स क रण भ$ ईल व त च प प मच च म थ ल गल ह च क7 $ हवच र
कल आ स क &? झ ह व गण मळ^ म म द च आतम क म ण असल त च
एकद र $ हवच र क ल आ स क &? नकल व स दव झ सखख भ ऊ न म ण$न
त &च बदलच झ जब बद र हवशष आ , त कर & झ ह व गण मळ^ त &च
मळ कक वर $ गद आण स झ कस^ ल# न . त &न दvख
ट कण च अल7क र ल क ण हदल ? म दपद च कन , प&डच सनष म ण$न म झ ज
कक आ त च $ प मल कर आ स त च क समथन झ कड आ "? म
समज कW, ल क7 न पर& , पत क वळ क & J पह हक दण स ठ क 7 द ष
उतपन झ ल प ह ज अस^ नस , ब च पस&ग क & उदश स ध करण स ठ क 7 च
सDग घ व च अस जस^ द म दर कर . ल स क 7 च सDगसद घ न
कW, खर खरच $ मस आ स च
^ मल समज न . पषकळ वळ म मस
( म गण प# ज स मस ) म णस^ स लतवक भ स . झ स^ र न क & अश
श&क म झ मन आ आ . क रण अस^ ल क स लतवक म ण$न समजल ज ,
आ मल श श&क झ बब आ . क रण क ण स 7 रण म ण$स इ क
मखख अस$च शक न . झ ज समथन झ ब&7$ कर कW $ 7d र ष… ल वचन बद
आ स कW, द रल स $ वनव स ज हशल पर& $ आणख न क & J वचन& हदल
आ जस मल , झ आईल , झ भ व &न हक& $ त &न सख व सरह# आ ष
दहशल. मल स &ग झ क णत वचन च ज स म तव आ "?
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च सत हवस व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग अठ हवस व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
दRपद पढ ब ल अस , ल7ष र ल , म झ मद सपष करण स ठ म म ल पचन
क ळ झ लल पल द आहण वल म7 ल स&भ षण कड ल# व7$ इलच‘ . एक हदवस
वल , हवर चन च मलग त च आज ब ल , ज असर &च व द नव &च र ज , आहण
त च ज न बदल सवश , हवच र , "अ म र ज, मल स &ग , म फ• करण
ज स च &गल क & ग क रण स ठ श सन करण"? "मल समज न , म झ गD7ळ
झल आ र म मच म क स &ग व. आपण अश हवष प र&ग अ
म ण$न म म ल हवच र आ . आपण ज स &ग ल म आचरण आण न". अस
वल च ऐकल वर त च आज ब , पह द त पश ल एक सहवस र उतर द ,
"मल , ऐक, द न कश समज व च पथम ल# घ, हश# करण न मच ग
नस व म फ• करणसद स^च सदnव ग नस . अप त म फ• कल मळ फ र म ठ
नकस न ल Dड द व ल गल च उद रण हवपल आ . अश म फ•मळ^ कत च म तव
कम अस . क रण ज ल म फ• कल ज ण अस हक& त ग आ क&
न ! जर अप त असल व त ल म फ• हमळ ल , र म फ करण बदल त च
(म फ झ लल ) मन च‘ च भ वन उतपन अस . त च मन ल मन
अपम न कर अस . ज म फ•च ^च हश#ब ब च अस . म ण$न ह द न कर &न
र ज ल हवच र कर व ल गल क•, खर खरच म फ• ग अथव हश# ग आ क&
न . अप त म फ•मळ^ पन चक करण स 7ज व व रज च न व वसथ
हबघड$ शक . म ण$न स$ज ह द न कर &न प$ण हववक &न हनण घ . सतप त म फ•
कल न अस^ न . स प , कण मग अप त अस अगर सतप त असD
न म म फ•च अप# च कर अस . म ण$न त च म फ•च आजव ल श ण र ज
म तव द न . अप त म फ•मळ^ सम ज प प कम व ढ . म फ• फक अनव7 न न
ण कdत ल दण च द&डक आ . ज ज ण$न बज$न अस^ कdत कर त ल मफ
करण प प व ढवण स रख अस व त च प क त अप त म फ करण रजच
म थ ल ग . ल न चक•ल म फ कल ज अप त आ र पढच वळ आणख न
म ठ चक करण स 7ज व . अश रर न अप त म फ• कल न र ज अर जक म ज$
शक म ण$न अप त म फ• वज आ . ज म फ• ब ब ^च हश#ब ब सद ल ग$ .
म णज अस^, अप त हश# हदल र त मळ^ म ण$स र ज प स$न दर व वत बर बर
इ र पज जन ज अन क रक कdत र ज न कल मळ^ र ज प स$न दर$ . म ण$न
अप त हश# करण र ज च इभ ल न मषक•च ठर , र ज अन करण र आ अस^
सगळ सम ज म न$ ल ग व अश पररलसथ रज थ वक श नष . ज
रजल त च पजच हवश स स &भ ळ न र ज जबरदस न र ज
फ रक ळ कर शक न . सतप त हश# झ ल र स^ न . अप त म फ•
असल र त रज $न अर जक म ज$ ल ग , ल क &न न च हभ र न .
अश पररलसथ व ईट म णस ( म गण ) आणख न व ईट व क & J वळ
रज गण म णस^ म गण ण च हभ अस . अप त म फ• करण रजल कण
च &गल र ज म ण न र त ल न ल क र ज अस^ समज . म ण$न म फ•
करण आ7 र ज न फ र हवच र कल प ह ज. स^च अप त हश# करण न सद र ज
अन ठर . श घटन ण न रज अश & व असम 7 न व ढ व रजच
हक&म र न . अश र ज ल क ण सनम न न प न . अप त म फ• करण
र ज ल क ण च &गल र ज समज न , त ल म$ख र ज समज . म ण$न जथ
हश# आवश क आ थ हश# झ ल च प ह ज व जथ म फ• ण सगळ &च ह च
आ थ म फ• झ ल च प ह ज. द न गष रजच हववक च पर # घ अस .
र ज हक च &गल हक सबद आ त वर अवल&ब$न अस .
अर हवर चन च मल , ऐक जर र ज न म च हश# कर असल जथ म फ•च
आवश क आ र ज अज न व म ण$न अ ग ठर . न दण र ज च एक
पमख क अस . त च ख असण स ठ म फ• व हश# ह &च ग मल म पन त ल
कर व ल ग . च$क अथव गन कस झ ल म तव च अस . त च पम ण सद
म तव च अस . चक•च व गनह च पम ण म फ• अथव हश# र ज ठरव .
च &गल बद च क म आ . म णज च$क म ठ अश कW ह ल गन म णव र त पम ण
ज ण$न बज$न त स दण स ठ कल आ क & अनव7 न न, अज न न,
 लगज=पण मळ, दस वर अवल&ब$न र ह ल मळ^ , प गहशल मळ^ , प प बद न,
बपव ईमळ^ सगळ प व ल ग . त पम ण हदलल द&डक नस र म फ अथव हश#
कण र ज ठरव . क म बद च, दर$ दष च, स& म च, टसथ वdत च अस व
ल ग . र ज जव & ग हनण घ व म फ कर ज ग आ व &न हदल अस^
पज समज . अप त हश# दण न र ज ‘प शत$ उतपन कर अस . त च घ क
पररण म न& र भ ग . त नष . ह , हवर चन च मल &, म द तव
म तव च अस . द न ग ष म फ• व हश# ग त पम ण अस व लग .ल न
चक•स ठ म ठ हश# अथव म ठ चक•ल कम हश# दण न अन म ण$न
र ज ल म फ• व हश# त त पम ण दण अगत च अस . ग पम ण म फ• व
ग पम ण हश# करण रजच कशल च द क अस . अन दन बब
अस , म फ• अस अगर हश# अस . अप त म फ• व अप त हश# द न रजच
न &व बदन म कर शक . त च पम ण^, सतप त म फ• व सतप त हश# करण र र ज
त च रज व इ रतसद न व जल ज .आ म स &ग कव म फ• कर व . ज
शस स &हग ल आ स &ग , त &च प लन च &गल र ज कर . जर एक द न
र ज ल न म च मद कल आ र अश म णस च चक &कड क ण ड ळ करण (म फ
करण) श सकर समजल ज . म णज न म ग करण र क7 क ळ चक कर र
#म समजल ज . ज अनव7 न न, अज न न, प गहशल मळ^ चक कर त &न
म फ कर व च अस एकद च फक. जर ज ण$न बज$न त स दण स ठ ,
लगज=पण मळ, दस वर अवल&ब$न र ह ल मळ^ , प प बद न, बपव ईमळ^ गन , च$क
झ ल असल र त त पम ण हश# च कर व ल ग . ह वरन कव म फ कर व च
व कव & हश# कर व च ह &च हनहo हन म आ , त च प लन कर व च अस . ह
हवपर जर र ज न करल र अन ऊ शक . म णज कd मगल
म नलसक थ म तव च आ , वल ल# घ. श ण र ज ,ज म नलसक
बर बर ओळख$न न दईल. आ हश#च पम णबद च प , ज ण$न बज$न त स
दण स ठ , लगज=पण मळ, प प बद न, बपव ईमळ^ गन झ ल असल र त ल
जबर हश# कर व क रण, अश पवdत सम ज ल घ क अस व त &च व ढ ण
सम ज ल परवडण र नस . अश &न जबर हश# हदल न सम ज बहशस कम व
हशस बद स7 र . अश हश# पज र ज बदल आदर उतपन कर . क रण पत क
म णस & ज सदसहदवक बद सव भ हवकपण क र अस क ग व क
अ ग ह &च अ&द ज द खव अस . र ज च हनण त श जळण म तव च अस .
त हशव क ळ, वळ, पस&ग ह &च भ न ठव$न क & J हनण घ व लग जव & थ
हदलल ठ क ळ ब ज$ल कर व ल ग . अश घटन जर कम असल र
र जक रण वव व र अस अपव द तमक पस&ग उतपन . व & अपव द तमक
म फ•च अथव हश#च हनण घ व ल ग .
अस^ स &ग$न पढ दRपद ल7ष र ल स &ग , "ह हन म &पम ण र ज न न कल प ह ज.
कRरव न ज क रसथ न कल ज ण$न बज$न त स दण स ठ , प प बद न अश सदर ल
आ म ण$न जबर हश#स ग आ व म फ•च ग च अलजब न ल#
घऊन क & J क रव ई करण स र व व. म म झ मनच स &ग न र न
श स च हनव ड स &ग$न बल आ म ण$न त ल म झ ब ईल बद अस^ समज$न
7$तक र नक ". त क ळ वळ पस&ग प ण स स &हग ल आ त पम ण, कRरव &वर
च ल करण त &न हश# करण स ठ Jच वळ आ अस^ मल व ट .
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च अठ हवस व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग एक णह स व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
ऐकल वर ल7ष र दRपद ल स &ग , "र ग म णस च म ठ शत$ आ . त च पम ण,
त $न समdद सद प प ऊ शक . झ ज न प b न म स& ष झ ल . क 7 च हन मन
आहण हव रण कस कर व ह त प स$न हवन श ण र क & समdद णर ठर
अस . अस^ स &ग ,ज त च र ग &वर हन &तण ठव त ल समdद प प . अस^
हदस$न आल आ हक&, क 7 मळ^ सगळ प ण जग च न श स&भव . अस^ म
अस &न म झ स रख म ण$स र ग ल व ढवल"? क 7 म ण$स प प कdत करण स
पवdत . रगच भर सव च हपत च ख$न करण र आपण प . रगच
भर म ण$स त च वररष न अपम न कर . क 7 त च हववक रव$न बस .
रग म ण$स अनक पक रच दषकdत करन बस . र ग क7 क ण आतमघ सद
कर अस . म ण$न श ण न पथम सव च क 7 आवर व च भ न ठवल प ह ज.
म ण$न ग र गमक अस . त &न क 7 न . म ण$न आपण पथम र ग आवरन
श & हचत न हवच र कर व स हशकल प ह ज. म झ वर र ग वण वर, सद मल र ग
न . जर क ण कमज र म ण$स त च वर अन करण वर हचडल र पस&ग
त च च न श स&भव . म ण$न दRपद ल# ठव क•, कमज र &न न म त च
र ग &वर क ब$ ठव व . श ण म ण$स ज च वर अन झल आ र र गव न
सदग ल ज मdत $ न& र. म ण$न अस^ समज कW, श ण म ण$स त च वर
अन करण ल म फ कर असल र अखर स लज&क . दRपद , म ह जग च
हवच र कर न , म न& रच $ & रजव चआ त चच
जग च जथ आपल ल मdत न
ज स हवच र कर अस . म झ सगळ हनण त दष न $ प , ल म झ पट$ ल गल.
पण व न ल क समज , ज प म हणक आ व #म हशल आ अखर स लज&क .
मल श अहभप आ . जर मल समज$न घ. सत असत प# ज स मलच
अस . पमळ व गण कठ र व गण प# ज स श सकर अस . द q7न ल म रण स ठ
मल क 7 च मद घण अ ग व ट . क 7 अनक द ष अस . त स ठ पण व&
त च आ7 र घण अ ग समज . ज न न म स &ग , खर श ण न र ग व
क 7 च न टक कर आपल क म& कर अस . जर ब रन र ग वलल व ट
असल र अ& म श & अस जस आपल द म दर च अस . र ग वलल इसम
घटन &च व वलसथ पररश लन कर शक न . रगच भर ज &न घ कर न
त &च सद न श कर अस . म ण$न अस^ स &ग हक&, ज खर खर शहकम न आ
पथम त च क 7 वर हन &तण ठवल. क रण. र ग वलल इसम हववक कर शक न .
