C.

BADANIA KATASTROFY SMOLEŃSKIEJ:

ŚLAD NR 19 UJAWNIONY WE WŁOSACH OFIARY ZDARZENIA

LOTNICZEGO Z DN. 10.04.2010R.

Załącznik nr 8 do Raportu Podkomisji do Ponownego Zbadania Wypadku Lotniczego

2|Strona
Spis treści:

Wykaz ilustracji ...................................................................................................................... 3

Wprowadzenie ........................................................................................................................ 4
1. Miejsce znalezienia zwłok nr 9 w sektorze nr 5 – Wątek: 199. B.87.2.,
początkowo Wątek: 201. B.88.2.. ...................................................................................... 4
2. Błędna identyfikacja zwłok Anny Walentynowicz (Wątek: 199. B.87.2.) ...... 5
2. Lokalizacja zwłok Anny Walentynowicz (Wątek: 199. B.87.2.). ....................... 6
3. Sekcja zwłok wykonana w Polsce. Odnalezienie śladu nr 19............................. 7
4. OPINIA nr E-che-18/13 z przeprowadzonych badań chemicznych ................. 8
4.1. Sprawozdanie z badań do Opinii nr E-che-18/13 – przeprowadzone czynności
spostrzeżenia - charakterystyka materiałów przekazanych do badań. .......................... 9
4.2. Sprawozdanie z badań do Opinii nr E-che-18/13 – przeprowadzone czynności
spostrzeżenia - dalsze badania śladu 19 (4-19TPW) .......................................................... 11
4.3. Wnioski do Opinii nr E-che-18/13 ..................................................................................... 12
5. Ustalenia Podkomisji..................................................................................................... 12
Wnioski ................................................................................................................................... 16

Wykaz ilustracji

Rys. 1. Położenie zwłok nr 9, przedstawione na tablicy poglądowej do protokołu

oględzin sektora nr 5. ............................................................................................................................ 5
Rys. 2. Lokalizacja zwłok Anny Walentynowicz......................................................................... 6
Rys. 3. Lokalizacja zwłok Anny Walentynowicz na głównym polu szczątków. ................ 6
Rys. 4. Zdjęcie poglądowe fragmentu tkaniny ........................................................................... 10
Rys. 5. Zdjęcie przedstawiające splot tkaniny, oraz widoczne w prawym górnym rogu,
nadtopienia włókien ........................................................................................................................... 10
Rys. 6. Zdjęcie krawędzi tkaniny z widocznymi wtopieniami innej substancji ............... 11
Rys. 7. Mata izolacyjna w przestrzeniach technicznych samolotu Tu154M nr 102 (foto
Podkomisja) .......................................................................................................................................... 13
Rys. 8. Powiększenie rys. 7 - widoczny splot włókien tkaniny. ......................................... 143
Rys. 9. Mata izolacyjna, wypełniająca przestrzeń pomiędzy kadłubem a kabiną
pasażerską (foto Podkomisja) ........................................................................................................ 144
Rys. 10. Fragment odnaleziony przez archeologów – na dole zdjęcia. (Foto Raport
Archeologów – załączniki) opisany, jako „(…) fragmenty maty termoizolacyjnej(…)155
Rys. 11. Powiększenie rys. 7 z widocznym splotem tkaniny. (foto Raport Archeologów
– załączniki)........................................................................................................................................ 155

3|Strona
Wprowadzenie

Podczas sekcji zwłok ofiar zdarzenia lotniczego z dn. 10 kwietnia 2010r.,

przeprowadzonych w Moskwie, jednym z celów postanowienia o przeprowadzeniu
ekspertyzy sądowo – medycznej było rozstrzygnięcie „czy w ujawnionych ranach
stwierdzono obecność przedmiotów obcych, cząstek, włókien, śladów metali, lub
innych obiektów”. W większości przypadków biegli rosyjscy nie ujawnili obecności
takich przedmiotów lub śladów. Ponowne sekcje, przeprowadzone w Polsce, ujawniły
występowanie licznych ciał obcych w zwłokach, lub miejscach bezpośrednio
przylegających do zwłok (ubranie) a także we włosach, lub na odsłoniętych
powierzchniach ciała.

