PLANPROGRAMI PER PROVIM TE

LICENCES PER INFERMIERET E

DIPLOMUAR BACHELOR

RINA KADRIU
Prishtinë,2021
 PERMBAJTJA

Legjislacioni Shëndetësor ........................................................................................................................... 5

1.Parimet e Kujdesit shëndetësor ........................................................................................................... 5
2.Të drejtat dhe detyrimet e qytetarëve (Neni 4 I Ligjit për shëndetësi) ........................................... 6
3.Kujdesi i detyrueshëm shëndetësor (Neni i 14) ................................................................................. 7
4.Standardet e kujdesit shëndetësor ...................................................................................................... 7
5.Nivelet e kujdesit shëndetësor(Neni 15) ............................................................................................. 8
6.Kujdesi parësor shëndetësor(Neni 18) ............................................................................................... 9
7.Kujdesi dytësor shëndetësor(Neni 19) .............................................................................................. 10
8.Kujdesi tretësor shëndetësor(Neni 21) ............................................................................................ 10
9.Sigurimi Themelor Shëndetësor(Neni 59)........................................................................................ 10
10.Llojet e institucioneve shëndetësor(Neni 17) ................................................................................. 11
11.Licencimi i puntorëve shëndetësor (Neni 71)................................................................................. 12
12.Kushtet dhe procedurat e licencimit .............................................................................................. 12
13.Edukimi i vazhdueshëm professional ............................................................................................. 13
14.Kujdesi shëndetësor ne gjendje te jashtzakonshme ...................................................................... 13
15.Kodi etikë infermieror ..................................................................................................................... 14
16.Edukimi themelor professional për profesionistët shëndetësor ................................................... 18
17.Provimi i Licencës ............................................................................................................................ 18
2.Shëndetësi publike .................................................................................................................................. 19
1.Cka është shëndeti publik? ................................................................................................................ 19
2.Definicion i Shëndetit sipas OBSH-së................................................................................................. 19
3.Shëndeti dhe faktorët përcaktues të tij ............................................................................................. 20
4.Indikatorët e Shëndetit ....................................................................................................................... 20
5.Cka nënkupton promovimi I shëndetit sipas OBSH-së ...................................................................... 20
6.Roli I infermierisë në aktivitet parandaluese të sëmundjeve të ndryshme ..................................... 20
7.Cilat janë sëmundjet më të shpeshta në fëmijëri .............................................................................. 21
8.Faktorët kryesor të rrezikut ndaj shëndetit të të rinjëve në Kosovë ................................................ 21
9.Si mund të bëhet parandalimi i sëmundjeve ..................................................................................... 21
10.Parandalimi parësor,dytësor dhe tretësor OBSH-së. ....................................................................... 21
11.Si mund të bëhet promovimi shëndetësor nëpër shkolla ............................................................... 22
12.Cka eshte shkolla shëndet promovuese sipas OBSH-së................................................................... 22
 13.Pse shkolla është mjedis kyc për promovimin e shëndetit ............................................................. 22
14.Emero temat të cilat duhet të shtjellohen në kuadër të promovimit shëndetësor në shkolla ..... 23
15.Faktorët e rrezikut tek sëmundjet kronike jo-ngjitëse .................................................................... 23
16.Detektimi I hershëm tek sëmundjet jo-ngjitëse .................................................................................. 23
17.Karakteristikat e sistemit shëndetësor në Kosovë........................................................................... 24
18.Koncepti i kujdesit parësor shëndetësor .......................................................................................... 24
19.Cështjet etike dhe profesionale ne Infermieri ................................................................................. 24
20.Relacioni Infermier –Pacient............................................................................................................. 24
21.Aspekti etikë i masave preventive si dhe studimet epidemiologjike .............................................. 24
22.Imunizimi dhe kalendari i vaksinimit................................................................................................ 25
23.Kontracepsioni .................................................................................................................................. 26
24.Dezinfektimi ,Deratizimi ................................................................................................................... 26
3.Infermieria klinike dhe urgjenca .......................................................................................................... 27
1.Komunikimi me pacient, klient dhe familjar ...................................................................................... 27
2.Vlerësimi I nevojave të pacientit ........................................................................................................ 28
3.Plani I kujdesit infermieror ................................................................................................................. 28
4.Procesi I kujdesit infermieror ............................................................................................................. 28
5.Aktivitetet e jetes ............................................................................................................................... 29
6.Përgaditja paraoperative e pacientit për intervenime kirurgjike...................................................... 30
7.Kujdesi post operativ .......................................................................................................................... 31
8.Monitorimi i shenjave vitale dhe sekrecioneve ................................................................................. 31
9.Monitorimi I gjendjes së përgjitshme të pacientit pas OP................................................................ 33
10.Menaxhimi I dhimbjes dhe ndërhyrjet infermierore ....................................................................... 33
11.Vendsoja e pacientit në pozitën e duhur pas operacionit ............................................................... 34
12.Rrugët e aplikimit të barnave ........................................................................................................... 34
13.Shoku dhe llojet e tij (anti-shok terapia) .......................................................................................... 35
14.Djegjet-ndihma e parë ...................................................................................................................... 37
15.Diabeti- ndërhyrjet infermierore ...................................................................................................... 38
16.Ndërhyrjet infermierore tek dhimbjet e gjoksit(inarkti I miokardit,astma bronkiale ,bronkiti
obruktiv etj) ............................................................................................................................................ 39
17.Epistaxis(Ndërhyrjet infermierore) .................................................................................................. 42
18.Frakturat (Ndërhyrjet infermierore)................................................................................................. 43
19.Kujdesi i pacientit në gjendje fibrile ................................................................................................. 44
 20.Ekuilibrimi I lëngjeve ......................................................................................................................... 44
21.Kontrolli I infeksioneve ..................................................................................................................... 45
22.Dezinfektimi ...................................................................................................................................... 46
23.Sterilizimi ........................................................................................................................................... 47
24.Edukimi I pacientit ............................................................................................................................ 47
25.Ndihma e pare ................................................................................................................................... 48
26.Rëndësia e dokumentimit infermieror ............................................................................................. 51
27.Katetrizimi urinar .............................................................................................................................. 51
Pytje random te provimit që nuk përfshihen në skript ............................................................................ 54
 Legjislacioni Shëndetësor

1.Parimet e Kujdesit shëndetësor

Kujdesi shëndetësor zbatohet duke u udhëhequr nga parimet themelore, si vijon(Neni 5):
1. Barazia Sigurimi i qasjes së plotë ndaj shërbimeve në Listën e shërbimeve të kujdesit
shëndetësor, pas përcaktimit të saj; për të gjithë qytetarët dhe banorët, përfshirë qasjen e
lehtë deri te institucionet shëndetësore për personat me aftësi të kufizuara;Shpërndarja e
drejtë e burimeve publike për kujdesin shëndetësor duke pasur dallimet socio-ekonomike;
Barazia e plotë e sektorit publik, privat, dhe partneritetit publik-privat gjatë ofrimit të
kujdesit shëndetësor, në pajtim me këtë ligj.
2. Gjithë-përfshirja dhe jo diskriminimi: standarde të barabarta në kujdesin shëndetësor
për të gjithë qytetarët dhe banorët duke siguruar standardet gjatë përmbushjes së kërkesave
në të gjitha nivelet e kujdesit shëndetësor, si dhe sigurim i kujdesit shëndetësor pa
diskriminim në bazë të gjinisë, kombit, racës, ngjyrës, gjuhës, fesë, bindjeve politike,
gjendjes sociale, orientimit seksual, shkallës së aftësive fizike dhe mendore, statusit
familjar dhe moshës.
3. Cilësia: aplikimi i standardeve ndërkombëtare në organizimin, zhvillimin, dhe ofrimin e
kujdesit shëndetësor përkitazi me të gjitha aspektet, përfshirë: trajtimin e fokusuar në
pacientë, përdorimin e resurseve, organizimin e punës, trajnimin, edukimin, licencimin,
akreditimin, udhëzimet etike, dhe mbrojtjen e interesave të shfrytëzuesve të shërbimeve
shëndetësore.
4. Ndershmëria dhe llogaridhënia;
5. Dhënia e prioritetit intervenimeve kost-efektive të kujdesit shëndetësor, të bazuara
në të dhëna;
6. Qëndrueshmëria dhe vazhdueshmëria;
7. Parandalimi dhe zbulimi i hershëm i sëmundjeve nëpërmjet promovimit shëndetësor,
detektimit, dhe politikave publike shumë-sektoriale për përmirësimin e shëndetit;
8. Bashkë-përgjegjësia dhe solidariteti.
 2.Të drejtat dhe detyrimet e qytetarëve (Neni 4 I Ligjit për
shëndetësi)
1. Zbatimi i këtij ligji do të bëhet duke respektuar dinjitetin, të drejtat dhe liritë themelore të njeriut
të përcaktuara me Kushtetutën e Republikës së Kosovës, dhe me marrëveshjet dhe instrumentet
ndërkombëtare, që garantohen me Kushtetutë, dhe zbatohen drejtpërdrejtë në Republikën e
Kosovës.

2. Të gjithë qytetarët dhe banorët kanë të drejtë të qasjes së barabartë në kujdesin shëndetësor.

3. Secili shtetas dhe banor është i obliguar të përkujdeset për shëndetin e tij.

4. Qytetarët dhe banorët, në mënyrë të organizuar, nëpërmjet shoqatave ose individëve të emëruar,
marrin pjesë aktive në krijimin e kushteve më të favorshme për zbatimin e veprimtarisë
shëndetësore dhe realizimin e të drejtave të tyre në kuadër të kësaj veprimtarie.

5. Të drejtat dhe përgjegjësitë e qytetar, banorëve, dhe shfrytëzuesve të tjerë të shërbimeve

shëndetësore në kujdesin shëndetësor rregullohen me Ligjin për të drejtat dhe përgjegjësitë e
qytetarëve në kujdesin shëndetësor.

1. E drejta në kujdes cilësor shëndetësor.

2. E drejta e zgjedhjes
3. E drejta në dinjitetin njerëzor
4. E drejta e komunikimit
5. E drejta e largimit nga institucioni
6. E drejta për të qenë i informuar
7. E drejta e vendimit personal
8. E drejta e refuzimit të dhënies së pëlqimit
9. E drejta e qasjes ndaj dokumentacionit shëndetësor
10. E drejta e ruajtjes së konfidencialitetit dhe aspektit privat të të dhënave shëndetësore

PËRGJEGJËSITË E BANORIT
Gjatë shfrytëzimit të shërbimeve të kujdesit shëndetësor, banori duhet t’i respektojë dispozitat
ligjore, të lidhura me to. Nëse këtë e lejon gjendja shëndetësore banorit, varësisht nga aftësitë dhe
njohuritë e tij banori duhet të bashkëpunojë me punëtorët shëndetësorë, të përfshirë në trajtimin
mjekësor, në mënyrat si vijon:
 1. Informimi mbi të gjitha detajet e domosdoshme për përcaktimin e diagnozës, përgatitjen e
planit të trajtimit dhe për kryerjen e intervenimeve të nevojshme; posaçërisht informimi I
punëtorëve shëndetësorë, për çdo sëmundje të mëhershme, trajtimin
shëndetësor,përdorimin e barnave ose për prodhimet dhe procedurat paramjekësore, si dhe
për afinitetin e tij ndaj faktorëve të rrezikshëm, që mund të dëmtojnë shëndetin;
2. Informimi për çdo detaj në lidhje me sëmundjen e tij, që mund të rrezikojë sigurinë jetësore
ose fizike të të tjerëve, në veçanti mbi ndonjë sëmundje ngjitëse ose mbi ndonjë sëmundje
ose gjendje që e përjashton atë nga ushtrimi i profesionit;
3. Lajmërimi i personave nga të cilët mund të ketë marrë sëmundjen ngjitëse si dhe të
personave, të cilët mund t’i ketë infektuar, në rastin e sëmundjeve ngjitëse;
4. Informimi për të gjitha deklaratat e mëparshme, të dhëna në kuadër të procedurave ligjore,
që kanë lidhje me sëmundjen ose çrregullimin, për të cilën ofrohet kujdesi shëndetësor;
5. T’u përmbahet udhëzimeve, të marra në lidhje me trajtimin mjekësor;
6. Respektimi i rregullave operative të institucionit shëndetësor;
7. Pagesa e bashkëpagesave dhe e çmimeve të tjera;
8. Prezentimi i provave të besueshme për të dhënat personale.

3.Kujdesi i detyrueshëm shëndetësor (Neni i 14)

1. Kujdesi shëndetësor zbatohet në institucionin shëndetësor, ose në banesë të qytetarit ose të

banorit, si dhe në vende të tjera atëherë kur qytetari ose banori ka nevojë për kujdes shëndetësor
emergjent.
2. Kujdesi shëndetësor në institucionin shëndetësor ushtrohet sipas kushteve dhe procedurave të
përcaktuara me këtë ligj, aktet nën-ligjore, si dhe aktet e tjera të përgjithshme të institucionit
shëndetësor.
3. Kujdesi shëndetësor në format e tjera të veprimtarisë shëndetësore ushtrohet sipas kushteve dhe
procedurave të përcaktuara me këtë ligj, dhe aktet e tjera nën-ligjore.
4. Veprimtaria shëndetësore e shtetasve të huaj rregullohet me akt nën-ligjor, të propozuar nga
Ministria dhe të miratuar nga Qeveria.

4.Standardet e kujdesit shëndetësor

1. Praktikat më të mira të kujdesit shëndetësor përcaktohen në formë të udhëzuesve të praktikës
klinike, standardeve, protokolleve dhe rekomandimeve të tjera nga Odat e profesionistëve
shëndetësorë nga neni 78 i këtij ligji, në bashkëpunim me shoqatat përkatëse profesionale.
2. Gjatë zbatimit të kujdesit shëndetësor institucionet dhe profesionistët shëndetësorë, personat
juridik, qytetarët dhe banorët, brenda të drejtave dhe detyrimeve të tyre duhet të ndërmarrin masat
e 9 nevojshme për sigurimin e standardeve cilësore dhe sasiore të kujdesit shëndetësor, të
përcaktuara me aktin nën-ligjor të nxjerrë nga Ministria.
3 .Sistemi i menaxhimit të cilёsisё sё kujdesit shёndetёsor përcaktohet me aktin nën-ligjor nga
paragrafi 2. i këtij neni.
Standardet cilësore të kujdesit shëndetësorë janë:
A. Përparimi i mënyrës së shëndoshë të jetesës
B. Përmirësimi i shëndetit në përgjithësi
C. Përparimi i shëndetit të fëmijëve ,të rinjeve dhe të moshuarëve
D. Përparimi i shëndetit riprodhues
E. Përparimi i shëndetit mendor
F. Parandalimi i sëmundjeve ngjitëse dhe i sëmundjeve jo ngjitëse kronike
G. Rehabilitimi psikofizik i qytetarëve
H. Zhvillimi i burimeve njerëzore dhe institucionale
I. Përmirësimi i shëndetit të personave me aftësi të kufizuara
J. Zbulimi i hershëm i sëmundjeve malinje dhe parandalimi i tyre
Standardet sasiore të kujdesit shëndetësorë janë :
A. Rritja e mesatarës së jetëgjatësisë
B. Zvoglimi i vdekshmerisë së foshnjeve dhe nënave
C. Zvoglimi i sëmundshmërisë së përgjithshme dhe asaj specifike
D. Zvoglimi i shkallës së traumave
E. Zvoglimi i mungesave nga puna për shkak të sëmundjeve ose të lëndimeve

5.Nivelet e kujdesit shëndetësor(Neni 15)

1. Kujdesi shëndetësor organizohet dhe zbatohet në tri (3) nivele: parësor, dytësor dhe tretësor.
2. Shërbimet e kujdesit shëndetësor ofrohen nga institucionet shëndetësore publike, private dhe
publiko–private.
3. Kujdesi shëndetësor sigurohet në nivel: shteti, komune, punëdhënësi, në mënyrë individuale dhe
në nivel të shërbimit profesional.
4. Ndarja e aktiviteteve ndërmjet niveleve të kujdesit shëndetësor realizohet në pajtim me
strategjinë kombëtare të shëndetësisë, si dhe bazuar në parimin e kujdesit parësor shëndetësor si
pikë hyrëse dhe themel të sistemit shëndetësor.
5. Qasja në kujdes shëndetësor sigurohet gjatë njëzet e katër (24) orëve pa ndërprerje, nëpërmjet:
punës në orar të rregullt, punës në ndërrime, kujdestarisë, si dhe punës në kuadër të shërbimit të
urgjencës, në pajtim me orarin e përcaktuar nga institucioni shëndetësor

6.Kujdesi parësor shëndetësor(Neni 18)

1. Kujdesi parësor shëndetësor sigurohet në pajtim me politikat, planet, dhe standardet e
përcaktuara me aktin nën-ligjor të nxjerrë nga Ministria;
2. Kujdesi parësor shëndetësor përfshin:
 2.1. Promovimin shëndetësor, parandalimin, zbulimin e hershëm, diagnostikimin,
mjekimin, dhe rehabilitimin, që kanë të bëjnë me sëmundjet, çrregullimet dhe lëndimet,
përfshirë edhe ndërhyrjet e vogla kirurgjike;
 2.2. Mbrojtjen parandaluese nëpërmjet programeve të promovimit të shëndetit dhe
vizitave sistematike të fëmijëve dhe të rinjve në shkollat fillore, të mesme, dhe të larta në
territorin e Komunës.
 2.3. ruajtjen dhe përparimin e shëndetit publik, përfshirë sero-profilaksinë,
vaksinoprofilaksinë, dhe kimio-profilaksinë në pajtim me ligjin, si dhe arsimimin dhe
edukimin sistematik shëndetësor të popullatës;
 2.4. promovimin e shëndetit oral dhe kujdesit për shëndetin e dhëmbëve;
 2.5. diagnostikimi i hershëm dhe trajtimi i tuberkulozës;
 2.6. organizimin e shërbimeve të urgjencës dhe emergjencës mjekësore si pjesë e sistemit
unik të shërbimeve në të tri nivelet e kujdesit shëndetësor;
 2.7. shërbimet e kujdesit shëndetësor për nëna dhe fëmijë dhe shërbimet e planifikimit
familjar;
 2.8. shërbimet e shëndetit mendor.
3. Komunat janë përgjegjëse për kujdesin parësor shëndetësor publik dhe për vlerësimin e
gjendjes shëndetësore të qytetarëve në territorin e tyre.
4. Komunat obligohen të zbatojnë me prioritet masat prioritare të promovimit dhe parandalimit
në kujdesin shëndetësor.
5. Kujdesi parësor shëndetësor sigurohet dhe zbatohet brenda kornizës shërbimeve të mjekësisë
familjare, në pajtim me aktin nën-ligjor të nxjerrë nga Ministria.
6. Përbërja e ekipit të mjekësisë familjare përcaktohet me aktin nën-ligjor nga paragrafi 1. i këtij
neni. 7. Çdo qytetar dhe banor me vështirësi shëndetësore është i obliguar të lajmërohet fillimisht
tek mjeku familjar, me përjashtim të rasteve emergjente.
8. Prej çdo qytetari dhe banori do të kërkohet të përcaktohet për një mjek familjar.
9. Çdo qytetar dhe banor ka të drejtë të përzgjedhë mjekun familjar në komunën ku jeton, brenda
zonës së përfshirjes të përcaktuar nga komuna, dhe ka të drejtë ta ndërroj atë;
10. Profesionistët në kujdesin parësor shëndetësor do të bashkëpunojnë me profesionistët
shëndetësor në nivelin dytësor dhe tretësor, në pajtim me këtë ligj.
11. Me qëllim të rritjes së cilësisë së shërbimeve shëndetësore, institucionet në nivel parësor të
kujdesit shëndetësor do të sigurojnë bashkëpunimin ndërsektoral me shërbimet e mirëqenies
sociale, me shërbimet edukativo arsimore dhe organet e sigurisë publike, me organizatat e
veçanta profesionale, si dhe me organizatat humanitare qeveritare e joqeveritare.
12. Standardet e organizimit dhe funksionimit të shërbimit të mjekësisë familjare, përcaktohen
me aktin nën-ligjor nga paragrafi 1. i këtij neni.
13. Me qëllim të mbështetjes së shërbimeve të mjekësisë familjare, Ministria mbikëqyrë dhe
rregullon shërbimet e integruara të kujdesit parësor shëndetësor, në pajtim me këtë ligj.

