Qua Trinh Hoi Sinh Cua Chi Pheo

Văn mẫu lớp 11: Phân tích quá trình hồi sinh của Chí Phèo
Dàn ý phân tích quá trình hồi sinh của Chí Phèo
Dàn ý số 1
I. Mở bài
- Giới thiệu tác giả Nam Cao và tác phẩm Chí Phèo: Một tác giả lúc nào cũng trăn trở
về cách sống và cách viết, luôn nhìn đời bằng con mắt của tình thương. Chí Phèo là
một tác phẩm Nam Cao đã dùng tình thương để nhìn và để viết nên như vậy
- Với cái nhìn đầy tình thương, Nam Cao đã để cho sự lương thiện một lần nữa quay
trở về với Chí sau khi gặp được Thị Nở
II. Thân bài
1. Khái quát về hoàn cảnh Chí Phèo trước khi gặp Thị Nở
- Chí Phèo đã từng là một người nông dân lương thiện
- Sau khi bị Bá Kiến hãm hại, Chí Phèo bị bắt vào tù
- Nhà tù Thực dân đã biến Chí từ một người nông dân 20 tuổi lương thiện trở thành
một người thay đổi cả nhân hình lẫn nhân tính:
- Làm tay sai cho Bá Kiến
⇒ Trước khi gặp Thị Nở, Chí Phèo bị coi là “con quỷ dữ của làng Vũ Đại”
2. Cuộc gặp gỡ giữa Chí Phèo và Thị Nở
- Hoàn cảnh gặp gỡ:
● Không ai đáp lại lời chửi của Chí Phèo nên “hắn” rẽ vào nhà Tự Lãng uống
rượu
● Khi đã hả hê, Chí Phèo lảo đảo ra về
● Hắn gặp một người đàn bà ngủ quên ở bờ sông gần nhà (Thị Nở)
● Trong cơn say, Chí Phèo ăn nằm với Thị Nở và ngủ say dưới trăng
⇒ Cuộc gặp gỡ định mệnh này đã đem đến những biến chuyển tâm lí rõ nét trong Chí
Phèo
3. Diễn biến tâm trạng nhân vật Chí Phèo sau khi gặp Thị Nở
Tổng hợp: Download.vn

a. Thức tỉnh
- Sau cuộc gặp gỡ với Thị Nở, lần đầu tiên Chí Phèo thực sự “tỉnh”
● Chợt nhận ra ở trong cái lều ẩm thấp của Chí sẽ thấy “chiều lúc xế trưa và gặp
đêm khi bên ngoài vẫn sáng”
● Bâng Khuâng như tỉnh dậy sau một cơn say rất dài
● Tỉnh để cảm thấy miệng đắng và “lòng mơ hồ buồn”
● Cảm thấy “sợ rượu” ⇒ dấu hiệu của sự thức tỉnh rõ ràng
nhất
● Cảm nhận những thanh âm của cuộc sống: âm thanh của tiếng chim hót, tiếng
người cười nói…
● Hắn đủ tỉnh để nhận thức hoàn cảnh của mình, để thấy mình cô độc
⇒ Cuộc gặp với Thị đã làm Chí Phèo thực sự tỉnh táo sau những cơn say triền miên
b. Niềm vui, hi vọng, ước mơ quay trở về
- Niềm hi vọng của thời trẻ quay trở lại: mong muốn một gia đình nho nhỏ, chồng
cuốc mướn, cày thuê, vợ dệt vải; nuôi lợn, khá giả thì mua dăm ba sào ruộng
- Khi thấy bát cháo hành của Thị Nở, Chí Phèo ngạc nhiên và thấy “mắt mình như ươn
ướt” ⇒ xúc động vì lần đầu tiên có người chăm sóc
- Thấy Thị Nở có duyên, cảm thấy vừa vui vừa buồn
- Hắn muốn làm nũng với Thị, thấy lòng thành trẻ con
- Chí Phèo thèm lương thiện: Tình yêu của Thị Nở làm hắn nghĩ bản thân có cầu nối
để trở về
- Tình yêu với Thị Nở khiến hắn đủ hi vọng và mong ước có một gia đình: “Hay là
mình sang ở với tớ một nhà cho vui”
⇒ Gặp Thị Nở, Chí Phèo đã trải qua những cảm xúc chưa hề có trong đời, mang đến
niềm vui, niềm hi vọng và mong ước trở về làm người lương thiện trỗi dậy
c. Thất vọng, đau đớn
- Tình yêu bị ngăn cấm bởi bà cô thị Nở, bởi vậy, khi Thị Nở từ chối, Chí Phèo thất
vọng và đau đớn:

● "Ngẩn người”, “ngẩn mặt”: Thái độ biểu thị sự hiểu ra, nhận thức được tình
cảnh của mình ⇒ đáng thương
● Thoáng thấy hương cháo hành: hồi tưởng về tình yêu đã trải qua
● Hành động: Nắm lấy tay Thị ⇒ mong muốn níu kéo hạnh phúc
● Hắn tìm đến rượu rồi “ôm mặt khóc rưng rức”
⇒ Mong muốn trở về làm người lương thiện không còn nữa, Chí đau đớn, tuyệt vọng
d. Phẫn uất
- Mong muốn quay trở lại làm người lương thiện không thể thực hiện được, niềm phẫn
uất trong Chí đẩy lên cao
- Hắn quyết định đến nhà thị Nở “để đâm chết cả nhà nó, đâm chết cái con khọm già
nhà nó”.
- Nhưng “hắn không rẽ vào nhà thị Nở mà thẳng đường đến nhà Bá Kiến và nói thẳng
với Bá Kiến: niềm phẫn uất đã khiến Chí Phèo xác định đúng kẻ thù của mình
⇒ Hành động tự kết liễu thể hiện sự phẫn uất và tuyệt vọng đến tột cùng
III. Kết bài
- Khái quát lại diễn biến tâm trạng của Chí Phèo sau khi gặp Thị Nở
- Liên hệ trình bày suy nghĩ bản thân
Dàn ý số 2
I. Mở bài
- Giới thiệu tác giả Nam Cao và tác phẩm Chí Phèo
- Đưa ra vấn đề: Khi gặp được Thị Nở cũng là một dấu ấn sâu sắc trong tâm trí của
Chí Phèo
II. Thân bài
1. Cuộc gặp gỡ giữa Chí Phèo và Thị Nở
- Hoàn cảnh gặp gỡ:
+ Không ai đáp lại lời chửi của Chí Phèo nên “hắn” rẽ vào nhà Tự Lãng uống rượu