त च मन आहण बद अहवच र थnम न घ ल र . त च हनण भ वहनक
अस व दRपद ल म स &ग$ इलच‘ कW, सगळ भ वहनक हनण अ& अप श स
क रण भ$ अस . हनण ग घण स ठ म णस च मन व बद सलसथ अस व
ल ग . च &गल हनण ज हचरक ल आन&द दण र अस घण स ठ ज गण अस व
लग , द ळ$ पण , सनम न, 7n , कसब, दर$ दष , स& म च &गल अस व ल ग . न
रगव श& हचत न क म करण न अ& च &गल क म अस . अज न म णस^
क 7 ल स मथ समज . वस v स नस . क 7 नक र तमक पह क• अस .
च &गल क करण स ठ क 7 च आवश क नस . जर म जण रक7 कस
अडकन"? जर #म हशल म णस नस ल र पdथव सगळ र ग व त च पह क• &च
समज झ ल अस . जश स स अस^ 7 रण अमल आणल र सगळ फक नषच
ण र! एक अपशबद ब ल म ण$न पह क• श च हदल र त पढ क & Jच णर
न . अस^च कर गल सगळ र क ज वन ईल त च हवच र कर, दRपद . म ण$न
जथ #म हशल आ थ समdद . पdथव प कश #म हशल आ . म ण$न सगळ
प ण हनव & पण ह च वर जग आ . म ण$न #म हशल ल म द नस व अस^ म झ
म आ . अस^ समज क रण कW, म ण$स #म हशल आ पdथव वर प ण म त जग
आ . ज इसम त च उपमद झ ल , त ल न न हमळ ल र #म हशल र
त ल इ रत ख$प सख च #ण उपलब7 अस . म ण$न ज हचड त ल म$ख
समजल ज . त ल ह आहण न& रच जग फक दvख अनभव व ल ग अस^
समज . क श प न सदnव #म हशल असण म णस बदल क स &हग ल आ
ल स &ग . क श प ब ल ,
"#म हशल पण च म ग आ , #म हशल एक पक रच ज समज व ,
#म हशल ज न आ , #म हशल बह च ल#ण आ . #म हशल सत आ ,
#म हशल बnर ग च सरव , #म हशल भहवष आ , #म हशल प हवत
आ , अश #म हशल मळ^ च सdष च ल अस . #म करण ल त च $ & र
मdत न
अनक ज कल स रख पण प प . #म करण र त &च $ & र बह च
मdत न हठक ण
ज . द जग #म हशल ल क &मळ आ व त &च मळ^ च र ल. क 7 वर म
करण स ठ #म हशल व ढव व . त मळ^ ह व न& रच जग #म हशल
अन& क ळ सख र ".
अश #म हशल च ख ह आ अस^ ल7ष र दRपद ल स &ग . म ण$न $ क 7 ऊ
नक स. सम 7 न र त न^च आपल ह आहण न& रच जग भल ईल. त मळ
आपल पवज &च सद भल ईल. $ प र लवकरच सगळ श & च प ठ स &ग$
ल ग ल. लस न पर ल सगळ द ण, कdप, हवदर$ , स&ज , स मदत, तस$,
अशतथ म , आपल आज ब व स सगळ श & च च ग ष कर अस , थ क7ल
वव न . त मळ^ 7d र ष… आपल र ज आपल ल दईल व सगळ च &गल ईल
त स ठ त &च वर र ग वण च आवश क न . पर& जर स न झ ल, र म त
त ल त च क 7 च हक&म त च न श न द व ल गल. आपण न र ग व हववक &न
त &च क 7 ल उतर दऊ. अ म र ण भर व&श च इह स अस^ बरच कष च
पस&ग उदवल . मल म ह आ कW, द q7न च वढ ग न कW, ह
र ज च सव म ईल. म ण$न म त ल त च सगळ ककम स ठ म फ• हदल आ .
सव न&द रमलल म झ स रख ल क #म हशल व स नहशल च &गल गण म ण$न
अजम व . र ग, स$ड, ह रसक र अश मस पवdत रम$ शक न . कळ
सगळ व वलसथ करल त बदल $ म झ र ण , हनहo& र व अस^ समज .
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च एक णह स व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग ह स व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
ल7ष र च पवचन ऐकल वर दRपद त ल स &ग , "मल एक समजल मच
पवचन ऐकल वर क•, 7 त आहण हव7 त अश द घJन मच बद भष कल आ . म
आणख न एक समजल कW, मच हवच र मच वड ल &च व आज ब &च हवच र &प#
ख$प हभन आ . हनरहनर ळ पररलसथ म ण$स त पम ण, आपल व न ठव अस .
त मळ^ ज घड अहनव अस . त अहनव पस&ग &न स म र न ज ण कवळ
म$खपण च ठर . ह वरन एक ग ष सपष कW, कवळ पण कम न ह ईल अस^
न . त च पम ण, इ र च &गल समजलल गण जस, द ळ$ पण , #म हशल , स 7पण ,
हभ न म च म णस च उतकष करण उप ग ठर न . क रण जर च &गल
समजलल गण चक•च लसथ आचरण आल र त मळ प प आहण दषकम वdहद&ग
अस . त स ठ पह द न वल ल म गदशन कर &न वळ वळ अप त व सतप त
अस उलख आवज$न कल . क रण, क ण च &गल गण अप त हठक ण अमल
आणल र गण व ईट पररण म दऊ शक . त चपम ण म द तव च प लन ण
ह सगळ च &गल गण &च आचरण अमल & आणण ह कच म तव च अस .
जव & ह सगळ स&ब&ल7 घटक &च हवच र करन त पम ण आपण व ग व &च
ह क रक ठर . आपण ह पह द च सचन &च दखल न घ ज ठरवल अप त
द न स रख द षप$ण व म ण$न आज आपण ह स&कट स &पडल आ . अस^
स &ग , व ष न म च व ष नस , जर ग पम ण ग वळ घ ल र
अमd स रख ह क रक अस . त पम ण, ह सगळ गण &च आ . त च पम ण,
तवज न ज सद ष गण द खवल ज सवच पररलसथ सद ष नस , ग
वळ व ग पम ण हनदqष ठर . त च दखल घण स ठ ज र म बद
व पर व च म ल# नघ क लपहनक ग षJ अडकलल अ . जस^ क ण
द ष सदnव द ष नस स^च क ण सदगण न म च सदगण ठर न . म णज गण &च
सवरप दगण क & सदगण पररलसथ वर हवस&ब$न अस . त च स प# च दखल
घऊनच हनण घ व च अस . म स कर न म ण$न म म ण ल क•,
 मच वर अज न च स वट पडलल आ . म स &ग मच रज कवळ पण
असल, थ कवळ ब हण अस ल, आहण दnव व क• अस ल, मग त म हभम,
अजन व नकल आहण स दव व म अस^ आम मच कट$ &हब क ठ अस ल"? ज
सदगण च ^च पण च अस क रण पण सदगण च पररण म आ . स^च ज दगण च
^च प प च अस क रण प प दगण च पररण म अस . त स प# , म द , क ळ
वळ पररलसथ सगळ घटक अ& भ$ अस त च म हवच र कर न . म ण$न
म भरकट अ व मच मळ^ मच वर हवस&ब$न असलल मच पररव र सद
पररण म सवरप भरकट भरडल ज आ . मच हवच र करण अह स म न एक &ग
अस^ आ , क रण ह क ज हवहव7 घटक अ& भ$ अस ज &च पररण म &न
गण &च सवरप बदल अस त च दखल घण च मच #म न . म ज ल
पण कम समज वस v अश पररलसथ प प ठर पण त च दखल घण च
कव मच समन बद ल न आम सव Yच दद†व आ . अस^ क ण हवच र
अथव कम न ज सव पररलसथ पण पद अस . कम च पररण म न कम पण
क& पप ठर अस . म णज पररण म ज दष अखर स ठरव अस
हक& कdत प प क & पण . अस वस v असल र क & J प प समजल ज व
क & J पण समजल ज . त &न ठ क ळ^ म ण$न 7रलल अस . म त
ठ क ळ &न पम ण समज$न जर हवच र करण र अस ल र ज इ र लकलष
(ग& ग& च ) पररलसथ उतपन त &च स 7 दखलसद म घण र न
अहववक•पण च द क आ . म मच सगळ सम ब हण & , दव &च अचन ,
हप र &च हप&डद न , सव आहण स ध &च स हनध घ लव , त मळ^ त
पललकड सद क & J त प# वगळ अस त च भन म ल र ह लल न . सवकड
फक च &गलच असल अस^ समजण अज न च ल#ण आ सद मच ध न
न . सगळ फक च &गलच प ण, व ईट सद च &गल प ण स$जपण च ठर
न . कवण भDगळपण च ल#ण आ . त मळ^ दग$ण व ढ ज मच
ल# सद न . म च &गल म ण$न सगळ हवश च &गल अस^ समजण अदर$ दष च
ल#ण आ . र ज ल न श भण र अस . मच स रख न र जग द स ड$ न
व नपसथ शम गल प ह ज. सव च झ ल कW झ ल इ र &न क प ह ज ह च हवच र न
करण सव थ=पण च आ व मच व गण $न सपष . हवसवदव, इष , पशब&7 अस^
ज म कर सगळ ज व &न सख हमळ व ह स ठ अस . सगळ हनषप प
अस म ण$न ठक आ पण जव & प प परष &श ग &ठ पड व भ ळपण
घ क ठर . त च अनभव आम सगळ आज घ आ . अश पररलसथ अस$न
मच ज वन कड प ण च दहषक न लतक&च बदललल न . कश च ल#ण
आ ? आपल भ व&ड &च कdपन म अशम7, र जस$ , प&डर क, ग सव अस^ ज
कल . त मच भ व &न हमळवलल ख&डण ब हण &न म व टल , अगद त च
हनसव थ= बद न म मच र ज ज वस v मच भ व&ड &न त &च कष न हमळवल
घ लवल. सगळ म कर क रण त ल क& J म मच
म न न हमळवलल नव . ह व गण $न मच न चपण च मल हदस . ज क7
हमळवल न मच नव च र फकट हदल^ त कण म ठपण द खवल
स &ग ल क &? आ ज च घर वर ब ज उ7 र, अथव लव च घर वर ळश पत
ठवण अस &च पक र . त कण ब दर$ कल स &ग . म मच
ह मम न क7 क & हमळवल आ क &? द खव मल . त पढ ज ऊन म
हनलजजपण मच भ व&ड &न व त न चपण न झ Rस भ गल न म ण$न हक& क
म झ ललल व ल वल ! ह कण #म हशल म द खवल ? जर म ल
कश च च व सन न र मग द खळण च इच‘ क हमळवण स ठ झ ल ? ज
हनर च‘च सDग म घ ल आ त च ख टपण ह $न सपष न J क & ? म स &गत
म ल द खळ$ न अस^ द खव व च कW, ज मच भ व&ड &न सवकष &न हमळवल
त प# हक र जस म त द न हमळव$न मच भ व &न म न ख ल
घ ल व ल ल व च उदश . पर& , मच नहशब फटक हनघ ल व ग ष उलट
झल वत मच न चपण मळ^ आम अडकल आ ".
एवढ ब लल वर दRपद सवग ब ल$ ल ग , शवट एक ग ष म न कर व ल ग हक&, ज
सdष घड सगळ हव7 त च हन जन नस रच अस म न कर व ल गल.
न र प &डव आ&7ळ स रख त &च मठ भवच आज क & र ह ल अस . अस^
स &ग , ज थ सdष घड त वर त हव7 त च f क$म च ल . ज वन णर
पस&ग मग सख च अस ल हक&व दvख च, सम 7 न च सगळ त हव7 त च
मज=नस रच अस . जर पररलसथ हबघडण हव7 त ल अपह# असल र
हबघडण रच. कठप ळ च ब वल न &च त त &च र खचण च मच=नस र.
त &न सव च म अस न . म णस च सद अस^च अस व न र म झ प &डव ज
कणल ऐक न ग गल ग ईस रख ह म$ख म ठ भ व च आज क & र ह ल
अस . वचनबद कवळ सबब . त &च नहशब वनव स लल लल त &न
भ ग व ल गण रच अस^ जर असल र म ह मझ नव ल ब लण ल व$न क
उप ग? गळ पट ब &7लल कत हक म ठ न भ&कल र शवट त च
म लक च आज अस स^च जनमलल पत क ज व त हव7 त च आजनस र
त च ज वन जग अस , त ल प न . मझ दnव वनव स म ण$न म ह &च
बर बर थ आल, न र म झ भ ऊ मल प &च लल घऊन ज ण च आग कर
पण मल म झ नव Yबर बर र ण च बद क & झ ल ? त मझ नव Yच
क द ष? र सद अस^ स &ग , ह क दव वर हनभर नस , आपल ग जनम च
कम त क रण भ$ अस . आपल कम नस र आपल सगळ भ ग आपल स ठ र
अस . जर खर म नल र म झ क & J अस^ कम झ ल ज च पररण म सवरप म
वनव स र आ . अस^ स &ग , दव च रज क7 अन न . अस
असल र म झ भ ग म सव क रल प ह ज , त च म झ भल आ . क ण क ण ल
मर र क ण क ण ल व चव . त म रण र व व चवण र द घ हव7 त च
आजनच कर अस पर& , कdत कर &न ज भ वन , व सन व इच‘
करण र मन ब ळग त त च अस व त दव नस . अश त हवच र &च
आपणच 7न अस . त आपल ल पढ ल आहण ह ज वन ल पढच भग सथ
द अस . आपल कम अस . पत # करण आपल नस हव7 त च अस .