7.Kujdesi dytësor shëndetësor(Neni 19)

1. Kujdesi dytësor shëndetësor përfshinë: shërbimet spitalore, shërbimet jashtë-spitalore:
diagnostike; terapeutike, rehabilituese, transportin emergjent, si dhe shërbimet e shëndetësisë
publike.
2. Organizimi dhe veprimtaria e institucioneve shëndetësore nga paragrafi 1. i këtij neni
përcaktohet me akte nën-ligjore të nxjerra nga Ministria.

8.Kujdesi tretësor shëndetësor(Neni 21)

1. Kujdesi tretёsor shёndetёsor organizohet dhe ofrohet në institucione të licencuara nga
Ministria ku krahas veprimtarisë shëndetësore ofrohet edhe shkollim universitar, shkollim
specialistik dhe subspecialistik, si dhe puna kërkimore – shkencore.
2. Kujdesi tretësor shëndetësor përfshinë: kujdesin e avancuar shëndetësor: spitalor, jashtë
spitalor, dhe të shëndetësisë publike; shërbimet konziliare; dhe transportin emergjent.
3. Institucionet nga paragrafi 1. i këtij neni duhet të kenë Drejtor për arsim dhe shkencë, që
propozohet nga fakulteti përkatës i shkencave mjekësore.
4. Në institucionet nga paragrafi 1. i këtij neni udhëheqësit e njësive profesionale shëndetësore,
krahas kualifikimit specialistik, duhet të kenë thirrje akademike të profesorit, ose në mungesë të
profesorit, thirrje të doktorit të shkencave ose përgatitje të lartë profesionale, si dhe duhet të jenë
të punësuar në orar të plotë të punës në këto institucione.
5. Organizimi dhe zbatimi i procesit edukativ dhe arsimor në institucionet nga paragrafi 1. i këtij
neni përcaktohet me akt nën-ligjor të propozuar nga Ministria e Shëndetësisë, Ministria përkatëse
e arsimit, dhe Universiteti i Prishtinës, të miratuar nga Qeveria.

9.Sigurimi Themelor Shëndetësor(Neni 59)

1. Shërbimet e kujdesit shëndetësor themelor që mbulohen nga AFSH, përcaktohen në Listën e
shërbimeve të përpiluar nga komiteti teknik i emëruar nga Ministri i Shëndetësisë në fillim të çdo
viti fiskal; të miratuar nga Qeveria, në pajtim me resurset financiare në dispozicion dhe nevojat
shëndetësore të popullatës.
2. Lista nga paragrafi 1. i këtij neni dorëzohet në AFSH së bashku me deklaratën financiare mbi
mundësit për mbulesën financiare të pakos së propozuar të shërbimeve.
3. Shërbimet e kujdesit shëndetësor themelor, sigurohen në institucionet e licencuara shëndetësore,
publike dhe private, si dhe ato në kuadër të partneritetit publiko-privat, në të tri nivelet e kujdesit
shëndetësor, me të cilat AFSH ka nënshkrua kontratë.
4. Rimbursimi i barërave dhe materialit shpenzues medicinal bëhet vetëm atëherë kur bari ka qenë
i përshkruar nga ana e shërbimit të mjekësisë familjare, në recetë zyrtare, dhe me emër gjenerik.
5. Shërbimet plotësuese të kujdesit shëndetësor që nuk janë pjesë e Listës nga paragrafi 1. i këtij
neni do të mund të sigurohen me pagesën e premiumit të sigurimit shëndetësor në kompanitë
private të sigurimeve shëndetësore në vend ose publike dhe private jashtë vendit ose me pagesë të
drejtpërdrejtë të çmimit të shërbimit në institucionin shëndetësor.

10.Llojet e institucioneve shëndetësor(Neni 17)

1. Llojet e institucioneve në sistemin shëndetësor të Republikës së Kosovës janë të njëjta në
sektorin:
publik, privat, dhe publiko-privat.
2. Institucionet e nivelit parësor të kujdesit shëndetësor janë:
2.1. Qendra kryesore e mjekësisë familjare me njësitë përbërëse të përcaktuara me aktin
nën-ligjor të nxjerrë nga Ministria;
3. Institucionet e nivelit dytësor të kujdesit shëndetësor janë:
 3.1. Spitali i përgjithshëm dhe special me njësitë përbërëse të përcaktuara me aktin nën-
ligjor
 të nxjerrë nga Ministria;
 3.2. Poliklinika specialistike;
 3.3. Ambulanca specialistike
 3.4. Ambulanca stomatologjike
 3.5. Qendra e shëndetit mendor me Shtëpinë për integrim në bashkësi;
 3.6. Qendra e transfuzionit të gjakut;
 3.7. Qendra e rehabilitimit fizikal dhe klimatik;
 3.8. Qendra e mjekësisë sportive;
 3.9. Qendra e mjekësisë së punës;
 3.10. Qendrat rajonale të shëndetësisë publike.
  3.11. Qendra për rehabilitimin e të dëgjuarit dhe të folurit.
4. Institucionet e nivelit tretësor të kujdesit shëndetësor janë:
 4.1. Qendra klinike universitare;
 4.2. Qendra klinike universitare stomatologjike;
 4.3. Instituti kombëtar i shëndetësisë publike;
 4.4. Qendra kombëtare e mjekësisë së punës;
 4.5. Qendra kombëtare e mjekësisë Sportive;
 4.6. Qendra kombëtare e transfuzionit të gjakut;
 4.7. Qendra kombëtare e telemjekësisë.
5. Barnatoret janë institucione shëndetësore që funksionojnë në të tri (3) nivelet e kujdesit
shëndetësor.
6. Institucionet në shërbimin shëndetësor të burgjeve janë:
 6.1. Ambulanca e burgut;
 6.2. Stacionari i burgut;
 6.3. Institucioni shëndetësor për trajtimin e personave me nevoja të veçanta;
 6.4. Institucioni shëndetësor për kujdesin e nënës dhe fëmiut.

11.Licencimi i puntorëve shëndetësor (Neni 71)

1. Pas përfundimit të suksesshëm të provimit profesional profesionisti shëndetësor duhet të

regjistrohet pranë odës së profesionistëve nga neni 78 i këtij ligji.
2. Licencimi i profesionistit shëndetësor bëhet nga Oda përkatëse e profesionistëve shëndetësorë,
në pajtim me këtë ligj.
3. Licencimi i profesionistëve të huaj shëndetësor zbatohet në bazë të aktit nën-ligjor të
propozuar nga Ministria dhe të nxjerrë nga Qeveria.
4. Profesionisti shëndetësor mund të ofrojë shërbime shëndetësore në mënyrë të pavarur vetëm
pas marrjes së licencës.
5. Pas licencimit nga paragrafi 2. i këtij neni, profesionisti shëndetësor që përcaktohet për të
punuar në ambulantat e mjekësisë familjare në viset rurale do të punësohet menjëherë në kuadër
të shërbimit të mjekësisë familjare për periudhën prej dy (2) viteve.
6. Mjetet e nevojshme financiare për zbatimin e paragrafit 5. të këtij neni do t’i sigurojë
Ministria.

12.Kushtet dhe procedurat e licencimit

Licencim - procedura për dhënien e lejes profesionistit shëndetësor ose institucionit
shëndetësor që të merret me veprimtari shëndetësore në Kosovë dhe që është i autorizuar ta
ushtrojë veprimtarinë shëndetësore në pajtim me ligjin e zbatueshëm në Kosovë.
Kriteret për Licencim me Bachelor:
1. Kopja e letërnjoftimi apo pasaporta valide e Republikës së Kosovës.
2. Extrakti i lindjes apo Çertifikata e Marteses(për femrat e martuara) jo më e vjetër
se 6-muaj .
3. Diploma e noterizuar (Profili Shëndetësorë) në noterizim të ceken Emri, Mbiemri,
Nr. Personal nr. Protokolit të diplomës, dhe të lidhen me vulën e noterit.
4. Çertifikata për kryerjen e Provimit në Minstrinë e Shëndetësisë.
5. Sqarim: Nëse shkollimi është përfunduar jashtë vendit duhet bërë nostrifikimi
nga MASHT dhe poashtu noterizimi i Diplomës.
Pas Shqyrtimit të lëndës nga komisioni lënda refuzohet nëse:
1. Dokumenti i identifikimit i skaduar(Letërnjoftim apo pasaportë),
2. Extrakti më i vjeter se 6 muaj,
3. Dokumentet nuk janë të skanuara,
4. Nëse diploma nuk është e noterizuar nga noteri.
5. Gjithashtu egziston mundësia që komisioni të kërkoj verifikimin e dokumenteve duke
sjellë origjinalin e tyre.

13.Edukimi i vazhdueshëm professional

 Profesionistët shëndetësor obligohen të marrin pjesë në zhvillimin e vazhdueshem

profesional më qëllim të ruajtjes dhe ngritjes të kualifikimeve të tyre profesionale
 Institucionet shëndetësore janë të obliguara që të mundeëojnë zhvillimin e vazhdueshëm
professional të puntorëve të tyre shëndetesor në pajtim me këtë ligj dhe aktet e
përgjithshme të institucionit
 Zhvillimi i vazhdueshem profesional dokumentohet me kredi të zhvillimit të
vazhdueshem profesional(ZHVP)te evidentuara në portfolion personale.
 Numri i krediteve te ZHVP-së lloji i trajnimeve, legjitimiteti i institucioneve për të ofruar
kredi të ZHVP-së dhe qështje të tjera relevante për zhvillimin e vazhdueshëm personal
do të jenë në autoritetin e odës përkatëse të profesionistëve shëndetësor nga neni 78 i
këtij ligji.

14.Kujdesi shëndetësor ne gjendje te jashtzakonshme

1. Zbatimi i kujdesit shëndetësor gjatë gjendjes së emergjencës sigurohet nga ana e Ministrisë në
pajtim me këtë ligj dhe legjislacionin tjetër në fuqi.
2. Aktivitetet e kujdesit shëndetësor në rastet e emergjencës nga paragrafi 1. i këtij neni
përfshijnë:
2.1. zbatimin e dispozitave ligjore në fuqi;
2.2. adaptimin e sistemit të kujdesit shëndetësor në përputhje me planin emergjent;
2.3. zbatimin e ndryshimeve në sistemin e referimit dhe të udhëheqjes;
2.4. sigurimin e shërbimit emergjent të kujdesit shëndetësor për qytetarët;
2.5. veprimin e institucioneve të përkohshme shëndetësore;
2.6. aktivizimin e kapaciteteve plotësuese dhe të rezervave.
3. Gjatë gjendjeve emergjente të drejtat e qytetarëve të përcaktuara me ligje, do të garantohen
deri
në masën që nuk e rrezikon efikasitetin e masave të ndërmarra për tejkalimin e tyre.
4. Dinjiteti i qytetarit do të respektohet në tërësi dhe vazhdimisht, pavarësisht nga kufizimet që i
përcakton paragrafi 3. i këtij neni.
1. Qeveria, organizon, përgatit, dhe financon aktivitetet për realizimin e kujdesit shëndetësor në
rrethana të gjendjes së jashtëzakonshme.
2. Aktivitetet përgatitore të Qeverisë për sigurimin e kujdesit shëndetësor gjatë gjendjes së
jashtëzakonshme përfshijnë:
2.1. sigurimin e aktiviteteve planifikuese;
2.2. përcaktimin e strukturave të udhëheqjes;
2.3. përcaktimin e detyrimit të bashkëpunimit ndërmjet autoriteteve sektoriale dhe
komunale;
2.4. zhvillimin e rregullativës ligjore dhe administrative;
2.5. sigurimin e stoqeve të medikamenteve dhe të materialit shpenzues medicinal;
2.6. ripërtrirjen e rezervave shtetërore për shëndetësi, deri në masën e nevojshme;
2.7. sigurimin e trajnimeve për shërbimet e kujdesit shëndetësor përkitazi me gjendjet e
jashtëzakonshme.

1. Institucionet shëndetësore obligohen të zhvillojnë plane për situatat e gjendjeve të

jashtëzakonshme.
2. Kushtet formale për planet nga paragrafi 1. i këtij neni përcaktohen me akt nën-ligjor të
nxjerrë nga Ministria.