+ Khi đã hả hê, Chí Phèo lảo đảo ra về
+ Hắn gặp một người đàn bà ngủ quên ở bờ sông gần nhà (Thị Nở)
+ Trong cơn say, Chí Phèo ăn nằm với Thị Nở và ngủ say dưới trăng
⇒ Cuộc gặp gỡ định mệnh này đã đem đến những biến chuyển tâm lí rõ nét trong Chí
Phèo
2. Quá trình hồi sinh của Chí Phèo sau khi gặp Thị Nở
a. Sự thức tỉnh
- Sau cuộc gặp gỡ với Thị Nở, lần đầu tiên Chí Phèo thực sự “tỉnh”
● Chợt nhận ra ở trong cái lều ẩm thấp của Chí sẽ thấy “chiều lúc xế trưa và gặp
đêm khi bên ngoài vẫn sáng”
● Bâng Khuâng như tỉnh dậy sau một cơn say rất dài
● Tỉnh để cảm thấy miệng đắng và “lòng mơ hồ buồn”
● Cảm thấy “sợ rượu” ⇒ đây là dấu hiệu của sự thức tỉnh rõ ràng nhất
● Cảm nhận những thanh âm của cuộc sống: âm thanh của tiếng chim hót, tiếng
người cười nói…
● Hắn đủ tỉnh để nhận thức hoàn cảnh của mình, để thấy mình cô độc
⇒ Cuộc gặp với Thị Nở đã giúp Chí Phèo thực sự tỉnh táo sau những cơn say triền
miên
b. Là niềm vui, hi vọng, ước mơ quay trở về làm người lương thiện của mình
- Niềm hi vọng của thời trẻ quay trở lại: mong muốn một gia đình nho nhỏ, chồng
cuốc mướn, cày thuê, vợ dệt vải; nuôi lợn, khá giả thì mua dăm ba sào ruộng
- Khi thấy bát cháo hành của Thị Nở, Chí Phèo ngạc nhiên và thấy “mắt mình như ươn
ướt” ⇒ xúc động vì lần đầu tiên có người chăm sóc
- Thấy Thị Nở có duyên, cảm thấy vừa vui vừa buồn
- Hắn muốn làm nũng với Thị, thấy lòng thành trẻ con
- Chí Phèo thèm lương thiện: Tình yêu của Thị Nở làm hắn nghĩ bản thân có cầu nối
để trở về

- Tình yêu với Thị Nở khiến hắn đủ hi vọng và mong ước có một gia đình: “Hay là
mình sang ở với tớ một nhà cho vui”
⇒ Gặp Thị Nở, Chí Phèo đã trải qua những cảm xúc chưa hề có trong đời, mang đến
niềm vui, niềm hi vọng và mong ước trở về làm người lương thiện trỗi dậy
III. Kết bài
- Tóm tắt lại diễn biến tâm trạng của Chí Phèo sau khi gặp Thị Nở
- Liên hệ trình bày suy nghĩ bản thân về diễn biến đó.
Dàn ý số 3
I/ Mở bài :
– Nam Cao ( 1917- 1951) , là nhà văn tiêu biểu của văn xuôi Việt Nam ở cả hai giai
đoạn trước và sau Cách mạng tháng Tám.Ông là một nhà văn có quan điểm nghệ thuật
tiến bộ,có tấm lòng đôn hậu,chan chứa tình thương, gắn bó sâu nặng với quê hương và
những người nông dân nghèo khổ.
– Đặc biệt, đến với truyện ngắn “Chí Phèo”, một trong những truyện ngắn viết về đề
tài người nông dân nghèo trước CMT8 của Nam Cao, chúng ta không thể không cảm
động trước quá trình hồi sinh trong cuộc đời của Chí Phèo – một người đã tưởng đã là
quỷ dữ của làng Vũ Đại.
II/ Thân bài :
Sau một thời gian dài hòan tòan bị tha hóa, Chí Phèo sống triền miên trong những cơn
say, không ý thức được hành động và cuộc sống của chính mình.Cho đến khi Chí
Phèo gặp Thị Nở, Chí đã thật sự được hồi sinh.Có thể nói, đây là giai đoạn quan trọng
nhất trong cuộc đời của Chí với những thời khắc bừng sáng ngắn ngủi và hạnh phúc,
để rồi sau đó tắt ngấm ngay.Chí lại rơi vào bế tắc và thảm kịch đã xảy ra : đâm chết
Bá Kiến rồi tự sát. Quá trình hồi sinh ấy của Chí có thể tìm hiểu qua hai 2 giai đoạn :
1/Trước hết là trạng thái tâm lý của Chí đi từ tỉnh rượu đến tỉnh ngộ:
Sau một tối say rượu, Chí đã tình cờ gặp Thị Nở.Họ ăn nằm với nhau.Thế rồi nửa đêm,
Chí đau bụng, nôn mửa.
– Bắt đầu là tỉnh rượu : Sáng hôm sau, Chí tỉnh dậy khi “trời đã sáng lâu”.Kể từ khi
mãn hạn tù trở về, đây là lần đầu tiên “con quỷ dữ của làng Vũ Đại” đã hết say, hoàn
toàn tỉnh táo. Chí thấy lòng “bâng khuâng, mơ hồ buồn”.Lần đầu tiên, Chí nghe thấy

bản nhạc rộn ràng của cuộc sống lao động : đó là tiếng chim hót vui vẻ, tiếng anh
thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá; tiếng trò chuyện của những người đàn bà đi buôn vải
về…Những âm thanh ấy hôm nào mà chả có, nhưng hôm nay Chí mới cảm và nghe
được, vì hôm nay Chí đã hết say.Phải chăng, những âm thanh ấy là tiếng gọi thiết tha
của cuộc sống Chí đã tỉnh rượu và thức tỉnh về tình cảm và nhận thức.
– Sau đó là tỉnh ngộ : Khi tỉnh táo, Chí đã “ngộ” – nhận thức , nhìn lại cuộc đời mình
cả trong quá khứ, hiện tại và tương lai :
+ Đầu tiên là hắn “nao nao buồn” nhớ về một thời hắn đã từng mơ ước “có một gia
đình nho nhỏ…”.Đấy là quá khứ, còn hiện tại? Chí thấy hiện tại của mình thật đáng
buồn bởi “ hắn thấy hắn già mà vẫn còn cô độc”, “hắn đã tới cái dốc bên kia của cuộc
đời”, và cơ thể thì đã “hư hỏng nhiều”. Tương lai đối với hăn, còn đáng buồn hơn,
không chỉ buồn mà còn lo sợ , bởi hắn đã “trông thấy trước “ quá nhiều điều bất hạnh :
“tuổi già, đói rét và ốm đau”, nhất là “cô độc”.Sau những tháng ngày sống gần như vô
thức,Chí đã tỉnh táo và suy nghĩ về cuộc đời mình.
=> Như vậy , với sự trở lại của khả năng nhận thức ngoại giới và nhận thức chính
mình ( lý trí), cùng những tình cảm , cảm xúc rất con người, Chí đang thức tỉnh một
cách toàn diện cả về nhận thức và ý thức và bắt đầu hồi sinh để trở về với kiếp người
2/ Từ ngạc nhiên, xúc động đến khao khát hoàn lương:
a. Trước hết là tâm trạng của Chí đi từ ngạc nhiên đến xúc động:
● Đúng lúc Chí đang “vẩn vơ nghĩ mãi” thì thị Nở mang “một nồi cháo hành còn
nóng nguyên” vào.Việc làm này của thị khiến hắn hết sức “ngạc nhiên”.Rồi từ
chỗ “ngạc nhiên”, Chí thấy “mắt hình như ươn ướt” ( xúc động).Bởi vì một lẽ
hết sức đơn giản, đây là lần đầu tiên “hắn được một người đàn bà cho”, “đời
hắn chưa bao giờ được săn sóc bởi bàn tay đàn bà, mà đàn bà – trong ý niệm
của hắn bề bà ba – chỉ là sự nhục nhã, đau đớn. Nay thì khác, thị Nở không chỉ
đem cháo cháo đến cho hắn mà còn múc ra bát “giục hắn ăn nóng”.Hắn “húp
xong rồi, thị Nở đỡ lấy bát cháo và múc thêm bát nữa”.
● Hành động chăm sóc đầy tình cảm yêu thương ấy của thị đã khiến Chí “ăn
năn”,”.Hắn thấy “lòng thành trẻ con” và “muốn làm nũng với thị như với
mẹ”.Lúc này, hắn hiền lành đến khó tin “Ôi sao mà hắn hiền, ai dám bảo đó là
cái thằng Chí Phèo vẫn đập đầu, rạch mặt ăn vạ và đâm chém người?”. Cái
“bản tính ngày của hắn, ngày thường bị lấp đi” đã trỗi dậy mạnh mẽ.Chí đã đã
sống đúng với con người thật của mình, trở lại nguyên hình của anh canh điền
ngày xưa.

