Professional Documents
Culture Documents
Mafela MJ 1868882470 Section1
Mafela MJ 1868882470 Section1
Manwalwa a Litheretsha .
Na Thyion
M J M afela Mandende
P*M K Y Ladzam N R Raselekoane
J
MBONYOLOSI
j
3
MBONYOLOSI
Manwalwa a Litheretsha j
Na Thyiori
j
Vhanwali
M J Mafela
I P Mandende
K Y Ladzani
N R Raselekoane
Mudzudzanyi
M J Mafela
© All rights reserved. No part of this publication may be reproduced in any way or by
any means - mechanical or electronic, including recordings or tape recordings and
photocopying - without the prior permission of the publisher, excluding fair quotations
for purposes of research or review.
ZW I RE NGOMU
MARANGAPHANDA
PHUROSA YA MUSALAUNO 1
1.1 MARANGAPHANDA 3
1.2 NGANEA 6
1.2.1 Thero 9
1.2.2 Puloto 14
1.2 .2.1 Mathomele 16
1.2 .2.2 U bveledza mafhungo 18
1.2 .2.3 Mathakheni 21
1.2 .2.4 Thasululo 23
1.2.3 Vhaanewa 25
1.2.3.1 Tshaka dza vhaanewa 25
(a) Muanewadendele 27
(b) Muanewamupikisi 28
(0 Muanewamulutpnyi 30
1.2 .3.2 Ndila dza u ola vhaanewa 31
(a) Ndila ya u talutshedza 31
(b) Ndila ya u andadza 33
(c) Ndila ya u shumisa madzina 35
1.2.4 Fhethuvhupo na tshifhinga 36
Ndila dza u bveledza fhethuvhupo na tshifhinga 38
Ndila ya u talutshedza 38
Zwiito zwa vhaanewa 40
Kuambele 42
Vhuanetsheli 43
Muanetsheli-muthu wa u thoma 44
Muanetsheli-muthu wa vhuraru 46
Muanetsheli-mudivhazwothe 46
Muanetsheli-mudivhazwothe 0 kalwaho 49
Vhuanetsheli-nyandadzi 50
Luambo na tshitaila 52
NGANEAPFUFHI 55
Muhumbulo muthihi muhulwane 57
Tshivhumbeo 59
Mathomele 59
Mutumbu 6i
Mafhedzisele 62
Vhaanewa 63
U tutula dzangalelo 64
Luambo na tshitaila 67
Fhethuvhupo na tshifhinga 68
MAANEA 69
Thodea dza maanea 74
Xhoho ya maanea 75
Muhumbulo muthihi muhulwane 75
Tshivhumbeo 76
Marangaphanda 76
Mutumbu 77
Mupendelo 77
U tutula dzangalelo 78
Fhethuvhupo na tshifhinga 79
Luambo na tshitaila 79
2.1 MARANGAPHANDA 87
VHURENDI 121
. A
m bonyolosi zwi re ngomu
M
MISHUMO YA VHURENDI 128
zwi re ngomu
Mishumo ya vhurendi ha musalauno 162
m bonyolosi
jjf zwi re ngomu
MARANGAPHANDA
Manwalwa ndi tshinwe na tshinwe tshine tshi nga nwalwa tsha kona u
vhalwa nga vhanwe vhathu. Fhedzi-ha, manwalwa a litheretsha one ndi
tshinwe na tshinwe tsho tou nwalwaho, tsha dovha tsha vha na vhutsila
ngomu. Zwenezwo-ha ri a kona u zwi vhona uri manwalwa a
litheretsha ho ngo fhambana na zwe vhomakhulukuku washu vha vha
vha tshi tou anetshela nga mulomo ngauri zwothe zwi na thodea ya
vhutsila. Phambano khulwane ndi ya uri manwalwa a litheretsha a
swikelea kha vha konaho u vhala fhedzi, hone mafhungo a tou
anetshelwaho a tshi swikelela vhathu vhothe vha lushaka.
m bonyolos m aran g a p h an d a
kha muvhali malugana na u vhambedza kutshilele kwa vhathu vha
dzulaho fhethu ho fhambanaho na kutshilele kwa vhathu vhanevho nga
zwifhinga zwo fhambanaho. Kutshimbidzele kwa zwa vhurereli namusi
kwo fhambana na kutshimbidzele kwa zwa vhurereli kha tshifhinga
tsha minwaha ya henefha kha 1950. Nga u sedzulusa mahwalwa a
litheretsha o hwalwaho nga zwifhinga zwenezwo, muvhali u a kona u
vhona zwitutuwedzi zwo vhaho hone. Vhavhali vha nga dovha hafhu
vha kona u vhona uri vhathu vha fhethu ho fhambanaho nga zwifhinga
zwo fhambanaho vho vha tshi itani uri vha kone u tshila.
m bonyolosi
vhurendi. Zwinzhi malugana na tshaka dza mariwalwa a litheretsha ri
do zwi pfa afha ngomu.
marangaphanda
thodea dza manwalwa a litheretsha. U kona u sika thodea idzi zwi toda
vhutsila ha munwali. Kha kusikele kwawe kwa thodea idzi kha
manwalwa a litheretsha munwali u fanela u vhona uri dzi vha na
vhushaka uri dzi kone u bveledza lushaka lwonolwo lwa manwalwa.
Thodea idzi dza manwalwa a litheretsha dzi fanela u shumisana uri dzi
kone u bveledza mulaedza. Kubveledzele kwa thodea idzi ndi kwone kune
kwa ita uri linwalwa la litheretsha li pfi ndi lavhudi kana a si lavhudi.
Vhane vha bula uri linwalwa la litheretsha ndi lavhudi kana a si lavhudi
ndi vhala vhane vha vha na ndivho ya thodea idzi dza manwalwa a
litheretsha. Izwi zwi sumbedza uri vhavhali vha fanela u vha na ndivho
ya thodea dza manwalwa a litheretsha uri vha do kona u wana
mulaedza nga ndila i leluwaho.
Kha ndima dzi tovhelaho dza bugu ino, ho talutshedzwa nga ha thodea
dza manwalwa a litheretsha o fhambanaho uri vhavhali vha kone u dzi
guda, dzi vha farise kha u sengulusa manwalwa a litheretsha maiiwe na
manwe ane vha nga a vhala. Mafela o talutshedza thodea dza phurosa ya
musalauno, Mandende ene o talutshedza thodea dza dirama na zwothe
zwine zwa lavhelelwa kha dirama, ngeno-vho Ladzani o talutshedza nga
ha vhurendi ha sialala na thodea dza vhurendi ha musalauno. Nga nnda
ha thodea dza manwalwa a litheretsha o fhambanaho, Raselekoane o
haseledza nga ndila dzine vhavhali vha nga dzi shumisa kha u sengulusa
manwalwa a litheretsha. Vhavhali vha do kona u zwi vhona uri
m bonyolosi
mariwalwa a litheretsha ha tou senguluswa ho lavheleswa ndila nthi,
hu na ndila nnzhi dzinc dzi nga tovhelwa kha tsenguluso. Musi
vhanwali vha tshi khou ralo u talutshedza vho ita vha tshi lunga na
tsumbo dzi bvaho kha manwalwa a litheretsha a Tshivenda ane a
divhiwa nga nnyi na nnyi.
M J Mafia
‘A
m bonyotosi m a ra n g a p h a n d a