15.Kodi etikë infermieror

Me këtë Kod Etik të Infermierëve,Mamive dhe Profesionistëve tjerë Shëndetësor përcaktohen
parimet bazë të sjelljes profesionale, raporti me pacientët, bashkëpunimi me ekip të kujdesit
shëndetësor, respektimi i fshehtësisë profesionale, edukimi i vazhdueshëm profesional, mbrojtja
e
pacienteve nga rreziku, përgjegjësitë që kanë të bëjnë me çështje etike dhe marrëdhëniet me
Infermier, Mami dhe Profesionistë tjerë shëndetësor.
Neni 2
Parimet Themelore
Parimet bazë të sjelljes profesionale të Infermiereve, Mamive dhe Profesionistëve tjerë
Shëndetësor:
Infermierët duhet:
• Të respektojnë pacientin si qenie njerëzore.
• Të respektojnë të drejtat e pacienteve, integritetin e tyre fizik dhe mendor.
• Të respektojnë personalitetin dhe privatësinë e pacientit.
• Të respektojnë botëkuptimet dhe besimet fetare të pacientit.
• Të sigurohet që pacienti ka dhënë pëlqimin e tij para kryerjes së çfarëdo
shërbimi dhe kujdesi shëndetësor ndaj tij/saj.
• Të ruaj fshehtësinë profesionale.
• Të bashkëpunoj me anëtarët tjerë të ekipit.
• Të ruaj dhe avancoj njohuritë dhe aftësitë e saj/tij profesionale.
• Të jetë një person i besueshëm.
• Të veproj për të njohur rrezikun ndaj pacientëve dhe të reduktoj atë në
nivelin më të ultë të mundshëm.
• Të mbroj dhe mbështet shëndetin e pacientit.
• Të ruaj dhe ngrit reputacionin e mirë të profesionit të infermierit.
Neni 3-Raporti ndaj pacientit
Infermierët, Mamitë dhe Profesionistet tjerë Shëndetësor duhet që:
 Të krijojnë raporte të drejta dhe korrekte me pacientët dhe familjarët e tyre duke
shfrytëzuar promovimin e shëndetit, edukimin shëndetësor dhe të gjitha format e
mundshme për të përhapur dhe ofruar shërbime sa më cilësore shëndetësore.
 Kujdeset infermierore të dhëna të jenë në vazhdimësi, plotësisht efikase, dhe korrekte,
pra të kenë të dhëna të sakta se kush janë pacientët e tij/saj që arrihet përmes kartelave
identifikuese, t’iu jep atyre përgjigje kur ata kanë nevojë, t’iu siguroj kushte të mira
higjienike, t’I njoftoj ata edhe me persona dhe profesionistë tjerë shëndetësor etj.
 Të respektojnë intimitetin dhe sekretin profesional si një përgjigje korrekte ndaj besimit
të ndërsjellë që krijohet mes tyre dhe pacientëve apo edhe familjarëve, po edhe të
 angazhohen për kushte sa më të mira për pacientin duke i përshtatur ato edhe me gjendjen
psike - fizike të pacientit,rregullat apo zakonet e tij/saj, si dhe duke respektuar edhe
pikëpamjet etnike apo të besimit fetar.
 Kursesi të mos të marrin pjesë në asnjë mënyrë në përshpejtimin e vdekjes edhe kur një
kërkesë e tillë vjen nga vetë pacienti apo edhe nga familjari apo i afërmi.
 Të kenë raporte partneriteti që d.m.th ofrimi i shërbimeve korrekte shëndetësore dhe
marrja e atyre shërbimeve shëndetësore, duke respektuar njëri tjetrin, dhe duke e ditur
edhe përfundimin e kësaj lidhjeje që gjithmonë duhet kontribuar dy palët infermierët dhe
pacientët apo familjarët e tyre.
Neni 4-Bashkëpunimi me ekipin
Infermierët bashkëpunojnë me kolegët e tyre dhe me profesionistët e tjerë të ekipit, për përkrahje
të një ambient shëndetësor, në të cilin mundësohet praktikimi më i siguritë, kompetent dhe moral
për përkujdesje dhe mirëqenie të pacientëve /klientëve dhe të tjerëve në këtë mjedis, bazuar në
përgjegjësitë dhe në akordim të plotë me rolin e tyre si profesionistë shëndetësor. Infermierët,
shkathtësitë dhe dituritë e tyre i ndajnë me anëtarët tjerë të ekipit, në mënyrë që të përfitojnë
edhe profesionistët, por më së shumti të përfitojnë pacientët/klientët dhe popullata në përgjithësi.
Infermierët mbështesin kolegët e tyre kur veprojnë me besnikëri në mbrojtje të
pacientëve/klientëve.
Neni 5-Fshehtësia Profesionale
Infermierja /i obligohet të ruaj të gjitha të dhënat lidhur me pacientin të cilat i ka marrë gjatë
ofrimit të kujdesit shëndetësor. Ruajtja e sekretit profesional për infermieren është detyrë morale
dhe ligjore. Dhënia e fshehtësisë profesionale / bartja e fshehtësisë është e lejuar në rrethanat e
caktuara vetëm brenda një ekipi të punëtorëve shëndetësor dhe konsiderohet si sekret i
ndarë.Infermieria është e detyruar të intervenoj në qoftë se pjesëmarrësit e tjerë të ekipit të
kujdesit shëndetësor, nuk respektojnë detyrimin e sekretit profesional.Infermierja është e liruar
nga sekreti profesional kur një personi tjetër i rrezikohet shëndeti, kur është me interes të
përgjithshëm për shëndetin e komunitetit dhe atëherë kur autoritetet kompetente marrin një
vendim të tillë .
Neni 6-Edukimi i vazhdueshëm
Infermierët, Mamit dhe Profesionistët tjerë Shëndetësor pjesëtarë të odës së Infermierëve të
Kosovës duhet të mbajnë njohurit e aftësimit bashkëkohor gjatë tërë jetës në punën e tyre.
Infermieret për të punuar duhet të kenë aftësi , njohuri të nevojshme dhe aftësi efektive për
funksionimin sa me efektiv të punës së tyre.
Infermieret duhet të përcaktojnë qartë kufijtë e kompetencës së tyre profesionale, dhe kështu të
punojnë dhe të pranojnë përgjegjësinë për veprimtarin për të cilën janë të kualifikuar. Në qoftë se
një procedurë e cila nuk është në shkallën e kompetencës së infermierëve apo jashtë
fushëveprimit të saj, ka për të kërkuar ndihmë dhe mbikëqyrjen e profesionistëve kompetent dhe
nuk duhet të zbatoj një procedurë të tillë në qoftë se mund të dëmtoj drejtpërdrejtë ose tërthorazi
pacientin. Infermierët kanë detyrim për të ndihmuar studentët e infermierisë dhe mamive në
punën e tyre praktike.
Neni 7-Reputacioni i Infermiereve, Mamive dhe Profesionisteve tjerë Shëndetësor
Infermierët, Mamitë dhe Profesionistet tjerë Shëndetësor duhet të veprojnë në mënyrë qe të rrisin
reputacionin e profesionit të vet. Infermierët, Mamitë dhe Profesionistët tjerë Shëndetësor nuk
mund të përdorin statusin e tyre për të promovuar produkte komerciale me qëllim të përfitimit
material. Ata nuk mund të lejojnë që asnjë interes të ndikoj në gjykimin e tyre profesional.
Infermierët, Mamitë dhe Profesionistet tjerë Shëndetësor duhet të refuzojnë çdo dhuratë apo
favor që mund të interpretohet si një përpjekje për të marrë përfitime personale. Infermierët nuk
guxojnë të kërkojnë apo të pranojnë të holla nga pacientët apo nga të afërmit e tyre.
Neni 8-Mbrojtja e pacientit nga rreziqet
Infermierët, Mamitë dhe Profesionistët tjerë Shëndetësor, duhet të punojnë për zhvillimin e
kujdesit infermieror me ekipet e tjera, të cilët kanë përparësi sigurinë dhe shëndetin e pacientit.
Në situata ku kërkohen standardet profesionale, dhe nuk mund të evitosh pasojat, infermierët,
mamitë dhe profesionistët tjerë shëndetësor, duhet të njoftojnë personin përgjegjës me raport me
shkrim. Infermierja/i, mamia kryesore apo udhëheqësi i ekipit shëndetësor, ka përgjegjësi të
veçantë ndaj kolegeve dhe pacientëve. Nëse ballafaqohen me dilemën profesionale, obligohet të
konsultohet me organet përkatëse të OIK-ut, duke pasur parasysh gjithmonë në rendin e parë
duhet të jetë interesi dhe siguria e pacientit. Në rastet emergjente si në punë edhe jashtë orarit të
punës, infermieri, mamia apo edhe profesionistët e tjerë shëndetësor e kanë për obligim
profesional të ofrojnë ndihmën e parë duke llogaritur në kompetencat personale.
Neni 9-Përgjegjësitë Etike
Në qoftë se një infermier nuk është i sigurt se situata e përcaktuar nuk është në përputhje me këtë
kod etik atëherë duhet të konsultohet me organet përkatëse të OIK-ut. Një infermiere e cila vënë
re se kolegia e saj shkel parimet Etike të sjelljes profesionale duhet të lajmëroj organet
kompetente të OIK-ut. Infermieret nuk do të bëjnë kërkesa që kanë për qëllim të dëmtojnë ose
për të fyer dikë. Infermieret bashkëpunojnë me organet e OIK
Neni 10-Raportet në mes të infermierëve
Infermierët apo profesionistët tjerë shëndetësor duhet të bashkëpunojnë me kolegët e tyre dhe të
sillen ndaj tyre ashtu siç do të donin që ata të sillen ndaj saj\tij. Infermierët dhe profesionistët
tjerë shëndetësor duhet të kujdesen për dinjitetin e tyre dhe të kolegëve nëpërmjet sjelljeve të
cilat shprehin respekt dhe solidaritet gjatë kurimit dhe kujdesit infermieror. Infermierët apo
profesionistët tjerë shëndetësor duhet të shprehin falënderimin ndaj mësuesveatyre që ua mësuan
dituritë dhe shkathtësitë profesionale.
Neni 11-Qasja/ Lidhja/ raporti me OIK-un
Infermierja, Mamia dhe Profesionistet tjerë Shëndetësor, OIK-un e konsideron bazë profesionale,
duke e ruajtur dhe promovuar reputacionin e saj si në profesion ashtu dhe në publikun e
gjerë.Infermierja, Mamia dhe Profesionistet tjerë Shëndetësor, është e obliguar të respektoj të
gjitha aktet e përgjithshme dhe vendimet dhe udhëzimet e tjera të OIK-ut dhe të përmbushë të
gjitha detyrimet ndaj odës.
Neni 12-Dispozitat përfundimtare
Respektimi i dispozitave te këtij kodi janë të detyrueshëm për të gjithë anëtarët e OIK-
ut.Dispozitat e këtij kodi janë obligim për të gjithë infermierët, mamitë dhe profesionistet tjerë
shëndetësor. Lëndimet dhe sanksionet për shkelje të këtij kodi do të përcaktohen me akt të
përgjithshëm të odës.

16.Edukimi themelor professional për profesionistët shëndetësor

Neni1/Udhëzimi adiministrativ16/2003
1. Organizohet edukimi themelor professional për doktorët e ardhshëm të mjekësisë dhe
stomatologjisë,të cilët vijojnë vitin e gjashtë të studimeve në Fakultetin e Mjekesise,UP
dhe për të gjithë profesionistët shendetesorë të cilat kanë diplomuar në njërën nga degët
e këtij Fakulteti.
2. Edukimi themelor profesional nga paragrafi paraprak zbatohet në bazë të Programit të
aprovuar nga Ministria dhe Fakulteti i mjekësisë ,UP.
3. Edukimi themelor professional mbështetet në plan-programin dy vjeqar që përman dy
module një vjeçare .
4. Mbikqyrës i zbatimit të programit të Edukimit themelor Profesional për të gjitha
kategoritë e profesionistëve shëndetësorë është Bordi I Edukimit të vazhdueshëm
Profesional,pranë MInistrisë.
5. Bordi duhet të lëshoj dëshminë përkatëse pas përfundmit të suksesshëm të Edukimit
themelor profesional.

17.Provimi i Licencës

1. Për të fituar të drejten e ushtrimit të veprimtarisë së pavarur shëndetësorë kategoritë e

profesionistëve shëndetësor nga neni 2,3 dhe 4 duhet ti nënshtrohen provimit të
licencës.
2. Doktorët e mjekësisë dhe stomatologjisë duhet t i nënshtrohen provimit të licencës
pas diplomit në Fakultetin e mjekësisë.
3. Magjistrat e farmacisë,Infermierët e diplomuar, Fizioterapistët e diplomuar dhe
mamitë e diplomuara duhet t i nënshtrohen provimit të licencës pas përfundimit të
modulit të parë të programit nga neni 1 dhe 2.
4. Provimin e licencës e organizon Bordi për Licencim për Regjistrim të Puntorëve
Shëndetësorë pranë Ministrisë.
 5. Provimin e licencës e zbaton Komisioni për provim të licencës.
6. Komisionin e përbëjn tre antarë ,të emëruar nga Ministri i Shëndetësisë me propozim
të Bordit përmes Sekretarit të Përhershëm të Ministrisë .
7. Duhet te emërohen katër komisione për kategorite profesionale,si vijon:
i. Doktor të mjekësisë
ii. Doktor të stomatologjisë
iii. Magjistër të farmacisë dhe
iv. Infermierë,fizioterapistë dhe mami të diplomuar
8. Provimi i licencës duhet të përfshijë lëmenjt, si vijon:
i. Legjislacioni shëndetësor
ii. Shëndetësia publike
iii. Mjekësia urgjente
9. Pas përfundimit të suksesshëm të provimit të licencës.Bordi duhet të lëshojë
çertifikatën e licencës të nënshkruar nga Ministri i Shëndetësisë dhe Kryetari i
Komisionit.
10. Nëse Kandidati dështon në provim, ai /ajo ka të drejtë të kandidojë përsëri për
provimin e licencës ,pa kufizime kohorë.

2.Shëndetësi publike
1.Cka është shëndeti publik?

Shëndeti publik është shkenca dhe arti i parandalimit të sëmundjeve,zgjatjes së jetës dhe
promovimit të shëndetit fizikë si dhe eficienca përmes organizimit në komunitet ,kontrolli i
infeksioneve në komunitet,edukimit të individëve në principet e higjienës personale, organizimi i
shërbimeve mjekësore dhe infermierore me qëllim të diagnostikimit të hershëm dhe parandalimit
të sëmundjeve,si dhe krijimin e mekanizmave social që do siguronin një standard të jetesës që
promovon ruajtjen e shëndetit të cdo individi në komunitet (Winslow,1920).
Donald Acheson në vitin 1988 definon shëndetin publik si: Shkenca dhe arti I parandalimit të
sëmundjeve,zgjatjes së jetës dhe promovimit,mbrojtjes si dhe përmirsimit të shëndetit përmes
përpjekjes së organziuar të shoqërisë,

2.Definicion i Shëndetit sipas OBSH-së

Shëndeti është gjendja e mirëqenjës së plotë fizike, mendore dhe shoqërore ,jo thjeshtë mungesa
e sëmundjes apo dobësive(WHO,1948).

3.Shëndeti dhe faktorët përcaktues të tij

Faktorët të cilët të cilët ndërveprojnë mes vete për të përcaktuar gjendjen e individëve apo
populates janë :
 Faktorët personal(gjenetike dhe biologjike qe percaktojne predispozitat e individit ndaj
semundjes (mosha,gjinja,trashegemia) ,Faktoret e stilit te jeteses
 Faktorët shoqëror-ekononikë
 Faktorët mjedisor

4.Indikatorët e Shëndetit

Indikatorët e shëndetit janë karakteristika të matshme të një popullate të cilat përdoren nga
studiuesit si evidencë mbështetëse për përshkrimin e shëndetit të një popullsie.Në indikatorë të
shëndetit bëjnë pjesë:
 Shkalla e vdekshmërisë
 Jetegjatesia
 Shkalla e vdekshmërisë foshnjore
 Shkalla e vdekshmërisë së nënave
 Shkalla proporcionale e vdekshmërisë

5.Cka nënkupton promovimi I shëndetit sipas OBSH-së

Në vitin 1986 Organizata botërore e Shëndetësisë definon Promovimin e shëndetit si :Procesi i

aftësimit të njerëzve për të rritur kontrollin ndaj shëndetit dhe për të përmirësuar shëndetin e
tyre.

6.Roli I infermierisë në aktivitet parandaluese të sëmundjeve të ndryshme

Roli i Infermirëve në sistemin shëndetësor është esencial ,infermierët kanë detyrë përmirsimin e
shëndetit të pacientëve përmes rekomandimeve të bauar në evidence duke inkurajuar individët në
shfrytëzimin e shërbimeve parandaluese sic janë kontrollat(screenings),këshillimet si dhe
medikamenteve parandaluese.Përmes edukimit të shëndetit public ,infermierët mund të
inkurajojnë grupe të mëdha të njerëzve që të angazhohen në stil jetësor të shëndetshëm.
 7.Cilat janë sëmundjet më të shpeshta në fëmijëri

Infeksionet janë sëmundjet kryesore tek fëmijët (Jalanko 2009; Huttunen 2002, 79), dhe
veçanërisht në foshnjëri. Të gjithë fëmijët marrin sëmundje infektive dhe statistikisht ato janë
arsyeja më dërrmuese për mungesën në shkollë.Përveç infeksioneve të frymëmarrjes, diarres,
infeksioneve të lëkurës dhe varicellës,Hepatiti A ,gripi sezonal,meningjiti etj prekin fëmjët
sidomos gjatë dimrit.

8.Faktorët kryesor të rrezikut ndaj shëndetit të të rinjëve në Kosovë

Lëndimet,Dhuna,Shëndeti mendor ,perdorimi I drogave dhe alohoolit,semundjet infective dhe

STI,faktoret ekonomikë.

9.Si mund të bëhet parandalimi i sëmundjeve

Parandalimi I sëmundjeve,definohet si intervenim specific bazuar ne individ dhe komunitet me qëllim të

reduktimit të sëmundjeve dhe faktorëve të rrezikut .Sipas OBSH-së ekzistojnë tre nivele të parandalimit
të sëmundjeve:parandalimi parësor ,dytësor dhe tretësor.

10.Parandalimi parësor,dytësor dhe tretësor OBSH-së.

Parandalimi primar:Ka për qëllim parandalimin para se sëmundja apo lëndimi të shfaqen.Kjo arrihet
përmes parandalimit të ekspozimit ndaj rreziqeve që shkaktojnë sëmundje apo lëndim,ndryshimit të
sjelljeve të pashëndetëshme dhe jo të sigurta.Shembujt pëfshijnë:

 Legjislacion për kontrollin apo ndalimin e produkteve me rrezikshmëri të lartë(azbesti)ose

mandatimi i praktikave të sigurta dhe të shëndetëshme(si përdorimi I rripit të sigurimit apo
helmetave ne biçikleta etj.)
 Edukimi në lidhje me zakonet e shendetshme(psh ushqimi i shëndetëshë,aktivitet fizike,non-
smoking)
 Imunizimi kundër sëmundjeve infective.

Parandalimi dytësor ka për qellim të reduktoj impaktin e sëmundjes apo lëndimit që tani më është
shfaqur.Kjo arrihet përmes detektimit dhe trajtimit sa më të shpejt të mundshëm në mënyre që të
ndalojmë apo zvoglojmë progresin,inkurajimin e strategjive personale per parandalim te rikthimit të
sëmundjes apo lëndimit.Shembujt përfshijnë:

 Kontrollat e rregullta dhe teset ekzaminuese për detektimin e sëmndjes në fazat e

hershme(mamogrami për detektimin e kancerit të gjirit).
 Marrja e dozave të ulta të aspirinës ,apo ushtimet fizike për parandalimin e sulmeve të zemrës
apo giditjeve në tru.
  Puna e modifikuar në mënyrë që puntorët e lënduar të kthehen të sigurtë në punë.

Parandalimi tretësor ka për qëllim lehtësimin e ndikimit të një sëmundje që është akoma prezente apo
lëndimi që ka efekte që zgjasin akoma.Kjo arrihet përmes edukimit të personave në lidhje me
menaxhimin e problem komplekse afatgjate(sëmundjet kronike,paaftesitë e përhershme)me qëllimit të
përmirsimit të aftësitë për të funksionuar,kualitetit të jetës si dhe jetëgjatësisë.Shembujt përfshijnë:

 Programet për menaxhimin e sëmundjeve kronike(diabetit,artritit,depresionit etj)

 Grupet mbështetëse që lejojnë pjesëmarrësit që të ndajnë strategjitë e tyre për mirëqenje
 Programet rehabilituese

11.Si mund të bëhet promovimi shëndetësor nëpër shkolla

 Nxit shëndetin dhe të mësuarit me të gjitha masat që ka në dispozicion.

 Angazhon zyrtarët arsimore dhe të shëndetësisë,mësimdhënësit,unionet e
mësimdhënësve,nxënesve,prindërit,ofruesit e shërbimeve shëndetësore si dhe udhëheqësit
e komuniteteve në menyrë shkolla të jetë një vend i shëndetëshëm.
 Ka qëllim ofrimin e një ambienti të shëndetshëm,edukim shëndetësor si dhe programe për
promovimin e shëndetit për personelin,përgrame të këshillimit dhe mbeshtjetjes së
shëndetit mental
 Implementimi I politikave dhe praktikave që respektojnë mirëqenjen individuale dhe
dinjitetin,ofrojne mundesi suksesi duke njohur përpjekjet personale.
 Ka qëllim të përmirësoj shëndetit e personelit të shkollës,familjeve dhe komunitet si edhe
nxënësve.

12.Cka eshte shkolla shëndet promovuese sipas OBSH-së.