Jedną z ofiar, u których podczas sekcji wykonanej w Polsce stwierdzono

występowanie ciał obcych, nieopisanych wcześniej podczas sekcji rosyjskiej, była Anna
Walentynowicz.

1. Miejsce znalezienia zwłok nr 9 w sektorze nr 5 – Wątek: 199.

B.87.2.1, początkowo Wątek: 201. B.88.2..2

Wg protokołu oględzin miejsca zdarzenia, z dn. 10 kwietnia 2010 r., sektora nr

5, przeprowadzonych w godzinach między 14.30, a 20.20 (Tłumaczenie pol.)3:

(…) W odległości 1 metra od znakowania sektora z prawej strony ujawniono

zwłoki nr 9, w odległości 1 metra od zwłok nr 8. Zwłoki kobiety w pozycji leżącej na
plecach, ręce odrzucone na boki, zgięte w łokciach, nogi zgięte w kolanach. Na
zwłokach znajdują się zabrudzone resztki stanika, spódnicy, majtki białego koloru.
Głowy praktycznie brakuje całkowicie. Na prawej ręce w okolicy łokcia występują
rozległe rany liniowe i deformacja kości.(…)4

Obraz położenia zwłok nr 9 został przedstawiony w tablicy poglądowej do protokołu

oględzin miejsca zdarzenia (Rys. 1).

1 Wątek wg Akt Prokuratury Krajowej w sprawie PK III 1 Ds 1.2016

2 Ibidem.
3 Po.Śl. 54/10 tom 156, karta 32101-32107
4 Ibidem, karta 32104

4|Strona
 UWAGA!

Ilustracja zawiera dane wrażliwe i jest niedostępna

w niniejszej wersji załącznika

Rys. 1. Położenie zwłok nr 9, przedstawione na tablicy poglądowej do protokołu oględzin

sektora nr 5.

2. Błędna identyfikacja zwłok (Wątek: 199. B.87.2.)

Z powodu błędnej identyfikacji zwłok, przeprowadzonej w Moskwie,

początkowo ustalona tożsamość zwłok odnosiła się do innej ofiary zdarzenia – Teresy
Walewskiej - Przyjałkowskiej (Wątek: 201. B.88.2.). Na podstawie późniejszych badań
genetycznych, po sekcji zwłok, przeprowadzonych w Polsce, ustalono, że zwłoki, które
początkowo miały być zwłokami Teresy Walewskiej – Przyjałkowskiej (Wątek:
201.B.88.2.), okazały się zwłokami Anny Walentynowicz (Wątek:199.B.87.2.). W
piśmie z dn. 11.02.2013 r. skierowanym przez biegłych zespołu pod kier. Prof. dr hab.
n. med. Barbary Świątek do Wojskowej Prokuratury Okręgowej w Warszawie5
stwierdzili oni, że:

(…) Dokonana przez niżej podpisanych biegłych analiza przydatnych

w identyfikacji danych medycznych, znajdujących się w przesłanych do opiniowania
dokumentach, dowodach osobowych oraz wyniki przeprowadzonych badań zwłok
ekshumowanych: sądowo-lekarskiej sekcji zwłok, badań radiologicznych oraz badań
genetycznych świadczą o tym, że zwłoki, którym przypisano nazwisko Anny
Walentynowicz(Wątek199.B.87.2.) są w rzeczywistości zwłokami Teresy Walewskiej
Przyjałkowskiej. (Wątek: 201.B.88.2.) Natomiast zwłoki, którym przypisano nazwisko
Teresy Walewskiej - Przyjałkowskiej (Wątek: 201.B.88.2.) są w rzeczywistości
zwłokami Anny Walentynowicz. (Wątek:199.B.87.2.) (…)6

Należy przy tym wyraźnie zaznaczyć, że za błędną identyfikację odpowiada

wyłącznie strona rosyjska.7 Identyfikacja zwłok ofiar została przeprowadzona bez
wyników badań genetycznych, które jednoznacznie pozwoliłyby na ustalenie
tożsamości zwłok.