b.Tiếp đến, tâm trạng Chí đi từ xúc động đến ăn năn, hồi tỉnh:
-Chí mong muốn được trở lại làm người , làm một người dân hiền lành, lương thiện ở
làng Vũ Đại “Trời ơi! Hắn thèm lương thiện , hắn muốn làm hòa với mọi người biết
bao!…Họ sẽ lại nhận hắn vào cái xã hội bằng phẳng, thân thiện của những người
lương thiện”.
– Cùng với mong ước cháy bỏng được làm người lương thiện, Chí khao khát hạnh
phúc và một mái ấm gia đình.
● “Giá cứ thế này mãi thì thích nhỉ?”- “cứ thế này” là thế nào? Đó là cứ được ăn
cháo hành, được sống bên cạnh thị Nở, được thị quan tâm, chăm sóc, yêu
thương và được làm nũng với thị…được như thế thì “thích nhỉ”- tức là sung
sướng, hạnh phúc nào bằng.
● “Hay là mình sang đây ở với tớ một nhà cho vui” -tức là về sống chung một
nhà, hình thành một mái ấm gia đình vui vẻ, hạnh phúc.Câu nói này giống như
một lời cầu hôn của Chí với thị Nở – một lời cầu hôn “rất canh điền”, chất phác,
giản dị.
III/ Kết bài:
Tóm lại, có thể nói đoạn văn viết về quá trình hồi sinh của Chí Phèo trong tác phẩm là
một trong những đoạn văn thể hiện sâu sắc ý nghĩa nhân văn….và giá trị nhân đạo của
tác phẩm: Nhà văn miêu tả số phận bất hạnh và cảm thông sâu sắc với bi kịch của
người nông dân của .
– Đồng thời ông còn khẳng định sức sống bất diệt của thiên lương.Lương thiện,khát
khao hạnh phúc là bản tính tự nhiên, tốt đẹp và mạnh mẽ của con người. Không thế
lực bạo tàn nào có thể hủy diệt .
– Từ đó , nhà văn kêu gọi mọi người hãy luôn tin vào con người, tin vào bản chất tốt
đẹp của mỗi người và cùng nhau xây đắp phần Người trong mỗi con người để cuộc
sống ngày càng tốt đẹp hơn.
Quá trình hồi sinh của Chí Phèo

Quá trình hồi sinh của Chí Phèo - Mẫu 1
Nam Cao là nhà văn tiêu biểu của văn xuôi Việt Nam ở cả hai giai đoạn trước và sau
Cách mạng tháng Tám.Ông là một nhà văn có quan điểm nghệ thuật tiến bộ,có tấm
lòng đôn hậu,chan chứa tình thương, gắn bó sâu nặng với quê hương và những người

nông dân nghèo khổ. Đặc biệt, đến với truyện ngắn “Chí Phèo”, một trong những
truyện ngắn viết về đề tài người nông dân nghèo trước CMT8 của Nam Cao, chúng ta
không thể không cảm động trước quá trình hồi sinh của Chí Phèo – một người đã
tưởng đã là quỷ dữ của làng Vũ Đại ..
Chí Phèo sinh ra không cha không mẹ, không họ hàng thân thích, không nhà không
cửa, không tấc đất cắm dùi, cả đời không hề được biết đến một bàn tay chăm sóc của
phụ nữ nếu không gặp thị Nở… Hắn ra đời trong một cái lò gạch cũ bỏ hoang, trong
chiếc váy đụp; tuổi thơ của hắn bơ vơ “hết đi ở cho nhà này lại đi ở cho nhà nọ”, đến
hai mươi tuổi thì làm canh điền cho nhà Bá Kiến.
Sau một thời gian dài hoàn toàn bị tha hóa, Chí Phèo sống triền miên trong những cơn
say, không ý thức được hành động và cuộc sống của chính mình.Cho đến khi Chí
Phèo gặp Thị Nở, Chí đã thật sự được hồi sinh.Có thể nói, đây là giai đoạn quan trọng
nhất trong cuộc đời của Chí với những thời khắc bừng sáng ngắn ngủi và hạnh phúc,
để rồi sau đó tắt ngấm ngay.Chí lại rơi vào bế tắc và thảm kịch đã xảy ra: đâm chết Bá
Kiến rồi tự sát.
Sau một tối say rượu, Chí đã tình cờ gặp Thị Nở.Họ ăn nằm với nhau.Thế rồi nửa đêm,
Chí đau bụng, nôn mửa. Sự xuất hiện của nhân vật thị Nở trong tác phẩm có một ý
nghĩa thật đặc sắc. Con người xấu “ma chê quỷ hờn” ấy lại là nguồn ánh sáng đã rọi
vào chốn tối tăm của Chí Phèo, thức tỉnh, gọi dậy bản tính người của Chí Phèo, thắp
sáng một trái tim qua bao tháng ngày bị hắt hủi.
Bắt đầu là tỉnh rượu : Sáng hôm sau, Chí tỉnh dậy khi “trời đã sáng lâu”.Kể từ khi mãn
hạn tù trở về, đây là lần đầu tiên “con quỷ dữ của làng Vũ Đại” đã hết say, hoàn toàn
tỉnh táo. Chí thấy lòng “bâng khuâng, mơ hồ buồn”.Lần đầu tiên, Chí nghe thấy bản
nhạc rộn ràng của cuộc sống lao động : đó là tiếng chim hót vui vẻ, tiếng anh thuyền
chài gõ mái chèo đuổi cá; tiếng trò chuyện của những người đàn bà đi buôn vải
về…Những âm thanh ấy hôm nào mà chả có, nhưng hôm nay Chí mới cảm và nghe
được, vì hôm nay Chí đã hết say.Phải chăng, những âm thanh ấy là tiếng gọi thiết tha
của cuộc sống Chí đã tỉnh rượu và thức tỉnh về tình cảm và nhận thức.
Sau đó là tỉnh ngộ : Khi tỉnh táo, Chí đã “ngộ” – nhận thức , nhìn lại cuộc đời mình cả
trong quá khứ, hiện tại và tương lai :
Đầu tiên là hắn “nao nao buồn” nhớ về một thời hắn đã từng mơ ước “có một gia đình
nho nhỏ…”.Đấy là quá khứ, còn hiện tại? Chí thấy hiện tại của mình thật đáng buồn
bởi “ hắn thấy hắn già mà vẫn còn cô độc”, “hắn đã tới cái dốc bên kia của cuộc
đời”,và cơ thể thì đã “hư hỏng nhiều”. Tương lai đối với hăn, còn đáng buồn hơn,
không chỉ buồn mà còn lo sợ , bởi hắn đã “trông thấy trước “ quá nhiều điều bất hạnh :