Shkolla shëndet promovuese definohet si një shkollë që në mënyrë të vazhdueshme forcon kapacitetin e
tyre si një hapsirë e jetesës ,punës dhe mësimit.

13.Pse shkolla është mjedis kyc për promovimin e shëndetit

Një program efektiv I shëndetit mund të jetë një nga investimet më kost efektive që një shtet mund të
ndërmarrë për përmirësim e edukmit dhe shëndetit.OBSH-ja promovon programet e shkollava shëndet
promovuese si metodë strategjike për parandalimin e rreziqeve tek të rinjët duke angazhuar sektroin
edukues në mënyre që të ndryshoj faktorët edukativë,shoqëror,ekonomikë dhe politikë që ndikojnë
rrezikun.
 14.Emero temat të cilat duhet të shtjellohen në kuadër të promovimit
shëndetësor në shkolla

Temat në të cilat duhet të fokusohen janë:

 Kujdesi për veten dhe të tjerët
 Marrja e vendimeve të shëndetshme si dhe kontrolla e rrethanave jetësore
 Edukimi ne lidhje me përdorimin e duhanit,alkoolit,
 HIV/AIDS dhe semundjet seksualisht te transmetueshme ,
 Dhunën,stilin jetesor të pashëndetëshëm.

15.Faktorët e rrezikut tek sëmundjet kronike jo-ngjitëse

Sëmundjet kronike janë sëmundjet kardiovaskulare,malinje,diabeti,crregullimet

neuropsikiatrike,traumat,astma bronkiale. Sëmundjet ngjitëse kronike janë tuberkulozi,HIV,Hepatiti.

Faktoret e rrezikut të sëmundjeve joinfektive kronike janë:

Faktoret e modifikueshëm(Faktorët që mund të reduktohen apo kontrollohen):

i. Inaktiviteti fizik
ii. Perdorimi i duhanit
iii. Përdorimi i alkoolit
iv. Ushqimi I pashëndetshëm

Faktorët e rrezikut të pamodifikueshëm(që nuk mund të reduktohen apo kontrollohen me intervenim)

i. Mosha
ii. Gjinia
iii. Raca
iv. Historia familjare(gjenetika).

16.Detektimi I hershëm tek sëmundjet jo-ngjitëse

Me detektim të hershëm të sëmundjes mund të bëhet parandalimi me kohë, përmirësimi dhe

rehabilitimi. Përms simptomave të cilat nuk kan qenë evidente në shëndetin e pacientit si ndyshimi
anormal i vlerave të analizave të gjakut dhe të urinës,urinim i shpesht,etje,tharje e gojës,ndyshim i
ngjyrës së lëkures dhe formimi i ndonjë gjëndre,lajmrimi i hipertensionit.
 17.Karakteristikat e sistemit shëndetësor në Kosovë
Sistemi shendetesor ne Kosove eshte sistemin unik qe realizohet ne sektorin publik privat dhe publiko-
privat ,si dhe sherbimet shendetesore ofrohen ne tre nivele, ka per qellim te realizoj kete pika:

 Fillimin e shendeteshem te jetes

 Permiresimin e shendetit
 Permiresimin e shendetit mendor
 Zhvillimin e potencialit njerezore ne sektorine e shendetesise
 Reduktimin e semundjeve ngjitese

18.Koncepti i kujdesit parësor shëndetësor

Koncepti paresore shendetesore ka per qellim edukimin shendetesor, imunizimin permiresimin e
shendetit dhe parandalimin e semundjes ,mbrojtjen shendetesore te shtatezeneva dhe
femijeve ,mbrojtjen stomatologjike,ndihmen e pare,lajmerimin ne kohe te semundjeve ngjitese.

19.Cështjet etike dhe profesionale ne Infermieri

Qështje etike dhe profesionale në infermieri janë:trajtimi I njejt i pacientave pa dallim
race,gjinie,kombësie,përgjegjësia,konfidencialiteti,dinjiteti ndërgjegjia.

20.Relacioni Infermier –Pacient

Krijohet në kuadër të sjelljes profesionale që është: I natyrës terapeutike,fokusohet në nevojat e
pacientit,përgjegjësia për të krijuar kufijët në kujdesin professional,ky relacion zgjat për kohën që
pacienti ka nevoj për ofrimin e kujdesit shëndetësor por ndonje her zgjatë me vite te pacientet me
dëmtime Ireverzibile.

21.Aspekti etikë i masave preventive si dhe studimet epidemiologjike

Mikroetika-merret me rastet individuale ne nje perspective qofte klinike apo shkencore e kerkimore

Makroetika-interesohet per ekuilibrin e te drejtave ,vendosjen e strukturave sociale e legale,kushtet

strukturale dhe promovimi I personave dhe shoqerise
 22.Imunizimi dhe kalendari i vaksinimit
Imunizimi eshte procesi permes se cilit nje person mbrohet nga semundja permes vaksinimit,eshte nje
component esenciale I nivelit paresor te kujdesit shendetesor . Imunizimi është forma e mbrojtjes
specifike ndaj mikroorganizmave me të shpeshtë patogjen.Imuniteti specific mund të arrihet përms dy
rrugve me imunizim pasiv dhe aktiv;

1.Imuniteti pasive është forma me të cilën arrihet imuniteti,pa ndikuar fare antigjeni nga jashte në
sistemin imun.

2.Imuniteti activë është imuniteti i prodhuar nga vetë organizmat dhe realizohet pas ekspozimit ndaj
antigjeneve që kanë shkaktuar sëmundjen. Vaksinat që përdoren për imunizim aktiv përbëhen nga
microbe të gjalla të dobesuara apo mikroorganizma të vdekur.
 Mosha Vaksinat Aplikimi
Ne lindje BCG I.D
2 Muaj DTP IM
3M DTP IM
4M DTP IM
2M polio oral
3M polio oral
4M polio oral
12-18M MMR SC
Ne lindje Hepatiti B IM
2M Hepatiti B IM
4M Hepatiti B IM

RIVAKSNIMI
12-18M DTP im
polio oral
6-7V DT oral
polio im
MMR sc
12-13 V DT im
polio oral
18 V FT im

23.Kontracepsioni
Me kontracepcion nenkuptojm perdorimin e metodave te qellimshme per te parandaluar
shtatezenine.Metodat kontraceptive jane:

 Metodat natyrore –terheqja,gjidhenja

 Metodat Fizike-kondomi,diafragma,spiralia
 Metodat kimike-pilulat,dopo-privera
 Metodat kirurgjike-sterilizimi permes Operacionit

24.Dezinfektimi ,Deratizimi
Dekontaminimi është proces me të cilin hiqen apo shkatërrohen mikroorganizmat e pranishëm në
një objekt, me qëllim që ai të jetë i sigurtë për përdorim.
Ky proces përfshin:
 pastrimin,
 dezinfektimin dhe
 sterilizimin.
Dezinfektimi është proces i zvogëlimit të numrit të mikroorganizmave patogjenë, por jo i
sporeve të baktereve, nga objektet e ndryshme apo nga lëkura, deri në atë shkallë që nuk e
dëmton shëndetin.Instrumentet pas operacioneve purulente, operacioneve tek të sëmurët me
sëmundje ngjitëse si dhe sistemet e transfuzionit që përdoren tek të sëmurët me sëmundje
ngjitëse, veçanërisht me hepatit B, (në repartet apo spitalet infektive), është e nevojshme që para
pastrimit ti nënshtrohen dezinfektimit.Të gjitha pajisjet kirurgjikale duhet të zhyten në solucion
Kloraminë 0,5% për 30 minuta, ose detergjent, pra në 1 litër ujë të hidhet 5 gr Kloraminë ose
detergjent.

Sterilizimi është procedurë e shkatërrimit të gjithë mikroorganizmave të gjallë, përfshirë edhe

sporet e tyre. Metodat e sterilizimit janë:
▫ Sterilizimi me avull nën presion të lartë (autokllavimi),
▫ Sterilizimi me nxehtësi të thatë,
▫ Sterilizimi me gaz të etilen oksidit,
▫ Sterilizimi me avull nën presion të ulët dhe
▫ Sterilizimi me formaldehid.
Deratizimi-asgjesimi i brejtësve duke pas parasysh rrezikun e madhë që paraqesin brejtësit në
bartjen dhe përhapjen e sëmundjeve infective(Tularemia).

3.Infermieria klinike dhe urgjenca

1.Komunikimi me pacient, klient dhe familjar
Komunikimi është baza e suksesit në kujdesin infermierik.Pika e parë është njohja se kur nje
pacient ose klientë ka nevojë për informcion, kontakt shoqëror apo komunikim të një lloji të
veqant.Me anë të komunikimit infermierja arrin të krijoj mardhënje ku jep përkrahje ,siguri dhe
arrin të krijoj një vlerësim të përgjithshëm të pacientit ku përfshihen të dhënat nga antarët e
familjes per jeten e tyre personale duke përfshirë sëmundjet e kaluara,stilin e jetës,punën.Qëllimi
i komunikimit:
 për zgjidhjen e problemit
  për informin
 për të bartur ndjenja
 për shmangije të shqetësimi
 për marrjen e vendimeve të informuara
 për të krijuar një marrëdhënje profesionale

2.Vlerësimi I nevojave të pacientit

Teoria e Maslow ne lidhje me hiararkine e nevojave te njerezeve thote se njereit motivohen nga
nevoja e brendshme per vete-realizim.Sipas teorise se Maslowit ekzistojne 5 nevoja bazike:
1. Nevojat fiziologjike(ushqimi,uje)
2. Nevoja për siguri
3. Nevoja për dashuri dhe përkatësi
4. Nevoja për vlerësim dhe respect
5. Nevoja për vet-aktualizimi
Infermieret mund te aplikojne kete teorin ne planin e kujdesit per pacient.Per cdo person kete
nevoja bazike duhet te arrihen ne menyre qe at ate ndihen te knaqur dhe bashkpunues.

3.Plani I kujdesit infermieror

Plani I kujdesit infermieror është process formal që përfshin identifikim korrekt të nevojave
ekzistuese të pacientit,si dhe identifikimin e nevojave potenciale apo rreziqeve.Plani i kujdesit
infermieror ofron nje menyre komunikimi ndermjet infermiereve, pacienteve te tjere dhe
profesionisteve te tjere shendetesor.Qëllimit e krijimit të një plani të kujdesi infermieror:
 Promovimi i kujdesit shëndetësor bazuar në evidenc
 Mbështet kujdesin holistic që përfshin tërë personin si ne aspektin
fizik,psikologjike,shoqeror dhe shpirteror.
 Identifikimi i qëllimeve dhe rezultateve te prituara
 Matë kujdesin shendetesor

4.Procesi I kujdesit infermieror

Në vitin 1958 Ida Jean Orlando filloj procesin infermieror qe udhezon infermieret ne ditet e
sotme.Definohet si nje qasje sistematike ndaj kujdesit duke perdoruar principet universale te
mendimit kritike,qasjes se kujdesit pacienti ne qender,dhe praktikave te bazuara ne evidenc.
Procesi infermiero eshte nje procedur e perber nga 5 hapa ku perfshihen:
1. Vleresimi infermieror
2. Diagnoza infermieror
3. Planifikimi infermieror
4. Implementimi infermieror
5. Rivleresimi infermieror
Vleresimi-Hapi I pare I procesit qe perfshin mendimin kritik dhe mbledhjen e te
dhenave;subjective dhe objective.Te dhenat mund te vijne nga pacienti,profesionistet e kujdesit
primare dhe familja
Diagnoza:eshte nje formlulim qe arrihet permes gjykimit klinik ne lidhje me reagimin ndaj
problemeve aktuale apo potenciale shendetesore te pacientit,familjes apo komunitetit.
Planifikimi:eshte faza e formulimit te qellimeve te cilat ne menyre direkte ndikojne ne kujdesin
infermieror.Qellimet duhet te jene:
 Specifike
 Te matshme dhe kuptimplota
 Te arritshme
 Realistike
Implementimi:eshte hapi qe perfshin vepriimin dmth realizimin e intervenimeve te percaktuar
me planin e kujdesit.Kjo faze perfshin infervenime si aplikimi I monitorit kardiak apo
oksigjenit ,adiministrimin e barnave,protokolin standard te trajtimin.
Evaluimi:Eshte hap vital per nje rezultat pozitiv te pacientit.Pas cdo intervenimi profesionisti
shendetesor duhet te revlersoj dhe te sigurohet se qellimet jane arritur.

5.Aktivitetet e jetes
Ne vitin 1980 Nancy Roper ,Winifred Logan and Alsion Tierny punlikuan teorine me titul
Elementet e infermierise.E veqanta e kesaj teorie ishte se ajo u bazu ne nje model te jetes.Deri
atehere infermieria ishte bazuar ne semundje.Infermieria u kishte kushtuar pak vëmendje
marrëdhënies së ngushtë të shëndetit dhe sëmundjes, e cila kushtëzohet nga zakonet e jetesës së
individëve.Ky model i jetës përbëhet nga 5 konceptet qendrore të mëposhtme:
1. aktivitete jetësore (LA)
2. jetëgjatësia
3. kontinoumi varësisi-pavarësi
4. faktorët që ndikojnë në LA
5. Individualiteti
Aktivitetet e jetes jane pjese themelore e modelit jetesor,duke thjeshtesuar fenomenin e
komplikuar ne baze te supozimit se jete perbehet nga nje seri aktivitetesh,te cilat nuk jane te
izoluar per ndikojne njera tjetren.12 Aktivitetet jetesore sipas ketij modeli jane:
 1. Ofrimi i nje ambienti te sigurte
2. Komunikimi
3. Frymemarrja
4. Ushqimi dhe pijet
5. Ekskretimi
6. Mbatja e pasteritise dhe veshja
7. Rregullimi i temperatures trupore
8. Levizja
9. Puna dhe loja
10. Ndjenja dhe sjellja e te qenit femer apo mashkull
11. Gjumi
12. Vdekja

6.Përgaditja paraoperative e pacientit për intervenime kirurgjike

Periudha preoperatore: është periudha nga shtrimi i pacientit në repart ,deri te ndërhyrja
kirurgjike.Kjo periudhë varet nga gjendja e përgjithëshme e pacientit, karakteri dhe graviteti i
sëmundjes, sëmundja shoqeruese, mosha etj.Kjo periudhë perfshinë:
 analizat laboratorike (gjaku ,urina,biokimike)
 egzaminimi radiologjik
 elektrokardiogrami
 hapja e kartelës përkatëse
 firmosja e pacientit në kartelë
 vendosja e vijes venoze
 këshilla për ushqyshmërinë

Pacienti paiset me kartelen e përgatitjes preoperatore:

 pastrimi ,rruajtja e fushës operatore
 largimi i protezave
 largimi i stolive
 nuk duhet te ketë manekyr
 veshja me pixhame
 të ndalohet : ushqimi pas ores 18:00 pirja pas mesnate
Detyrat e përgjithëshme të infermierit :
 E mbështetë emocionalisht pacientin
 I shpjegon procedurat rreth ndërhyrjes operative
 Takohet me familjarët dhe u sqaron gjendjen e pacientit
 Dakordohet me pacientin që të firmosë në kartelë
 Përgatitë fushën operatore
 I ofron preparate qetësuse dhe gjumësjellëse
 E ndalon që të marrë ushqim dhe lëngje
 Aplikon klizmë dhe kateterizim nëse eështë e nevojshme
 Konrollon kartelën e pacientit
Ne mëngjes para se të mirret në operim:
 Mate dhe dokumenton parametrat vital
 I asiston pacientit të kryej higjienen personale, nëse ai ka nevojë
 E ndihmon pacientin të vishet për operim
 E ndihmon të heq protezat që mund të ketë
 Kujdeset për gjërat me vlere të pacientit
 Dëgjon ndonjë porosi apo deshirë të tij
 Bënë terapinë paraanestetike
 E vendos pacientin në shtrat të qetë

7.Kujdesi post operativ

Periudha postoperatore përfshinë kohën nga momenti që pacienti lëshon sallën operatorë deri tek
sherimi i plotë i pacientit.Periudha postoperatore perfshin:
 Periudha pas anestezionit
 Periudha e sherimit
Periudha pas anestezionit: kjo periudhë përfshinë kohën që pacienti e kalon në dhomën e
zgjimit deri në dalje të anestezisë, ku pacienti mund të jetë edhe për një kohë i intubuar.Veprimet
që kryhen në sallën pas anestezisë:
 Pacienti lidhet me aparat,
 Lidhen drenat dhe aspiratoret,
 Vendoset oksigjeni
 Shihet nëse ka cianozë dhe vlersohet gjendja e vetëdijes
 Regjistrohen parametrat vital (puls,TA,respiracion)
 Inspektohen tubat , drenat , kontrollohen perfuzionet dhe ritmi i dhënjes së tyre.
Periudha e shërimit :Kjo periudhë fillon në kohën kur pacienti arrin në dhomë ose në pavion
dhe mbaron me daljen nga spitali.Detyrat e infermierës në këte fazë:
 Vlerëson gjendjen e përgjithëshme të pacientit (ngjyrën e lëkurës, shpeshtësine e
frymarrjes dhe nivelin e vetëdijes)
 Benë lidhjen e drenave , tubave dhe aparateve si :respiratori mekanik dhe aspiratorin
 Matë dhe regjistron ritmin e frymemarrjes ,T ,pulsin dhe TA
 Inspekton fashaturat e plagëve si dhe drenat, tubat dhe sistemet e perfuzionit
 Vlersimi i gjendjes së pacientit bëhet cdo ditë derisa ai të lirohet nga spitali