5 Po.Śl. 54/10, karta 101900- 101904

6 Ibidem, karta 101901
7 Por.: Manual of Aircraft Accident and Incident Investigation, Part III, Investigation, 1 st Edition

2012, str. 514: tłum.: „(…) ciała powinny zostać jak najszybciej wydane władzom lokalnym lub
krajowym, pod warunkiem, że: (…) b) nie ma wątpliwości, co do tożsamości ciała (…)”

5|Strona
2. Lokalizacja zwłok (Wątek: 199. B.87.2.).

Na podstawie dostępnego materiału dowodowego w postaci protokołu oględzin

miejsca zdarzenia oraz złączników w postaci zdjęć obrazujących czynności i obiekty,
oraz zwłoki, odnalezione podczas oględzin, Podkomisja ustaliła lokalizację zwłok.

Zwłoki zostały odnalezione w odległości 419,6 m od wschodniego progu pasa

startowego lotniska Siewiernyj, w Smoleńsku i w odległości 152,5 m od przedłużenia
jego osi centralnej, co przedstawiono na rysunku nr 2.

Rys. 2. Lokalizacja zwłok Anny Walentynowicz.

W odniesieniu do najbliższego ogniska pożaru naziemnego, zwłoki znajdowały

się w odległości ok. 8 m od najbliższego źródła ognia, na terenie błotnistym i
wilgotnym, wśród szczątków foteli głównego salonu pasażerskiego, oraz w pobliżu
zwłok innych ofiar zdarzenia (Rys. 3). Zwłoki spoczywały na plecach.

UWAGA!

Ilustracja zawiera dane wrażliwe i jest niedostępna

w niniejszej wersji załącznika

Rys. 3. Lokalizacja zwłok Anny Walentynowicz na głównym polu szczątków.

6|Strona
3. Sekcja zwłok wykonana w Polsce. Odnalezienie śladu nr 19.

Podczas sekcji zwłok wykonanej w Polsce w dniu 20 września 2012r., biegli

medycyny sądowej, w trakcie przeprowadzania oględzin zwłok ujawnili ciała obce,
zlokalizowane w różnych okolicach ciała, w tym w owłosieniu głowy, co opisano
następująco:

(…) W owłosieniu głowy po wypłukaniu i rozczesaniu ujawniono liczne

fragmenty roślinne w postaci części gałązek o rożnej długości oraz liczne kuliste
okrągłe czarne średnicy około 0,4 cm nasionka roślinne. Ujawniono również
następujące ciała obce: spinka metalowa barwy czarnej pokryta rdzą długości 6 cm
wykonana z drutu średnicy około 0,2 cm zagiętego w kształt litery V - oznaczono jako
ślad nr 10, fragment tworzywa sztucznego bezbarwny przeźroczysty grubości poniżej 1
mm o nieregularnym kształcie i wymiarach około 3,3 cm na 1,2 cm zabezpieczono 1
opisano jako ślad nr 11, fragment folii aluminiowej srebrnej wielokrotnie złożonej o
nieregularnym kształcie i wymiarach 3 cm na 2 cm połączony pojedynczymi włosami z
podobny fragmentem o wymiarach 0,4 cm na 0,1 cm - zabezpieczono i opisano jako
ślad nr 12, fragment szkła o nierównych ostrych krawędziach nieregularnego kształtu
bezbarwny przeźroczysty o wymiarach 0,7 cm na 0,5 cm na 0,3 cm - zabezpieczono i
oznaczono jako ślad nr 13, trzy drobne nieregularne płaskie fragmenty tworzywa koloru
białego z drugiej strony bezowo zielonkawego o wymiarach od 0,5 cm na 0,2 cm do 1
cm na 0,4 cm – zabezpieczono i oznaczono jako ślad nr 14, fragment zgniecionej folii
aluminiowej srebrnej błyszczącej grubości poniżej 1 mm o wielkości 0,5 cm na 0,3 cm -
zabezpieczono i oznaczono jako ślad nr 15, fragment tworzywa sztucznego rurkowato
zawiniętego barwy białej wewnątrz szarawej o długości 1, 1 cm średnicy 0,2 cm
zabezpieczono i oznaczono jako ślad nr 16, fragment tworzywa sztucznego nieregularny
płaski barwy szarawej z drugiej strony barwy zielonkawej o nieregularnych wymiarach
o,5 cm na 0,3 cm - zabezpieczono i oznaczono jako ślad nr 17, fragment tworzywa o
kształcie zbliżonym do prostokąta o nieregularnych kształtach i wymiarach 1,1 cm na
0,9 cm barwy brunatnej - zabezpieczono i oznaczono jako ślad nr 18, fragment tkaniny
syntetycznej o gęstym splocie barwy białawej przejrzystej o nieregularnym kształcie i
wymiarach 5 cm na 4 cm jej krawędzie nierówne i poszarpane - zabezpieczono i
opisano jako ślad nr 19, fragment tworzywa płaski barwy białej o wymiarach 0,3 cm na
0,1 cm nieregularny, z drugiej strony szarozielonkawy - zabezpieczono i opisano jako
ślad nr 20.(…).8

