FAZ DİYAGRAMLARI

DERS NOTLARI

İçerik

Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

KTÜ, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü
 Ötektik Faz (Denge) Diyagramları
Ötektik:
Sıvı durumda bir biri içerisinde tamamen çözünürlüğün olması durumda ve sıvı
metal içerisinden sadece A veya sadece B metali kristalleniyorsa, bu bileşenleri
liküdüs (erime) sıcaklıkları azalır. Alaşım içerisinde her iki metal bir birinin
katılaşma noktasını düşürdüğünden, katılaşmanın başlama noktalarının
birleştirilmesi ile liküdüs eğrileri bir noktada birleşir. Bu nokta ötektik nokta
olarak tanımlanır ve katılaşmanın gerçekleştiği en düşük noktayı temsil eder.
B metali A
Metalinin erime A metali B
noktasını Metalinin erime
düşmekte
Sıcaklık

Sıvı faz noktasını Sıvı faz

içerisinden düşmekte
içerisinden
sadece A Sıvı sadece B
atomları S+A S+B atomuları
kristallenmekte kristallenmekte
Ö
A+B Ö: Ötektik nokta
Bileşim
2 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK
 Ötektik Faz (Denge) Diyagramları

Ötektik Noktanın Özellikleri

• Ötektik bileşime sabit alaşımlarda
ötektik sıcaklıkta sıvı fazladan iki farklı
katı faz oluşur. (Sıvı = Katı1 + Katı 2)
• Ötektik sıcaklığın saf metalin ergime
sıcaklığının çok altında bulunması
katılaşma sırasında çok sayıda Sıvı
çekirdeğin oluşmasını sağlar.
• Ötektik dönüşüm sonucu oluşan yapılar S+B
genellikle lamelli veya spiral S+A
şeklindedir.
• Ötektik sıcaklıkta sıvı faz katılaşmaya Ötektik
başlar ve katılaşma tamamlanıncaya
kadar sıcaklık düşmez. Nokta
• Ötektik kelime anlamı katılaşma
sonucu ortaya çıkan yapının morfolojik
özelliklerinden dolayı güzel şekilli,
yapılıdır.
Ötektik Sıcaklık Ötektik Bileşim

3 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Ötektik Faz (Denge) Diyagramları

Ötektik bileşim
Ötektik
bileşimin
sol tarafı

Ötektik Ötektik
Altı Üstü

Ötektik
bileşimin
sağ tarafı

4 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Sıvı Halde TAMAMEN Katı Halde HİÇ Çözünmeyen Ötektik Faz Diyagramları

Aşağıda verilen faz diyagramında; sıvı halde bir biri içerisinde tamamen
çözünebilen ve şekilden de görülebileceği üzere solidüs sıcaklığının altında bir biri
içinde hiç çözünmeyen (A+ötektik ve B+Ötektik) A ve B metaline ait faz diyagramı
görülmektedir.
Sıvı haldeki metalin sıcaklığının ötektik sıcaklığa kadar düşmesi sonucu aşağıda
verilen ötektik reaksiyon sonucu ötektik yapı oluşur.

Sıvı Katı1 + Katı2

Oda sıcaklığında ötektik

yapı
5 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK
 Ötektik Katılaşma
Ötektik bileşime sahip A ve B metallerinden oluşan erimiş alaşımın sıcaklığının
ötektik sıcaklığa (TÖ) düşmesi sonucu sabit bir sıcaklıkta ince lamelli bir yapı
ötektik yapıyı oluşur (Akatı+Bkatı). Diğer bir değişle hem A hem de B aynı anda
katılaşır. Daha öncede belirtildiği gibi ötektik sıcaklığın sistemin en düşük
katılaşma sıcaklığını gösteren ötektik sıcaklığında çekirdeklenme hızı çok yüksek
olmasından dolayı aynı anda büyümeye çalışan ve bir birini engelleyen A ve B
tanelerinden oluşan bir yapı oluşur. Dolayısıyla sistemin tüm alaşımlarında
görülen ötektik yapı:
• Genellikle çok ince tanelidir.
• İçyapıyı oluşturan fazlar arasında karakteristik bir düzen göze çarpar.