8.Monitorimi i shenjave vitale dhe sekrecioneve

Shenjat vitale jane indikator te gjendjes klinike te pacientit dhe inforjmojne ne lidhje me
intervenimet e kerkuara.Shenjat vitale jane:
 1. Temperatura trupore
2. Pulsi
3. Frymemarrja
4. Presioni i gjakut
Normalisht, shenjat vitale gjenden ne nje raport, sepse organizmi i njeriut eshte nje teresi ne te
cilen egziston nje harmoni funksionale. Tek njeriu i shendetshem keto shenja jane me vlera
normale, kurse gjate proceseve patologjike vjen deri te cregullimi i tyre.
Temperatura trupore paraqet shkallen e nxehtesis se trupit te njeriut, kurse eshte rezulltat i
lirimit te nje pjese te energjise gjate metabolizmit te materieve ushqyese.Temperatura e rritur
trupore quhet: gjendje febrile, ethe ose febrisShkaqet e paraqitjes se gjendjes febrile mund te
jene: infektive, kimike, nervore.
 Infektive (nga bakteret lirohet substance pirogjene qe ndikon ne qendren e
termorregullimit)
 Kimike (gjate lirimit te adrenalines prej gjendrave mbiveshkore, paraqitet
vazokonstruksion periferik dhe zvogelohet eleminimi i nxehtesise)
 Nervore (paraqitet te tumori cerebral, hemoragji etj.)
Sipas lartesise temperetaura ndahet ne:
 Subnormale: 35-36C
 Normale 36-37C
 Subfebrile 37,3-38C
 Febrile 38-39C
 Febrile e larte 39-40C
 Piretike mbi 40C
Temperatura trupore mund te matet ne menyre:Matja aksillare, Matja sublinguale,Matja
inguinale,Matja rektale Matja vaginale.
Pulsi paraqet shprehjen e punës se zemrës në arteriet periferike që kane baze te forte dhe janë
sipërfaqësore. Numri normal i rrahjeve te zemres per nje minute tek nje i ritur eshte 60-80 dhe
definohet si puls eukardik.Te te posalindurit pulsi eukardik eshte 120-140. Nese pulsi eshte i
shpejtuar quhet tahikardik, nese eshte i ngadalsuar bradikardik.
 Arteria radialis
 Arteria temporalis
 Arteria dorsalis pedis
 Arteria brachialis
 Arteria carotis comunis
 Arteria femoralis
Frymemarja paraqet kembim te gazrave midis organizmit dhe mjedisit te jashtem. Eshte
mekanizem i nderlikuar ne te cilin marin pjese organet e frymemarjes:
 Goja
  Hunda
 Laringu
 Trakea
 Bronket
 Bronkiolet
 Alveolet
Akti i frymemarjes perbehet nga:
 Inspiriumi-thithja e ajrit ne mushkeri dhe ajo eshte faza aktive e cila zgjat me shkurt se
eksperiumi
 Eksperiumi-faza pasive dhe zgjat 2 here me gjate se insperiumi
 Pauza
Frekuenca e respiracioneve tek nje i rritur eshte 16-20, ne gjume 12 dhe kjo definohet si
frymemarje normale-eipnoe. Te te posalindurit frekuenca eshte 40-50/min.
Shtypja e gjakut eshte presioni qe ben gjaku mbi muret e eneve te gjakut.Egziston shtypje
arteriale dhe venoze.Shtypja arteriale e gjakut eshte presioni i gjakut mbi arteriet gjate kohes se
dy fazave te punes se zemres, sistoles dhe diastoles.Shtypja normale maksimale e gjakut eshte
135mmHg kurse minimalja 90mmHg

9.Monitorimi I gjendjes së përgjitshme të pacientit pas OP

Detyrat e infermieres:
 Të siguroj që rrugët e frymarrjes të jenë të lira
 Të ndihmoj që të mbahet mirë sistemi kardiovaskular
 Të parandaloj dhe nëse shfaqet gjendje shoku të ofroj ndihmë dhe trajtim
 Të kujdeset për funksionimin e drenave, tubave dhe dhënjen korrekte të perfuzioneve
 Të kujdeset për familjarët dhe kontaktin i tyre me pacientin

10.Menaxhimi I dhimbjes dhe ndërhyrjet infermierore

Dhimbja është sensacion subjektiv dhe lajmërohet në një masë si pasojë e çfardo dëmtimi të indit
duke nxitur reaksione që kanë qëllim largimin e ngacmimit të dhimbjes.Vlerësimi është një hap i
parë jetësor në trajtimin e dhimbje.Instrumentet për vlerësimin e dhimbjes jane:
 Shkalla vizuele analoge(VAS)
 Shkalla numerike ,(NAS)
 Shkalla verbale
Anamneza e dhimbjes përfshin:
 Vendi i dhimbjes
 Intesiteti/shkalla e dhimbjes
 Përhapja e dhimbjes
 Koha e lajmërimit të dhimbjes
 Kualiteti i dhimbjes
Analgo-shkallëzimi tre shkallësh sipas (OBSH)e cakton terapinë sipas intesitetit të dhimbjes dhe
duhet të përcillet gjatë caktimit të terapisë së dhimbjes:

Ashpërsia Analgjetiku i
Shkalla
e dhimbjes zgjedhur
Dhimbja e
1 <3 Paracetamol/(BAIJS)
butë
E butë deri
2 mesatarisht e 6-Mar Opiod i butë/+1
rëndë
Dhimbje të
3 > 6-10 Opiod i fortë/+1
forta

11.Vendsoja e pacientit në pozitën e duhur pas operacionit

Varesisht nga lloji i operacionit dhe llojit të anastezionit bëhet dhe vendosja e pacientit në
poziten e përkohëshme të detyrueshme,sepse me këtë pozit lehtësojm frymëmarrjen dhe punën e
zemrës,zvoglojm dhimbjen,pengojm zhvillimin e dekubitit.Shumica e teknikave te perdorura ne
anestezion gjeneral interferojne ne funksionin e sistemeve te organizmit.Anestezioni gjeneral
njihet per shkaktimin e atelectasist te mushkerive post-OP qe mund te shkaktoj komplikme sic
eshte pnumonia...Ndyshimet ne pozicion trupor ndikojne ne frymemarje psh tek anestiezioni
gjeneral pozicioni semi-recumbent (gjysem-shtrire)permireson frymemarrjen dhe redukton
mundesin per komplikime.

12.Rrugët e aplikimit të barnave

Aplikimi i barnave ne organizim behet ne dy rruge kryesore:
 Lokale apo topike
 Sistematike
Aplikimi lokal -perfshine aplikim e barit ne membranat mukoze,ne lekure dhe ne siperfaqet e
tjera epiteliale ,pjese te caktuar te trupit(anestezioni lokal)qofte injektim apo ne forme aerosoli.
Aplikimi sistematik-kur nje bar aplikohet me qellim te shperndarjes se tij ne tere
organizmin.Rruget sistematike jane:
1.Enterale
2.Parenterale
Rruge enterale(per os, per rektum):
 Rruget orale
 Rruget rektale
Rruge Parenterale: Rruget parenterale kane rendesi sepse ne menyre efikase te shpejte dhe
uegjent behet futja e ushqimit ne venë,permes infuzioneve si dhe me ane te injeksionit.Aplikimi
parenteral behet kur marrja per OS eshte e ndaluar apo e kufizuar.
 Injeksionet intradermale (i.d.) (per reaksionet e lekures)
 Injeksionet sub kutane (s.c.) (per thithje te ngadalshme)
 Injeksionet intra muskulare (i.m.) (per thithje te shpejte)
 Injeksionet intra vene (i.v.) per nje thithje shume te shpejte)
Infuzionet jane tretesira me ndihmen e se cilave behet futja ne organizem ne menyre parenterale
e barit dhe materieve te tjera ushqyese.Llojet e infuzioneve:NaCl,Glukoze,Aminoacidet, Ringer
etj.
Inhalimi-bari i jepet te semurit me anen e frymemarrjes,pra duke i thithur ato.Me te perdorshmit
jane inhalatoret:Bronkodilatatoret,Glukokortikoidet,Kripat kromike te Natriumit.
RREGULLAT E “5”
1. Bari i caktuar per
2. Pacientin e caktuar ne
3. Menyren e caktuar me
4. Dozen e caktuar ne
5. Kohen e caktuar

13.Shoku dhe llojet e tij (anti-shok terapia)

Shoku perkufizohet si nje insuficience cirkulatore akute dhe progresive gjate se ciles zerma nuk
eshte e afte per te permbushur nevojat metabolike indore per oksigjen dhe materie ushqyese si
dhe per te marre prej tij produktet perfundimtare.Pra shoku eshte gjendje e organizimit me
crregullim te rende te qarkullimit qe shpie ne renie kritike te perfuzionit te indeve dhe organeve
me gjak(trurit,zemres,veshkave,melqise).
Shoku ndahet ne tri faza:
  Faza joprogresive:mekanizmat komenzatore normal do rikethejne komplet shokun pa
pasur nevoje per terapi
 Faza progressive ne te cilen shoku perkeqesohet deri ne vdekje
 Faza irreversible,ne te cilen shoku ka prgreduar aq shume sa edhe po te aplikohen te
gjtih format e njohura per terapi ,jane te pamjaftueshme per ta shpetuar pacientin.
Shoku per nga etiologji klasifikohet ne kete kategori:
1.Hipovolemik/HemorragjikeHemorragjia ;Humbja e plazmes;Humbja e lengjeve dhe
elektroliteve
2.KardiogjenDisritmia;Insuficienca kardiake,Disfunksioni akut i valvulave,Ruptura e
septumit ventrikular
3.ObstruktivPneumatoraksi tensiv;Temponada e perikardit;Semundjet vaskulare te
pneumoneve;Tumori kardiak;Semundjet obstruktive valvulare
4.DistributivShoku spetik;Shoku Anifilaktik,Shoku neurogjen ;Shoku i shkaktuar nga barnat
vazodilatatore;Insuficienca adrenale akute.
Shoku anafilaktik-është reaksion alergjik I cili shkaktohet nga pickimi i insekteve apo pas
marrjes se antibiotikeve.

Simptomat e shokut anafilaktik-

 maramendja,
 humbja e vetëdijes
 frymmarrje të vështërsuar
 edema e gjuhes
 rrugëve te frymmarrjes,
 lekurë e mavijosur,
 tension i ulët i gjakut,++
 dështim i zemrës dhe vdekje

Anti shok terapia:,pozita e trendeleburgut,lidhja e esmarkut,aplikimi I adrenalines 1ml

adrenalin+9ml NaCl,antihistaminiket(synopen ose phenergan), kortikosteroidet
(urbason,dexason),aminophylin,oksigjenoterapia dhe kontrollimi I pulsit.

 Nderprehet dhenja e barit/ Largimi I shkaktarit

 Pozitia e Tredelenburgut
 Lirohen rruget e frymemarrjes
 Vendoset Esmarku proximalisht
 Adrenaline im 0.5-1ml/////////(1ml+9ml Nacl)
  Antihistaminik(synopen,phenergan),kortikosteroide(urbason,dexason)
 Tretje NaCl 0.9%,Glukose 5%
 Aminophylin
 Perseritja e Adrenalines
 Vazhdohet me Dextran,Plazme ,gjak te fresket
 Korrigjohet hipovolemia me Dopamine (50mg/500ml Glukoze 5%).
Medikamenti me i rendesishem ne antishok terapine eshte adrenaline(epinferina).E administruar
ne menyre intravenoze,tregon fillimin me te shpejt te veprimit ne krahasim me te gjitha
medikamentet e tjera.Ne nje pacient qe nuk ka nevoj per reanimin .aplikimi i menjehereshem
intramuskular i nje doze prej 0.3-1ml adrenaline varesisht nga pesha,ne pjesen e siperme te
kofshes,eshte zgjedhja paresore.Krahasuar me aplikim intravenoz,redukton rreziqet per efekte
anesore kardiake.Injektimi SC nuk rekomandohet per shkak absorbimit insuficient qe shkakton
veprim te vone te medikamentit.

14.Djegjet-ndihma e parë
Djegiet jane lendime të shtresave të lëkures te shkaktuar nga faktoret e meposhtem:
 Nxehtesia
 Kemikalet
 Elektriciteti
 Rrezatime
Sipas thellsis së demtimit të lëkures dallojm:
 djegiet sipërfaqësore
 djegiet e thella
Varesishte nga shkalla e lendimet dijegiet i takojne:
1. Skkalles se pare(djegjet siperfaqesore):Demi eshte i kufizuar ne shtresen e siperme te
lekures(epidermen)
2. Shkalles se dyte:Demi kalon epidermen dhe arrine dermen.
3. Shkalles se trete:Hypoderma eshte e demtuar
4. Shkalles se katert:Lekura eshte e demtuar tersishte me deme ne struktura si nervat,eshtrat,
muskujt.
Lëndimet e djegies shkaktojnë një deme të konsiderueshme në trup dhe një vlerësim i plotë
ABCD, të ndjekur nga një vlerësim i plotë i pacientit janë të domosdoshme për të siguruar që
çështjet klinike / përkeqësimi të identifikohen herët dhe të fillojë menaxhimi i duhur.
Lëndimet e djegies shkaktojnë një deme të konsiderueshme në trup dhe një vlerësim i plotë i
pacientit është i domosdoshëm për të siguruar që çështjet klinike / përkeqësimi të identifikohen
herët dhe të fillojë menaxhimi i duhur.Se pari fillojm me vleresimin dhe monitorimin e
 Rrugeve te frymemarrjes dhe frymemarrjes.
  Qarkullimit
 Dhimbjes
 Plages
Ndihma e parë tek djegiet
Ndihma e pare eshte efektive ne 3 oret e para post lendimit,para cfardo kujdesi te plages duhet te
ndermerren këto hapa:
 Hapsira e indit te lenduar duhet ftohur me uje te ftohet per 20 min
 Sigurojme qe hapsirat e pa djegura te jene te mbuluara dhe te ngrohta me qellim te
ndaljes se hyptermise.
 Nese kemi te bejme me djegie te sip te medha duhet te behet imobilizimi i atyre
siperfaqeve.
 Lëkura e djegur mbulohet me gazra sterile.
 Pastaj fillohet dhënja e lëngjeve
 Administrimi i Analgjezikeve

15.Diabeti- ndërhyrjet infermierore

Njerezit me diabet te tipit I kane nje semundje ku pankreasi nuk arrin te prodhoj insuline per
shkake te defekteve kongjenitale,infeksioneve virale apo supresionit autoimune.Per kontrollimin
e glikemise njereite duhet te vendosen ne terapine me insuline.

Shumica e te semureve me diabet i takojne tipit II te diabetit melit,ku trupi eshte ne gjendje te
prodhoj insuline por nuk mund ta shfrytezoj ate ne menyre efektive.Glukoza fillon te akomulohet
ne gjak dhe fillon kalim ne urine kur edhe niveli i glikemise kalon nivelin 10 mmol/l.
Diabeti gestacional-insulina është e pranishme por nuk arrin të funksionoj mirë
Pacientet me diabet melit tipi 1 kane nevoje te perhershme per terapine me insuline (insulin-
dependent). Shumica e rasteve te diabetit tipi 1 jane si pasoje e faktoreve ambiental qe
nderveprojne me ndieshmerine gjenetike.Shenjat dhe simptomet e diabetit mellitus:
 Hiperglikemia
 Glukozuria
 Polidipsia
 Humbje e mases trupore (perkunder oreksit te mire)
 Lodhje e pergjithshme
 Simptoma te ketoacidozes(Frymemarrja Kussmaul,Aroma acetonike)
Komplikimet afatgjata te diabetit melit kryesisht nga demtimi I arteriolave te vogla dhe
aterosklerozes:
 Demtime te trurit
 Demtime te zemres
 Demtime te veshkave
  Demtime te retines(retinopatia diabetike)
 Demtime ne shputat e kembeve (kemba diabetike)
 Neuropatia diabetike

Diabeti i TIPIT 2- shfaqet rezistenca ndaj insulinës dhe sekretimit të dëmtuar të

insulinës.Simptomat te cilat shfaqen jane :
 Poliuria
 Polidipsia
 Polifagjia
 Pamja e paqarte
 Irritabiliteti

Menaxhimi i diabetit ka te beje me edukimin e pacientit per ndryshimet ne stilin e jeteses:

 Modifikimi i dietes
 Ushtrimet fizike
 Si dhe informimi ne lidhje me matjen e glikemise dhe administrimin e insulines.
 Rekomandohet qe personi te bej matjen frekuente te glikemise veqanerisht kur eshte
semure.
 Pacienti informohet ne lidhje me kujdesin per higjienen veqanerisht te kembeve me
qellim te parandalimit te demtimit te tyre,
 Personat me diabet duhet ti jene te edukuar ne lidhje me shenjat dhe simptomat e nivelit
te ulet te glukozes ne gjak.

16.Ndërhyrjet infermierore tek dhimbjet e gjoksit(inarkti I miokardit,astma

bronkiale ,bronkiti obruktiv etj)
Infarkti i miokardit është nekrotizimi i muskulit te zemrës. Kjo vjen si pasojë e bllokimit te
arteries koronare nga pllakëzat artero-sklerotike që sjellë mosushqyerjen e saj me gjak dhe me
oksigjen. Infarkti i miokardit përbën një nga patologjitë më të rënda dhe më aktuale për të gjitha
moshat , veçanarishtë për të moshuarit.

Simptomat tipike

 Dhimbje Gjoksi - Sulmi në zemër përfshinë dhimbje në qendër të gjoksit që zgjat

 më shumë se disa minuta, ose që mund te largohet dhe kthehet përseri. Mund të ndjehet si
një presion i pakëndshëm, rëndim , shtrengim dhe plogështi.
 Vështirësi në zona të tjera të trupit - Simptomat mund të përfshijnë dhimbje në një ose të
dy krahët dhe shpinën, qafën, nofullën ose stomakun.
  Dispnea - çrregullimi në frymëmarrje. Ne këtë rast kemi një frymëmarrje të shkurtër
madje dhe mund të humbasë. Mekanizmi i zhvillimit është rritja e presionit
 diastolik në ventrikulin e majtë dhe si rrjedhojë edhe në venen pulmonare. Rritja e
presionit diastolik ndodh nga dëmtimi i muskulit kardiak si rezultat i IM.
 Tahikardi - një aritmi shprehur me rrahje të shpeshta të zemrës e shoqëruar dhe me
palpitacione.
 Zbehje - pacienti ka një lekurë të zbehtë,ndonjëherë cianotike.
 Djersitje- Zbehja e lekurës shoqërohet edhe me djersë të ftohta.