“tuổi già, đói rét và ốm đau”, nhất là “cô độc”.Sau những tháng ngày sống gần như vô
thức,Chí đã tỉnh táo và suy nghĩ về cuộc đời mình.
Như vậy , với sự trở lại của khả năng nhận thức ngoại giới và nhận thức chính mình
( lý trí), cùng những tình cảm , cảm xúc rất con người, Chí đang thức tỉnh một cách
tòan diện cả về nhận thức và ý thức và bắt đầu hồi sinh để trở về với kiếp người.
Đúng lúc Chí đang “vẩn vơ nghĩ mãi” thì thị Nở mang “một nồi cháo hành còn nóng
nguyên” vào.Việc làm này của thị khiến hắn hết sức “ngạc nhiên”.Rồi từ chỗ “ngạc
nhiên”, Chí thấy “mắt hình như ươn ướt” ( xúc động).Bởi vì một lẽ hết sức đơn giản,
đây là lần đầu tiên “hắn được một người đàn bà cho”, “đời hắn chưa bao giờ được săn
sóc bởi bàn tay đàn bà, mà đàn bà – trong ý niệm của hắn bề bà ba – chỉ là sự nhục
nhã, đau đớn. Nay thì khác, thị Nở không chỉ đem cháo cháo đến cho hắn mà còn múc
ra bát “giục hắn ăn nóng”.Hắn “húp xong rồi, thị Nở đỡ lấy bát cháo và múc thêm bát
nữa”.
Hành động chăm sóc đầy tình cảm yêu thương ấy của thị đã khiến Chí “ăn năn”,”.Hắn
thấy “lòng thành trẻ con” và “muốn làm nũng với thị như với mẹ”.Lúc này, hắn hiền
lành đến khó tin “Ôi sao mà hắn hiền, ai dám bảo đó là cái thằng Chí Phèo vẫn đập
đầu, rạch mặt ăn vạ và đâm chém người?”. Cái “bản tính ngày của hắn, ngày thường
bị lấp đi” đã trỗi dậy mạnh mẽ.Chí đã đã sống đúng với con người thật của mình, trở
lại nguyên hình của anh canh điền ngày xưa.
Chí mong muốn được trở lại làm người , làm một người dân hiền lành, lương thiện ở
làng Vũ Đại “Trời ơi! Hắn thèm lương thiện , hắn muốn làm hòa với mọi người biết
bao!…Họ sẽ lại nhận hắn vào cái xã hội bằng phẳng, thân thiện của những người
lương thiện”.
Cùng với mong ước cháy bỏng được làm người lương thiện, Chí khao khát hạnh phúc
và một mái ấm gia đình. “Giá cứ thế này mãi thì thích nhỉ?”- “cứ thế này” là thế nào?
Đó là cứ được ăn cháo hành, được sống bên cạnh thị Nở, được thị quan tâm, chăm sóc,
yêu thương và được làm nũng với thị…được như thế thì “thích nhỉ”- tức là sung
sướng, hạnh phúc nào bằng.
“Hay là mình sang đây ở với tớ một nhà cho vui” – tức là về sống chung một nhà,
hình thành một mái ấm gia đình vui vẻ, hạnh phúc.Câu nói này giống như một lời cầu
hôn của Chí với thị Nở – một lời cầu hôn “rất canh điền”, chất phác, giản dị.
Có thể nói đoạn văn viết về quá trình hồi sinh của Chí Phèo trong tác phẩm là một
trong những đoạn văn thể hiện sâu sắc ý nghĩa nhân văn….và giá trị nhân đạo của tác
phẩm: Nhà văn miêu tả số phận bất hạnh và cảm thông sâu sắc với bi kịch của người

nông dân. Đồng thời ông còn khẳng định sức sống bất diệt của thiên lương. Lương
thiện, khát khao hạnh phúc là bản tính tự nhiên, tốt đẹp và mạnh mẽ của con người.
Không thế lực bào tàn nào có thể hủy diệt. Từ đó, nhà văn kêu gọi mọi người hãy luôn
tin vào con người, tin vào bản chất tốt đẹp của mỗi người và cùng nhau xây đắp phần
Người trong mỗi con người để cuộc sống ngày càng tốt đẹp hơn.
Truyện ngắn “Chí Phèo” là một kiệt tác của nền văn xuôi Việt Nam hiện đại của nhà
văn hiện thực và nhân đạo Nam Cao. Qua tác phẩm, tác giả đã vẽ nên một bức tranh
thê thảm, đầy bi thương của những kiếp sống lương thiện nhưng đói nghèo đã bị tha
hóa cả về thể xác lẫn linh hồn. Tiêu biểu cho những kiếp người đó chính là nhân vật
“Chí Phèo” và những bi kịch mà hắn phải chịu đựng, nếm trải trong chặng đường đời
của mình.
Xuyên suốt toàn bộ tác phẩm, người đọc dõi theo từng bước chân của Chí từ một
người dân lương thiện bình thường cho đến khi trở thành “con quỷ dữ” của làng Vũ
Đại và cuối cùng là cái chết tuy bi thảm nhưng lại là cách giải thoát tốt nhất khỏi
những bi kịch mà Chí đang phải chịu đựng. Người đọc không thể quên hình ảnh của
Chí lúc mới ở tù ra với “cái đầu trọc lốc, răng cạo trắng hớn, mặt đen lại”, “cái ngực
phanh ra đầy những nét chạm trổ rồng phượng với một ông tướng cầm chùy trông
gớm chết”. Để rồi từ đó, cuộc đời hắn chìm trong men rượu, trong cơn say hắn đã làm
biết bao tội ác, hắn phá vỡ hạnh phúc của biết bao nhiêu gia đình, làm chảy máu và
nước mắt của biết bao nhiêu người lương thiện.
Những tưởng cuộc đời hắn sẽ trượt dài trong tội lỗi nhưng rồi ở phần cuối của tác
phẩm, Chí Phèo đã có ý thức vươn lên khao khát được làm người lương thiện, đỉnh
điểm của khát khao đó là hành động xách dao đến nhà bà cô Thị Nở nhưng lại đi
thẳng đến nhà Bá Kiến để đòi lương thiện. Khi nhận ra một sự thật đau khổ đến mức
tuyệt vọng là hắn không thể trở lại làm người lương thiện được nữa thì hắn đã giết Bá
Kiến – nguyên nhân chính tạo nên mọi bi kịch của cuộc đời Chí và tự kết liễu đời
mình để giải thoát khỏi cuộc sống đau khổ hiện tại. Vậy động lực nào đã thúc đẩy Chí
hoàn lương? Đó chính là tình thương của Thị Nở và bát cháo hành của Thị.
Bát cháo hành của Thị Nở tuy giản đơn, mộc mạc chỉ có một chút cháo trắng với hành
nhưng có ý nghĩa vô cùng to lớn đối với sự hồi sinh thức tỉnh của Chí. Bát cháo được
nấu lên bằng tình yêu thương chân thành, sự cảm thông, thấu hiểu của Thị Nở dành
cho Chí, chính vì vậy mà nó có sức lay động mạnh mẽ bản chất lương thiện vốn đã bị
vùi sâu trong tâm hồn Chí. Nếu như trước đây, hắn chỉ biết uống rượu, rạch mặt, ăn vạ,
rồi gây nên biết bao nhiêu tội ác thì giờ đây sau khi ăn bát cháo hành của Thị Nở hắn

