3. Struktura i procesy demograficzne.

Polska w 2006 liczyła 38 mln 200 tyś obywateli. Najnowsze dane GUS podkreślają, że w 2006 roku
wzrosła liczba zawieranych małżeń stw, a co za tym idzie i rozwodó w. Wzrosła też liczba narodzonych
dzieci, któ ra jednocześnie przewyższyła liczbę zgonó w. Jest to zjawisko pozytywne, występujące w
niewielu pań stwach Europy.

Niepokojącym zjawiskiem jest ciągły wzrost emigracji, głó wnie ludzi młodych.

Większość Polakó w mieszka w miastach. Dane z 2002 roku wskazują, że w miastach mieszkało 23,6
mln.osó b, a na wsi 14,6 mln.

W Polsce mieszka więcej kobiet niż mężczyzn, ma to związek z większą śmiertelnością tych drugich.

Obserwujemy wydłużanie się wieku Polakó w. W 2004 wskaźnik ten wynosił 70 lat dla mężczyzn i 79 dla
kobiet.

Średni wiek zawarcia małżeń stwa wynosi 23 lata.

W omawianym okresie czasu struktura zawodowa Polakó w ró wnież uległa zmianie. Coraz więcej osó b
znajduje zatrudnienie poza rolnictwem np. w sektorze handlu i usług. Dane z początku lat XXI w
wskazywały, że 54% zatrudnionych pracowało w usługach, 29 % w przemyśle i ok. 16 % w rolnictwie.
Taki spadek jest wskaźnikiem zmian w kierunku społeczeń stwa poindustrialnego. W 2000 roku aktywni
zawodowo stanowili 44% ludności, dla poró wnania w USA 51%. Liczba ta systematycznie spada.

Po 1989 roku, zmieniła się ró wnież struktura klasowo-warstwowa. Dał się zauważyć spadek ilościowy
klasy robotniczej i ubożenie inteligencji, a jednocześnie powstawanie elit ekonomicznych powiązanych z
klasą biznesowo-polityczną. Obecnie możemy wyró żnić następujący podział:

klasa wyższa - wysoko wykwalifikowani specjaliści, właściciele dużych przedsiębiorstw, wysocy

urzędnicy pań stwowi, politycy, artyści, naukowcy.

klasa średnia - właściciele małych i średnich przedsiębiorstw, wykwalifikowani robotnicy, średni kupcy i
rzemieślnicy, inteligencja.

klasa niższa - właściciele małych gospodarstw rolnych, robotnicy, bezrobotni, robotnicy

niewykwalifikowani.

podklasa - osoby stale utrzymujące się z zasiłku dla bezrobotnych.

Wyró żniamy dwa rodzaje ruchliwości (mobilności) społecznej: geograficzną (poziomą) i społeczną
(pionową).

Ruchliwość pozioma
To wszelkiego rodzaju przemieszczanie się ludzi w terenie - migracje, podró że, dojazdy do pracy czy
turystyka.

Ruchliwość pionowa polega na przemieszczaniu się na drabinie społecznej ? przesunięcie z klasy wyższej
do niższej określa się mianem degradacji, natomiast ruch z klasy niższej do wyższej to awans (np. zmiana
przynależności zawodowej do takiej, któ ra przynosi większe zarobki, prestiż, więcej władzy). Drogi
awansu są dostępne tylko w społeczeń stwie otwartym, charakteryzującym się tolerancją, pluralizmem,
akceptacją ró żnic politycznych, rasowych oraz światopoglądowych.
Ruchliwość międzypokoleniowa
Odbywa się w skali ponadpokoleniowej; zazwyczaj zachodzi w sferze edukacyjnej np. w przypadku, gdy
dziadkowie mieli podstawowe wykształcenie, rodzice ? średnie, a wnuki uzyskują dyplom wyższych
uczelni. W Stanach Zjednoczonych zjawisko to można zaobserwować wśró d imigrantó w azjatyckich. W
Ameryce ubodzy wieśniacy z Azji otwierają restauracje czy handlują owocami, a swe dzieci kształcą na
uniwersytetach. Następnie tak wyszkolona kadra staję się elitą lekarską czy naukową. Ameryka jest
typowym społeczeń stwem otwartym, w któ rym awans jednostki jest w szerokim zakresie możliwy, a
także kulturowo oczekiwany i wymagany. Ruchliwość międzypokoleniowa jest typowym zjawiskiem
wśró d imigrantó w zarobkowych, któ rzy w nowym kraju osiedlenia uzyskują szanse radykalnego
poprawienia swej sytuacji życiowej.

Dobra generujące nieró wności społeczne

? dobra materialne, bogactwo ? dobra zaspokajają podstawowe potrzeby człowieka, zapewniają
schronienie, pożywienie, ubranie. Pełnią także role kulturową. Obecnie mamy doczynienia z kreowaniem
potrzeb ? reklamy wzbudzają w nas potrzebę zakupu markowego ubrania, kosmetykó w. Spoty
telewizyjne wytwarzają presję posiadania i definiują pewne produkty jako szczegó lnie pożądane.

? władza ? daje poczuje siły, potęgi, znaczenia a także bezpieczeń stwa. Władza jest dobrem
wymienialnym na inne ? dzięki niej możemy uzyskać korzyści materialne, finansowe, mamy łatwiejszy
dostęp do informacji. Jest dobrem rzadkim ? może istnieć jedynie wtedy, gdy mają ją tylko niektó rzy:
muszą istnieć ci, któ rzy rządzą i ci, któ rzy słuchają rozkazó w. Wyró żniamy trzy rodzaje władzy:
tradycyjną, legalną i charyzmatyczną. Władza tradycyjna wynika z przekonania, że ?tak zawsze było?.
Przejawia się ona np. w zwyczaju przekazywania władzy najstarszemu potomkowi męskiemu w rodzinie.
Władza charyzmatyczna opiera się na szczegó lnych cechach osobowościowych przywó dcy. Władza
legalna jest określona przez prawo ? jej źró dłem są akty prawne.
Ten rodzaj rządó w jest charakterystyczny dla społeczeń stw nowoczesnych, gdzie mamy doczynienia z
rozdziałem kompetencji.

? prestiż ? szacunek, poważanie, sława. Każdy człowiek posiada potrzebę akceptacji przez innych, dlatego
prestiż jest dobrem cenionym. Jest to także dobro instrumentalne ? prestiż może przenieść się na finanse.
Bardzo często bowiem znani sportowcy, muzycy, aktorzy są zatrudniani w reklamach z powodu swojego
uznania społecznego.

? wykształcenie ? dzisiaj w klasyfikacji społecznej określa się ludzi wykształconych jako odrębną grupę ?
knowledge class

? zdrowie ? podstawowy element dobrego wizerunku; dobry stan zdrowia powoduje u nas satysfakcję,
dobre samopoczucie.

Jest to także warunek wszystkich pozostałych wartości: na ogó ł choroba lub niepełnosprawność
uniemożliwiają uzyskanie prestiżu, bogactwa lub władzy.