Wymienione w protokole ślady zostały zabezpieczone do dalszych badań, które

przeprowadzono w Centralnym Laboratorium Kryminalistycznym Policji w Warszawie.

8 Po.Śl. 54/10 karta 101582-101583

7|Strona
4. OPINIA nr E-che-18/13 z przeprowadzonych badań
chemicznych

W dniu 20.12.2013r., zgodnie z postanowieniem Prokuratury o zasięgnięciu

opinii z dn. 14.01.2013 r., sporządzona została opinia z przeprowadzonych badań
fizykochemicznych śladów zabezpieczonych w toku otwarcia i oględzin zwłok
ekshumowanych z grobów Anny Walentynowicz, Teresy Walewskiej –
Przyjałkowskiej, oraz Tadeusza Lutoborskiego. Biorąc pod uwagę ujawnioną wcześniej
zamianę ciał w grobach Anny Walentynowicz i Teresy Walewskiej Przyjałkowskiej,
jako ślady przyjęte do badań, pochodzące ze zwłok Anny Walentynowicz należy uznać
wymienione w Opinii ślady w postaci:
(…)
1) płatowatego fragmentu tworzywa o nieregularnym kształcie o wymiarach 1,3 cm na
0,7 cm w kolorze ciemnobrunatnym - ślad nr 5,
2) płatowatego fragmentu tworzywa koloru białego z drugiej strony beżowo-szarego
o podłużnym kształcie 1,5 cm na 0,4 cm - ślad nr 6,
3) fragmentu tworzywa sztucznego ujawnionego w środku czarnego worka w którym
znajdowało się ciało - ślad nr 7,
4) białego płatowatego fragmentu tworzywa sztucznego o wymiarach około 0,7 cm na
0,2 cm - ślad nr 9,
5) fragmentu tworzywa sztucznego, bezbarwnego przeźroczystego o grubości poniżej 1
mm o nieregularnym kształcie i wymiarach około 3 ,3 cm na 1,2 cm - ślad nr 11,
6) fragmentu folii aluminiowej srebrnej wielokrotnie złożonej o nieregularnym
kształcie i wymiarach 3 cm na 2 cm połączony pojedynczymi włosami z podobnym
fragmentem o wymiarach 0,4 cm na O, 1 cm - ślad nr 12,
7) fragmentu szkła o nierównych ostrych krawędziach nieregularnego kształtu
bezbarwny przeźroczysty o wymiarach 0,7 cm na 0,5 cm na 0,3 cm- ślad nr 13,
8) trzech drobnych nieregularnych płaskich fragmentów tworzywa koloru białego z
drugiej strony beżowo-zielonkawego o wymiarach od 0,5 cm na 0,2 cm do 1 cm na
0,4 cm - ślad nr 14,
9) fragmentu zgniecionej folii aluminiowej srebrnej, błyszczącej grubości poniżej 1 mm
o wielkości 0,5 cm na 0,3 - ślad nr 15,
10) fragmentu tworzywa sztucznego rurkowato zawiniętego barwy białej wewnątrz
szarawej o długości 1, 1 cm średnicy 0,2 cm - ślad nr 16,
11) fragmentu tworzywa sztucznego nieregularny płaski barwy szarawej z drugiej strony
barwy zielonkawej o nieregularnych wymiarach 0,5 cm na 0,3 cm - ślad nr 17,
12) fragmentu tworzywa o kształcie zbliżonym do prostokąta o nieregularnych
kształtach i wymiarach 1, 1 cm na 0,9 cm barwy brunatnej - ślad nr 18,