thấy lòng thành trẻ con. Hắn muốn làm nũng với Thị như với mẹ. Chưa bao giờ ta
thấy hắn hiền như lúc này…Khi nhận được bát cháo hành từ tay Thị, Chí rất ngạc
nhiên, hết ngạc nhiên thì hắn thấy mắt mình ươn ướt. Vậy là Chí đã khóc, một con
người đã lấy đi biết bao nhiêu nước mắt của người khác vậy mà giờ đây chính hắn lại
khóc. Hắn đã khóc, khóc vì đây là lần thứ nhất hắn được người ta cho, lại được cho
bởi tay một người đàn bà. Trước đây, chỉ toàn là đi cướp giật của người khác, hắn thấy
“xưa nay có thấy tự nhiên ai cho ai cái gì”. Hắn nhìn bát cháo bốc khói mà bâng
khuâng, vừa vui vừa buồn và một cái gì nữa giống như là ăn năn, hối lỗi…Và đây
cũng là lần đầu tiên Chí biết đến cái duyên của một người, đó là khi Thị Nở múc cháo
“nhìn trộm hắn rồi lại cười toe toét. Trông Thị thế mà có duyên”. Nhìn Thị hắn nghĩ
lại quá khứ khi mà hắn phải chăm sóc cho bà ba, phải làm những việc xấu xa hắn thấy
nhục hơn là thích. Bát cháo hành của Thị Nở có sức mạnh thật kì diệu, nó đã làm cho
một người như Chí phải suy nghĩ: “Hắn có thể tìm bạn được, sao lại chỉ gây thù?”.
Đồng thời, bát cháo ấy đã lấy lại sức khỏe cho hắn bởi vì hắn càng ăn mồ hôi lại càng
ra nhiều. Và tất nhiên, điều này rất tốt đối với một người bị cảm gió như hắn. Tuy chỉ
là bát cháo hành bình thường thôi nhưng nó đã giúp Chí khỏi bệnh, hắn thấy bát cháo
mới thơm ngon làm sao, những người suốt đời không ăn cháo hành sẽ không biết rằng
cháo hành ăn rất ngon…nhưng tại sao mãi đến tận bây giờ hắn mới nếm vị mùi cháo,
tự hỏi để rồi tự mình trả lời. Đó chính là bởi vì đời hắn chưa bao giờ được săn sóc bởi
tay một người đàn bà. Sự gặp gỡ với Thị Nở như là một điều kì diệu đối với Chí, hình
ảnh của Thị giống như một vị cứu tinh trong cuộc đời u ám, say triền miên với những
chuỗi dài bi kịch của Chí Phèo. Điều đặc biệt hơn, đây là tình cảm đáng trân trọng
giữa những con người có cảnh ngộ khốn cùng.
Nam Cao là cây bút vàng trong làng truyện ngắn của nền văn học hiện đại Việt Nam.
Một trong hai đề tài quen thuộc và nổi tiếng của ông đó là hình ảnh người nông dân bị
bần cùng hoá, lưu manh hoá. Chí Phèo của Nam Cao là một kiệt tác trong văn xuôi
hiện đại được viết vào năm 1941. Truyện là một chuỗi những bi kịch của cuộc đời Chí
Phèo, như nổi trong đó là quá trình thức tỉnh hồi sinh và bi kịch cự tuyệt của Chí Phèo
trong tác phẩm là một trong những đoạn thể hiện sâu sắc ý nghĩa nhân văn và giá trị
nhân đạo của tác phẩm đáng được nhắc đến.
Chí Phèo là một đứa trẻ mồ côi không cha không mẹ được một ông đổ ống lươn nhặt
ở lò gạch về rồi được dân làng nuôi lớn. Lớn lên, Chí vốn là người nông dân hiền lành,
lương thiện nhưng đã bị xã hội phong kiến bóc lột, đè nén, áp bức trở thành “con quỷ
dữ làng Vũ Đại”.

Chính Bá Kiến vì những ghen tuông mù quáng đã đẩy một anh Chí vô tội vào tù, biến
Chí từ một người nông dân hiền lành trở thành một thằng lưu manh, thành tay sai đắc
lực cho hắn. Lúc ấy, anh bị xã hội ruồng bỏ, bị tước đi mất quyền làm người, bị mất đi
cả nhân hình lẫn nhân tính. Và cứ thế Chí Phèo triền miên trong những cơn say. Chưa
bao giờ hắn tỉnh, và có lẽ hắn chưa bao giờ tỉnh táo, để nhớ có hắn ở đời.
Cứ tưởng Chí Phèo mãi mãi sống triền miên trong những cơn say, rồi sẽ kết thúc bằng
cách vùi xác ở một bờ bụi nào đó. Nhưng bằng trái tim nhân đạo của một nhà văn lớn,
Nam Cao đã để Chí Phèo có cơ hội để làm lại cuộc đời, để trở lại là một anh Chí
lương thiện một lần nữa. Ông đã đem tình thương chạm đến tận đáy trái tim cô độc
khát khao yêu thương của con người là người ta vẫn gọi là “con quỷ dữ làng Vũ Đại”
đó.
Trong một đêm say, hắn tình cờ gặp Thị Nở – người đàn bà dở hơi xấu xí và ế chồng.
Đêm hôm ấy, họ ăn nằm với nhau như vợ chồng. Sự quan tâm chăm sóc mà Thị Nở
dành cho hắn sau cái hôm ấy dường như đã đánh thức lương tri, đánh thức bản chất
lương thiện vốn có đã ngủ quên từ lâu trong con người Chí. Chính là nhờ cuộc gặp gỡ
ấy mà trong Chí đã khao khát được hoàn lương để có thể được sống như một con
người.
Quá trình hồi sinh của con người trong Chí Phèo sau đêm gặp Thị Nở cho ta thấy khả
năng phân tích tâm lý nhân vật xuất sắc của Nam Cao. Khi tỉnh rượu, Chí thấy lòng
mình chợt bâng khuâng ”mơ hồ buồn”. Những lần trước, mỗi khi tỉnh rượu, hắn lại
uống, vì thế say kế tiếp say. Còn lần này, Chí Phèo tỉnh rượu với trạng thái khác hẳn
“người thì bủn rủn, chân tay không buồn nhấc, hay là đói rượu, hắn hơi rùng mình.
Ruột gan lại nôn nao lên một tí. Hắn sợ rượu như những người ốm sợ cơm”. Sau bao
năm, lần đầu tiên trong cuộc đời Chí tỉnh dậy. Tỉnh rượu hay cũng chính là con người
đã ngủ quên trong Chí bao lâu nay đã tỉnh lại. Hắn chợt nhận ra nơi căn lều ẩm thấp là
ánh nắng ngoài kia rực rỡ biết bao, hắn nghe thấy mọi âm thanh của cuộc sống: tiếng
chim hót ngoài kia vui vẻ quá, tiếng anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá trên sông,
tiếng lao xao của người đi chợ bán vải về…
Những âm thanh quen thuộc ấy hôm nào mà chả có, nhưng hôm nay chỉ hôm nay Chí
mới cảm nhận và nghe thấy. Âm thanh ấy chính như tiếng gọi thiết tha, thôi thúc của
cuộc sống vang lên trong tâm hồn vừa được khơi dậy của Chí… Chí nhìn lại cuộc đời
mình cả trong quá khứ, hiện tại và tương lai. Cái ước mơ bình dị ngày nào ”có một gia
đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải…” bỗng dưng trở lại với Chí.
Chí thấy hiện tại của mình thật đáng buồn bởi “hắn đã tới cái dốc bên kia của cuộc
đời”. Tương lai đối với hắn, còn đáng buồn hơn, hắn còn lo sợ bởi hắn đã trông thấy