#म कर , हश# कर त म ग ल भ वन , व सन व इच‘ मच म ण$न त कdत च
च &गल व ईट फळ म ल भहवष कव & र भ ग वच ल गण र अश सdष च
आ . ज णण र, सdष ल घडण पस&ग &कड त हनर च‘ दष न प . ज जनमल
 मरण रच. कस जनमल व कस मरण र दव ठरव व आपण म णस, इ र प ण
त हव7 त च अवज र असल स रख क म (जनम ल घ ल व च अथव
म रण च) कर अस . ण रच त ल क ण अडव$ शक न हनहo .
ख ट क अथव द पण ल मर त त च क भ ग वढ च अस जर
क हनर च‘पण कर असल र. पर& , जर त भ वनन, व सनन हक&व इच‘न
ग& ल र कdत त ल ब 7$ शक . म ण$न ज न स &ग , क कर क रण
म ल कर वच ल गल पर& , त भ वनन, व सनन अथव इच‘न ग& $ नक . स^ ग& ण
प पक रक ठर शक . सdष च लवण स ठ हनववळ जड सdष उप ग च नस . त स ठ
ज वसdष आवश क अस . हव7 त ज वसdष ल व परन सdष च चक हफरव
अस . त हव7 त ल स य करण ^च उहच अस . कर अस &न ब च वळ
पण व न बळ ज व प प मज र , अस क & हवर 7 भ स च घड क ण स &ग$
शक न . अस हवच र मन , जर अस^ ण र असल र आपण न म
पण च च आ7 र घण च क रण क ? जर आपल भ ग व आपल पण अथव प प
ह &च अथ अथ= क & J स&ब&7 नसल र कश ल पण प ठ म णस &न ल ग व^? जव &
पण व न दvख र त च क& द ष नस &न व & त च प प दव &न ल ग ^ क &?
प प कम= जर त कdत भ वनन, व सनन हक&व इच‘न ग& ल असल र त
दषकdत च भ हगद र ठर व त च फळ& भ ग . पण व& न त दभqग &न हन च
खळ समजण ग ईल क &? दRपद सव vल हवच र अस .
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च ह स व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग एकह स व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
दRपद च सवग ऐक$न ल7ष र ह ल ब ल , "अ जसन मच ब लण
अल दद क आ . मच मद म &डण अगद हबन ड आ . म फ र क ळज प$वक
ऐकल आ . झ हवच र म त मल , पथल 7रन न अस^ हदस . झ
म णण पम ण अस& व ट कW, $ दव सद आपल ज वन क र आ ल# घ
न स. हक&व अस^ म ण व ल गल क•, $ दव म न न स. अ र जकन , म म त
मझ सगळ क परमशर च स #प अस अस^ समज . अस^ म न असल न
मझ मझ क $न क अ&ह म हनषपन णर प न . फक आपल क म कर
र व अस^ ज आपल प$वज न स &हग ल आ व ढ कर अस . झ व मझ
दष क न ल फरक आ . क म कर र व उतम कर व अस^ ज आपल प$वज &न
स &हग ल आ म कर . म ज कर क रण म झ क व आ , मग त $न हक
कस^ हमळ ल प व च नस . ल कद हच पस& पडण र न पण म अस &च
हवच र व क कर अस . म झ क म करण फल श नस पण त म ग ल क
हनदqष आ क & न प व च अस , अस^ करण म हगल उदश $ समज$न घ, मघ
म ज ब लल कW, आपल कम दव च स #प अस आ . आपल सगळ
कम दव भ ग द र अस ह भ वनमळ^ क म च फळ च ब ज$ म दव वर स ड
अस . क रण त भ ग द र आ . अश वद &च हशकवण आ . दव फक पण प
क ल शद अश म झ व वद &च 7 रण आ . म ण$न ज क पण प आ त ल
दव च स थ हमळण रच अस^ म म न . ज सव च क $न फळ च अप# कर
त ल पण च व प र समज व ल गल. ज पण च प न दव &च व प र कर
क7 म # प प कर शक न . अश म णस ल त च क च फळ सद प प
न . प पबद न ज पण क कर त ल सद त पण च फळ हमळ न . म णज
मझ हवच र करण च पद न प ह लस र अस^ समज व च हक&, फळ हमळण
अथव न हमळण सवसव हव7 त च मज=वर हवस&ब$न अस . अस^ वद स &ग . म ण$न
सगळ न सव क र व स प ह ज. ज मन न व प प पवdत ल स थ द
नच न ज व त कdत च कड फळ च ख र . ज समज न व
आपल अज न रम म # क7 प प कर न .ज दलह# म # प स$न
दर$ ज .त ल श हमळ न . पर& , ज ल# घऊन आपल क व कर
जर व &न ल न असल र म ठ समजल ज . $ प ह ल आ स म कYड ऋष
आपल थ आल , ह &च म ग न त &च उचच शण ल प चल आ . कम
कर व व दव ल (हव7 त ल ) अपण कर व अस हन म आ त $न पण प प ,
अथ ƒ क ण अस^ क करण र न कW, हव7 त ल अपण कर णर न
क रण प पम आ . अश वnच ररक $न म णस च पण पवdत पगलभ अस .
त च प पम $न मक . सगळ ऋष जस^ व स, वलसष, मnत , न रद, ल मस,
शक आहण आणख न हक र ह च म ग न त &च उचचपद ल गल आ . $प स
कस हगक स मथ न पभ व झ ल आ . स# दव स रख आ , त &च
वण दव आहण श प अस^ द न दण च स मथ आ . म ण$न पण म ग च ल7कक र
करन प प म ग न क म करण अ ग ठर . त स ठ म ल स &ग कW, अश चक•च
म ग च आग 7रण च अट स स ड$ न द. अज न कवळ वर वरच फ द &च हवच र
कर , त म ग ल इ र स&ब&ल7 ग षJकड दल# कर . 7म च (क व च )
ल7कक र कर बह कड$ न हश#स प त ठर . क रण आपण बह ल ब &7लल आ .
ज बह च इच‘हवरद व ग पन पन अडचण व हच& र . वद च
आदश च अपम न करण र , त च कचष करण र नरक ज . व सन व ल भ पण न
अस^ अस . ज ह हन म &च प लन कर मरण न& र सदग ल ज . ज अस^
कर न त &च फ र ल . ह हन म &च प लन करण ल च 7म अस^ म ण .
त च प लन कर व अस^ ऋषJन स &हग ल आ ज सवज न आ . जर पण प लन न
ह ण र नसल र सगळ सdष अर जक &न बरब द ईल. म ण$न एक &न हन म
म डल म ण$न दस नसद एक पह क• सवरप हन म म ड च अस^ गल र
सdष अर जक फnल वल. सतवहशल च व त स ठ स$ज ल क &न आचर व च अस
अस आग अस . म णज स # सवग पdथव वर उ रल, ह म नव जनम च सगळ
सध ईल. सतवहशल &च ख समdद च म ग आ . पण व पप दन त &च
पररण म लसद कर अस . सतवहशल पण व ढवण च #म अस व न
आचरल &न प प व ढ . $ झ व झ भवच जनम च उद रण प , ज व
उप ज &च पस $न म द घ ज $न जनमल ह प# आणख न क ण उद रण
प ह ज पण च पभ व च? स म न म णस^ ह &च ब ब ब f 7 अज न अस म ण$न
भ वन &च आ र ज ऊन ब च अश ग ष कर त &मळ^ त ल सख ऐवज
दvख च अनभव ज स . हव7 त च सगळ कd ऋष न सद समज न .
त मळ^ ज न सद गD7ळ$ न ज मग म झ क ? ज &न त &च सगळ व सन &च
न श कल आ व ज कवळ आतमशद स ठ जग आ त &न क ण घटन मग
त च फ द च अस अथव ट च अस , त ल क & J फरक पड न .
सदnव श & च अस . त स ठ त च सतवहशल स लतवक अस व ल ग . रज व म
पवdत न ग सलल हक च &गल द न वगnर सतवहशल च क म& कल र त च क& J
उप ग न . म ण$न व सथ आचरण र पथम स लतवक अस व ल ग . सगळ^
बह न त च मल &स क श प ल फ र प$व= स &हग ल आ . म ल स &ग आ .
म ण$न म ल स &ग कW, दRपद $ भ वनच आ र नज शद बद न हव7 त ल
क कर व च आ त च अ&द ज घऊन त न& र ज ल कर व च आ करण च
प तन कर. जर ल ज व हव7 त ल म&ज$र नसल र णर न . क रण ह
सdष ज त ल व ^च अस , ह ल $ दnवव द समजश ल पर& . हनववळ
दnवव द न .त हव7 त च दखल घण च प तन आ $ ल# घ. आपण सगळ
जवत च मज=च ब अस . आपण आपल मज=च सद म लक नस सत
हवसर नक स.
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च एकह स व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग बलतस व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
ल7ष र च पवचन प$णपण ऐकल वर त च पतन दRपद त ल ब ल , "म 7म च
(क व च ) क7 च उपमद कर ल स &ग न . म हव7 त च , ज न चर चर सdष
उतपन कल त च सद अव र कलल न . पर& , म दvख न व लथ झल आ ,
म ण$न $ मल समज$न घ, आहण हवन करण तवज न झ ड ज ऊ नक स. त
मनसथ प मळ^ म म झ मन ल श & करण स ठ क & J ब ल अस एवढ^च. मल ख$प
तस र मझ नव , मल समज$न घ. म झ दvख समज$न घ आहण त स ठ न ट
ल# दऊन ऐक म क स &गत . पत क स व7 प ण क कर असल प ह ज. ज
चर न अस^ ज व कदहच क & J न कर जग$ शक . जस^ व सर जनमल बर बर
बड ब त च आईच $ हपऊ ल ग . सगळ प ण त &च त
आचळ ल ल ग व द7
जनम च सवभ व गण त &च ग जनम ल गण & $न हमळव अस . सगळ पण
मनष प ण थ ड वगळ अस . म णस ल भहवष च हवच र करण च परण अस .
इ र प ण फक व म न र . म ण$स त च ह जनम ल कम Yन त च पढ ल
जनम कस अस ल व क उपभ गल व क हपड भ गल ठर अस . त ल च
आपण आपल भ ग , नहशब समज . त पम ण त &च ज वन जग अस .त ग
कम नस र त ल एक उपज बद प प झ लल अस , त बद च मद न त च
ज वन जग अस . म ण$न म स &गत कW, $ सद त पम ण^ व गल प ह जस, न
घ बर . आपण जव & क & J क कर व & आपल ल सद म नस त च क
पररण म णरआ र सद क सर कर च न &? म ण$स त च स&र#ण स ठ व
स&मdद स ठ क कर अस च न &? स^ जर त न कल न र
पररलसथ नस र एक र मरन ज ईल हक&व स&पत स&पल न हभक र ईल. क म न
कल र प ण नष ईल. जग ल सगळ प ण क म न कल स नष ल. एक
पक र क म कल न फळ न हमळ ल र दस पक र प तन कर र Dच न &"?
फळ हमळ अगर न हमळ क म कर र च, क रण त च सवभ व अस व
सवभ व त ल त च ग जनम च अनभव नस र हमळ लल अस . क & J झ
स रख भ ग वर हवस&ब$न र र क& J त च प तन वर. पर& ज हन जन प$वक
क म कर श ण समजल ज . ज "असल म झ र ," अश सवभ व च
अस , झ स रख, सव v व त &च वर अवल&ब$न असण Yस कलघ
स&प . प तनव द फक हटक . क लचक त ल म फ कर न . ज कमज र
अस त &न कदव न &च मद न क म कर व च अस . गपप बस$न च ल न .
हव7 त ल क म&ज$र आ व क न स &ग ल न . हक&व त च ख त च
अद ज आपण कर शक न . त स ठ प तन करण ^च श सकर समजल आ .
भहवष क आ कणल समज न म ण$न अश अहनहo दnव वर अवल&ब$न
र ण श णपण च नस . जव & क ण हन जन बद क म करन क & J हमळव व &
त न सवकष न हमळवल अस^ समजल ज . त च क तव
d च फळ अस^ समज .
पर& , जव & क & J ल भ अनपह# पण व & त ल दnव समजल ज . वद स &ग ,
कस^ पप व ग जनम च कमहवप क समजल ज . च &गल कम च च &गल व
व ईट कम च व ईट अस^ ठर . ह कमहवप क च हन जन हव7 अस कर हक&, त च
न प$ण हव रण ईल. क रण, क णत कम च अनक पत # व अपत # ह ससद र
अस , त सगळ & फळ हवभ गल ज . म णस च क Y त च दष व
अदष ह ससद र अस त &च सद व ट अस . ज ज ण नस पण हव7
जण अस . म ण$न क7 क7 वरकरण फल हवभ जन अ ग झ ल अस^ व ट
क रण इ र ह ससद र &च आपल ल कलपन नस पण क7 अन क रक नस .
ह सdष च हन जन ज च म ठ भ ग अस त ल च आपण हव7 अस^ समज .