8|Strona
13) fragmentu tkaniny syntetycznej o gęstym splocie barwy białawej przejrzystej o
nieregularnym kształcie i wymiarach 5 cm na 4 cm jej krawędzie nierówne i
poszarpane - ślad nr 19,

14) fragmentu tworzywa płaskiego barwy białej o wymiarach 0,3 cm na 0,1 cm

nieregularny, z drugiej strony szarozielonkawy - ślad nr 20,
15) fragmentu tworzywa sztucznego płaskiego barwy białej, z drugiej strony szarej,
o wymiarach około 1,5 cm na 0,6 cm - ślad nr 21,
16) fragmentu tworzywa koloru czarnego płaskiego, nieregularnego, o wymiarach
1,5 cm x 1 cm- ślad nr 22. (…)9

W opisie przekazania śladów do badań10, ślad nr 19 został określony, jako:

(…)- Fragment tkaniny syntetycznej (ślad nr 19) - zabezpieczony w zaklejonej

kopercie papierowej, do której za pomocą czterech pieczęci z bezbarwnego tworzywa
sztucznego z odciskami referentki o treści: ,,JEDNOSTKA WOJSKOWA EZ332"
przytwierdzona jest metryczka śladu. Z treści tej metryczki wynika, że ślad został
zabezpieczony z włosów głowy w trakcie zewnętrznych oględzin ciała Teresy
Walewskiej-Przyjałkowskiej(Wątek: 201.B.88.2.), oraz że osobą prowadzącą czynność
był kpt. Wicherski, świadkiem był mec. S. Hambura, natomiast podpis osoby
zabezpieczającej ślad jest nieczytelny. Ponadto na metryczce znajdują się napisy
o treściach: ,,Po. Śl. 54/1 O", ,,Wrocław, 20.09.12 r.". Do badań w Zakładzie Chemii
CLKP ślad ten oznaczono kodem 4000000019TWP (skrót 4-19TWP).(…)

4.1. Sprawozdanie z badań do Opinii nr E-che-18/13 – przeprowadzone

czynności spostrzeżenia - charakterystyka materiałów przekazanych
do badań.

Na podstawie badań makroskopowych, wykonanych w świetle naturalnym i

sztucznym jarzeniowym, mikroskopowych, wykonanych za pomocą mikroskopu
stereoskopowego, oraz pomiarów liniowych biegli ustalili, że:

(…) Ślad nr 4-19TWP - fragment tkaniny koloru białego o kształcie zbliżonym

do kwadratu o długości boku 4,5 cm, o splocie płóciennym luźnym, w którym
przestrzenie pomiędzy niciami osnowy i wątku wypełnione są warstwą substancji
wyglądem przypominającej folię.
Część jednej krawędzi fragmentu jest nadtopiona ze śladami wtopionych
drobin substancji koloru szarego.
Włókna przy pozostałych krawędziach są pourywane, a krawędzie całego
fragmentu są poszarpane. Powierzchnie tkaniny zabrudzone są substancją koloru
jasnobrązowego.(…)11

9 Po.Śl. 54/10, karta 117010-117011

10 Ibidem, karta 117017-117018

9|Strona
Do powyższego opisu zamieszczono zdjęcia (Rys. 4,5,6).

Rys. 4. Zdjęcie poglądowe fragmentu tkaniny12

Rys. 5. Zdjęcie przedstawiające splot tkaniny, oraz widoczne w prawym górnym rogu,
nadtopienia włókien13

11 Ibidem, karta 117030

12 Ibidem
13 Ibidem

10 | S t r o n a
Rys. 6. Zdjęcie krawędzi tkaniny z widocznymi wtopieniami innej substancji14

4.2. Sprawozdanie z badań do Opinii nr E-che-18/13 – przeprowadzone

czynności spostrzeżenia - dalsze badania śladu 19 (4-19TPW)