trước “tuổi già, đói rét và ốm đau” và nhất là “cô độc”, hắn sợ cô độc. Cứ như vậy,
Chí dần lí trí và có nhận thức về chính mình, về cuộc đời mình. Chí đang thức tỉnh
một cách toàn diện cả về nhận thức và ý thức và bắt đầu hồi sinh để trở về với kiếp
người.
Khi Chí đang chìm trong những miên man bất tận khi nghĩ về cuộc đời mình thì ngay
lúc ấy thì Thị Nở bưng đến cho Chí Phèo bát cháo hành đang nghi ngút khói. Và nếu
như Thị Nở không qua, chắc là hắn đã khóc được mất. Việc làm này của thị khiến hắn
từ ”hết sức ngạc nhiên” đến xúc động ”thấy mắt mình như ươn ướt” bởi vì một lẽ hết
sức đơn giản “lần đầu tiên hắn được người ta cho…”, “đời hắn chưa bao giờ được săn
sóc bởi bàn tay đàn bà”. Hắn còn cảm nhận về hương vị cháo hành, nó thơm và ngon
lắm.
Còn Thị Nở, Thị thấy Chí rất hiền. Bát cháo hành của thị Nở làm hắn suy nghĩ nhiều.
Phần người dường như đã ngủ quên trong hắn dần hồi sinh tỉnh dậy. Hành động chăm
sóc đầy tình cảm yêu thương ấy làm tâm trạng Chí đi từ xúc động đến ăn năn, hồi tỉnh.
Tình yêu của Thị Nở đã mở đường cho Chí Phèo: “Trời ơi! Hắn thèm lương thiện, hắn
muốn làm hòa với mọi người biết bao.. Thị có thể sống yên ổn với hắn thì sao người
khác lại không thể được”.
Cùng với mong ước được làm người lương thiện, Chí khao khát hạnh phúc và một mái
ấm gia đình. Và hắn nói “Giá cứ thế này mãi thì thích nhỉ?”. Lúc này nội tâm của Chí
đã bừng tỉnh, lương tri của hắn đã trỗi dậy. Hắn thật sự muốn ”thế này”, muốn được
ăn cháo hành, được sống bên cạnh thị Nở, được thị quan tâm, chăm sóc, yêu thương
và được làm nũng với thị.. “Hay là mình sang đây ở với tớ một nhà cho vui” một mái
ấm gia đình vui vẻ, hạnh phúc, câu nói này giống như một lời cầu hôn của Chí với Thị
Nở.
Chí muốn sống như một con người đúng nghĩa, khao khát đc trở lại với cuộc sống
bình thường, được làm hòa với mọi người. Thị Nở chính là người mở ra cánh cửa
hoàn lương cho cuộc đời của hắn. Chính tình người của Thị Nở đã thức tỉnh hồi sinh
tình phần trong Chí Phèo, thế mới biết sức cảm hóa của tình thương kỳ diệu tới mức
nào. Phát hiện và miêu tả quá trình thức tỉnh của Chí Phèo là một thành công trong
nghệ thuật sắc của Nam Cao. Tác giả đã khéo lựa chọn những chi tiết rất chân thực thể,
miêu tả tâm lí nhân vật sắc sảo hiện nên ý nghĩa của sự hồi sinh là sự khẳng định sức
sống của thiện lương, của lòng lương thiện.
Nhưng, phũ phàng thay thay, cánh cửa cuộc đời vừa hé mở thì cũng ngay lập tức đóng
sầm lại trước mắt Chí Phèo. Những định kiến của bà cô Thị Nở hay cũng như thành
kiến mà xã hội này dành cho hắn như một gáo nước lạnh tạt thẳng vào mặt Chí Phèo

dập tắt ngọn lửa hoàn lương vừa nhen nhóm lên trong Chí. Rồi cả Thị Nở, người đàn
bà mà hắn đặt trọn lòng hi vọng đó nghe lời bà cô cũng” rướn cái môi vĩ đại mà ném
vào hắn bao lời chửi mắng”. Một bi kịch trong một chuỗi nhưng bi kịch của cuộc đời
anh Chí.
Đó chính là bi kịch của một con người chết trên ngưỡng cửa trở về với cuộc sống
lương thiện, bị cự tuyệt quyền làm người, bị gạt bỏ ra khỏi xã hội loài người. Chí Phèo
hiểu rằng mình không còn trở về với lương thiện được nữa. Định kiến xã hội thông
qua bà cô thị Nở không cho hắn hoàn lương.. Chí Phèo lại uống rượu trong nỗi tuyệt
vọng, đau đớn tột cùng ”ôm mặt khóc rưng rức”.
Chí Phèo uống thật say, nhưng lần này không như mọi lần, càng say thì hắn lại càng
tỉnh, càng tỉnh càng nhận ra bi kịch của cuộc đời mình. Phẫn uất, tuyệt vọng Chí xách
dao đi định đến nhà Thị Nở. Trong ý định, Chí định đến nhà đâm chết con “khọm già”,
con “đĩ Nở” nhưng sự thức tỉnh ý thức về thân phận trong vô thức Chí đến thẳng nhà
Bá Kiến. Hắn nhận ra ai mới là thủ phạm, ai mới là kẻ đẩy mình vào bước đường này.
Không ai hết, đó chính là Bá Kiến.
Chí Phèo đến nhà Bá Kiến với tư cách là một nô lệ thức tỉnh, đòi quyền làm người,
đòi lương thiện ”Tao muốn làm người lương thiện!… Ai cho tao lương thiện? Làm thế
nào cho mất được những mảnh vết chai trên mặt này?… Tao không thể làm người
lương thiện nữa! Biết không! Chỉ có một cách… biết không!” Đó là những câu hỏi
không lời giải đáp đầy cay đắng. Câu hỏi chất chứa nỗi đau đớn đầy phẫn uất của một
con người thấm thía được nỗi đau khôn cùng của bi kịch cá nhân.
Câu hỏi đánh thẳng vào bộ mặt của xã hội bất lương. Câu hỏi như cứa vào tâm can
người đọc về một thân phận con người đầy đắng cay trong xã hội cũ. Chí Phèo đã giết
bá Kiến rồi tự sát, lấy sự hủy diệt đời mình để giải quyết sự bế tắc của số phận. Đó là
sự thức tỉnh về quyền sống, không chấp nhận một cuộc sống của 1 con quỷ dữ nữa,
anh muốn hoàn lương mà nhưng xã hội này không cho phép. Cái chết bi thảm của Chí
Phèo là lời tố cáo mãnh liệt cái xã hội vô nhân đạo, xã hội thực dân nửa phong kiến.
Cái chết ấy là cái chết của con người trong bi kịch đau đớn trước ngưỡng cửa làm lại
cuộc đời.
Với hình tượng nhân vật Chí phèo, Nam Cao đã đặt ra bi kịch của người nông dân
trước cách mạng, đó là bi kịch bị bần cùng hoá và lưu manh hoá cả người nông dân.
Điều này thể hiện sự cảm thông sâu sắc của Nam Cao với khát vọng lương thiện trong
con người và sự bế tắc của những khát vọng trong hiện thực xã hội ấy. Tác phẩm
mang nhiều ý nghĩa triết lí sâu sắc được thể hiện dưới hình thức nghệ thuật vô cùng
độc đáo.

