Projekt: Kimi

Punoi: Sindi Pojaku

Klasa: X5

Elementët kimikë në
organizmin tonë
 2

ELEMENTËT KIMIKË NË ORGANIZMIN E NJERIUT

Nëntemat:
1. Elementet kryesorë në organizmin e njeriut.
2. Funksioni i secilit element në trupin e njeriut.
 3

1. Elementët kryesorë në organizmin e njeriut

Elementët kimikë luajnë një rol të pazëvendësueshëm në organizmin e njeriut sepse
vetë organizmi është një makineri tejet e ndërlikuar e cila ka nevojë për disa
‘ndihmues’ siç janë elementët kimikë. Elementët kimike janë ata që përbëjne trupin
tonë dhe janë të pranishëm në çdo proces metabolik. Megjithëse në sasira të vogla
mungesa e ndonjërit prej tyre do të krijonte shumë probleme në shëndetin e njeriut.
Elementët kryesorë në trupin e njeriut janë:
 65% oksigjen

 18% karbon
 4

 10% hidrogjen

 3% azot

 1,6% kalcium
 5

 1% fosfor

 0,35% kalium

 0,25% squfur
 6

 0,15% natrium

 0,15% klor

 0,05% magnez
 7

2. Funksioni i secilit element në trupin e njeriut

1. Oksigjen (O)
Oksigjeni është elementi më i zakonshëm në trupin e njeriut, që përbën afërsisht 65%
të masës trupore. Shumica e oksigjenit të pranishëm gjendet në formën e ujit.
Oksigjeni luan një rol kritik në metabolizëm, frymëmarrje dhe gjendet në çdo
molekulë organike kryesore në trup duke përfshirë proteinat, karbohidratet, yndyrnat
dhe acidet nukleike. nxehtësi
C6H12O6+ 6O2= 6CO2+ 6H2O+ energji 38 ATP
2. Karboni (C)
Karboni është elementi tjetër më i zakonshëm në trupin e njeriut, duke përbërë 18%
të trupit në masë. Roli i tij është kryesisht strukturor, duke formuar "shtyllën
kurrizore" të shumë molekulave organike. Zinxhirët e karbonit përdoren për të
ndërtuar karbohidrate, yndyrna dhe proteina; thyerja e këtyre zinxhirëve i siguron
trupit të njeriut energji.
CH4+ O2= CO2+ H2O+ nxehtësi
 8

3. Hidrogjeni (H)
Hidrogjeni është një përbërës kryesor i ADN-së; si i tillë, ai ekziston në çdo
molekulë në të gjitha qelizat e gjalla. Sasia e hidrogjenit e pranishme në ADN
ndikohet nga sasia e ujit në trupin e njeriut. Trupi i njeriut ka nevojë për dy litra e
 9
gjysmë ujë në ditë, ose sipas peshës së tij, për të mbajtur ADN-në të shëndetshme
dhe për të shmangur sëmundjet.

4. Azoti (N)
Azoti përbën 3% të masës trupore. Gjendet në të gjithë organizmat në molekula të
tilla si aminoacidet (të cilat përbëjnë proteinat), acidet nukleike (ADN dhe ARN) dhe
adenozina trifosfat (ATP), një molekulë thelbësore e transferimit të energjisë.
Deaminim: Zbërthen acidet e tepërta+ largon grupin aminik
NH2+ H→ NH3+ CO2→CO(NH2)2 (urea)

5. Kalciumi (Ca)
Kalciumi është metali më i bollshëm në trupin e njeriut, me rreth 1.4% në masë.
Funksioni i tij më i njohur është formimi i kockave dhe dhëmbëve. Mungesa në dietë
mund të çojë në një sërë sëmundjesh degjenerative. Role të tjera të rëndësishme në
trupin e njeriut përfshijnë sintezën e proteinave, stabilizimin e përshkueshmërisë së
membranës qelizore dhe reagimin stimulus të qelizave për aktivizim e reaksioneve në
qelizë.
6. Fosfori (P)
Fosfori gjendet në trupin e njeriut në formën e fosfateve, një atom fosfori i lidhur me
katër atome oksigjen. Skeleti dhe truri i njeriut janë rezervuarë të fosfateve, ku
gjendet në formën e fosfatit të kalciumit. Fosfatet janë gjithashtu të pranishme në
 10
formën e molekulës së energjisë Adenosine triphosphate (ATP), e cila çliron 7,3
Kcal/mol energji për të kryer funksione të ndryshme biologjike.