हव7 सdष ल हवहव7 ज व &कड$ न क & J र क करन घ अस ज च
कलपन त ज व ल ब च वळ नस . क & J म णस क & J जन करन क कर
व त त ल श हमळ , प bन त ल व ट हक&, त च क तव
d मळ^ शसव
झ ल हक&व क7 अप श व & समज अप श त च आ . वस v दन
श व अप श त च क & J पम ण असल र त च क& ह सस हव7 त च
हन जन च अस . ज समज त &न च ह सdष च क म करण च अ&द ज आल
अस^ समज व. म ण$न क ण क करण आ7 आपल ऋषJन त अज
ह ससद र &च हवनवण करण च , त &न अनरप करण च पथ रढ कल आ . त
शहक&न श & करण अश हव7Jप ठ ल उदश अस . म णज त दष अथव अदष
ह ससद र &च व ट आपण म न कर अस त च अथ अस . क सर करण आ7
स^ म न कल न श च शक जस अस ज न म णस &च अनभव आ .
म णस च कसब, क तव,
d ह मम , 7 डस सगळ त च श च म नकर अस .
त हशव क ळ, वळ, सथळ, त च भव च दष आहण अदष ग ष ज &न क ण
शहक अस^ स &ग ,त हप र, प$वज, व स दव, आर ध दव वगnर अस . अस^
सगळ त क ह ससद र अस . सगळ त च क तव
d समजल ज . त हशव
त च ग जनम च कम च फळ ज ल दnव अस^ समज सद थ क र अस .
म णस ल जर त सगळ ग षJच अ&द ज नसल र हव7 सगळ^ ज ण
अस व त नस र त च फलप प ठरव अस . क तव
d आहण दnव ह &च ग &न
त प ण च ज वन घड अस . आपण प क & J म णस^ ख$प प तन कर म णज
त च कसब, क तव,
d ह मम , 7 डस स थ अस , त हशव क ळ, वळ, सथळ सद
ग स 7ल र त ल श हमळ न हक&व कम हमळ . त च क रण त च दnव
सथ द न हक&व त दष अथव अदष शक• त ल परक नस . अस^ आपल
ऋष स &ग , कW, ग ज करन परक करन घ . क & J फक त &च
क तव
d वर भरवस कर व इ र त ग षJच अव र कर , ज ज वर परक अस
वर म ण$स शसव र व त च हवश स ल स थ हमळ पण जव & परक
र न व & त ल वगळ अनभव . जर दnव परक असल र क तव
d अस व
ल ग म ण$न म णस &न सदnव प तन कर र णच श सकर अस . कवळ दnव वर हवस&ब$न
र ण र अप श न नष . दnव च हवच र न कर क म कर र ण च
^ म णस च
क व अस , पररण म &च पव न कर प तन झ ल प ह ज . क रण, अर म झ
नव , म ण$स दnव बदल, दष आहण अदष शकWच स& ग बदल अनहभज (आ&7ळ )
अस . म ण$न त वर हवच र न कर & क म कर प ण ^च श सकर समजल ज .
त स ठ ऋष स &ग , दnव स ठ हव7 त वर शद ठवण &च च &गल प अस .
सतवहशल व सथ ज वन जगण ल हव7 स थ दण स ब &7लल आ अस^ वद &
हदल आ . सतवहशल व सथ ज वन जगण मळ म णस च अनक चक &न हव7 #म
कर . त &च भ ग स7 र पण जर ज वन सतवहशल व सथ नसल र कवळ ज
करन, प थन करन, ख ट व &च प ख&ड रच$न म ण$स हव7 त च मज= स&प दन
कर शक न . र ज सतवहशल व सथ ज वन जग आ व दnवव द न (दव
मन न ) त &न हव7 मद करण स ब &7लल अस . म ण$न म म ल
स &गत क•, म कRरव &श द सर कर व व जर श न आल र समजल व जर
श आल र सद समजल! म सगळ प &डव &च सतवहशल आहण व सथ
हनvस&श आ म ण$न म ख त न स &ग आपल ल शच हमळण र. प तन कल न
र कस समजण र आपल प कन क लल b न ठवल आ "? श कवळ क तव
d च
अस अस^ न ,त दnव च म ठ व ट अस . ह सगळ ग ष एकमक & ग& लल
अस , दnव न र श न अस अस . पर& दnव नसण रच अस^ समज$न
हनर श व द झ लल क & J कर शक न . म अस^ हनर श व द झ ल अ
मल रच न .क करन श न हमळ ल स दvख कर न क रण $ प तन कर
स त च नDद हव7 , ज ह सdष च खळ च क आ , प अस .
हव7 सगळ प आ . आपण सगळ ह खळ ल खळ ड$ आ . प तन
करण Yन हव7 क णत न क णत क रण &न श कड न च अ&ह म. ज प तनच
कर न म त हव7 ब ज$ल कर क रण त च खळ भ ग घण स ठ
अ ग ठर . ह खळ च &गल आहण व ईट अश द न शक• (अदष ) क र
अस . क रण त बहदव च मल आ (हद , द न), त &च लकर (दnत व द नव
आहण त &च उपभद र #स, असर इत द . ह सगळ नक र तमक पवdत ) दव &पम ण
सगळ कम अस . क रण सगळ सdष च च लवण आवश क अस . अस
समज कW, दव सक र तमक पवdत च द क आ व दसर नक र तमक पवdत च
द क अस . सdष च लवण स ठ द न पवdत आवश क अस . त पवdतJच
सव भ हवक पररण म उतपन अस . म णस ल भ ग व ल ग अस . ज त
द नव शकWच आ7 र घ त न त मद कर . त मळ^ ज श हमळ सद
ल# घ ल प ह ज क रण, स &प कRरव &न ज श हमळ आ त त द नव
शकWच म ठ ह सस आ मच ल# आल असल. श कस हमळव$न आपण ह
पररलसथ $न ब र आल प ह ज. श कस हमळ ल म तव च नस , हमळण म तव च
अस . द शवट ब f 7 ह द नव शकWच च मद न श #हत &न हमळ अस
मग त दष प ण क & J अथ न अस^ म झ म झल आ . व व र ल श
द नव शहक&च मद न घण क & Jच गnर न . #हत &न ह नक र तमक पवdतJच
कशलपण उप ग कर व ल ग म ण$न त &च ज वन क ब हण &स रख स प नस .
जस लकलष अस . ब हण फक सक र तमक (दnव ) पवdत व ढव$न र स^
#हत &न कर न . क रण त द न हप&ड &च ह सdष लक पद हभन अस
म ण$न #हत &न ब हण &च नककल कर व च नस , ज च$क आपण कर अ .
#हत &न दnव आहण द नव अश द न पवdतJच ग हन जन कर व ल ग लकलष
क म ब हण &न कर व ल ग न . म द म दर च क प त हमशण म ल
च &गलच हदसल. आपल कम हवच र करण सद म णज आपण पथम हवच र &नच
आपल कम ल सर कर अस . म ण$न वद स &ग , शद च सरव हवच र & $न
अस . म ण$स प प अथव पण पथम त च हवच र &न कर अस . सगळ
आपल पवdत आपल हवच र & सपपण जर अस . हवच र करण सद कम आ .
म ण$स कम स ज ण$न अथव अज ण कर अस , म णज स क & Jन
क & J हवच र कर अस . कम आपण ल# घ न पण हव7 त च सद नDद
घ अस . अस समज कW, त क म सdष च स क क i इ&द, अ— , व $,
वरण, म आहण वnश वण त ल मद कर अस . म ण$न आपण कस हवच र कर
सद स व7पण हन &हत कर व च अस . म झ हपत न एक हवद न ब हण सल
दण स ठ ठवल च
^ स &ग अस^. ज वन लव व र आहण म # स 7न
कdप गल कर नक स. म झ भ व ल सद Dच हश#ण द अस थच म सगळ
हशकल त दnव, क तव
d वत च स&दभ ल इ र घटक &च हवच र ,ज म ल
स &हग ल . म झ ब ब &च म &ड वर बस$न म हशकल आ . #हत &स ठ श शव ज न
आ . त च अव र कर नक स.
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च बलतस व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग ह सव
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
वnश&प न पढ स &ग , जसनच अस^ हववचन ऐकल वर त &न पभ हव झ लल हभम
र ग व$न ल7ष र कड प त ल ब ल , "अ आमच र ज प क ? श ण
ल क &न आख$न हदलल म ग Yन ज ऊन ह पररलसथ वर म कर . आपण स&न श
न आपण #हत आ त पम ण आपल म ग आपण घ ल प ह ज. थ र bन
आपल ह , आन&द, पण सगळ व थ ज आ . हवशष दvख ण च क रण आपण थ
शR कम पडल म ण$न अथव पण कम झ ल म ण$न अथव प म हणकपण कम झ ल
म ण$न आल नस$न, ख ट द च क रसथ न मळ आल म ण$न सव क रण च
आपल ल क रण न . आपल वर आपल क क न अन कल आ म ण$न
कdषण स &ग त पम ण त हवरद उठण ^च ख #हत ल श भ . त क णत
नnह क च अव र न . जर वचन प लन च मद प ह ल र आपण वनव स
सव क रन प$ण कल आ . त आपण पह ल न करण च वचन हदलल न ,
म ण$न कर शक . त मळ^ क ण प रण न . मच हनबदपण मळ^
एकद झ ल आ त हनबदपण च पनर वdत कर न . म म णल कमज र न
स मथ व न ल आव न द व च नस म ण$न म कRरव &पढ शरण ग सव क रल
ह च अथ क ? क आम कRरव &च प# कम आ क& $ झ बदल फक
बल स स &ग. ज र ज $ सम ट म ण$न उपभ ग आ स $ थ डच हमळवल
स? झ च र जसव श$र दध न हमळवल मग $ कमज र क ण बदल
बल स स &ग. झ एकट च न मदपण स ठ आम सगळ क & वनव स
भ ग व ? आम आईल शबद हदल कW, आम झ आज र b त च एवढ म ठ
सज आम ल $ दण र आ स क &? झ आज र ण मळ^ आम ल च नव र
हकत क हमत &च सद हवरस झ ल आ . $ गपप बसल अस &स र एव न सगळ
कRरव ज उघडपण आम ल शत$ समज त &च खतम झ ल अस . ज कdषण
म णल ^च म त च ऐवज उरकल अस . खर #हत 7म (#हत &च क व )
ज जन दन आपल ल स &ग . #म हशल ब हण च व #हत &च ह ल
भद कdषण आत च स &ग ल# घ. झ नभळटपण च व गण कद हच
ब हण & खर असल पर& , #हत &न अश भन आ . $ कमज र असश ल नव
आ सच, पण त च सज आम क & भ ग व "? म ठ ब&7$ म ण$न ल म न हदल त च
हक&म आम द आ . झ ह व गण च अस अथ ल वल ज आ हक&,
आम सगळच झ स रख नभळट आ र मल च लण र न . #हत &च मdत $
रणभ$म अपह# आ , न घर आज र पड$ न एक द ब हण स रख . श$र &न लढ
मर व पण अस^ वनव स न र व च. रणभ$म मरण ल व रगह हमळ श
वन एक द शव पद न ख ण न हमळण र न . त कRरव न आपल ल त &च वnर
म ण$न स &हग ल आ मग आपल ल कश ल समझR करण च गरज पड व . $
पह ज र एकट स&न स घऊन र वनव स ज झ मस पवdत पम ण^ ग
ईल पण आम ल आ अडव$ नक स. स मथ अस$न अस^ वनव स र ण
पण च म ग हनहo च न . #म हशल सदगण आ पण अ ग ज ग व परल
र ज दगण ठर अस . म णज क ण गण च &गल क & व ईट त च स प#
पररलसथ वर हवस&ब$न अस . ज व गण$क ब हण &न ग समजल ज #हत ल व
वnश न ग नस$ शक . क रण त &च प रब7 व स&हच वगवगळ हन हन म &न ठरवल
ज . ल जर ब हण वण च व गण च नककल कर व च र $ स&न स
घ ल पह ज स. पर& , ल सम ट ण च सद इच‘ आ व #हत बण
नक अस^ कस म न कर ईल"? जगण स ठ कवळ पण क र अस$न च ल न
क रण प प व पण एक च न ण च द न ब ज$ अस . क7 व व र स ठ
नक र तमक पवdतJन सव क र व ल ग . त ल च #हत &च व व र अस^ समज .
म द असल कW, त मळ^ क & J हबघड न . पण व स&पत एकत असल कW, त $न
हचर न&द प प पण वढ^च करन व व र स 7ल ज न . रजल व व रच
ज ण अस व ल ग . जव & पह सप7= प प क रक असल जस थ द q7न व त च
च &ड ळचRकड आ , थ जर $ पण म ग आचरल स र झ नकस न ण रच. क रण
म ण न &, क ट न क ट हनघ त पम ण^ प प पवdत च हनव ड श च नक र तमक
मगन कढव लग . म ण न &, जश स स. प प म ग न क म कर &न त न
ग& ण म णज त प प म ग च पण कम रप & र करण अस^ अस . मन न प प व पण
अस , कd सकdतदशन प प कdत व टल र करण र त हवच र &न व
भ वन &न ग ल नसल र त ल प प म ण$न ब 7 न . जस^, ख ट क प ण म र
म णज एक पक रच प प कdत त च $न घड अस पर& , जर त म रण च
असर आन&द घ नसल र कdत प प ठर न . त च पम ण, द शत$च
सnहनक ल म र त चक अस पण त म रण ख$नश आन&द घ नसल व
कवळ एक शत$च न श करण च क व म ण$न कर असल र त त चत ल प क
लग न . पस&ग अस म रण पण कम ठर , जस^, जर स&7 च व7 द म दर न कल
त त च उदश एक नक र तमक पवdत नष करण च म ण$न त $ प क
मdत च
कdषण ल ल गल न . ह सdष च रचननस र नक र तमक पवdत स स ज स वग &न
वढ . त मळ^ त &च हन मन कर व ल ग . जस^ श ण फ र व ढ , त च हन मन
जर कल न र ण हपक ल म रन ट क . स^च क & Jस #हत &च क व
अस . त वरकरण हवर 7 भ स व ट पर& , ग अभ स कल न& र त ल
ब रक व समज . वnभव उपभ गण न आन&द हमळ आज आमच रवल आ .