6 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Tammann Diyagramları

Katılaşma prosesinin işleyişinden sorumlu olan mühendisler çoğunlukla oda

sıcaklığındaki fazların türü ve miktarıyla ilgilenmektedir. Tammann diyagramları
bu amaçla oluşturulmuş faz diyagramları olup, belirli bir sıcaklıkta farklı
bileşimler için mevcut fazların türünü ve ağırlıkça veya atomik olarak oranlarını
yüzde olarak verir. Tammann diyagramında yatay eksen bileşim değişimini,
düşey eksen ise % faz oranlarını göstermektedir.

7 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Tammann Diyagramları

Aşağıda verilen iki ayrı ötektik faz diyagramı üzerinde T1 ve T2 sıcaklıkları için
tammann diyagramları oluşturulmuştur. İki şekil ayrı ayrı kıyaslandığında sıcaklığın
azalması ile birlikte oluşan katı fazın miktarı artmış ve sıvı fazın miktarı azalmıştır.
Bu diyagrama göre;

T1 sıcaklığında bulunan T2 sıcaklığında bulunan

fazlar ve oranlarını fazlar ve oranlarını
gösteren tammann gösteren tammann
diyagramı diyagramı

8 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Tammann Diyagramları

T3 sıcaklığında bulunan T4 sıcaklığında bulunan

fazlar ve oranlarını fazlar ve oranlarını
gösteren tammann gösteren tammann
diyagramı diyagramı

9 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Örnek Ötektik Faz Diyagramı

Faz diyagramı üzerinde

ötektik nokta veya noktaları
belirleyiniz.

10 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Örnek Problem

1. A ve B metallerinden sistem sıvı fazda her oranda çözünürken katı oranda bir
biri içerisinde hiçbir oranda çözünmemektedir. Aşağıda verilenlere göre faz
diyagramlarını çiziniz.
• A metalinin ergime sıcaklığı 560 derece
• B metalinin ergime sıcaklığı 880 derece
• Ötektik sıcaklığı 300 derece
• Ötektik yaptıkları bileşim %60 A ‐ %40 B

2. Diyagram üzerinde solidüs ve liküdüs sıcaklıklarını gösteriniz.

3. 300 derece için tammann diyagramını çizerek üzerinde faz diyagramlarını
gösteriniz.

11 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Örnek Problem 2

Tuz (NaCl) ilavesinin buzun ergime

sıcaklığı üzerindeki etkisini açıklayınız.

Hangi sıcaklıkta tuz katkısı buzun

erimesinde rol oynamaz.

12 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Sıvı Halde TAMAMEN Katı Halde KISMEN Çözünen Ötektik Faz Diyagramları

Alaşımların bir çoğunda alaşımı oluşturan bileşenler katı fazda kısmen çözünebilme
özelliği göstermektedir. Bu tür alaşımlara ait diyagramlarda;
 A atomlarından kristallenen A taneleri belirli oranlara kadar içerisinde B
atomlarını çözebilir.
 B atomlarından kristallenen B taneleri belirli oranlara kadar içerisinde A
atomlarını çözebilir.
 A ve B kristallerin çözme oranı da sıcaklığın artması ile birlikte artmaktadır.
Soğuma sırasında da tam tersi bir durum söz konusu olup;
 A atomlarından kristallenen A taneleri belirli oranlara kadar içerisinde B
atomları ayrışabilir.
 B atomlarından kristallenen B taneleri belirli oranlara kadar içerisinde A
atomları ayrışabilir.
 A ve B kristallerin çözme oranı da sıcaklığın azalması ile birlikte azalmaktadır.
 A ve B atomlarının ayrışması genellikle
 Yüksek enerjiye ve yüzey gerilimine sahip tane sınırlarından
 İkiz sınırlarından
 Dislokasyonlardan
 İnklüzyonlardan
 Kristal hatalarının bulunduğu bölgelerden

13 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Sıvı Halde Tamamen Katı Halde Kısmen Çözünen Ötektik Faz Diyagramları

Yandaki diyagramda Kurşun‐Kalay

sistemine ait ve kısmı çözünürlük gösteren
ötektik faz diyagramı görülmektedir. Bu
faz diyagramının önemli özellikleri;
 Üç adet tek fazlı bölge (Sıvı, α ve β)
vardır.
 Üç adet ikili faz bölgesi (S+ α, S+ β ve
α+β) vardır.
 Çözünürlüğün sıcaklık ile artığı solvüs
eğrisi içermektedir.
 α ve β faz bölgesini α+β faz bölgesinden
ayıran çizgi solvüs (solvus) çizgisi olarak
tanımlanır.
 α bölgesinde β fazı ve β bölgesinde
α fazı çözünmektedir.