Zgodnie z treści Opinii do dalszych badań wytypowano m.in. „drobiny

substancji koloru szarego, włókna tkaniny, substancję wypełniającą przestrzenie
pomiędzy włóknami ze śladu 4-19TWP”15

W wyniku badań zasadniczych śladu 19 (4-19TPW), które przeprowadzono za

pomocą mikrofluorescencyjnej analizy rentgenowskiej z polikapilarną optyką
ogniskowania wiązki promieni rentgenowskich, oraz spektrometrii stwierdzono, że:

(…)- w składzie pierwiastkowym śladu 4-19TWP występuje krzem, wapń oraz w

mniejszych ilościach glin, siarka, potas i żelazo,(…)16

W wyniku badań metodą energodyspersyjnej mikroanalizy rentgenowskiej

(SEM EDX) próbki substancji koloru szarego ze śladu 19 (4-19TPW) stwierdzono, że:

(…)- w składzie pierwiastkowym szarych drobin substancji pobranych ze śladu

nr 4-19TWP występuje glin, siarka, wapń, tytan, chrom, cynk, krzem oraz w
mniejszych ilościach żelazo, chlor, potas, magnez i ołów.(…)17

14 Ibidem, karta 117031

15 Ibidem, karta 117033
16Ibidem, karta 117034
17 Ibidem

11 | S t r o n a
 W wyniku badań metodą mikrospektrofotometrii w podczerwieni z
transformacją Fouriera (FTIR) próbki włókien tkaniny i próbki substancji wypełniającej
przestrzenie pomiędzy nimi ze śladu 19 (4-19TWP) stwierdzono, że:

(…)- włókna tkaniny ze śladu 4-19TWP to włókna szklane zawierające węglan

wapnia, natomiast substancja wypełniająca przestrzenie pomiędzy włóknami tkaniny to
żywica poliestrowa.(…)18

4.3. Wnioski do Opinii nr E-che-18/13

Na podstawie wykonanych badań makro- i mikroskopowych oraz badań

instrumentalnych w przywołanej Opinii stwierdzono, że:

(…) ślady zabezpieczone w toku oględzin i otwarcia zwłok Anny Walentynowicz

(Wątek199.B.87.2.) przesłane do dyspozycji CLKP za pismem MOŻW w Warszawie z
dnia 24 września 2012 r. nr 966/WDŚ/12, opisane na metryczkach jako ślady
zabezpieczone w toku oględzin i otwarcia zwłok Teresy Walewskiej-
Przyjałkowskiej(Wątek: 201.B.88.2.): (…)19

(…)- ślad nr 19 to fragment tkaniny z włókien szklanych zawierających węglan

wapnia, na bazie żywicy poliestrowej. Na nadtopionej części jednej z krawędzi
stwierdzono obecność drobin w skład których wchodzi glin, siarka, wapń, tytan, chrom,
cynk, krzem oraz w mniejszych ilościach żelazo, chlor, potas, magnez i ołów,(…)20

5. Ustalenia Podkomisji.

Na podstawie wyników Opinii nr E-che-18/13, oraz dostępnego materiału

dowodowego Podkomisja ustaliła, że wymieniony w Opinii ślad nr 19, zabezpieczony
podczas oględzin i sekcji zwłok Anny Walentynowicz (Wątek:199.B.87.2.), jest
fragmentem tkaniny z włókna szklanego, będący tym samym fragmentem izolacji
termicznej samolotu, najprawdopodobniej pochodzącym z przestrzeni pomiędzy
poszyciem kadłuba, a panelami, oddzielającymi to poszycie od przestrzeni pasażerskiej,
lub znajdującej się w przestrzeniach technicznych samolotu (Rys. 7, 8, 9).

18 Ibidem
19 Ibidem, karta 117035
20 Ibidem, karta 117036

12 | S t r o n a
Rys. 7. Mata izolacyjna w przestrzeniach technicznych samolotu Tu154M nr 102 (foto
Podkomisja)

13 | S t r o n a
Rys. 8. Powiększenie rys. 7 - widoczny splot włókien tkaniny.