त मळ^ आम सगळ अस& ष झ ल आ .त च पभ व ख ल आम आज आ .
गd सथ शम स ठ कवळ पण अस$न भ ग न . त बर बर वnभव आहण सख अस व
ल ग . आम $ गd सथ शम आ म ण$न त च हवच र कर व ल ग . $ कद हच
व नपसथ शम मन न ज ऊ इलच‘ असश ल र झ व आमच जमण र न ल#
घ. म ण$न कवळ पण च च हवच र करण आमच स ठ अपस आ . पण , वnभव आहण
सख अस सगळ हमळवण #हत च क व अस त ह वनव स ल ज ग न . शस
स &ग , त ह घ& पथम पण , त न& र वnभव व न& र सख अस^ प प करण च कम
अस व . त च पम ण सख (आन&द) हमळव &न पण च # णर न अस^ ल#
द व च अस . त च पम ण श स अस^ सद स &ग कW, ज वन म णस &न
(गd सथ शम ) पह ल रण च कळ सख हमळवण वर ल# (प 7 न ) द व,
पRढपण वnभव वर ल# द व आहण त न& रच (उतर) पRढपण पण वर ल# ठव व.
सख व वnभव हमळव &न पण # णर न अससद प व स स &हग ल आ . स
प आम आज रण आ म ण$न आम सख स ठ प तन कल प ह ज अस^
सपष . आतम च सतवहशल आहण शर र च व सथ ह &च मळ सद घ ल व च
अस . म ण$न त सगळ &च स$जपण हववक करन $ आपल पढच क क ठरव.
आतम च सतवहशल न पण प प अस म ण$न आवश क अस . त द न,
सच ट , खर ब लण (ह ह क रक अपह# अस ) वद &च अभ स वगnर .
त ल क& प प करण स ठ वnभव (द न, भट दण, ब हण भ जन& अश &स ठ )
अस व ल ग . त स ठ लज क वnभव ज स समdद वढ ज स पण हमळ . म ण$न
आपल ल वnभव प प करण अत वश क आ ज ह वन शक न . ल हवदर$
क क आपल ल परवठ कर आ म ण$न $ रब ब ब हण &न द न& कर
आ स. पण आपल स रख क बग र #हत &न श भ न . #हत &न हभ#
म गण स परवनग न . आपल ल लज&कण अथव मरण द नच म ग हदलल आ .
म ण$न ल अस^ क & J कर व ल गल ज मळ^ आपण पन श म& ऊ. #हत &न श म&
ण स ठ शत$च न श करण, त ल लज&कण अस^ म ग हदल आ त पम ण
आपल ल पढच हन जन कर व ल गल. श स स &ग र ज ल7क र #हत &च पण
हमळवण च म ग आ व त म ग नच पण हमळवल. म व म झ इ र न भऊ
करण स रआ ,त $ झ अ#हत हवच र &न अडचण कर नक स. आम
क & J कर त च ल हफकर कर व च गरज न . त $न ज समdद ईल
आमच असल म णज $ पनv म$खपण करन घ लवण र न स. $ अस &च वनव स
र त &न क & J आम ल फरक पड न . आपल घर ण च पर&पर आपण वनव स
घ ल म ण$न स ड$ शक न व कण म न करल आहण जर क ण न मन
कल र क & J आम ल हबघड न . ल बnर ग पण च Rस आ $ पर कर व
आम ल आमच Rस कर द. आपल प$वज झ पद क7 च सव क रण र न . झ
पण च म गसद श म& हशव शक न समज$न घ. $ असर &च व दव &च प .
असर &च भ व &च न श दव &न त & फ$ट प ड$ न कल , त स ठ ल &च दव &न हदल
. त मळ^ त &च (असर & ) फ$ट पडल व दव &न त &न रवल स आपण कर
शक$ जर $ परव नग हदल स र. न रम वमझ न ब&7$ क ठ दस र ज कर
जस^ प &च लस ठ लढ$ न त दषदमन आम ल सदnव मद करण स र असल $
ज ण स. भरप$र श म& हमळव$ शक . म ण$न $ क & J हनण घ क रण, अस^ फ र
क ळ दRपद च ल$ दण र न व जर ह ल पस& नसल र ल ह च स &गण पम ण^
व ग व ल गलच न र $ क & J वगळच झ लल प हशल. झ सत आमच वर ल
पह ल स रख र ण र न . त स ठ ह बदललल पररलसथ च ल ग &हभ न
हवच र कर व ल गल. आहण जर आपल झ ह अश हभक रड व न मळ फ$ट
पडल रत ल $ जब बद र असहशल. $ल आपल आईल त च ज ब द व ल गल
व मल ख त आ हक&, ल च द ष ठरवल क रण ह च सनचच ऐकल.
आपल प$व ज न जस ल क &च हवश स स&प दन करन सत सथ र कल स आपण
कम सnन असल र कर शक$. आपल पह ष सगळ जग आ त मळ^ पनv र ज
सश पन करण आपल ल अवघड न . ल वnर ग च भ$ जडल आ पण वद & सद
अस क ण र ज स &हग लल न ज वnर ग च मद न र ज कर . सगळ र ज
वnभवस&पन व त &च द न &न, ज न सगळ & ख नम झल . म ण$न झ
वड $ स ड$ न द व दRपद स &ग त पम ण क & J परष थ ग जवण च हवच र कर. त
कम झ ब हण & ल पह ष आपल ल क म ईल. सत प प झ ल वर जर $
त ब हण &न म ठ द न& करण च वचन हदलस र सगळ ब हण झ श एकहनष
ऊन ल. क ण ल कRरव च सत म न न , अगद ब ब पड , परष,
ब हण, #हत , वnश , स अस^ सगळ लच रज मन . कण ल क& J
हवच रण र न कW $ वनव स स ड$ न कRरव &च हनvप करण स ठ क & आल स. $
झ क क ल , 7d र ष… ल क & लजकलस. वस v सगळ न $ अस^च कर व अस मल
समजल आ , अश पररलसथ वनव स र ण कवळ म$खपण चच ईल. अर म झ
भ व , चल रथ बस व ब हण &न शभच‘ दण स स &ग व हनघ कRरव &च न श
करण स ठ . झ अजन च ग &ड व पढ क ण द हटक व 7रल? म झ गदपढ
क ण लढ$ शकल क &, आपल ल शJज व कnक मद ल ण र क रण आपण त &न
सदnव मद कल आ . त हशव हक र र ज आपल स ठ लढण स ठ ल
ज न कRरव ख&डण च न &व &न ‘ळ आ . ज च ख&डण आपण म फ कल
क रण च &गल र ज श हब झ ल . त हशव वdश , भ ज, अ&7क, प &च ल आपलच
आ फक स &ग व 7 डल हक& झ ल! आज त &च सत असल र त ल
पज त &च बर बर न , आपल बर बर आ त पररलसथ च हवच र कर. फक
$ हनण घ.
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च ह स व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग चRह स व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
वnश&प न पढ स &ग , हभम च ब लण ऐकल वर उचच दज च र ज ल7ष र
थ ड वळ हवच र कर व न& र क & J ठरव$न ब ल$ ल ग , थ जमलल प &डव &न
स &ग , " म दघ ज आ प Y ब लल हनvस&श पटण स रख आ . म ज
भ ष व परल वमझ मन ल ज ड &गण हदल त बदल म क र करण र न .
मझ चक•मळ^ म ल आज समdद , सत , श म& उपभ ग ह &प स$न व&हच व व
ल गल म म न कर . म म न कर कW, त द लज&क$न त &च र जसत कवळ
फ &स ट क$न लज&क$ शकन अस म मल झ ल . पर& , त शकन च फ श &च ज न
म झ प# ज स व म अस$न म त च श द खळ व स र झल
अश अनक च$क & म त ल भ प ट कर गल . त & म ल पण ल ल वण च च$क
म कल सद म न कर . म द न खळण च जर स &हग ल अस र सगळ
झ लच नस पण म सत ल भ अडकल . आहण त मळ^ आपण सगळ अस^
वनव स ऊन पडल आ . म मझ अ &क र मळ^ त द आणख न आणख न
ग ष पण ल ल व गल त म झ ख ट अ &क र, म झ ख ट आतमहवश स, लजद,
अस^ सगळ द ष क म कर वत वळ मझ स& म मन ल क & व कस^ ल#
आल न समज न . सव ल म ठ स& म , व सथ समजण र म त वळ क & व
कस व व गल समज न . अश क ण ग ष त वळ म झ वर व आपल
सगळ &वर व झल समज न . त क क च स&पलत हमळवण च
व स म आपण हमळवलल स&पलत घ लव$न बसल क7 मझ ल# सद आल
न . अश क णत गषच पभ व म व आपण सगळ स &पडल समज
न . एरव हववक &न व श & र b न हनण घण र म , त वळ अ&ग आल स रख क &
वग ? ल भ, म म णस ल कस फसव आ मझ ल# आ .
एकद त द ष &न म णस च ब घ ल हक&, इसम त च हववक रव$न कस बस
म अह श व ईट पक र हशकल आ . म पन पन म न कर कW, म स& म च ,
हववक च , र म च ग ष करण र , त वळ क & सगळ श णपण हवसरल
 "? जव & आपल भ ग हबघडलल अस व &च अस^ . हबघडलल भ ग आपल
हववक, र म , स& म अस^ सगळ ग हदशन नण स पवdत करण र घटक ब7 र कर
शक . अस^ समज व च क &, कW, आपल श णपण सद भ ग च स मथ पढ कम
? ह स&दभ आणख न क & J ग षJच आपल ल हवच र कर व ल गल, त
मच व गण च म उलख कर पर& , म झ समथन करण स ठ न , र भग
कस सगळ &न वळव हशकण स ठ स &ग , त न म झ द ष कम झ ल अस^ मल
लतक&हच सचव व च न . पह ल द च वळ आपल भ कdषण ह च
च र ईन आपल ल व चवल पर& , मल अस^ व ट कW, त मळ^ आपल हबघडलल
भग पनv आपल वर उलटल व मल पन दसर द खळण च दबद झ ल व
आपण पन लस न पर ल आल . अस^ म ण व ल गल कW, द q7न च भ ग बलवतर
. पह ल द च वळ मच पnक• क ण मल हवर 7 कल अस रम
द खळल नस पर& , आपल दभ ग त वळ इ क बलवतर कW, मच पnकW
कण मल थ &ब व ल स &हग ल न . त मळ^ नषच पढ च ल$च र ह ल. मल
स &ग , मच पnक• एक &न द थ &ब व ल मल स &हग ल क & न "? म हभम ल
पण ल ल वल त ल त &न हवर 7 क & न कल ? त न र म अजन ल ल वल
सद हनम$टपण क & र झ ल "? त न& र नकल व स दव ह &न सद मच ग
सव क रल , अस क & झ ल, म मल क & न अडवल? फक कdषणन हवर घ कल
व & $ हभम ह ल मद कर ल गल त ल म म झ भष अ &क र मळ^ थ &बवल
हभम &न क & च ल$ हदल? जव & द q7न न आपल ल आपल वस क ढ व स स &हग ल
व & म एक द आज 7 रक गल म स रख म झ कपड क ढ$ न फकल जहमन वर व &
म सद स^च करन आपल सममह द खवल ! त ऐवज जर मच पnकW क ण
हवर 7 दशवल अस र कद हच कdषण च कपड फडण च ह मम दvश सन ल झ ल
नस . आपण एक द म&त न भ र वल स रख आपल हववक बद व पर व च थ &बवल
. अस^ क झ ल"? सगळ स &गण च उदश म ल ख ट ट कण च न र
मल अस^ सचव व च कW, आपल भ ग हबघडल . म ण न &, "हवन श क ल
हवपर बद ", स^च . एवढच न र आपल वड ल7 र हभषम, द ण, कdप थ
 सगळ मखखपण क & बघ र ह ल? त &च पnकW क ण आ#प घ ल अस & र
क& J झ ल नस . त न& र आपण कdषणच च र ईन सटल पर& , 7d र ष… न मल
पन द खळण स ठ ब ल वल व & मच पnकW क ण न ज ण च सचवल न .
जर म मल हवर 7 कल अस & र कद हच आपण पर लस न पर गल च नस .