14 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Sıvı Halde Tamamen Katı Halde Kısmen Çözünen Ötektik Faz Diyagramları

Cu‐Ag faz ötektik faz diyagramından

elde edilen bilgiler;
• Solvüs eğrisi içermektedir.
• α içerisinde β’nın maksimum
çözünürlüğü 779 derecede
%8’dir (B Noktası).
• β içerisinde α’nın maksimum
çözünürlüğü 779 derecede
%8.8’dir (G Noktası).
• Ötektik bileşim %71.9 Gümüş
(Ag) içermektedir (E Noktası).

15 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Katı Fazda Kısmı Çözünürlük Gösteren Faz Diyagramında Mikroyapı Oluşumu

Ağırlıkça %0‐2 arasında Kalay elementi A

içeren Kurşun‐Kalay sisteminde katılaşma
olayı incelendiğinde;
A noktasında; sıcaklık ergime sıcaklığının
üzerinde olduğundan alaşım sistemini
oluşturan elementler düzensiz halde sıvı B
durumdadır.
Sıcaklığın liküdüs sıcaklığına ulaştığında B
noktasında gösterilen mikroyapıda
olduğu gibi α (Pb) çekirdeklenmeye
başlar ve solidüs eğrisine kadar bu C
çekirdekler büyür.
Sıcaklığın solidüs çizgisinin altında
düşmesi ile birlikte sıvı faz tamamen α
(Pb) fazına dönüşür sıcaklık oda
sıcaklığına düşene kadar mikroyapıda
herhangi bir değişiklik oluşmaz. Oda
sıcaklığında oluşan α yapısında %2
oranında çözünmüş olarak kalay (β)
bulunur.
16 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK
 Katı Fazda Kısmı Çözünürlük Gösteren Faz Diyagramında Mikroyapı Oluşumu

Yandaki Pb‐Sn kalay diyagramında oda A

sıcaklığında maksimum Sn
çözünürlüğü (%2) ve ötektik sıcaklık
olan 183 derecede ki maksimum
B
çözünürlüğü (%19 Kalay) arasında
kalan bölgede oluşan faz dönüşümleri
gösterilmiştir.
C
A noktasında Sıvı halde bulunan
alaşım B noktasına geldiğinden sıvı
faz içerisinde α fazı kristalenmekte ve
liküdüs ve solidüs eğrileri arasında bu
kristaller büyümektedir.
Sıcaklıkğın solidüs eğrisinin altına
düşmesi ile birlikte C’de görüldüğü
gibi tamamen α (Pb) fazına D
dönüşmektedir. Bu taneler sıcaklığın
ötektik sıcaklığa düşmesi ile birlikte
ağırlıkça maksimum %19 oranında Sn
çözebilmektedir.

17 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Katı Fazda Kısmı Çözünürlük Gösteren Faz Diyagramında Mikroyapı Oluşumu

Sıcaklığın solvüs eğrisini kesme ile

birlikte α (Pb) fazı içerisinde
çözünmüş olarak bulunan β (Sn)
fazı çökelir. Çökelen bu faz
genellikle;
• yüksek enerjili tane sınırlarında
• İkiz sınırlarında
• Dislokasyonlarda
• Kristal hatalarında
D
oluşur.

NOTTT: Bu prensipten yararlanılarak farklı ısıtma ve soğutma koşulları kullanılarak bu

tür bileşime sahip alaşımların mekanik özellikleri değiştirilebilmektedir.