Tác phẩm Chí Phèo thông qua quá trình thức tỉnh hồi sinh và bi kịch bị cự tuyệt quyền
làm người của nhân vật chính, nhà văn đã mang đến những giá trị nhân văn cao đẹp.
Bên cạnh đó, tác phẩm cũng đã lên án, tố cáo tội ác của chế độ thực dân nửa phong
kiến đã đàn áp và bóc lột nhân dân lao động. Qua đó nhà văn đồng cảm với những nỗi
khổ đau, bị đày đọa và sự bế tắc của những khát vọng của người nông dân. Đồng thời
nhà văn cũng kịp thời phát hiện và trân trọng trước vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật và
khao khát thay đổi thực tại để mang đến một cuộc sống tốt đẹp hơn.
Có hạt cát vô tình rơi vào làm xót lòng trai. Tháng năm… năm tháng hạt cát không
mang tên, không số phận. Hạt cát lại trở thành hạt ngọc quý giá cho đời. Có những tác
phẩm ví như đứa con mang nặng đẻ đau qua chín tháng mười ngày của người mẹ:
những nhà văn đầy tâm huyết và trách nhiệm với nghề Nam Cao với thiên chức cao cả
đó và thai nghén nên đứa con tinh thần Chí Phèo, bên cạnh những Lão Hạc, Đời thừa,
Sống mòn.
Chí Phèo, tên nhân vật được Nam Cao đặt thành tên tác phẩm (sau hai lần đổi tên),
xuất hiện xuyên suốt tác phẩm với một tấn bi kịch “bị cự tuyệt quyền làm người”.
Nghĩa là từ lúc chào đời Chí đã mang lấy cái bi kịch tội nghiệp của số phận! Nhưng có
lẽ những diễn biến trầm trọng và hành động của Chí từ lúc gặp Thị Nở đến khi tự kết
liễu cuộc đời là khúc ca ai oán nhất, có thể gọi là bi kịch nhất trong những thứ gọi là
bi kịch của Chí.
Và Nam Cao, sự hóa thân hài hòa trong cuộc sống của người nông dân nghèo thời kì
1930-1945 với tấm lòng nhân đạo sâu sắc đã tạo nên giá trị của tác phẩm thông qua
ngòi bút đầy tài năng của ông.
“Tài sản” duy nhất của một đứa trẻ bị vứt trong cái lò gạch hoang được người ta cứu
vớt trước khi sắp chết chỉ là cái váy đụp “rách như tổ đỉa”. Đó là hình dạng nguyên
vẹn của Chí Phèo lúc mới ra đời. Rồi Chí lớn lên, trở thành anh canh điền, sau mấy
lần “thay cha đổi mẹ” mà cũng không phải như thế, Chí có được làm con của ai bao
giờ đâu? Anh canh điền chân đất, chăm làm lụng ấy vì sự ghen tuông của Bá Kiến đã
bị chế độ nhà tù đế quốc “đào tạo” mất đi lương tính sau ngày trở lại quê hương.
Chí trở thành “con quỷ dữ của làng Vũ Đại”. Bao nhiêu máu và nước mắt đã đổ xuống
vì hắn. Chính Bá Kiến và uy quyền giai cấp thống trị mà hắn là đại diện cùng sức
mạnh của đồng tiền đã tha hóa con người của Chí.
Chí mất hẳn nhân hình và nhân tính, hắn chỉ còn có men rượu làm bạn. Ai cũng trách
hắn, hắn là kẻ cô đơn, nhất là chính bản thân hắn trong mê hồn trận của mình, hắn đã

không cảm nhận được hay đôi khi cảm nhận nhưng không thể thay đổi được mọi việc
mọi diễn biến xung quanh vì lúc nào hắn cũng say, rồi la hét, rạch mặt ăn vạ để đòi nợ
cho gia đình tên Bá Kiến.
Hắn vẫn đương say, vẫn là “con quỷ dữ” cho đến cái đêm trăng ấy bên bờ sông. Hắn
bắt gặp Thị Nở. Ả nằm ngủ ngon lành, bộ dạng “hớ hênh” làm thức tỉnh một cái gì đó
trong hắn. Đó không phải là tình yêu, mà chỉ là “bản năng” song cũng chẳng phải bản
năng của con người bình thường! Rượu điều khiển hắn chứ hắn không tự chủ được
bản thân từ khi nhận năm hào của Bá Kiến nữa rồi.
Sau đêm ấy, hắn bị ốm liệt giường. Mọi sự chắc cũng sẽ diễn ra bình thường, hắn
cũng sẽ say, sẽ có một mình trong túp lều ọp ẹp của hắn. Nhưng Thị Nở với một chút
tình thương trong tâm hồn người phụ nữ đã đến với hắn. Thị mang cho hắn một bát
cháo hành. Ôi lạ thật, Chí đã từ ngạc nhiên rồi đến xúc động nghẹn ngào. Bát cháo là
ân huệ từ trước đến nay hắn được nhận từ sự quan tâm, chăm sóc của một con người.
Mắt hắn rưng rưng, đây là một sự thay đổi đầu tiên trong hắn, tự bao giờ có thấy hắn
khóc bao giờ? “Ai chưa ăn cháo hành không biết là cháo rất ngon”. Phải chăng đời đã
dành cho hắn chút ân tình? Và điều gì đã diễn ra ở con người ấy?
Hắn đã dần bỏ rượu, cứ nghe mùi rượu là hắn ớn, những phút yêu đương với Thị Nở
chiếm hết thời gian của hắn. Hắn tưởng Thị Nở đã chấp nhận hắn thì mọi người ắt sẽ
chấp nhận được hắn thôi.
Nhưng cánh cửa Thị Nở mở cho hắn về với cuộc đời vội khép lại. “Con mụ” dở hơi ấy
vì “nhận ra mình còn một bà cô” nên đã “dừng yêu” về nhà hỏi cô. Bà cô là đại diện
cho những hà khắc, những định kiến của xã hội cùng với tâm tính của một bà già còn
“ở vậy” đã ngăn cấm cháu đến với Chí, một thằng suốt đời chỉ biết rạch mặt ăn vạ.
Chí Phèo nào biết mọi việc diễn ra theo chiều hướng xấu. Buổi sáng chờ Thị Nở đối
với hắn thật là dài, và hắn thấy “Chao ôi! Buồn”. Mọi vật mà hằng ngày vì say mèm
hắn quên để ý nên thứ gì cũng thấy mới mẻ. Hắn muốn uống rượu nhưng để có thời
gian mà yêu, nên thôi. Diễn biến tâm trạng của hắn thật là khó diễn đạt. Có lẽ nào con
người của ý chí, của lương tri đã sống lại trong hắn? Sự vật chung quanh bừng sáng,
âm thanh mái chèo khuấy nước nghe là lạ. “Chao ôi! Buồn”, có gì đâu mà chẳng buồn
đối với hắn. Hắn chợt nhớ… những ước mơ thời tuổi trẻ một mái gia đình nghèo thôi
chồng cày thuê cuốc mướn, vợ dệt vải, có chút ít vốn thì nuôi mấy con lợn trong nhà.
Anh canh điền của tuổi đôi mươi chợt hiện về trong Chí. Chí khao khát được trở lại
với cuộc sống, trở lại với cộng đồng và trong ý nghĩ của Chí thì Thị Nở sẽ là chiếc cầu
nối đưa hắn trở về với đồng loại.