Trajtimi i IM bëhet në dy mënyra, me anë të mjekimit me medikamente dhe me anë të trajtimit

invaziv. Trajtimi medikamentoz për profilaksi konsiston në:

Rregullimin e perfuzionit në vendin e bllokuar, në mënyrë që zona e dëmtuar të rifitojë

aktivitetin e sajënormal. Trajtimi bazohet në tre pika

1. Rregullimin e balancës së prishur të oksigjenit mes marrjes dhe nxerrjes

2. Qetësimin e dhimbjeve

3. Parandalimin dhe trajtimin e komplikacioneve që mund të lindi

Trajtimi i menjëhershëm i Infaktit akut i miokardit i quajtur MONA paraqet trajtimin neper

katër faza bazike , përpos trajtimit MONA është edhe trajtimi TAS qe paraqet trajtimin

brenda 6 oreve te para te trajtimit te IM dhe pengon zhvillimin e tij.

Trajtimi MONA Trajtimi TAS

Morfina Trombolitiket

Oksigjeni Antikuagolantet

Nitratet (Nitroglicerina) Sedativet

Aspirina

Ndërhyrja invazive koronare (PCI) është një procedurë kirurgjikale e përdorur për të trajtuar
ngushtimin (stenozën) e arterieve koronare të zemrës që gjendet në sëmundjen e arteries
koronare. Pas hyrjes në qarkullimin e gjakut nëpërmjet arteries femore ose radiale, procedura
përdor kateterizim koronarik për të vizualizuar enët e gjakut në imazhet me rreze X. Pas kësaj,
një kardiolog i ndërhyrjes mund të kryejë një angioplastë koronare, duke përdorur një kateter me
balona në të cilën një tullumbace e deflatuar është avancuar në arterie të penguar dhe i fryrë për
të lehtësuar ngushtimin; disa pajisje të tilla si stentët mund të vendosen për të mbajtur enën e
gjakut të hapur

Tek infrakti i miokardit është e nevojshme palsimi I kateterit venoz dhe përcjellja e
hemodinamikës. Posa të dyshohet për dhembjet e para përtypet aspirina,nitroglicerina aplikohet
cdo 5 min,nëse nuk ka hypotension,analgjetik morfin,4-8mg i.v cdo 5-15min,sedative si
diazepam,nëse janë present shenjat e insuficiencës së zemrës enalatik ose kaptopril.

Astma bronkiale është inflamacion kronik i bronkioleve që karakterizohet me ataqe të përsëritura

të çrregullimit të frymëmarrjes dhe fishkëllimës. Asma bronkiale është e pashërueshme, por
ekzistojnë kushte dhe medikamente të volitshme për trajtimin dhe parandalimin e ataqeve
astmatikeAstma bronkiale duhet të aplikohet shpejt bronkodilatatoret,ose inhalim
kortikosteroideve me teoflin,oksigjeno terapi,lirimi i rrugve të frymëmarrjes nga sekrete
bronkiale.

 Të bëjë inspektimin fizik si dhe të bëjë monitorimin e shenjave vitale të pacientit,

 sidomos frymëmarrjen.
 Të shpjegon të gjitha procedurat diagnostike dhe terapeotike.
 Të bëjë administrimin e oksigjeno-terapisë.
 Të aplikohet terapia sipas orarit, teknikës, nevojës dhe të përcillen të gjitha ndryshimet e
 pacientit të sëmurë.
 Të vëzhgoj për efektet anësore.
 Të shënohet çdo ndryshim në kartelën infermierore.
 Ushqimi të servohet në enë të pastra dhe të jetë në temperaturë normale.
 Të përmirësohet gjendja fizike dhe psikike e pacientit.
 Të këshillohet pacienti dhe familjaret e tij për përdorimin me kohë të terapisë dhe efektin
 e tyre.
 Të ofrohet pushim dhe ambient të qetë për pacientin.
 Të shpjegoj patologjinë e astmës dhe kush mund të shkaktojë astme, p.sh. pirja e duhanit.
 Të bëhet mirëmbajta e pastërtisë së dhomës.
  Të merret gjaku dhe sputumi per analizat laboratorike dhe mikrobiologjike

Bronkiti obstruktive akut dhe recidivues paraqet çdo infeksion të bronkeve, ku ekzistojnë edhe
manifestimet klinike të bronkoobstruksionit, eksperiumi i zgjatur dhe fishkëllima me ton të lartë,
apo të ulët. Ekzistojnë sinonime tjera për këtë sëmundje, si bronkiti astmatik, bronkiti spastik.

 Monitorimi i shenjave vitale sidomos frymëmarrjes, dhe vlerësimi i gjendjes fizike .

 Kujdesi për pastërtinë e enëve ushqimore si dhe ruajtja e ushqimit në temperaturë të
 përshtatshme.
 Aplikimi i terapisë së ordinuar nga mjeku.
 Mbajtja e shënimeve në kartelën infermierore për çdo ndryshim dhe veprim të kryer
infermieror.
 Të ruajë kalueshmerinë e rrugëve te frymëmarrjes te pacientit.
 Të mobilizon sekrecionet e pacientit.
 Të vlerësojë ndryshimet dhe komplikimet e sëmundjes.
 Të ajrosë dhomën në të cilën është duke qëndruar pacienti.
 Të vlerësojë faktorët e rrezikut të cilët kontribuojnë në lajmërimin e sëmundjes.
 Të këshillojë pacientin në ndërprerjen e pirjes së duhanit në mënyrë që të përmirësohet
 gjendja shëndetësore e sëmundjes.
 Të merret gjaku për analiza laboratorike.
 Të merret sputumi për ekzamini mikrobiologjik

17.Epistaxis(Ndërhyrjet infermierore)
Epistaxis apo gjakderdhja nga hunda eshte e shpeshte dhe rralle fatale.Nderhyrejt infermierore
perfshijne:
Hapat e menaxhimit te epitaxisit:
 Vendsoja e paisjeve mbrojtese si maskat,dorzat .SHpejt vlersojme ABC(airway and
breathing,circulation).
 E pozicjonojm pacientin drejte me koken e kthyer perpara.Dhe u themi te aplikojne
presion me giishtin e madhe dhe ate tregues.
 I themi te marre hunde permes gojes perderisa bene presion ne hunde per afersishte 10
mintua.Nese gjakderdhja vazhdon ,duhet te tamponimi me pambuk te zhytur
vazokontriktor dhe anestetic ne kavitetin anterior nazal,dheduhet bere presion ne dy anet
e hundes.
 Monitorojm shenjat vitale, SPO2,dhe per shenja si statusi mental,hypotension,tahikardi
,tahipne.
  Së pari bëjm lirimin e rrugve të frymëmarrjes,
 matjen e shenjave vitale,
 vendosja e pacientitn në poziten vertikulare,

18.Frakturat (Ndërhyrjet infermierore)

Fraktura eshte nje nderprerje e plote apo e pjeseshem e vazhdimesise se kockes.Shfaqet si pasoj e
rrezimeve,goditjeve,aksidenteve.Simptomat e frakturave potenciale jane:
 nje tingull specifik kur ndodh lendimi
 entjie,skuqje dhe mavijosje ne hapsiren e demtuar
 veshtiresi me mbajtjen e peshes ne hapsiren e lenduar,
 deformim te dukshem ne hapsiren e lenduar
Llojet e Frakturave
Nje fraktur e mbyllur njihet edhe si fraktur e thjeshte,ashti nuk e prish lekuren
Nje fraktur e hapur njihet si fraktur e kompozuar,kjo eshte rasti kur ashti deperton lekuren dhe
indet e brendshme jane te ekspozuara.
Frakturat e plote:Perfshin thyerjen ne gjith prerjen terthore te kockave.
Frakturat jo te plota:Perfshin thyerjen e nje pjese te prerjes terthore te kockave.
 Personat me rrezikshmeri te larte:
 personat e moshuar
 personat me osteoporoze
 personat me crregullimr intestinale apo endokrine
 personat qe marrin kortikosterode
 personat joaktive
 Personat qe marrin alkool
 konsumojne Duhanin
Menaxhimi i pacientit me fraktur perfshin trajtimin emergjent dhe postemergjent.
 Menjehere pas lendimit,nese dyshohet se ka fraktur,eshte e rendesishme te imobilizohet
ajo pjese e trupit para zhvendosjes se pacientit.
 Tek frakturat e hapura plaga duhet te mbulohet me gaze sterile me qellim te parandalimit
te kontaminimit te shtresave me te thella te lekures
 Menaxhimi i plages :Sa me shpejte qe eshte e mundur
 Ekstremiteti i demtuar elevohet ne menyre qe te minimizohet edema
 Pacienti duhet te vleresohet per shenja dhe simptoma te infeksionit.
 Infermierja duhet te edukoj pacientin ne lidhje me metodat e duhura te kontrollimit te
edemes dhe dhimbjes.
 Eshte e rendesishme te edukohet ne lidhje me mbajtjen e shendetit te muskujve te
pandikuar.
  Behen plane ne lidhje me dhenjen e ndihmes pacientit per modifikim e ambinetit duke
promovuar sigurine

19.Kujdesi i pacientit në gjendje fibrile

Temperatura eshte njera nga simptomat me te shpeshta te semundjeve.Nje person thuhet se ka
temperature nese vlerat jane mbi normale qe konisderohet 36-37.2C.Nje person qe eshte ne
gjendje febrile ka probleme te tjera mjekesore.Profesionistet shendetesor duhet te identifikojne
shkakun baze.
Intervenimet infermierore:
1.Reduktimin e prodhimit te temperatures trupore
 Udhzeohet personi te pushoj me qellim te reduktimet te shpenimit te panevojshem te
energjise
 Informojne pacientin ne lidhjen me gjendjen e tij me qellim te reduktimit te ankthit
2.Promovojme humbjen e temperatures trupore:
 Veshja me rroba te lehta
 Mbajtja e dhomes se ftohte,
 Larja me uje te ftohte nese eshte e nevojshme
 Rritja e marrjes se lengjeve nese personi nuk ka restriksione.
 Medikamente kunder tempertures (paracetamol )
3.Monitorimi dhe mbajtja e funksioneve trupore:
 Matja e temperatures cdo 4-6 ore.Pulsit,frymemarrjes dhe presionit te gjakut.
 Ndryshimet ne sjellje si konfuzioni,disorentimi,
 Kontrollojme e hidratimin-gjendja ferbile mund te shkaktoj dehiratim te rende
 Marrja e lengjeve duhet te rritet dhe te zevendesoje humbjen fluideve.
4.Promovimi i komfortit
 Ofrimi i higjienes orale per mbajtjen e buzeve dhe gojes se lengshme
 Nese personi eshte i shtrire ndrimi i pozicionit ndihmon ne reduktimin e diskomfortit
 Ndrrimi i shpeshte i rrobave eshte i nevojshme
 Paracetamol si Pandoli nese personi ka kokedhimbje
 Perdorimi i batanijeve te lehte me qellim te parandalimit dridhjeve.

20.Ekuilibrimi I lëngjeve
Kur sasia e lengjeve te humbura dhe lengjeve te marra eshte e barabarte atehere kemi te bejm me
ekuiliber te lengjeve.Lengjet permbejn 60% te peshes trupore te nje personi.Lengjet humbin tere
kohen permes perspirimit,ajrit te ekspiruar,urines,fecesit.Monitorimi i lengjeve eshte i kerkuar te
pacientet me insufience renale,imbalance te elektroliteve ,diareasi dhe vjellje te renda.Ne te
njejten kohe njerezit qe marrin terapi intravenose si dhe medikamente si diuretike,kortikosteroide
duhet te monitorohen per balanc te fluideve.Duhet te behet vleresimin i balnces se fluideve dhe
elektroliteve epermes dokumentimit te sasise sehyrjeve dhe daljes se fluidit nga organizmi.

Dehidrimi definohet si humbje eksesive e ujit nga organizmi,mund te shkaktohet nga humbja e
fluideve(vjellja ,diarea) ose mos marrja e mjaftueshme e ujit.

Simptomat e dehidrimit perfshijne:

 Lekuren e thate
 Rritjen e etjes
 Urina ka ngjyre te verdhe te mbyllte
 Rritja e ritmit te frymemarrjes dhe te zemres
 Presion i ulet
 Rimbushje e ngadalshme e kapilareve
 Schock
 Delirium ose humbje te vetedijes

21.Kontrolli I infeksioneve
Kontrolli i infeksionit parandalon ose ndalon përhapjen e infeksioneve në mjediset e kujdesit
shëndetësor. Masat paraprake standarde përdoren kujdesin ndaj pacientit. Ato bazohen në një
vlerësim të rrezikut dhe përdorin praktikat e arsyes së shëndoshë dhe përdorimin e pajisjeve
mbrojtëse personale që mbrojnë ofruesit e kujdesit shëndetësor nga infeksioni dhe parandalojnë
përhapjen e infeksionit nga pacienti në pacient.

 Performimi i higjienes se duareve

 Perdorimi i pasijeve mbrojtese cdo here kur eshte e mundeshme ekspozimi ndaj materialit
te infektuar
 Ndjekje e principeve etike gjate kollitjes apo teshtitjes
 Sigurimi i vendosjes te pacientit ne hapsiren e duhur
 Perdorimi ,pastrimi,dezinfektimi i duhur i paisjeve apo instrumenteve si dhe ambientit
  Ndjekje e praktikave te sigurta te injektimit
 Trajtimi i duhur i mbeturinave

Higjiena e duarve konsiderohet botërisht si masa më e efektshme e ndërprerjes së zinxhirit të

infeksionit në ambientet e ofrimit të kujdesit shëndetësor, si dhe profilaksën e infeksioneve
nazokomiale,

22.Dezinfektimi

Dezinfektimi është proces i zvogëlimit të numrit të mikroorganizmave patogjenë, por jo i

sporeve të baktereve, nga objektet e ndryshme apo nga lëkura, deri në atë shkallë që nuk e
dëmton shëndetin.

 Dezinfektim me nivel të lartë (kritik)- Kjo shkatërron të gjithë mikroorganizmat me

përjashtim të kontaminimit të lartë me spore bakteriale.
 Dezinfektim mesatar (gjysëmkritik)- Kjo inaktivizon mykobakterium tuberkulosis,
bakteret vegjetative, shumicën e viruseve dhe myqeve (fungi) por nuk vret sporet
bakteriale.
 Dezinfektim i nivelit të ulët (jo kritik)- Mund të vrasi shumicën e baktereve, disa viruse,
dhe disa myke por nuk është i aftë për të vrarë baktere rezistente si M. Tuberkulosis, ose
sporet bakteriale.

Dezinfektimi me ujë të nxehtë

Bëhet me makina speciale të larjes p.sh të rrobave, të enëve, të çarçafëve, të gypave respiratorë,
të qelqurinave mikroskopike dhe instrumenteve kirurgjike para autokllavimit.Shpërlarja dhe
pastrimi fillestar i heqin shumicën e mikroorganizmave, prandaj edhe koha e nevojshme për
dezinfektim mund të shkurtohet p.sh.70 0C për 3 minuta apo 80 0C për 1 minutë. Makinat e
përdorura për dezinfektim duhet të mirëmbahen dhe të kontrollohen rregullisht.Varësisht nga
lloji i makinave dhe kompleksiteti i pajisjeve mund të realizohet dezinfektim i nivelit të ulët apo
të lartë.

Nxehtësia e lagësht në 70 – 100 0C

Vlimi (100 0C) për së paku 5 minuta është metodë e thjeshtë dhe shumë e besueshme për
inaktivimin e mikroorganizmave, përfshirë këtu edhe virusin e hepatitit B, virusin HIV dhe
mikobakteret.Nëse bëhet me kujdes, kjo procedurë i përket dezinfektimit të nivelit të lartë.
Paraprakisht, pajisjet duhet të pastrohen mirë, të vehen në kontejnerë dhe të mbushen me ujë.

23.Sterilizimi
Sterilizimi është procedurë e shkatërrimit të gjithë mikroorganizmave të gjallë, përfshirë edhe
sporet e tyre.Përzgjedhja e metodës së dekontaminimit varet nga disa faktorë, siç janë:

 lloji i materialit apo objektit që dekontaminohet,

 numri dhe lloji i mikroorganizmave të përfshirë
 shkalla e rrezikut të infeksionit për të sëmurin dhe personelin mjekësor.

Metodat e sterilizimit janë:

 Sterilizimi me avull nën presion të lartë (autokllavimi),

 Sterilizimi me nxehtësi të thatë,
 Sterilizimi me gaz të etilen oksidit,
 Sterilizimi me avull nën presion të ulët dhe
 Sterilizimi me formaldehid.

24.Edukimi I pacientit

Edukimi i pacientit nga infermieret eshte i rendesishem per ndertimin e njohurive,te kuptuarit
dhe gatitshmerise per vete-menaxhim.Edukimi i pacienteve mund te definohet si proces i
ndikimit te sjelljes se pacientit duke prodhuar ndryshim ne njohuri,sjellje dhe aftesi per
permiresimin dhe mirembajtjen e shendetit.Duke iu ofruar pacientve me informaciona te plota
the aktuale ndihmon ne krijimin e nje atmosfere mirebesimi dhe ndikon pozitivishte ne
mardhenjen infermiere-pacient.
 25.Ndihma e pare

Hapi 1: Vlerësoni situatën

 Vlerësoni situatën dhe kontrolloni për ndonjë rrezik të mundshëm për veten tuaj, kalimtarët e
rastit ose pacientin
 kontrolloni për sigurinë para se të nxitoni te pacienti i dëmtuar
 sigurohuni që situata është e sigurt për ju, viktimën dhe njerëzit e tjerë ose kalimtarët
 nëse situata është shumë e rrezikshme, qëndroni mbrapa dhe prisni ndihmë profesionale

Vlerësoni gjendjen e personit:

 a është viktima duke u mbytur apo ka gjakderdhje te rende? Në këto raste, veproni menjëherë
dhe në mënyrë të përshtatshme
 a është personi i vetëdijshëm?
 a po merr frymë normalisht personi?
 Vlerësoni për dëmtimet, shenjat e shokut ose traumën psikologjike.