18 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Katı Fazda Kısmı Çözünürlük Gösteren Faz Diyagramında Mikroyapı Oluşumu

Yandaki diyagramda ötektik A

dönüşümün gerçekleştiği 183
dereceye kadar herhangi bir değişiklik
meydana gelmez ve sıvı faz mevcuttur.
Ötektik noktada ağırlıkça %61.9
oranında Sn içeren alaşımda α ve β
B
fazları A noktasında gösterildiği gibi
katmanlar halinde bir birini tekrar
edecek şekilde katılaşması sonucu
çekirdekler oluşur.
Sıcaklığın 183 derecenin hemen altına
düşmesi ile birlikte bu katmanlar
yapının tamamında görülür. Bu lamelli
yapıya ötektik yapı adı verilmektedir.
Yandaki soğuma diyagramından da görüldüğü gibi 183
derece gerçekleşen ötektik dönüşümde sıcaklık
dönüşümün tamamlanmasının ardından azalmaya başlar.
Diğer bir deyişle dönüşüm sabit bir sıcaklıkta gerçekleşir.
19 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK
 Katı Fazda Kısmı Çözünürlük Gösteren Faz Diyagramında Mikroyapı Oluşumu

Yukarıdaki denkleme göre; sıvı faz içerisinde

şekillerde görüldüğü gibi α ve β fazlarına ait lameller
oluşmaktadır. Denklemde yer alan α ve β fazlarına ait
ağırlıkça yüzde oranları kaldıraç kuralına göre
hesaplanmaktadır.

Burada; α ve β katı fazları sıvı

fazın yerini alarak katılaşmakta
ancak bileşimlerinde önemli
ölçüde farklılıklar olduğu
görülmektedir.

20 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Katı Fazda Kısmı Çözünürlük Gösteren Faz Diyagramında Mikroyapı Oluşumu

Yandaki şekilde oklar kalay ve kurşun

atomlarının yayınma yönlerini göstermektedir.
Kurşun atomları, kurşun esaslı α fazı
tabakalarına, kalay atomları ise kalay esaslı β
fazı tabakalarına doğru yayınırlar.
Bu nedenle α fazındaki kurşun oranı yüksek
iken kalay oranı düşüktür (%18,3 Sn + %81,7
Pb).
Aynı durum β fazı içinde geçerli olup, bu fazda
kalay difüz etmesinden dolayı kalay oranı
kurşun oranına göre oldukça yüksektir (97,8 Sn
+ %2,2 Pb)

21 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Örnek Problem 3

a) 200 g ötektik bileşime sahip (%61,9 Sn) Kurşun‐Kalay alaşımı içerisindeki

ötektik dönüşüm sonrası (182 derece) oluşan fazların ağırlıkça oranlarını ve
ötektik bileşimin kompozisyonunu hesaplayınız.
b) Fazların kütlesini hesaplayınız. fazların ağırlıklarını bulunuz
c) Her bir faz içerisindeki kurşun ve kalayın kütlesini hesaplayınız.

Çözüm:
a)

Ötektik bileşimi oluşturan alaşım %61,9 oranında kalay ve %38,1 oranında Kurşun
içerdiğinden;
200 ∗ 0,619 123.8
ş 200 ∗ 0,381 76,2
22 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK
 Örnek Problem 3

b) 200 g alaşım için ötektik dönüşüm sonucu

200 ∗ 0,4535 90,7

200 ∗ 0,5465 200 90,7 109,3

c) α ve β fazları içerisindeki kurşun ve kalay oranını hesaplamak gerekirse;

ç ğ ğ
ü ∗ ç ğ ç ü
, ∗ , ,

ç ğ ğ
ü ∗ ç ğ ç ü
, ∗ , , ,

23 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Örnek Problem 3

ç ğ ğ
ü ∗ ç ğ ç ü
, ∗ , ,

ç ğ ğ
ü ∗ ç ğ ç ü
, ∗ , ,
200 g %61,9 Sn içeren ötektik alaşım
123,8 gram Sn (toplam)
76,2 gram Pb (toplam)

90,7 gram α fazı 109,3 gram α fazı

74,1019 g 16,5981 g 2,4046 g 106,8954

Pb Sn Pb g Sn

24 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Katı Fazda Kısmı Çözünürlük Gösteren Faz Diyagramında Mikroyapı Oluşumu

Daha önceki slaytlarda da

bahsedildiği gibi ötektik bileşimin
solunda kalan alaşımlar ötektik
altı (Hipoötektik), sağında kalan
alaşımlar ise ötektik üstü
(hiperötektik) olarak
adlandırılmaktadır. Yanda verilen
Pb‐Sn faz diyagramında kesik
çizgiyle gösterilen ve ötektik altı
alaşım için oluşan faz
dönüşümlerinin aynısı ötektik üstü
bileşime sahip alaşımlar içinde
geçerlidir.