7. Kaliumi (K)
Qelizat e kuqe të gjakut përmbajnë pjesën më të madhe të kaliumit që gjendet në
trup, pasuar nga muskujt dhe më pas indet e trurit. Kaliumi transferon sinjalet
nervore, rregullon rrahjet e zemrës dhe ul sheqerin në gjak. Ai gjithashtu ruan
shëndetin e kockave, rrit densitetin e tyre dhe parandalon brishtësinë e tyre duke
ruajtur ekuilibrin e acideve që ruajnë kalciumin brenda trupit.
8. Squfuri (S)
Squfuri gjendet në trup pothuajse gjithmonë në formën e sulfurit të metalit dhe
përbërjeve organosulfurike. U jep proteinave formën që u nevojitet për të kryer
funksionet e tyre dhe gjithashtu është një element kryesor strukturor i proteinës
keratin, e cila gjendet në lëkurë dhe flokë.
 11

Metionin adenosinë squfuri (SAM)- C15H22N6O5S (asiston sintezën e keratinës)

9. Klor (Cl)
Klori luan një rol thelbësor në ruajtjen e ekuilibrit acid-bazë të gjakut, së bashku me
formimin e tendinave, dhëmbëve dhe kockave. Gjendet zakonisht në kripëra dhe në
kombinim me kalium dhe natrium në trup. Ai gjithashtu kontribuon në funksionimin
e mëlçisë dhe ndihmon në eliminimin e mbetjeve organike.
2Na+ Cl2= 2NaCl
K+ Cl= KCl
10.Natriumi (Na)
Trupi i njeriut kërkon një sasi të vogël natriumi për të përcjellë impulset nervore, për
të kontraktuar dhe relaksuar muskujt dhe për të ruajtur ekuilibrin e duhur të ujit dhe
mineraleve.
11.Magnezi (Mg)
Magnezi është elementi më pak i zakonshëm në trupin e njeriut. Rreth 300 apo më
shumë enzima kërkojnë jonet e magnezit për të funksionuar siç duhet, dhe jonet e
magnezit ndërveprojnë me komponime të tilla si ADN, ARN dhe ATP.
 12

Elementë të tjerë
Elementët gjurmë luajnë shumë role, disa më të rëndësishme se të tjerët, ndërsa të
tjerët nuk kontribuojnë në asnjë funksion të dallueshëm.
Tre elementët gjurmë thelbësorë më të bollshëm janë hekuri, fluori dhe zinku.
Hekuri luan një rol thelbësor në shëndetin e njeriut si pjesë e hemoglobinës, e cila
transporton oksigjenin nëpër trup në gjak. Fluori është i rëndësishëm për dhëmbët.
Zinku ndihmon ne funksionimin e mbi 300 enzimave, është jetik për shëndetin e syve
dhe rritjen e organeve riprodhuese.
 13

Bibliografi:
https://ëëë.neës-medical.net/life-sciences/Ëhat-Chemical-Elements-are-Found-in-the-
Human-Body.aspx

https://ëëë.bibalex.org/SCIplanet/en/Article/Details.aspx?id=12462

https://ëëë.thoughtco.com/chemical-composition-of-the-human-body-603995

https://askabiologist.asu.edu/content/atoms-life

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16702757/#:~:text=Calcium%20ion
%20(Ca(2%2B)),turn%20activates%20the%20cellular%20reaction.

https://en.ëikipedia.org/ëiki/Calcium_in_biology#:~:text=Calcium%20is%20needed
%20to%20stabilize,the%20contents%20of%20the%20fruit.