Hapi 2: Plani për ndërhyrje

 thirrni për ndihmë ose kërkoni dikë të thërrasë për ndihmë mjekësore ose profesionale
 Planifikoni ndërhyrjet e ndihmës së parë:
 planifikoni çfarë veprimi të ndërmerrni derisa të vijë ndihma profesionale, bazuar në vlerësimin
fillestar ose primar
 përcaktoni sa ndihmë mund të jepni bazuar në ato që dini dhe çfarë aftësish keni
 siguroni sigurinë tuaj të vazhdueshme si një shpëtimtar

Hapi 3: Zbatoni ndihmën e parë

 Zbatoni ndihmën e parë:jepni ndihmën e parë për emergjencat kërcënuese për jetën dhe
dëmtimet specifike bazuar në vlerësimin fillestar
 bisedoni me personin dhe familjen
 informojini ata se çfarë po ndodh dhe çfarë po bëni Nëse është e nevojshme, përgatiteni
personin për transport

Hapi 4: Vlerësoni situatën

Vlerësoni veprimet e ndihmës së shpejtë:

 kontrolloni që ndihma mjekësore ose profesionale do të arrijë së shpejti

 kontrolloni që vendi i ngjarjes të mbetet i sigurt. Nëse jo, merrni parasysh lëvizjen e personit sa
më me kujdes që të jetë e mundur me ndihmën e kalimtarëve ose të shpëtuesve të tjerë
 rishikoni veprimet pas vlerësimit fillestar
 kontrolloni që fashat janë akoma në vend dhe gjakderdhja është ndalur. Nëse jo, NUK hiqni
veshjet ekzistuese, por thjesht shtoni më shumë veshje dhe ushtroni presion
 nëse personi mbetet pa ndjenja, ndiqni veprimet për mbështetjen themelore të jetës (BLS)
  dorëzojeni personin personelit mjekësor ose profesional kur të arrijë
 zbuloni se cili spital, klinikë ose qendër shëndetësore do të ofrojë kujdes
 informoni familjen dhe të afërmit

Reanimacioni ose resuscitimi kardiopulmonalo-cerebral paraqet një mori veprimesh urgjente të cilat
kanë për qëllim rikthimin e qarkullimit të gjakut dhe të ruajtjen e funkcionit cerebral gjersa të mos
menjanohen shkaqet e ndërprerjës së punës të zemrës.

Historia e reanimimit fillon në vitin 1950 kur bëhet resustitucionimi i paë respirator. Në vitin 1960 është
fillua me resistitucionimin e zemrës kursi me 1970 me resustitucionimin cerebral.

Shkaqet e ndërprerjës së punës së zemrës janë të shumtë. Para së gjithash këto janë vet sëmundjet e
zemrës; ndërprerja e frymëmarrjës si rezultat i sëmundjeve mushkërore, obstrukcionit të rrugëve
aerofore ose sëmundjeve të sistemit nervorë qendrorë, goditja e rrymës, lëndimet e kafazit të krahrorit
etj.

Parimet e reanimimit janë të njëjta pa marë parasyesh shkakun e ndërprerjës së punës së zemrës.
Organet vitale janë shumë të ndieshme ndaj mungesës së oksigjenit për këtë arësye reanimimi duhet të
fillojë sa më herët në mënyrë që të mos zhvillohën dëmtimet ireversibile të organeve vitale.

Kjo para së gjithash vlen për trurin. Anoksia më e gjatë se 5 minuta shkakton dëmtime ireversibile të
korteksit të trurit. Reanimimi duhet realizohet gjersa të mos rikthehet funksioni i zemrës ose gjersa të
mos jemi të sigurt se pacienti është i vdekur. Reanimimi duhet të ndërmirrët të çdo pacient që ka nevojë
për te, pa marë parasyesh moshën. Përjashtim bëjnë pacientët në fazën terminale të sëmundjeve
kronike dhe te ata të të cilët jemi të sigurt se ndërprerja e punës së zemrës ka zgjat më tepër se 5
minuta.

Reanimimi mund të bëhet në tri faza dhe secila nga ato ka nga tre shkallë të veprimit. Këto janë:

1. lirimi i rrugëve të frymëmarrjes,

Faza e I 2. frymëmarrja artificiale,

3. rivendosja e qarkullimit,

1. infuzioni dhe sigurimi i vijës venoze,

Faza e II 2. regjistrimi i EKG,

3. mjekimi i aritmive,

1. diagnoza dhe mjekimi i sëmundjës parësore,

Faza e III 2. ruajtja e funkscioneve të korteksit të trurit,

3. përcjellja e mëtejmë e pacientit.

Faza e parë duhet ndërmerët menjëherë në vendin e ngjarjës. Dy fazat e tjera realizohen në
institucionet hospitalore.

Veprimi reanimues duhet fillojë të realizohet që në momentin kur kemi hasur në personin i cili nuk merr
frymë ose të personi te i cili nuk konstatojmë funkcionin e zemrës. Pas një shiqimi të shpejtë diagnostik
që konsiston në prekjën e pulsëve të arterjeve, dëgjimit të zemrës, vrojtimin e frymëmarrjës, shiqimin e
bebzave të syrit menjëherë fillojmë me resustituim.

A.- Airway. - Së pari duhet sigurojmë kalueshmërinë e rrugëve të frymëmarrjës. Çdo trup i huaj në gojë
si proteza artificiale, pjesa e urës së dhëmbëve ose ndonjë trup tjetër i huaj, duhet largohet. Pacienti
vendoset në pozitë horizontale mbi një bazë të fortë. Më pastaj, pacientit i ekstendohet koka nga pas.
Me dorë ngritet nofulla e poshtme në mënyrë që të mos bie gjuha nga pas, e njejta ngrehet nga përpara.
Në rastet kur kemi pranë vedit S tubusin bëmë aplikimin e tijë gjer në rrënjë të gjuhës. Në këtë mënyrë
sigurohet rruga aerofore.

B.- Breathing. - Menjëherë, pasi që të kemi realizuar kalushmërinë e rrugëve aerofore fillojmë me
frymëmarrje artificiale. Ekzistojnë mënyra të ndryshme të realizimit të frymëmarrjës artificiale por më e
sigurta është frymëmarrëja artificiale gojë më gojë. Reanimatori me dorë të djathtë mbyllë hundën e
pacientit. Mbi gojën e tijë e vendos një gazë apo ndonjë material tjetër poroz dhe duke puthitur gojën e
tijë me gojën e pacientit futë ajrin në te. Së pari bëhen 2-3 respirime të tilla të shpejta kurse më pastaj
frymëmarëja e tillë aplikohet 12-15 herë te të rriturit e rreth 20 herë te fëmijët. Pos kësaj ekzistojnë
edhe mjete mekanike për realizimin e frymëmarrjës artificiale. Këto, para së gjithash janë ambu maska,
tubusi oral për frymëmarrëje dhe tubusi i dyfisht orofafingeal. Më së shpeshti përdorët ambu maska.
Maska e tillë puthitët për fytyrën e pacientit. Kjo maskë kaplon hundën dhe gojën. Përmes ballonit
elastik bëhet insuflimi i ajrit në pacientin. Duhet patur parasyesh se rrugët aerofore dhe koka e pacientit
duhet jenë në pozitë si është përshkruar më lartë.

Në qendrat spitalore pacientëve u vendoset tubusi endotrakeal dhe ventilimi i pacientit përmes tijë. Kjo
është edhe mënyra më e mirë dhe më e sigurt e realizimit të frymëmarrjës artificiale.

C.- Circulation. - Me këtë termin nënkuptojmë realizimin e masazhës së jashtme të zemrës. Masazha e
jashtme e zemrës realizohet në atë mënurë që pacientit të shtrirë në shpindë në bazë të fortë i
vendosim shuplakën e dorës mbi pjesën e poshtme të regjionit prekordial. Shuplakën e dorës së dytë e
vendosim mbi të parën. Me peshën e pjesës së sipërme të trupit bëjmë pesion mbi kafazin e krahërorit
të pacientit ashtu që sternumi të shtypët për rreth 4-5 cm. Një veprim të tillë e bëjmë rreth 80-100 herë
në minut.

Nëse gjatë mësazhës së jashtme të zemrës te pacienti vie deri te ngushtimi i bebzave të syrit, masazha
është efikase. Përmes një masazhe të tillë arihet të vendoset qarkullimi në tru dhe në organet tjera.
Është kuptueshme se një qarkullim i tillë është i vogël, por i mjaftueshëm për të mbajtur qelizat të gjalla.
Nëse reanimimin e realizon një person atëherë së pari realizohen 15 masazha të tilla të zemrës e pas
tyre një frymëmarrëje artificiale. Nëse reanimimin e realizojnë dy persona pas 5 masazhave të jashtme
të zemrës realizohen edhe një ose dy frymëmarrëje artificiale.

Reanimimi nuk guxon të ndërprehet më gjatë se 5 sekonda as në vendin e ngjarjës as gjatë transportit e
as pas vendosjës në institucionin hospitalorë.

Pas fazës së parë të reanimimit fillojmë me realizimin e e fazës së dytë të sajë në institucion hospitalorë.
Para së gjithash vendoset rruga venoze. Bëhet elektrokardiograma. Përmes sajë do të kuptojmë për
çrregullimet eventuale të ritmit ose të përcjelljës së impulsit të zemrës. Nëse bëhet fjalë për fibrilacionin
ventrikularë, pacienti duhet defibriluar menjëherë me energji prej 200-360 xhula.
 Defibrilimi : dy elektroda ovale mirën të izoluara vendosen mbi kafazin e krahrorit. Njera mbi iktus e
tjetra në hapësirën e dytë brinjore djathtas.

Elektrodat paraprakisht lyhen me pastë përquese. Largësia në mes elektrodave duhet të jetë së paku 5-
7 cm dhe në mes tyre nuk duhet patur kurfar komunikimi direkt ose indirekt.

Elektrodat e tilla puthitën fort mbi kafazin e kraharorit.

Në aparat përcaktojmë nivelin e energjisë prej 200-360 xhula.

Para se të aplikojmë energjinë duhet sigurohemi se askush nga personeli pranë nuk është në lidhje me
pacientin, pra personeli largohet nga pacienti në mënyrë që energjia e aplikuar të mos kaloi në personel.

Pas kësajë aplikojmë energjinë e përcaktuar.

Nëse me një veprim të tillë arijmë të rivendosim funkcionin e zemrës kalojmë në procedurat tjera
terapeutike. Por, nëse defibrilimi i parë nuk ka patur suskses, bëjmë aplikimin e sërishëm të defibrilimit
por gjithnjë me energji më të lartë.

Nëse në elektrokardiogram regjistrojmë asistoli, në pari aplikojmë amp. Adrenalinë 0,5-1,0 mg i.v. çdo 5
minuta.

Pasi që të kemi reanimuar në mënyrë adekuate pacientit, vazhdojmë me procedurat e fazës së tretë të
reanimimit të cilat konsistojnë në diagnostikimin dhe mjekimin e sëmundjës parësore, ruajtjen e
funksioneve të korteksit të trurit dhe përsjelljën e mëtejmë të pacientit.

26.Rëndësia e dokumentimit infermieror

1. Ne planin e pergjithshem (siguron ndjekjen dhe cilesine e kujdesjeve infermierore ne

menyre te dokumentuar.
2. Ne menyre specifike, synon:
 Te lehtesoje komunikimin ndermjet infermiereve
 Te siguroje transmetimin e shkruar mbi gjendjen e shendetit
 Te sherbeje si dokumentacion ligjor, si pjese e karteles individuale te pacientit.
 Te mundesoj kerkime shkencore
 Te percaktoje statistika
 Te coje perpara edukimin per shendetin

27.Katetrizimi urinar
Eliminimi urinar është një funksion themelor i njeriut që mund të kompromentohet nga
sëmundja, kirurgjia dhe kushte të tjera.Kateterizimi i urinar përdoret për eliminimin e urines tek
pacientët të cilët nuk janë në gjendje të zbrazin fshikëzën natyrshëm.Kateterizimi urinar
aplikohet:

 Në rastet e mbajtjes akute të urinës

  Kur marrja lengjeve dhe prodhimi janë duke u monitoruar (Diureza )
 Para një intervenimi kirurgjik
 Për të ndihmuar shërimin tek pacientët me plagë të hapura sakrale dhe perineale
 Për pacientët të cilët qëndrojn në shtrat për një kohë gjatë
 Për pacientët paliativ

Llojet e kateterve:

 Kateter për një përdorim

 Me gomë të dyfishtë
 Me gomë të trefishtë
 Kateter i tipit tieman
 Kateter i tipit pipez

Paisjet e nevojshme për plasimin e kateterit urinar:

 Burimi i mire i dritës.

 Dorëza sterile.
 Komplet i fashave sterile.
 Antiseptik për pastrimin e organeve gjenitale.
 Gjel anestetik.
 Lubrifikant.
 Veshkore.

Përgatitja e pacientit për kateterizim

 I shpjegohet procedura e ndërhyrjes.

 Pozita e nevojshme.
 Lutet pacienti të bashkëpunoj.
 Pastrimi i organeve gjenitale.

Teknika e vendosjes së kateterit dallon nga gjinia e pacientit.Vendosja e kateterit bëhet nga
personeli infermieror i kualifikuar ose nga mjeku.

Kateterizimi i fshikzës urinare te femrat

 Shpjegohet procedura dhe merret pëlqimi i saj për bashkëpunim.

  Siguro intimitet, përgatit paisjet.
 Mbikëqyr gjendjen e pacientës përgjatë procedurës.
 Përgatit dhe ndihmo pacienten në pozitën e shtrirë me këmbë të mbledhura
përafërsisht 70cm të larguara.
 Vendos një shtresë inkontinente.
 Përgatit ndriqimin, lajë duart dhe vendos dorëzat.
 Hap paisjet në mënyre aseptike.
 Bëhet pastrimi i organeve gjenitale nga lart poshtë për të zvogëluar infektimin nga
regjioni anal.
 Me anë të dorës të majtë hapet labia minor dhe bëhet pastrimi i ureterit, vendos
kateterin prej së larti duke eliminuar kontaminimin e kateterit derisa të formohet
rrjedha e urinës.
 Siguro që pacientja është në gjendje të mirë dhe komforte.
 Dokumento ndërhyrjet infermierore, mbikëqyre efektet pas ndërhyrjes dhe raporto
ndryshimet.

Kateterizimi i fshikzës urinare te meshkujt

 Shpjegohet procedura dhe merret pëlqimi tij për bashkëpunim.

 Përgatit paisjet, siguro privatësin e pacientit.
 Mbikëqyr gjendjen e pacientit gjatë aktivitetit.
 Përgatit dhe ndihmo pacientin në pozitën e shtrirë në shpinë.
 Lajë duart dhe vendos dorëzat.
 Hap paisjet në mënyr aseptike.
 Tërhiqet lëkura e pacientit në penis duke mbajtur me dorën e majtë dhe pastrohet me
antiseptik.
 Inserto gjel anestetik dhe lëre 2 minuta derisa anestetiku të reagoj.
 Siguro që pacienti është në gjendje të mirë.
 Duke e vendosur në pozitën vertikale vendoset kateteri, kur e ndien hapjen e sfingterit
penisi vendoset në poziten horizentale përafërsisht 20-25 cm, atakohet urina dhe
rrjedh në kateter.
  Vare kateterin kur të jetë e përshtatshme me shirit ngjitës për të zvogëluar lëvizjet e
kateterit në fshikëz.
 Dokumento ndërhyrjet infermierore.

Veprimet infermierore ne parandalimi i infeksioneve

 Zbato metodat sterile gjatë plasimit të kateterit.

 Mbani higjienën perianale.
 Përdorni kateterin në rastet kur është e nevojshme, shmang ndërrimin e shpesht.
 Mos lejo që valvula të kontaktoj me sipërfaqen e kontaminuar.
 Ndërro qesen cdo 3-5 ditë.
 Zbraz qesen 3-4 orë. Max 8.
 Marrja e lëngjeve 1.5-2L në ditë parandalon infeksionin dhe e mban kateterin të
hapur.

Përdorimi i kateterve urinar

Kateterët urinarë duhet të përdoren vetëm tek indikacionet e qarta mjekësore.

 Evitimi i obstrukcionit akut apo retencionit në rastet që nuk mund të trajtohen me

kateterizim intermitent të patraumatizuar;
 Matja e sasisë së urinës te të sëmurët me gjendje kritike;
 Përdorimi perioperativ te të sëmurët që duhet ta kenë fshikzën urinare plotësisht të
brazur, p. sh. te disa ndërhyrje gjinekologjike dhe urologjike

Pytje random te provimit që nuk përfshihen në skript

Odat e profesionistëve shёndetёsor:
1. Odat e profesionistëve shëndetësorë në Republikën e Kosovës janë organizata të pavarura

të cilat mbrojnë dhe prezantojnë interesat profesionale të anëtarëve të saj, sigurojnë

standardet e larta të kodit të etikës dhe deontologjisë mjekësore, promovojnë dhe mbrojnë

veprimtarinë e profesionistëve shëndetësorë në institucionet shëndetësore publike dhe private, 2

sigurojnë edukimin e vazhdueshëm profesional me qëllim të ofrimit sa më cilësor të

shërbimeve shëndetësore dhe shërbimeve tjera që kanë të bëjnë me kujdesin shëndetësor.

2. Për ushtrimin e këtij misioni dhe përgjegjësive formohen;

2.1. Oda e mjekëve;

2.2. Oda e stomatologëve;

2.3. Oda e farmacistëve;

2.4. Oda e fizioterapeutëve; dhe

2.5. Oda e infermiereve, mamive dhe profesionistëve tjerë shëndetësorë.

Neni 78

1. Odat e profesionistëve shёndetёsor janë organizata profesionale, të themeluara nga Kuvendi i

Kosovës me ligj.

2. Odat nga paragrafi 1 i këtij neni organizohen në lëmitë e mjekësisë, stomatologjisë, farmacisë,
dhe

infermierisë; dhe për punën e tyre e informojnë rregullisht Ministrinë.

3. Të gjithë profesionistët shëndetësorë duhet të jenë anëtarë të Odës përkatëse nga paragrafi 2 i

këtij neni.