25 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Katı Fazda Kısmı Çözünürlük Gösteren Faz Diyagramında Mikroyapı Oluşumu

Liküdüs sıcaklığının üzerindeki alaşım sıvı

haldedir. Sıcaklığın liküdüs sıcaklığının
hemen altındaki A noktasına düşmesi A
ile birlikte, sıvı faz içerisinden α fazı
kristalleri oluşmaktadır. Oluşan bu
kristallere primer, birincil veya ötektik
öncesi α fazı adı verilmektedir.
B
Ötektik sıcaklığının hemen üzerindeki B
noktasına kadar herhangi bir faz
dönüşümü gerçekleşmez ancak mevcut C
α fazı tanecikleri ötektik sıcaklığa kadar
büyür.
Sıcaklığın ötektik sıcaklığın hemen
üzerine (183+ΔT) kadar sıvı faz halen D
mevcuttur. Ötektik sıcaklıkta (C noktası)
ötektik dönüşüm sonucu α fazı
etrafında ötektik yapı olan lamelli yapı
oluşur.
Sıcaklığın ötektik sıcaklığın hemen altına
(183‐ΔT) düşmesi ile birlikte ötektik
dönüşüm tamamlanır ve D noktasında
gösterildiği gibi bir yapı oluşur. Ötektik
yapı içerisinde kristallenen α fazına ise
ikincil veya ötektik α fazı adı
verilmektedir.
26 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK
 Katı Fazda Kısmı Çözünürlük Gösteren Faz Diyagramında Mikroyapı Oluşumu

Aşağıdaki mikroyapı resimleri kurşun kalay alaşımına aittir. A’da gösterilen

mikroyapı resminde ötektik altı bileşime sahip alaşıma sahiptir. Resimde
gösterilen ve elips şeklindeki siyah yapı birincil α göstermektedir. Aynı resimde
beyaz faz ise β fazını göstermekte, bu fazın içindeki siyah küçük parçacıklar ise
ikincil veya ötektik α fazını temsil etmektedir. B’de gösterilen mikroyapı
resminde ise ötektik üstü bileşime sahip Sn‐Pb alaşıma aittir ve a resmindeki
yapı için söylenenlerin tam tersi bu yapı için söylenebilir. Büyük beyaz bölgeler
birincil β gösterirken, küçük siyah parçacıklar α fazını ve α fazı arasındaki beyaz
bölgeler ötektik β fazını göstermektedir.

27 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Katı Fazda Kısmı Çözünürlük Gösteren Faz Diyagramında Mikroyapı Oluşumu

200 °C 184 °C 182 °C 0 °C

28 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Katı Fazda Kısmı Çözünürlük Gösteren Faz Diyagramında Mikroyapı Oluşumu

Ötektik altı alaşıma ait soğuma grafiğine göre sıvı faz içerisinden α kristallerinin
oluşması sırasında sıcaklık sürekli olarak azalırken ötektik dönüşüm saf metallerde
olduğu gibi sabit bir sıcaklıkta gerçekleşmektedir.
29 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK
 Ötektik Sistemde Dengesiz Katılaşma

Yandaki Pb‐Sn sisteminde kesikli çizgi A

ile gösterilen bileşimi ele aldığımızda;
Bu alaşımının ötektik katılaşması
beklenmez ve ötektik sıcaklığın
üzerinde yaklaşık 230 derede
tamamen katılaşması beklenir. Buna
B
karşın eğer alaşım çok hızlı
soğutulursa, ilk α fazı
kompozisyonunun solidüs eğrisini
takip etmesini sağlayacak yeterli süre
oluşmaz. Sonuç olarak dengesiz C
katılaşma oluşur. B noktasında arta
kalan sıvı %61,9 oranında Sn
içerdiğinden sıcaklığın 183 dereceye
düşmesi ile birlikte α fazının etrafını
kuşatan ötektik mikroyapı oluşur (C
noktası). NOTTT: mikroyapıda dengesiz ötektik bulunması alaşımın
sıcak yırtılmasına, erime noktasının altındaki sıcaklıklarda
erimesine neden olabilir. %15 Sn alaşıma ısıl işlem
uygulandığında sıcak yırtılmayı önlemek için ısıl işlem
sıcaklığının 183 derecenin altında tutulması zorunludur.
30 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK
 Ötektik Alaşımlarda Mukavemetlendirme