पण स झल न . म ण$न म अस^ समज कW, आ त वर मल एकट ल द ष
दऊन क & J स ध णर न . आपल सगळ च भ ग हबघडलल आ अथव ह
सगळ म ग क & J हव7 स&क अस व ज आपल ल समज$न घ ल प ह ज. शवट
द q7न न वनव स च अट घ ल त मझ बर बर म चRघ न सद घ ल,
त वळ मच पnक• क ण एक र त अटJन हवर 7 कल न .आ ब ल$न क
उप ग, जव & एक द कर र व &मन अम न व क कर व च अस पर& ,
म फक बघ च भ$हमक घऊन र ह ल . क & स म व गल ? म स &ग$ शकल
अस , कW, द ल7ष र रल आ व & फक Dच ज ईल. पण म अस^ कल न
व मक टपण सगळ अट म न कर गल अस^ क & झ ल"? म झ दभ ग अस^ कW,
म झ मह पन त म अडकल , मल व ट कW, वनव स च कळ
ब हण &स रख ज वन जगन ज म झ सवपन आ , म ण$न म अट म न कल पर& ,
मच इच‘ नस &न म क&त स म ल झ ल "? म म त त म अडक$न
ख ट अहभल षन सगळ म न कल. त वळ $ मझ ज ळ$ न ट कण च ग ष
कल स कW, ज न म द खळ नष कर व. पर& , त ल अजन न हवर 7
कल व दसर द खळल गल . $ फक झ च ळ बसल स. हवच र अजन ल ,
त न ल क& ज ळण प स$न पर वdत कल"? ह सगळ घटन &च म &ग आपल
दभ ग च क रण भ$ आ अस^ मल व ट . त पस&ग ज क & J घड क& झल
त च दसर क ण पटण स रख उतर मल हमळ न . एक कdषण स ड$ न ब क•
आपण सगळ मह म&द झ ल जण$क क & J म&त न आपण भ र वलल . अस^
व &च श ण ल क &च ब ब जव &, त &च भ ग हबघडलल अस . दRपद ल
‘ळ अस &न आपण अस^ कस^ ब7 र झ ल स रख थ अन प बसल
? म म न कर कW ज क & J म आपल सव Yच व न थ म न कल सगळ
अ ग पण म त $न आ ब र ऊ शकण र न क रण एक र ज च शबद
व मल प ळ व च ल गल. सव द ष म झ वर घऊन म स &ग आ . जर
म ल मल स ड$ न ज व च असल र त ल म झ रक न क रण म म झ च$क
मन कर . ह उपर मल क & J स &ग व च न . म मल ज सज कर व च
असल कर शक पण म वनव स च व न& रच अज व स च वचन म ड$ शकण र
न , त उपर म ल ज ग व टल मच व न म ल करण स म झ हवर 7
नसल. वचन म डण ल सवग ज ग हमळ न . त च वर हव7 हवश स कर
न . म चक•च वचन हदल र म ल ब&7नक रक र ण र आ , जर म
म डल र च लल क रण म मच Dड न वचन हदलल न . म त च
सनम न कर क रण मच ज ष भवन हदल आ , त मळ^ वचन म ल
ब&7नक रक ठर न . पढ ज ड$ न प&डपत त च च र भ व न स &ग , "आज
प स$न ह पढ मच वर म झ ज ष ब&7$ म ण$न अल7क र नसल". न& र दRपद कड प
अज शत$ ह ल ब ल , "म झ आई, आजप स$न $ सद म झ आज र ण च
आवश क न ,म म सगळ &न मच म झ श असलल नत च ब&7न $न
मक कर आ . मच &वर म अन कल आ अस^ जर म ल वट असल र
मल हश# द , म सव क रन. एवढ ब ल$न ल7ष र गपप झ ल . ऐक$न प &डव व
कdषण अच&हब .
अश रर न वनव स पव ल अजन हभगमन पव च चRह स व भ ग स&पल .
 वनव स पव भ ग पलस स व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
ऐकल वर हभम ब ल , "अर भ व , $क वड ल गल स रख बरळ आ स. $
झ मन च ल घ लव$न बसल आ स क "? $ ज वचन हदल आ स त $मठ
क ळ अडकवल आ स ह च ल भ न आ क &? गलल क ळ पर न .
$ द खव . आपल आ ष #ण #ण न कम
अखर स मdत च आ .त ल पत क
#ण व परण स ठ आपण र असल प ह ज. क ण ल म आ आपल आ ष
हक आ . ज ल त च अ&द ज असल Dच आपल सम व थ घ लव$ शक .
शर र ल मरण आ च. त आ7 आपल ल सगळ आपल आक &# प$ण
कर व च अस . म ण$न आपण आपल र ज लवकर लवकर पन हमळवल
प ह ज. वचन वगnर श लबदक ग षJच म तव आपण व ढव , त ल क ळ च हवच र
नस . एक हदवस आपल मdत $ हनहo आ त आ7 र ज आपण हमळवल प ह ज.
न र अस^ हनरथक लजण व थ आ . आपण पdथव वर कवळ भ र बन$न र ण मल म&ज$र
न . ज &च कड ह मम न त &न म झ म णण कद हच समजण र न पण
ज &च कड ह मम , शR , 7 डस, 7मक आ अस मनष क7 च अस ल च रपण
कवळ वचन च ब ऊ करन जग$ शकण र न . आपल स मथ च उप ग करन
शत$च न श करन स&पलत, वnभव स&प दन कर . आपल &न श म& हमळव .
आपल ल त स दण ल म कड 7 डण ख #हत च 7म (सवभ व) अस .
शत$ल म रण र नरक ज असल पण नरक त ल सवग स रख व ट क रण,
त &न त च हपड दण ल म कड 7 डल च आन&द सवग च सख द अस . शवट
सवग नरक सगळ म णस च मन च हवहव7 अवसथ &च सवरप अस . शत$ल
म रल न& र त ल च &गल झ प ल ग त ल च सवग अस^ म समज . हवभतस$ प ,
पdथ च पत, म न ह र&द ज, त च आतम ल हक हपड आ त च ल
कलपन णर न क रण $ बह मम आ स. ह मम व न च हपड ल कश कळण र?
कnद अडकलल लस& स रख त च ग झ ल आ . त च पम ण, नकल प ,
स दव प , द घ स&क च न गपप झ ल आ . क & J क रण नस & झ म$खपण च
बळ झ ल आ . त &च हवच र क7 स &ग &न आपण प ह ल आ क &? त &न क
वट त च क7 $ हवच र कल आ स क &? सगळ ल न असण क त &च
गन आहण सगळ मठ झल क झ गण समज व च क &? झ मनम न
आम सदnव च ल$ हदल ह च अथ आम ल क & J म , हवच र न अस $ समज
करन घ ल झ म ठ च$क आ . क & J हनण घ &न आपल भ व &न क
व ट त च हवच र कर व अस झ मन क7 र आल क &"?
"म आहण पह हव&ध च म एवढ^च ल समज द अस आहण आमच भ वन
व क कर अस . र मल म आ , म ज बल आ त श सगळ एकम
आ . जव & आम लढण स रआ व & $ वचन बद च फ ल $ ग ष कर
आ स, ल अककल आ क &? $ क बल आ स त च ल कलपन आ क &?
$ आमच पढ र आ स म णज ल आमचसद ऐक$न घ व ल गल. $ आम ल झ
म लमत ठरवण इ प नच झल स त च ल हवसर पड आ क &?
आमच पम च इ क म ठ अपम न दसर क ण अस$ शक . ह पढ झ मनम न
च लण र न . मल हवशष त स ह च हक&, आमच र ज एक फ ल जग रड न
हबनपnश न आमच कड$ न क ढ$ न घ व व आम ल वनव स प ठव व. क & र आम
आमच ज ष भ व वर पम कर . $ आमच हवश सघ करन त उलट आम ल च
हवच र स कW, आम त वळ ल क & अडवल न ? झ व गण अ#म .
पढ वर सnन अवल&ब$न अस , त त सnन च द ष अस क &? जर पढ र
सnहनक &न ब ल$ ल गल कW, म मल क & न अडवल र हक बशरमपण च
त च ल कलपन आ क &"? आ7 सगळ मनम न कर व च व न& र अ&ग श आल
हक& अस^ फ ल मद उपलसथ कर व ह कण श णपण आ . पढ न न म
जब बद र न हवच र करन सगळ ठरव व च अस ल स &ग व ल ग क & ? आहण
त वर करघ ड $ अश कर स कW, आम ल च द ष द स कW, आम क& न
त वळ आ#प घ ल व आ आम बल व थ आ अस^ स रव सरव च
स &ग स, ल झ जब बद र च ज ण व न अस^ आम समज व क &"? झ
तवज न अस^ आ हक&, वद च पढ म$ख अस व स. वद न समज $त ल तव &च
प लन करण च ग ष कर अस स. त मळ^ ज स व7 न जरर फस ल पण
ज तव ज ण , झ ब लण न फसण र न . ल जर ब हण &च नककल
कर व च आ र $ र ज ग द वर क & बसल स? ज ख अथ न ब हण पवdत च
अस र ज ग द च त ग कर , अश हकत क उद रण आ . ल रज गद
प ह ज, सम ट म णव$न घ ल प ह ज, ब हण & बस$न हमरव ल प ह ज, भ व &च
कम ईवर मज कर व स प ह ज, मग $ नमक क ण आ स र ल मह आ
क &? $ मन$न र ज कर हदलल हन म ज ण स, त पम ण^ र ज दव आहण द नव अश
द घ &न घऊन त च र ज च लव अस . ब हण &स रख अस$ शक न .
प ळ &त अस व ल ग . झ खर रप ल लपव न . उघड झ ल आ .
अर ल7ष र , $ एक अववल दज च प ख&ड आ स. $ आ लप$ शक न स. आपण
कण आ लप$ शक न . त मळ अज व स च हन म &च प लन आपल ल
क7 च कर णरन . म णज आपण स &पडण र म णज पन ब र वषi वनव स व एक
वष अज व स! मल स &ग ह च आपल सगळ आ ष व घ लव व च क &, सद
झ त म मळ व ल भ मळ^ . ह अटJच अथ ल समज क?
& आहण $ म ण स
क ळ स&पल हक&, आपल ल आपल र ज सख सख पर कर ल"? ल7ष र ,
$ भ ळसट न स र पर क ट च म$ख आहण प ख&ड आ स. र ज बनण च
ल क•च न स. दसर अस हक&, आपण जव & र जस$ ज कल व & आम म णज
म , अजन, नकल आहण स दव अश सव Yन ब च र ज &च प ड व कल आ त च
ल कलपन न क रण $ क ठ गल सच नव स, ल सगळ आ हमळ ,
म ण$न ज स &ग ऐक, सगळ र ज आज कRरव &न हमळ ल आ . त &च गप र
आपल वर प ळ ठवण र त मळ^ अज व स र ण वट ह क सप न . म ण$न
म एक जन स &ग आपण अमल आण$".
"आपण आज र मह न वनव स क ढल आ . त &न र वषi समज. श ण
स &ग , एक मह न एक वष स रख समज . जस^ एक द र प त झडच
वd# स रख समज . त न& र आपण द करन कRरव &च न श करन र ज
हमळवल वर ब हण &न द &न करन वचन भ&ग च प हoत कर शक , आपल थ
अस^ बरच इल ज आ त म ग न आपण $ समज स त प प $न मक ऊ शक .
म ण$न $ आमच र ज म ण$न द च हनण घऊन, ज चक आमच बदल कल
आ त च सद हनव रण ऊन $ त ऋण $न मक ऊ शक स. अस^ समज,
Jच ल हश# .
अश रर न वनव स पव ल अजन हभगमन पव च पलस स व भ ग स&पल .
 वनव स पव भ ग ‘लतस व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
वnश&प न पढ स &ग , हभम च वकव ऐकल वर ल7ष र एक म ठ श स घ व
उस स ट क . थ ड वळ क & Jच ब ल न . त न& र आपल अवस न स &भ ळ
सवग ब ल , म मनच र ज स ठ च आज ऐकल आ . त च पम ण इ र
वण च ल क &च क व सद समजल आ . पत क &न त समज$न त पम ण
आप पल क म& कर व च अस म ऐकल आ . त मळ^ त &च ह व न& रच
ज वन त ल स& ष हमळ सद म ऐकल आ . मल सद त च म ग न ज व ल
प ह ज पण सप न .म सगळ कस स ध करण र, म झ करण च ह मम
न . अस हवच र करन न& र क & J ठरव$न हभम ल स &ग , "अर वdक दर , $
म ण स ग आ . पर& , म झ ऐक मध न ब ल , #हत &न बर च नक र तमक
क म कर व ल ग , त &च कमच क ळ , त मळ^ दvख उतपन अस .
र सद ज हन लज आ व ज स ठ सगळ र प$ण आ ख त न शसव .
दवसद अश हन जन ल स थ द . आ ऐक, झ ट मळ^ ज आपण करण र
त च पररण म क णर आ , भररशव, स ल, जलस&7, हभषम, द ण, कण,
दणच Yच पत अशतथ म , 7d र ष… च सगळ मल&, सगळ एकत आ त &न रवण
फ र अवघड हदस . सगळ शस च व पर हनषण आ . त हशव म ज
र ज &न मच आघ ड दखवल आ सगळ त &न हमळ ल असण र, आपल
हवरद द q7न ल च मद करण र. सगळ आपल हवरद लढण र ल# घ. त &च
खलजन प$णपण भरलल आ . त &च प$ण कद व परन लढण र आ , कRरव &च
व इ&दपसथ च सगळ उचच अल7क Yन उतम बह#स& दऊन द q7न न त च
ब ज$ल कलल आ , त मळ^ सचच #हत पम ण सगळ लढ ई द q7न स ठ त &च
प ण दण स र ल. जर हभषम, द ण आहण कdप च ह &न आपण व कRरव
समसम न असल र रजच आजन त &न लढ ई 7d र ष… च ब ज$न उ र व
ल गण र हनहo . एकद द उ रल कW, मग आपल वर ल करण मग
र णर न क रण सचच #हत आ . त &न रवण दव &न सद शक न $
ज ण सच. त &च जडल शहकम न द कण आ . त च झ वर ल र ग $
ज ण सच. त च हचलख मळ^ सदnव अलज&क र णर आ . त सगळ &न
रवल न& रच $ द q7न प Y प चहशल. ह व स हवक पररलसथ च अ&द ज घ ल
र अस^ द हक भ र आ आपल ल ल# घ. उग चच उ हवळ ऊ नक स.