Rys. 9. Mata izolacyjna, wypełniająca przestrzeń pomiędzy kadłubem a kabiną pasażerską (foto
Podkomisja)

Za tezą taką przemawia zarówno rodzaj materiału opisany w Opinii, jak również
jego budowa (splot włókien), który widoczny jest na załączonych w Opinii zdjęciach.

Fragmenty takiego materiału zostały odnalezione również m.in. podczas

prospekcji terenowej zespołu polskich archeologów w październiku 2010 roku na
terenie zdarzenia w Smoleńsku i opisane w większości, jako „mata termoizolacyjna”
(rys.7, 8)

14 | S t r o n a
Rys. 10. Fragment odnaleziony przez archeologów – na dole zdjęcia. (Foto Raport
Archeologów – załączniki) opisany, jako „(…) fragmenty maty termoizolacyjnej(…)21

Rys. 11. Powiększenie rys. 7 z widocznym splotem tkaniny. (foto Raport Archeologów –
załączniki)

Stopień i rodzaj zniszczenia fragmentu tkaniny w włókna szklanego

oznaczonego, jako ślad 19, wskazuje na znaczne siły rozciągające, oraz oddziaływanie
bardzo wysokiej temperatury prowadzącej do miejscowego stopienia włókien

21 Po.Śl. 54/10, karta 49784

15 | S t r o n a
szklanych. Temperatura potrzebna do stopienia włókien musiała przy tym przekraczać

temperaturę ich mięknięcia, która dla włókien szklanych, stosowanych w tkaninach tego
typu wynosi nie mniej niż 740 st. C.22

Na podstawie materiału dowodowego, nie stwierdzono, aby zwłoki znajdowały

się w miejscu oddziaływania pożaru naziemnego, a nawet w takim przypadku,
musiałyby zaistnieć istotne okoliczności, wskazujące na oddziaływanie płomienia o
wysokiej temperaturze nie tylko na sam fragment nr 19, lecz również na miejsce gdzie
został on odnaleziony, czyli we włosach Anny Walentynowicz (Wątek:199.B.87.2.).
Próbki, pobrane w celu ustalenia, czy na włosy denatki oddziaływała wysoka
temperatura płomienia przyniosły odpowiedź negatywną, co zostało opisane przez
biegłych w sposób następujący:

(…) Badane włosy nie wykazują zmian morfologicznych świadczących o

działaniu wysokiej temperatury.(…)23

Miejsce odnalezienia śladu 19, także w odniesieniu do ułożenia zwłok na

miejscu zdarzenia ( w położeniu na plecach) wskazuje, że wymieniony fragment
włókna szklanego nie mógł upaść na okolicę głowy z włosami w sposób następczy,
dopiero po ustaleniu pozycji zwłok, które zatrzymały się po upadku. Świadczy o tym
fakt, że biegli znaleźli ten ślad dopiero po umyciu i wyczesaniu włosów głowy.

Wnioski

W opinii Podkomisji, materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, że fragment

oznaczony, jako ślad 19 znalazł się we włosach Anny Walentynowicz
(Wątek:199.B.87.2.) jeszcze w momencie, gdy znajdowała się ona w kabinie
samolotu. To zaś świadczy o tym, że zniszczenia mechaniczne, a przede wszystkim,
termiczne, tkaniny z włókna szklanego wystąpiły w samolocie, w momencie, gdy
znajdował się on jeszcze w powietrzu.

Przy czym należy dodać, że z uwagi na właściwości tkaniny z włókna

szklanego, a w szczególności na jej odporność na wysoką temperaturę, uszkodzenie
termiczne w postaci stopienia włókien musiało nastąpić na skutek krótkotrwałego, lecz
bardzo intensywnego oddziaływania czynnika termicznego, o temperaturze
przekraczającej topienie szkła, w połączeniu z bardzo dużym oddziaływaniem
czynników mechanicznych w tym samym momencie, powodującym bardzo drobną
fragmentację tkaniny, oraz jej przedostanie się we włosy ofiary.

22 PAULINA MAYER, JACEK W. KACZMAR, Właściwości i zastosowania włókien węglowych i

szklanych, Tworzywa Sztuczne i Chemia nr 6/2008, str. 54
23 Po.Śl. 54/10, karta 101893

16 | S t r o n a