Ötektik alaşımlarda, her faz belirli bir katı eriyik mukavemetlenmesi söz
konusudur. Kurşun‐Kalay sisteminde kurşun içindeki kalayın katı eriyiği olan α
saf kurşundan daha mukavemetlidir. Bazı ötektik alaşımlar soğuk şekillendirme
ile mukavemetlendirilebilmektedirler. Aynı zamanda bu alaşımları dökümü
sırasında kullanılacak olan aşılayıcılar veya tane inceltici master alaşımlar
kullanılarak tane boyutları kontrol edilebilir. Ötektik dönüşümün gerçekleştiği
alaşımlarda, alaşımının mukavemeti birkaç faktöre bağlı olarak değişmektedir.
• Ötektik Koloni Boyutları: Ötektik dönüşüm sonucu oluşan ötektik tanelerinin
her biri ayrı ayrı çekirdeklenerek büyür. Oluşan bu tanelerin boyutları farklı
yöntemler kullanılarak (hızlı katılaştırma) boyutları azaltılarak alaşımın
dayanımı artırılabilir.

• Lameller Arası Mesafe: Bir ötektiğin lameller arası mesafesi bir β

lamelinin merkezinden bir sonraki β lameline merkezine olan uzaklığı
olarak tanımlanabilrir. Taneler arası mesafenin küçük olması, her bir
lamelin ince olması dolayısıyla α‐β arayüzey alanının büyük olmasını
sağlayacaktır. Buna bağlı olarak da ötektik dayanım artacaktır

31 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Ötektik Alaşımlarda Mukavemetlendirme

Lameller arası mesafe öncelikle ötektiğin büyüme hızı ile belirlenir.

Denklemde yer alana R büyüme hızını (cm/s) ifade etmektedir. Kurşun kalay için
büyüme hızı ile lameller arası mesafe arasındaki ilişki grafikte gösterilmiştir.
Soğuma hızını artırılarak (katılaşma süresi azaltılarak) lameller arası mesafe
azaltılabilir.

32 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Ötektik Alaşımlarda Mukavemetlendirme

• Ötektik Miktarı: Alaşımın kompozisyonu değiştirilerek ötektik kompozisyonda

mikro oluşum elde edilebilir. Şöyleki; Kurşun kalay sisteminde kalay içeriği
%18,3’den %61,9’a yükseltildiğinde mikroyapıdaki ötektik oluşumu miktarı
%0’dan %100’e ulaşır. Ötektik oluşumunun artırılması alaşımın mukavemetini
artırır.

33 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Ötektik Alaşımlarda Mukavemetlendirme
• Ötektik Morfolojisi (Şekli): Bazı alaşımlarda ötektik yapı ince ve sürekli olmayan
lamellerden oluşmaktadır. Al‐Si alaşımlarında görülen iğne şeklindeki ötektik yapı,
alaşımın mikroyapısında yerel gerilmeler oluşturularak tokluğun ve sünekliğin
azalmasına yol açar. Ancak bu iğnemsi yapı modifikasyonla değiştirilebilir.
 Silisyum fazının alüminyum dendritler arasında ince ve bir birine bağlı lifler
şeklinde büyümesini sağlayan modifikasyonlar çekme dayanımını ve % uzamayı
iyileştirir.
 Hızlı soğutulan alaşımlar modifiye edilmiştir. Ancak yavaş soğuma şartlarında
modifikasyonu sağlamak için %0,02 Na veya %0,01 Sr elementleri eklenebilir.
 İki boyutta modifiye değilmiş Si çok küçük yuvarlak parçacıklar halinde görünür.
İğnemsi Si Modifiye edilmiş

34 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK

 Ötektik Alaşımlarda Mukavemetlendirme

35 Prof. Dr. Sultan ÖZTÜRK