वnश&प न पढ स &ग , ल7ष र च ऐक$न हभम स व7 झ ल , त &न इ क खल
ज ऊन हवच र कल नव , सव च स मथ वर जर ज स च भरवस कर
समज . थ ड वळ गपप झ ल . प &डव अश रर न ह हवष वर ब ल अस &न
थ त &च आज ब कdषण दnप न व स मन , सत व च पत उपलसथ झ ल. त &च
आगमन न प&डपत द घ उभ र व त &च ररव ज नस र सव ग कर . व स
ब लण च $र अस^, ल7ष र ल ब ल , "अर ल7ष र , म झ हदव दष न झ
मन क हशज आ प ह ल म ण$न आल आ . झ मन ज हभ झ
कमकव पवdत मळ^ उतपन झ ल आ , त दध &बदल व थ आ . क रण, म
शस हदलल र द नस र हभ क ढ$ न ट क आ . स&पन झ ल न& र अर
रज, $ हनहo . त न& र पर शर च मलग , सवशष वक , ल7ष र ल एक
ब ज$स घऊन ज , थ ल7ष र ल क & J म तवप$ण ग ष स &ग$ ल ग . "अर^
प&डच पत , झ उतकष च क ळ लवकरच सर आ . व & 7न&ज सगळ
शत$&च न श लढ ई कर ल. म उचच रलल श च ग न सव क र ज ल पह समdह अस^
न &व आ . $ ऐकण स स#म आ स अस म म न . झ कड$ न अजन ल
ऐक ल हमळ ल हक&, त च सव इच‘ प$ण कर शकल. त ल म ^द, इ&द, वरण,
कबर आहण म ह &च कड ज ण स स &ग. थ त ल हवहव7 शस अस द ल.
अजन च पस मळ^ व व सथ मळ^ त दव &न भटण स ल क आ . सव v
एक प च न ऋष आ च. न र ण च हमत आ , ज एक प च न क ळ ल (आ7 ल
ग ल) दnव आ . न म च अलज&क व क7 न रण र आ . त न हवल#ण
अस आहण शस त दव &कड$ न प प कल कW, मग म थ$न दस वन ज व.
अश वन ज , जथ म अल7क सखरप र b शक ल. एक द पसन हठक ण र ण
आन&दद क अस . $ पषकळ ब हण आहण स&न श स &भ ळ$ न र आ स, त मळ^ ह
वन ल रण&, स &बर& म रल गल मळ^ त &च स&ख कम ईल, स^च क&दमळ&, फळ&
कम ल त मळ, आणख न भक श 7ण स ठ म ल एरव सद दस वन
ज व^च ल गल".
वnश&प न ब ल , अस& ब ल$न म ऋष पह समdह स &गण स र . थ
ल7ष र सव ल सवच‘ करन शद करण हव7 उरक , त न& र व स मन त ल
गप म&त हशकव . झ ल वर व समन पर त &च हठक ण हनघण स ठ अदष
. पण व न आहण बद म न अस प&डपत ल7ष र म&त च &गल प ठ कर .
त सठ त च पठण कर र . व स &न अश रर न ऊन आ7 र हदल मळ^
प &डव सम 7 न हदस . सगळ दn वन स ड$ न सरसव नद च हकन वर असलल
कम क वन पन . क रण थ भरप$र वन प ण हशक र करण स ठ अस .
त &च बर बर अनक ऋष , ब हण, डवnद सद त वन र ण सठ .त
वन ग ज ग प b न च &गल हनव ससथ न त &च स ठ व त &च बर बर आलल
ल क &स ठ र कर . थ क& J कळ र . थ त &च त र प जळ$ न
र कर व शस &च सर व सर कर . थ वद &च अभ स सर . ज कर
लग . प$व=च बचnन त क& पत & $न न श झ लल हदस . जण$क त &न क & J
ठ स म ग स पडल अस व . त &च म णज म ठ भ व व हभम आहण कdषण
ण र व द ब&द झ लल अस . गण ग हव&द न थ र &न आढळ . हनत
नम &न हशक र ल ज ऊ ल ग . ब हण फळ^ व क&दमळ& जम कर अस . त &च
कड$ न हप र &च , दव &च आहण ब हण &च पज हनत नम &न ऊलग .
अश र न वनपव ल अजन हभगमन पव च ‘लतस व भ ग स&पल .
 वनपव भ ग सद ह स व
(अजन हभगमन पव पढ च ल$)
वnश&प न स &ग अस , क& क ळ न& र, ल7ष र व समन न स &हग ल पम ण,
अजन ल ब ल व , त च पम &न सव च घऊन त ल एक & स &ग ,
"अर 7न&ज , हभषम सगळ शस च ज न ज ण , त च पम ण^ इ र द ज द q7न च
हम&7 झ ल आ त द ण, कdप, अशतथ म , कण आ त &न सगळ हवन शक
स 7न अवग आ . त &न म नव व म व अस अवग आ . त हवन शक र
आ 7 &च उप ग कस कर व व त &न कस पर व च सद ज ण , अस^ सगळ
द q7न च हम&7 झ ल आ , आहण द q7नसद त &न म ठ च र ईन स &भ ळ आ .
त &न म ठ म ठ भट द व हवशष कdप सद द खव , त मळ^ जव & आपल ल
त &च श द न कर व ल ग ल व & सव त कRरव ल च हमळ ल. त हशव
सगळ पdथव सद $ द q7न च ब आ , अश पररलसथ $ एक अस आ स
ज च स मथ वर म हवस&ब$न र b शक . त स ठ $क कर व ल स &ग
न ट ऐक. मल आपल आज ब भटल , दn वन जव & म व हभम प प पररलसथ वर
क कर व त बदल ब ल . त &न मल एक म&त हदल आ त च न &व आ
पह समdह . ब लल म&त मल हदल वर हक&, म&त म ल दव च आ .
व परन $ आ 7 &च सगळ हवज न समज$ शकहशल. पह समdह $ म झ कड$ न हशक व
अस^ स &हग ल व म ण$न त &न पथम मल हशकवल आ व आ म ल
हशकवण र आ . हशकल न $ सवग= घ र पस करण स ठ ग हशल.
झ शस&, घऊन व अ&ग हचलख & घ ल$न $ हशकण स ठ सजज . त न& र ल
कठ र व सथ आचर व ल गल ल# ठव. स $ उतर हदशकड ज हशल. $
पव स गपपण करहशल. एक ल# ठव सगळ ज आ 7 आ इ&द च ब
आ . सगळ दव &न वdत ल हभऊन आ 7 शक• इ&द ल हदल जण करन
(इ&द) वdतश लढ$ शकल. आ ल त च कड$ न हमळव व च आ , म णज
कRरव &श म शसव पण लढ$ शक ल. ह पह समdह च पभ व मळ^ शक (इ&द) ल
सगळ हवद पद न कर ल. आ च झ आ 7 घऊन इ&द ल भटण स हनघ".
वnश&प न पढ स &ग , अस^ स &हग ल वर अजन ल पह समdह हशकव . त न& र
नव न व सथ झ लल 7न&ज त च आवड ग &ड व घऊन व न स&पण र भ
म ग ब &7$न, हचलख & नस$न र झ लल द ब हण &कड$ न शभच‘ आहशव द घऊन
त कम क वन $न उतर हदशन ह म ल ज ण स ठ हनघ . त च आ एकच
उदश अस , इ&द ल भट व च. अजन म ठ श स घऊन 7d र ष… च मल &च न श
करण च पह # घ . त ल अश रन ज &न प b न थ उपलसथ असलल
ब हण, लसद, अदष शक•, त ल ब ल , "अर क& च मल , ल ज पह ज
लवकर हमळल झ उदश सफळ ईल, म ठ हवज झ वटप आ ". त उमद
श$र व र ल ज &न त च पतन त ल ब ल , " झ आईच सगळ इच‘ ज
ह न झ जनम च वळ मन 7रल , त सगळ प$ण व ". पढ बल ,
मझ त सभ ज अपम न झ ल त च उट $ क ढहशल ह मल श&क न . पर& ,
झ ज ण आम सगळ &न फ रच अस य णर आ . मच गnर जर आम
सगळ मच व रग थ ग & अस$. म झ अपम न झ ल न ज दvख मल झ ल त प#
जस दvख मल मच जण न आ . म दर$ अस &न मल क ण गष
आन&द दऊ शकण र न .मझ ज वन क & J अथ उरण र न . आमच सख, आमच
वnभव, आमच आन&द सगळ मच बर बरच अस$ शक . कdषण पढ प थन कर .
" म ल श हमळ , हक म ठ शत$ आल र त ल $ म र शकहशल. झ
कम कण हवघन ऊ न . 7 त व हव7 त द घ मच वर पसन . हJ,
हक =, 7d , पश , उम , लकम , सरसव सगळ मच स&र#ण कर . म वस&न
पज , रद &न पज , आहदत &न पज , मर &न पज , हवसवदव ल पज , स ध &न
पज ज न^ समdद आम ल हमळ . आक श ल सगळ अदष नक र तमक शक• झ
स&र#ण कर व ल मद कर (क ण जवळच म ण$स जव & क & J क म हनहमत फ र
दर$ ज व & त च भल स ठ अश प थन करण च पघ . त ल ज
दnव &च उलख आ त म णस च भ ग ठरव अस अस समज आ .)
अश प थन म कर ", अश प थन दRपद कर .
वnश&प न पढ स &ग , अश रर न कdषण आपल पह स ठ हव7 त कड प थन
कल वर गपप , ह ल त च ज ण अस य झ लल अस . त न& र म द
आपल सगळ भ व &न एक पदह#ण घ ल , त न& र र जगर 7Rम ऋषJन एक
पदह#ण कर . त न& र आपल आ 7 घऊन पव स स हनघ . सगळ प ण त च
व ट $न ब ज$ल झ ल क रण आ इ&द ल भटण स ज अस . त न& र
शत$घन अनक डDगर प र करन अखर स ह म ल ल प च . जथ दव र .
त न& र उचच तम त पहवत पव वर प च . मन च वग &न पव स कर
अस कवळ त च वnर ग प$ण व सथ ज वन मळ^ त ल शक . त न& र
ह म ल (ह म व ) ओल &ड$न ग&7मदन $न पढ अनक उ&चसखल पव र श ओल &ड$न
र त&हदवस पव स प कर न थक , इ&दक•ल थ प च . थ थ ड सम
हवश &ह घ . थ पडल अस &न त ल एक आव ज ऐक$ . आक शव ण
. "थ &ब", ऐकल वर क& पत चमक$ न आजब ज$स प . अजन सव स च
(द न न क म कर शकण र ) रन प . त ल दर$ एक वd# च स वल
एक बnर ग उभ असलल हदस . त च ज हवल#ण . स वळ वण च , जट
व ढलल , कdश ब च त च कड प अस . अजन थ थ &बलल आ अस^
प b न त ल ब ल , " $ क ण आ स, मल "? " थ 7नष व ब ण घऊन क & आल
आ स"? " झ अ&ग वर द च र च वस आ , $ #हत व ट स, ह हठक ण
अश शस &च गरज न . श & पण र ण वnर ग प$ण आहण व सथ अश ब हण &च
सथ न आ . थ क 7 व आन&द द न नस . म ण$न थ ह आ 7 &च उप ग
नस . थ वद न , म ण$न अर मल , शस $ फक$न द. थ आल मळ^
ल शद स लतवक श & पप आ . अर^ मद , झ स रख 7 डश व ह मम व न
परष नसल. बहज न अजन ल पनv पन स स स प$ण च न स &ग .
त च उदग र ऐक$न अजन त च आ 7 ट क$न द न . प bन अव र परष
लसम कर अजन ल ब ल , "अर शत$घन , झ कल ण . ल कण वर प ह ज
स &ग. म शक, ल ज प ह ज वर द ल म र आ ". त स स नत इ&द ल
लव$न 7न&ज व&दन कर व स &ग , "मल ज प ह ज द , कW, म मच कड ल
सगळ शस हवद हशक$ इलच‘ . म त एक च उदश न थवर मच प श आल आ .
मल वर द ". ऐकल वर शक स स वदन न ब ल , "अर, 7न&ज , आ $
थप चल आ स व & ल त हवदच गरजच उर न . $ आ7 च शद अवसथ
गल आ स, ऐकल वर अजन शकल स &ग , "मल शद अवसथ $ नक आ ,
मल सवग= सख नक , मल आन&दम अवसथ नक , ह आन&दम अवसथच गष
क& J थ नस . मल सगळ दव &च वnभव सद नक . म म झ भ व &न ज&गल
स ड$ न आल आ , आम ल आमच वn च ब&द बस कर व च आ . जर आम
कल न र आमच सगळ जग न चकक• ण र आ , त स ठ मल मच हवद
प ह ज". ऐकल वर वdत च व7 करण र इ&द अजन च स &तवन कर , त ल श &
करण च प तन कर . त न& र शक त ल उदश$न ब ल , "जव & $
हतनत7 र हतश$ळ 7 र श व प हशल, ज ह जग च सव म आ , व & म ल
हवद दऊ शक . त स ठ ल पथम श व च दशन घ व ल गल. त न& र झ
सगळ क मन प$ण ल". अस^ अजन ल ब ल$न शक अ& 7 न प व .