4. Odat e profesionistëve shëndetësorë ushtrojnë vetë – rregullimin dhe mbikëqyrjen profesionale

gjatë punës, trajnimin, dhe zhvillimin e vazhdueshëm profesional të profesionistëve

shëndetësorë.
5. Odat e profesionistëve shëndetësorë vet–financohen me pagesat e anëtarësisë dhe format e
tjera

të pagesave të profesionistëve shëndetësorë nga paragrafi 3. i këtij neni, në pajtim me ligjin nga

paragrafi 1 i këtij neni.

1. Kompetencat publike të Odës janë:

1. miraton kodin e etikës profesionale (kodin e etikës);

2. regjistron dhe mirëmban regjistrin e profesionistëve dhe bashkpunёtorёve
shëndetësor dhe mban regjistrin e të gjitha Institucioneve shëndetësore;
3. lëshimi i licencave, ri-licencimi dhe revokimi i tyre;
4. zbatimi i mbikëqyrjes profesionale me angazhim të eksperteve të lёmive
përkatëse;
5. bashkëpunimi me organet shtetërore dhe lokale që adresojnë çështjet e
shëndetësisë dhe bashkëpunimi me shoqatat e tjera profesionale në vend dhe
jashtë vendit;
6. ushtrojnë mbikëqyrjen profesionale dhe ligjore mbi punën e profesionistëve
shëndetësor;
7. verifikon ligjshmërinë e procesit të specializimit, organizon provimin specialistik,
organizon dhe mbikëqyr sub-specializimet;
8. planifikojnë, zbatojnë edukimin e vazhdueshëm profesional;
9. ndërmjetëson në kontestet në mes anëtarëve të Odës dhe shfrytëzuesve të
shërbimeve shëndetësore;
10. organizon gjyqet e nderit në lidhje me përcaktimin e shkeljeve dhe obligimeve
profesionale të anëtarëve të Odave dhe shqipton masa disiplinore;
11. cakton lartësinë e pagesës së anëtarësisë të anëtarëve të Odave;
12. cakton lartësinë e taksës për licencim, ri-licencimit, dhe lejeve tjera për ushtrim
të veprimtarisë profesionale në bazë të autorizimeve ligjore;
13. lëshon kartelat e identifikimit dhe numrat identifikues për anëtarët e Odave;
 14. me kërkesën e anëtarëve të Odës lëshon certifikata, vërtetime dhe dokumente tjera
në bazë të evidencës zyrtare të Odës.

Neni 10

Kompetencat tjera të Odave

Përveç autorizimeve publike nga neni 9 i këtij ligji Odat ushtrojnë edhe këto punë:
a. përfaqëson dhe mbron interesat profesionale të anëtarëve të Odës në
ushtrimin e profesionit;
b. kujdeset për ruajtjen e autoritetit të anëtarëve të Odave në ushtrimin e
punëve profesionale në pajtim me etikën profesionale;
c. mban evidencën e anëtarëve të Odave që ushtrojnë veprimtarinë
shëndetësore dhe të cilit janë të regjistruar në regjistrin e organit
kompetentë në pajtim me ligjin;
d. bashkëpunimi me organet shtetërore dhe lokale që adresojnë çështjet e
shëndetësisë dhe bashkëpunimi me shoqatat e tjera profesionale në vend
dhe jashtë vendit;
e. bashkëpunimi në përgatitjen e ligjeve, dokumenteve si dhe akteve tjera
nënligjore nё sektorin e shëndetësisë si dhe mbikëqyrja e zbatimit të tyre;
f. propozimi dhe inicimi i procedurave për nxjerrjen e akteve të përgjithshme
dhe të veçanta në përputhje me ligjin, statutin dhe aktet tjera të Odës;
g. bashkëpunimi në përcaktimin e çmimores së shërbimeve shëndetësore dhe
shërbimeve farmaceutike, ne bashkëpunim me fondin e sigurimeve
shëndetësore dhe shfrytëzuesit e shërbimeve shëndetësore;
h. bashkëpunimi në përcaktimin e çmimeve të produkteve medicinale ne
bashkëpunim me institucionet tjera përgjegjëse;
i. bashkëpunimi nё përpilimin e plan-programeve për edukimin e
vazhdueshëm profesional për të gjithë profesionistët shëndetësorë;
j. zbatimi i aktiviteteve shkencore dhe hulumtuese në përputhje me detyrat
dhe pёrgjegjёsitё e Odës;
k. përfaqësimi i interesave profesionale dhe sociale të profesionistëve
shëndetësorë dhe bashkёpunёtorёve tjerë;
 l. konsultimi, ofrimi i ndihmës dhe përfaqësimi i interesave të anëtarëve nё
fushën e legjislacionit si dhe lёmive tjera qё ndërlidhen me fushën e
shëndetёsisё;
m. pjesëmarrja në vendimmarrje nё lidhjen e kontratave me fondin për
sigurime shëndetësore;
n. krijimi dhe menaxhimi i fondit tё Odës;
o. bashkëpunimi me institucione përkatëse në parandalimin e veprimtarisë
shëndetësore ilegale;
p. përgatitja dhe lëshimi i formave dhe dokumenteve si dhe i revistave,
librave dhe publikimeve tjera;
q. promovimi i bashkëpunimit ndërmjet anëtarëve të Odës;
r. promovimi dhe zbatimi i aktiviteteve kulturore dhe shoqërore të anëtarëve,
organizimi i ngjarjeve kulturore, sportive dhe ngjarje të tjera sociale;
s. emërimi i përfaqësuesve tё Odës nё marrëveshje me institucionet e te
gjitha niveleve të kujdesit shëndetësor;
t. zhvillimi i aktiviteteve tjera nё përputhje me ligjin, statutin dhe aktet tjera
tё përgjithshme tё Odës.

1. Organet e Odave janë:

1.1. Kuvendi;

1.2. Kryetari i Odës;

1.3. Këshilli drejtues;

1.4. Këshilli mbikëqyrës për buxhet dhe financa;

1.5. Këshilli etik;

1.6. Gjyqi i nderit;

1.7. Prokurori i Odës;

1.8. Komisionet e përhershme të Odës.

2. Anëtarët e kuvendit të Odave zgjidhen për mandat katër (4) vjeçar.

3. Anëtarët e kuvendit të Odave mund të zgjidhen sërish pas skadimit të mandatit edhe për një
mandatë katër (4) vjeçare.

4. Autorizimet, kompetencat dhe mënyra e punës të organeve nga paragrafi 1. i këtij neni më për
së afërmi rregullohen me statut.

Aborti

Neni 85

1. Ndërprerja e shtatzënisë nuk lejohet pas javës së dhjetë të shtatzënisë përveç në rastet e

përcaktuara me paragrafin 2 të këtij neni.

2. Ndërprerja e shtatzënisë pas javës së dhjetë lejohet vetëm në rastet kur ekzistojnë implikime

serioze shёndetёsore për nёnёn dhe/ose frytin ose kur shtatzënia ёshtё rezultat i dhunimit ose

incestit të vërtetuar nga organet e autorizuara me ligj.

3. Implikimet shëndetësore nga paragrafi 2. i këtij neni duhet të përcaktohen nga komisioni tre
(3)

anëtarësh i mjekëve specialistë të përbërë nga dy (2) gjinekolog-obstetër dhe një (1) psikiatër.

3. Ndërprerja e shtatzënisë rregullohet me ligj të veçantë.

Dekubitus

Dekubitusi është nekrozë e kufizuar e lëkurës dhe indit nënlëkuror. Ky dëmtim i indit paraqitet
në ato vende të trupit të cilat iu janë ekspozuar më së shumti shtypjeve në të fortë, të lagët apo
bazës jo të rrafshët, sidomos nëse drejtpërdrejt nën lëkurë gjindet kocka
Stadi 1.Paraqitet me skuqje, eritemë sipërfaqësore , ënjtje dhe ngurtësim ,pacienti ndien dhembje
dhe ngrohtësi në fushën e presionit.

Stadi 2. Përpos që preket lëkura pjesërisht preket edhe indi nënlëkuror dhe paraqitja e fshikëzave
të cilat e ndryshojnë strukturën lëkurore .

Stadi 3. Lëkura merr ngjyrë kafe. Pararaqitet nekrozë e indeve duke prek edhe zonën e
muskujve.

Stadi 4. Karakterizohet me plagë të thellë, me muskuj të shkatërruar plotësisht dhe ndryshimi

duket edhe në kocka.

Cka nenkuptojm me skrening?

Screening është aplikimi sistematik i një testi ose hetimi për të identifikuar individë me rrezik të
mjaftueshëm të një çrregullimi specifik për të përfituar nga hetimi i mëtejshëm ose veprimi i
drejtpërdrejtë parandalues (këta individë që nuk kanë kërkuar kujdes mjekësor për shkak të
simptomave të këtij çrregullimi).

Cka kuptojm me prevalenc,incidenc?

Prevalenca është një koncept statistikor që i referohet numrit të rasteve të një sëmundjeje që janë
të pranishme në një popullatë të veçantë në një kohë të caktuar, ndërsa incidenca i referohet
numrit të rasteve të reja që zhvillohen në një periudhë të caktuar kohe.

27. Cka nenkuptojm me:Endemi, Epidemi dhe Pandemi?

Endemia-kuptojm pranin e nje semundje ngjitese per nje kohe te gjate ne nje regjion te caktuar
dhe ne rrethana te caktuara e cila ne kushte te favorshme,mund te perhapet ne mase dhe forme
epidemie.

Epidemia-kuptojme paraqitjen massive te nje semundje permbrenda nje populli(shteti) dhe qe

nuk kufizohet ne nje grup te veqant te populates dhe eshte nje shkall me e lart e endemis,e per te
cilen behet fjal nese jane prekur 10%e populates ateher kemi te bejme me epidemi

Pandemia- Me pandemi kuptojme perhapjen e nje semundje pertej kufijve te nje

shteti(kombi),kontinenti,pra pandemia pershkruan perhapjen e nje semundje ne nivel global.
global.

Fruthi eshte:semundje virale

Barnatoret jane institucione shendetesore qe funksionojne ne tri nivele te ofrimit te kujdesit

shendetesor.

Nga kush financohen institucionet shendetesore ?

 Buxheti i Kosoves
 Buxheti i Komunave
 Fondi I sigurimeve ekonomike
 Institucionet private te sigurimeve shendetesore
 Bashkepagesat e qytetareve
 Grantet per pune shkencore hulumtuese
 Donacionet dhe trashegimit
 Te ardhurat me taksa special te percaktuara nga Qeveria
 Te ardhurat nga sistemet tjera te sigurimeve vendore dhe te jashtme

Bakteremia i referohet pranisë së baktereve në qarkullimin e gjakut. Bakteret ndonjëherë mund

të hyjnë në qarkullimin e gjakut për shkak të gjërave të tilla si pastrimi i dhëmbëve ose kryerja e
një procedure të vogël mjekësore.Në shumë njerëz të shëndetshëm, bakteremia do të pastrohet
vetë pa shkaktuar sëmundje. Sidoqoftë, kur një infeksion vendoset brenda qarkullimit të gjakut,
ky lloj bakteremie diferencohet si septicemi. Nëse nuk trajtohet, një infeksion i qarkullimit të
gjakut mund të çojë në komplikime më serioze. Një nga këto është sepsa, e cila shkaktohet nga
një përgjigje e fortë imune ndaj infeksionit. Sepsa është përgjigja ekstreme e trupit ndaj një
infeksioni. Isshtë një urgjencë mjekësore e rrezikshme për jetën. Sepsis ndodh kur një infeksion
që keni tashmë shkakton një reaksion zinxhir në të gjithë trupin tuaj. Pa trajtim në kohë, sepsa
mund të çojë shpejt në dëmtimin e indeve, dështimin e organeve dhe vdekjen.
Semundjet te cilat mund te barten prej kafsheve tek njerezit quhen zoonoza,paraqiten analoge
te semundjeve inefektive te kafsheve:epizootic ,endoozotic,panzootic.
Morbiditeti--- Morbiditeti është çdo gjendje fizike ose psikologjike që konsiderohet se është jashtë
sferës së mirëqenies normale. Termi shpesh përdoret për të përshkruar sëmundjen, dëmtimin ose
degradimin e shëndetit.Numri i te semureve ne raport me popullesine

Mortaliteti- shkalla e vdekjes, ose numri i vdekjeve në një grup të caktuar njerëzish në një periudhë të
caktuar kohe.

Nataliteti raporti i numrit të lindjeve dhe popullsise; lindshmëria.

Karta e otaves

Këndvështrimi bio-mjekësor mbi shëndetin

Kufizimi i përkufizimit bio-mjekësor qëndron në faktin se, shëndeti konsiderohet si “negativi” i
sëmundjes,ndërkohë që shumë autorë argumentojnë se shëndeti është shumë më tepër se kaq. Pra,
koncepti i sëmundjes si “fenomeni i kundërt i shëndetit” është shumë i cunguar. Nga ky këndvështrim,
probleme të tilla si, varfëria apopa drejtësia sociale duhen marrë patjetër në konsideratë sa herë që i
referohemi të “kundërtës së shëndetit”.

Tifo abdominale eshte semundje bakeriale

Airborne and Direct Contact Diseases Include:

Acute Flaccid Myelitis - A rare but serious condition that affects the spinal cord and causes muscles and
reflexes to become weak.

Anthrax - A serious disease caused by Bacillus anthracis, a bacterium that forms spores. A bacterium is a
very small organism made up of one cell. Many bacteria can cause disease. A spore is a cell that is
dormant (asleep) but may come to life with the right conditions.

Carbapenem-resistant Enterobacteriaceae (CRE) - Enterobacteriaceae (En-tero-bac-te-ri-a-ce-ae) are a

family of bacteria normally found in our gut. They can also cause serious infection in the bladder, blood,
wound and lungs.

Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) - COVID-19 is an illness caused by a virus that can spread from
person to person. Symptoms can range from mild (or no symptoms) to severe illness.

Enterovirus - Non-polio enteroviruses are very common viruses that cause about 10 to 15 million
infections in the United States each year.

Group A Streptococcus - A bacterium often found in the throat and on the skin. People may carry group
A streptococci in the throat or on the skin and have no symptoms of illness. Most GAS infections are
relatively mild illnesses such as "strep throat," or impetigo. Occasionally these bacteria can cause severe
and even life-threatening diseases.

Invasive Group B Streptococcal (GBS) - A bacterium that causes illness in newborn babies, pregnant
women, the elderly, and adults with other illnesses, such as diabetes or liver disease. GBS is the most
common cause of life-threatening infections in newborns.

Haemophilus influenza - Invasive disease caused by Haemophilus influenzae type b can affect many
organ systems. The most common types of invasive disease are pneumonia, occult febrile bacteremia,
meningitis, epiglottitis, septic arthritis, cellulitis, otitis media, purulent pericarditis, and other less
common infections such as endocarditis, and osteomyelitis.

Influenza - A disease that is caused by a virus and infects the nose, throat, and lungs. Influenza can cause
severe illness and life-threatening complications in many people.

Legionellosis - An infection caused by the bacterium Legionella pneumophila. Maine monitors the
incidence of Legionellosis through mandatory reporting by health care providers, clinical laboratories
and other public health partners.

Measles - A respiratory disease caused by a virus that causes fever, runny nose, cough, and a rash all
over the body.
Meningococcal Disease - The leading cause of bacterial meningitis in children and young adults in the
United States. Symptoms of meningococcal disease include fever, headache and stiff neck in meningitis
cases, and sepsis and rash in meningococcemia.

MERS-CoV - Currently, all cases are associated with either direct travel to the Arabian peninsula, or
contact with a returned traveler from the Arabian peninsula.

MIS-C - Multisystem inflammatory syndrome in children (MIS-C) is a serious but rare complication
associated with COVID-19 that causes inflammation of certain body parts.

Mumps - A disease caused by a virus that usually starts with a fever, headache, muscle aches, tiredness,
and loss of appetite followed by swelling of glands.

MRSA - Methicillin-resistant Staphylococcus Aureus is a bacterial infection that is resistant to some

antibiotics. When MRSA bacteria are found on the skin but do not cause illness it is called "colonization."
In most cases, MRSA does not cause any problems or causes minor infections, such as pimples or boils.
In some cases, MRSA can cause more serious infections.

Pertussis - A respiratory illness that usually starts with cold-like symptoms including a cough that can
worsen after a few weeks. Pertussis is commonly known as whooping cough.

Plague - Plague is a disease caused by Yersinia pestis (Y. pestis), a bacterium found in rodents and their
fleas in many areas around the world.

RSV - RSV is a respiratory virus that infects the lungs and breathing passages. Healthy people usually
experience mild, cold-like symptoms, but RSV can be serious especially for infants and older adults.

Strep pneumoniae - a Gram-positive encapsulated coccus that often colonizes the human nasopharynx,
where it can be carried asymptomatically.

SARS - respiratory disease caused by a coronavirus, last reported in 2004

Tuberculosis - A disease caused by a bacterium that usually attacks the lungs.

Varicella - A disease commonly known as chickenpox that is caused by a virus. The most common
symptom is a skin rash found mostly on the face, scalp, and trunk

COVID19
një sëmundje akute e frymëmarrjes te njerëzit e shkaktuar nga koronavirus, i aftë të prodhojë
simptoma të rënda dhe në disa raste vdekje, veçanërisht tek njerëzit e moshuar dhe ata me
semundje shoqeruese shëndetësore. Fillimisht u identifikua në Kinë në 2019 dhe u bë pandemi
në 2020. Simptomat mund të shfaqen 2-14 ditë pas ekspozimit ndaj virusit. Personat me këto
simptoma mund të kenë COVID-19:
 Ethe ose të dridhura
 Kollitja
 Gulçim ose vështirësi në frymëmarrje
 Lodhja
  Dhimbje të muskujve ose trupit
 Dhimbje koke
 Humbje e re e shijes ose erë
 Dhimbje të fytit
 Mbingarkesë ose rrjedhje hundësh
 Të përziera ose të vjella
 Diarre
Shenja paralajmëruese emergjence për COVID-19:
 Problem me frymëmarrjen
 Dhimbje të vazhdueshme ose presion në gjoks
 Konfuzion i ri
 Pamundësia për tu zgjuar ose për të qëndruar zgjuar
 Lëkura, buzët ose shtretërit e thonjve me ngjyrë të zbehtë, gri ose blu, në varësi të tonit të
lëkurës