ऐकल वर क& पत थच पस ल बस .
अश रर न वनपव ल अजन हभगमन पव च सद ह स व भ ग स&पल .

-म भर ल वनपव च पह ल ख&ड स&पल –

भ ष & रक र च पररच -
म अश क क ठ र, म झ व च ७६ वषi झ ल आ . गल हकत क वषi म हवहव7
प च न गथ &च एक क ल म ण$न अभ स कर अस . त कळ मल समजल कW,
आपल प च न हश#ण पद च र ग&थ &च म तव . त मनसमd , म भ र ,
र म ण आहण गव लसष म तव च . आपल प$व=च हश#ण पद ह ग&थ &च
व चन करण च पथ . न& रच कळ इ&गज &न त &च हश#ण पद थ रजवल
व आपल प ठश ळ पद स&पष आल . आपल हश#ण पद अ#र ओळख,
हन श स, गहण एवढच हशकवल ज . त हशव हशक &न घ क&पट करण च म तव
. सगळ आ इह स जम झ लल असल र त च उप क नकर णर
न . म ण$न एक प तन म कर व च ठरवल. म एक अह स म न अभ सक आ र
व स&ग म ठ आ . त पम ण, मनसमd पथम ई-स ह त च म ध म न म ल हदल .
त च च &गल सव ग झ ल आ . त मळ^ म झ उतस व ढल आहण म भ र च, 'जस
आ स', अश पक रच भ ष & र आ द आ . त च स 7 रणपण २५ ख&ड णर
आ . स&प$ण म भ र ण स बर च अव7 ल गण र आ . इ र म&डळ म भ र च
भ ष & र कर &न त च आक र आट पश र करण स ठ त ल हशकवण$क•च भ ग
व थ समज$न स ड$ न कवळ कथ भ ग चच भ ष & र कर त मळ एक शn#हणक पस क
म ण$न अस^ भ ष & र र न . म सगळ हन श स हशकवण कथ जश च श
ठवल आ . क & J ज ग हवष समजण स प व व म ण$न म ट प हदल आ क&
क&स हदल आ , क रण मल म ह आ हक&, ह च व चन करण र मर ठ भ हषक
समन आ . क ण हवद न व चक असल र त ल त ट प &च गरज व टण र न .
आ थ ड म झ बदल लल आ . स प अश क म क ण स&सकd च
प ध पक असल प ह ज अस^ क ण ल व टल मग म एक इ&लजन अर क & क म कर
आ अस पश पडल पण त च उतर अस^ आ हक&, एवढ म ठ क म करण स क ण
 र न आहण सद फकट करण र हवद न मल हमळ ल न .ज कणल
म त च म तव स &हग ल सगळ त क म स ठ भरप$र म न7न म ग$ ल गल मग म
ठरवल आपणच कर व. गल २५ वषi & म हनवdत ज वन जग आ , बर च सम
म झ कड आ मग आपणच कर व अश हवच र &न कर व स घ ल व पथम
मनसमd हदल आ म भर दण च प तन च ल$ आ . त स ठ दnव ग &न ई-
स ह त स रख ध व द म&डळJच स थ हमळ ल मळ^ म झ उतस हदगहण झ ल .
१९८५ प Y म म झ उद ग कर . क रख न भ ईद& रल व र ण र च^ब$रल
त मळ^ ण ज ण च दगदग म झ पकd ल झपल न व म हद च झटक न
आज र झ ल . त न& र ड:कटर च सलल न म सगळ उद ग ब&द करन घर बसल .
थ ड बच कल त च ज र वर आज म म झ स 7 ज वन जग आ . पnश प ठ
ल गण च सवभ व म झ मळ च न . सरव प स$न व चन च ‘&द त कथ
क द&ब व चण रस नव .म क& J मह दण र ग&थच व च अस^. त मळ^ अनक
हवष &च व स&ग झ ल त च र पस क पढच हपढ स हवशष उप क ठर ल अस
मल ज णव$ ल गल व त &च भ ष & र करण च ठरवल. त व ह र क म झ ललख ण
श हवष & बरच आ . क:&हटन^टलच कn. रतन कर कलकण= ह &न आग प$वक म झ
कड$ न 'स^हद ख हनहम उद ग', न &व च पस क लल b न घ ल, मर ठ ल पह ल
ख हवष क पस क आ . त च च र आवdत झल आ . बहळर ज म लसक च
स&प दक भ सल ह &च आग मळ^ त &च म लसक & म १९९२ २००५ प Y
श क Yन श च पद श र हश#ण एक लखम लच द र हदल आ . त ६५ लख
लल ल. त हशव स&प दक भ सल &च आग मळ^ हनसगश च &त हशकवण र एक
अभ सकम, 'व व ररक हनसगश अभ सकम' र करन सवखच Yन
श क Yस ठ १९९४ स ल उपलब7 कल . त मळ^ आपल म र ष… हनसगश च
पच र झ ल . आ ह उ रव जव & शर र स थ दण कचर ई कर ल गल आ ,
म झ सगळ ल# आपल ह &द $ म न &च मर ठ म णस ल पररच करण वर आ .
त सठ म भर , रम ण व गव लसष ह &च 'जस आ स^' अनव द करण वर भर
आ . म झ ज ह ष श स च ज न च &गल आ . त पम ण जर ग ष ण र अस ल र
म २०२० न& र नसन. त स ठ सगळ उपकम लवकर लवकर उरकण च म नस
आ .
आ क ण ल पश पडल कW, इ&लजहन रJगच म ण$स श वर कस^ लल ?त बदल
थ ड लल .मझ क रख न ब f क क मग र उरण, अललब ग, वसईच . हश#ण
ब च पण एक द अवज र कस^ व पर व च हशकवल हक&, त लवकरच हनषण
.त मल &न म हवच रल हक&, एवढ f श र अस$न श क & कर न ?
त &च एकच उतर अस^, म लक श भग न . मग म ठरवल^ श श स च अभ स
कर व च . अभ स च च ‘&द असल मळ^ सर झ ल . त मल लवकरच समजल
कW, श च स&ब&7 ब:टन प# म क ब :ल:ज श ज स आ . मग म त हवष च
अभ स करन त लवकरच प र&ग झ ल . त अभ स पम ण म क & J &त हवकलस
कल व अजम वण स सरव कल . त अप#पम ण पररण म हमळ$ ल गल त पम ण
एक श &त हवकलस गल. म झ क मग र च श वर म झ प ग ,त
म झ पnस ल ग व त &च कट$ &हब क म कर . त वळ म च &गल रण
व उतस सद . मझ &त न श उतम म समजल व सगळ थच
स&पल. सगळ १९८२ १९८५ अश स ल झल . म सद सगळ हवसरन
गल . पर& , १९९२ स ल म ठ दषक ळ पडल म र ष… त वळ म एक दष
ट व वर प ह ल, त एक ग म ण मह ल एक ख ल हव र उ रन व ट न प ण
क ढ$ न ब लद भर . त वळ मल र वल न व हवच र कल , म झ जनच
जर उप ग ण र नसल र क कमच ज न. म एक लख लल ल व दnहनक
नवशहकल प ठवल . लख त &न पलसद कल न . मग म लख बळ र ज
म लसक प ठवल . त ‘ प$न आल . स प नवशहकनसद पलसद कल .
त न& र बहळर ज च व चक &च पश हवच रण सर झ ल व म म झ श च ज न त &न
त म लसक लख लल b न दऊ ल गल . अश रर न म झ श ललख ण भरप$र झ ल.
त बदल आ7 लल ल आ .
आ थड मझ बल:गप सट बदल लल . ह &दस$ न २००८ स ल इ&टरनटवर
बल:ग सर झ ल व म त म झ बल:ग सर कल. म झ ल¶स 7म बदलच व दगस
पर& श सशद हववचन मळ^ पह ल बल:ग ब&द झ ल. म झ प$व= प &च बल:ग .त म
अभ स &न ज स&श 7न करन श 7$न क ढ अस^, लल .त अनक हवष वर ल
म झ स&श ल7 सह त पलसद कर अस . त ब हण 7म, जnन 7म, ल¶स 7म,
इसल म, अथ, न , हन श स, र जक रण अश हवष &वर बरच लल अस . म
व च$ शक . एकच बल:ग मर ठ आ ब क•च इ&गज आ . लसल क:न म7 ल बल:ग
इसल म बदलच मझ स&श 7न च श सशद ललख ण आल न& र ब&द झ ल आ .
गगलवर ल बल:ग म त ज र च ल$ आ . म झ अश हवष वर ल हवच र न क र णर
न अस^ सत ल 7रन असल मळ जव & मल क ण हवर 7 कर व & त &न म
नमपण स &ग , कdप म झ वर अबनकस न च द व कर व , झ ल हक&, ल क गपप
. क रण, जर स द व कर रत ^च रण च स&भव ज स अस .
एवढच न र त &च ख टपण च ज ह र बभ ईल त &न परवडण स रख नस .
म पच रक• थ ट च ललख ण कर न . ज समज हवज न च आ7 र न लसद
करनच लल , आजच कळ अस^ ललख ण ब च गट &न आवड न . ब च
ल क &च ख$नसद झ ल आ आपण ज ण च, म ण$न म शक र म झ बदल क & J
लल b इलच‘ न . सत प# स इसकरच आज जम न आ . म झ ज वन ल अनभव
लल ल र एक व चन पस क ईल पण त सव व दगस हवष पढ ल. म
म &डलल क ण मद आजवर क ण ल ख ट ठरव आलल न .ज ज ,
जnन 7म बदलच व द स &ग एक उद रण म ण$न, १९०२ मध ^ सर जगद शच&द ब स
ह &न वnज हनक पर व दऊन ज लसद & म &डल त च पर व दऊन म लल ल कW, ल
ज जnन 7म पच र आ न ज र वष प$व=च अड ण पण वर आ7 रर आ ,
त ल सगळ^ च हवच र अज न 7 र म ण$न ख ट आ . एवढच न र व व ररक
ज वन 7म प ळण कवळ अशक आ . त मळ^ जnन उखडल पण सदnव न
ख$नखर ब करण र नसल मळ^ व चल .
शवट म झ ब बदल लल . मळ च म झ पकd ळ म स अस त
२०१० स ल बसटच बसन मल ५० फ$ट ल &ब फकल मळ^ पर ज ब&द झ ल
. म^दल
$ आघ झ ल मळ^ म झ समरणशक• गल . द न बरगड टल
त . म झ श–च व मत ह &वर हन &तण र ह ल नव . द ड वष स^च गल. त वळ म झ
व ६८ . कवळ दnव बलवतर म ण$न आज म प$वव झल आ र क ठल
व न न पव स करण स परव नग न . म ण$न म क ठ ज न . गलल समdह पनv
आल व आ सगळ बर च लल आ . त कळ ल अनभव हवशषकरन म झ जन
स 7नच, म ठ र चक आ . $ स एवढ पर.
ई-स ह त च पद ल7क Yच आग मळ^ म झ बदल खर म ह सहवस रपण
हदल आ . जर शक असल र त ल मजकर बदल न कर पलसद स घ व .
अश क क ठ र,
२३- २ -२०१८
ashokkothare@gmail.com ,
ashokkothare@yahoo.co.in
ई स ह त पह ष न -
मर ठ भ ष आ झप घण च म$ड मध आ . रडण कड ल# नक दऊ. मर ठ
क7 च नव इ क व चक आ आ . पव= पस क च एक आवdत च जर न
जर प ‘ पल ज . प &च ज र म णज ड क वरन प ण ! आ ई पस क &च
जम न एक एक पस क प च ल ख व चक &प ज आ . वष ल अ7 क ट
ड ऊनल ड . व चक एकमक &न परसपर ऑडर कर . व टस अप, ई मल, ऍपप,
बल टथ, वबस ईट, पनड… ईव , लसड अश अस&ख म ग Yन पस क& व रल व ल
ल गल आ . सस ट सटल मर ठ च& व र. खड प ड &च गल ब ळ &प स$न जग च
प ठ वर ल पत क दश . र:कटच वग &न सस ट सटलल मर ठ च गडल आ
क ण थ &बव$ शक न . 7$म7डक क & स भ ग व . आपल ओळख च
मर ठ स #र &न ओढ . त &च ई मल पत, व टसप न&बर आम ल प ठव . म
हक व चक आण . श&भर आण ल आहण ज र आण ल. मच व टसप
गपम7$न च जह र कर . आपल ल कठल पस क& व चक &प Y प चव च
आ आपल ल हटव , पपरच ज ह र परवड न . आमच व चक च आमच
जह र एज&ट. च आमच कद. मर ठ भ षच कद जग ल द खव$न दऊ.
ई स ह त च पस क www.esahity.com वरन ड ऊनल ड कर .
esahity@gmail.com ल कळव$न ई-मलन म &गव . हक&व 7710980841 न&बर
सव करन ठव , न&बरल मच न &व न Whatsapp करन पस क whatsapp म गi
हमळव .
लल&क ई स ह त च app.https://play.google.com/store/apps/details?id=com.
esahity.www.esahitybooks ह लल&कवर उपलब7 आ . download कर .
सव म फ आ .
7न व द