Bao dự định tốt đẹp mà hắn với Thị Nở sẽ làm như mạch suy tưởng của anh Chí với
khát vọng sống ngày xưa. Chí chờ Thị và thời gian như bỡn cợt hắn. Và rồi Thị đến,
Thị đem đến cho hắn, nếu lần trước là bát hành nóng, thì hôm nay là gáo nước lạnh tạt
vào mặt. Mọi sự bất ngờ quá. Hắn cứ tưởng Thị đùa nên lấy làm thú vị. Rồi hắn ngạc
nhiên! Và hắn hiểu. Hiểu cái xô của Thị. Lần thứ hai Chí khóc. Không thể mô tả bản
mặt của Chí lúc này, hắn rất đáng thương. Nam Cao cũng chỉ có thể nhìn nhận đấy là
bản mặt của một con vật lạ khác mặt con quỷ trước đó.
Chí uống mọi lúc để có can đảm làm việc gì đó như đi đòi nợ, rạch mặt ăn vạ, hắn chỉ
việc uống cho thật say. Quái, sao càng uống càng tỉnh, “những thằng điên và những
thằng say không bao giờ làm những việc mà trước đó hắn định làm”. Chí Phèo định
đến nhà để “giết chết con mụ khọm già”. Hắn nghĩ tại bà cô của Thị Nở. Hắn xách dao
đi trong trạng thái không say cũng không tỉnh nhưng không phải đến nhà bà cô Thị Nở
mà lối ấy đến nhà Bá Kiến.
Khi không còn gì, dường như lúc ấy người ta lại còn rất nhiều. Chí còn gì đâu, nhân
hình đã mất, nhân cách cũng không còn, Thị Nở là điểm tựa là niềm ao ước duy nhất
của Chí để đưa Chí trở về với cuộc sống của cộng đồng. Nhưng Thị Nở đã khép mất
cánh cửa hi vọng của đời Chí. Chỉ còn mối thù ai đã xô Chí đến con đường này, tiến
không được, lùi cũng không xong. Có lẽ mọi sự đã hết nhưng Chí phải làm cho xong
một việc. Đòi lương thiện cho mình.
Lần thứ ba, Chí đến nhà Bá Kiến, kẻ mà ngày mới ra tù về làng Chí định sẽ đến đòi nợ.
Lần này Chí không đến lấy mấy hào bố thí, không đòi đi tù mà đòi cái thiêng liêng,
cao cả nhất của con người mà chính Bá Kiến đã trực tiếp tước mất của Chí.
“Tôi đến để đòi lương thiện”. Câu nói xuất phát từ tận đáy lòng con người đang đi đến
mức đường cùng của bi kịch. Chí Phèo đã vung dao giết chết Bá Kiến và Chí tự kết
liễu đời mình ngay ở ngưỡng cửa trở về. Câu hỏi nhức nhối đến đau thương sau cùng
của Chí “Ai cho tao lương thiện” và những lần Chí hét “Thì đây… này” chính là câu
trả lời của bản thân Chí.
Bằng cảm nhận, người đọc thấy cái lôgic tất yếu lời nói và hành động của Chí Phèo ở
cuối tác phẩm là rất tự nhiên, rất phù hợp. Dĩ nhiên dù có những nghiệt ngã và bất ngờ
– cái nghiệt ngã cái tự nhiên, cái lạ như quy luật cuộc sống! Thế nhưng, thử đọc lại và
suy ngẫm, ta khó cắt nghĩa được thậm chí ta thấy đối ngược với ý niệm ban đầu: Tại
sao Chí Phèo lại có thể nói như một nhà hiền triết? Tại sao con người bản chất nông
dân ưa nôm na mách qué và đã có một quá trình bị rượu u mê lại có thể đường hoàng
dõng dạc và nói mạch lạc, minh triết đến sâu thẳm cái ước mong vô vọng của mình?
Thực ra, cái dõng dạc cái vênh mặt kiêu ngạo, cái lắc đầu khi đứng trước Bá Kiến lần

này là “thừa kế” những lần say đến đòi tiền nhà Đội Tảo, những lần chủ động hung
hăng đến gây tai họa cho dân Vũ Đại. Nhưng có lẽ cái hành động rất linh hoạt này,
Chí đã “học” từ Bá Kiến bởi hàng ngày hắn lá mặt lá trái với con quỷ nham hiểm này.
Còn lời nói? Cái từ “lương thiện” chẳng đã vang lên như điệp khúc khi Chí gần Thị
Nở? Khi Chí khao khát, hắn thèm lương thiện (…) Họ sẽ nhận ra hắn vào (…) những
người lương thiện. Mơ ước đôi lứa với Thị Nở, cái “lương thiện” trở thành một bào
thai của hi vọng đang cựa quậy… Nhưng khi đối mặt với Bá Kiến cái tiếng ấy được
“Cụ Bá” nhắc lại như nói với thằng say một điều mà hắn phải tỉnh.
Ô tưởng gì! Tôi chỉ cần anh lương thiện cho thiên hạ nhờ!
Khát khao cháy bỏng của Chí với cụ Bá lại chỉ là một việc vớ vẩn không đáng lưu tâm
"Ồ tưởng gì” cái việc lấy lương thiện cũng dễ như cái việc uống rượu đòi nợ và ăn vạ.
Dù hiểu đời đến mức lọc lõi Bá Kiến cũng không thể hiểu ước mơ của Chí nó quan hệ
tới sinh tử. Thế giới quỷ có bao giờ hiểu thế giới – dù là đời thường nhất của người?
Do đó lời “cụ Bá” muốn “tri kỉ” với thằng quỷ mà mình vắt nặn nên trở thành lời nhạo
báng với anh Chí vừa rời lốt quỷ: Chí Phèo nói và day dứt nhiều tới lương thiện có lẽ
là vậy.
Lời nói của Chí Phèo phản ánh một thực tế trần trụi đến thô bỉ: “Định kiến” người đời
đã không thể cho Chí qua một cái con sào ngáng đường, mà điều này không khó lắm,
bởi chỉ mình Thị Nở, Thị cũng có khả năng mở chốt nâng sào. Chí giận sôi sùng sục
trong lời chất vấn mà kết án với Bá Kiến. Thực ra, Chí đang nói những ấm ức mà Thị
Nở vừa “Trút vào mặt hắn tất cả lời bà cô”.
Vậy là ngôn ngữ, giọng điệu thái độ có lẽ rất lạ của Chí đã có những yếu tố hiện thực
tiềm năng trong quá khứ. Nó bất ngờ và vẫn tự nhiên là vì thế. Nhưng có lẽ tài năng
của Nam Cao ở đây là ông đã mô tả một cách tuyệt vời những “vùng biên” tâm trạng
rất vi tế thậm chí mơ hồ của con người, đâu là lời và hành động của Chí Phèo say?
Đâu là anh Chí tỉnh? Thật khó rạch ròi. Cách phân tích là nên đọc lại và thêm một lần
nữa khâm phục Nam Cao. Vậy là Chí không còn con đường lựa chọn nào khác, xã hội
đã không thừa nhận. Thị Nở cũng đã bỏ hắn, mà trở lại với cuộc sống lưu manh tha
hóa, thì Chí không thể nhân tính hắn mất, nhưng phút cuối cùng nó lại trở lại với anh
Chí.
Chí Phèo ngắc ngoải trên vũng máu, đây là hình ảnh mang sức tố cáo lớn. Nó tố cáo
chế độ phong kiến, tố cáo nhà tù thực dân với sự nhơ bẩn của đồng tiền đã xô đẩy, tha
hóa một con người. Giá trị nhân đạo của một tác phẩm qua ngòi bút của Nam Cao vừa
đau đớn vừa như một nhát dao lạnh ông để lại cho thời đại cùng lên án một chế độ, về
một cách cư xử khi nhìn người ta sung sướng thì ghen tuông vùi dập. Đó là hoàn cảnh

với bao nhiêu sự cay độc, tàn ác đã chà đạp lên số phận con người. Chí Phèo và tuổi
thơ đã là một bi kịch xót xa ngậm ngùi nhưng Chí Phèo với bi kịch giằng xé trong tâm
hồn và những hành động đã bị ép vào con đường cùng thì càng khiến người đọc đau
ran vùng cay đắng, nhức nhối một niềm thương cảm hơn. Chí chỉ mơ ước một cuộc
đời bình dị, một người vợ cũng bình thường trong xã hội. Không phải ngẫu nhiên mà
Nam Cao xây dựng Thị Nở xấu đến nỗi ma chê quỷ hờn, có lẽ ông đã dụng ý của kì
công khắc họa một nhân vật xấu nhất trong văn học Việt Nam xuất phát từ thành tâm
đem đến cho Chí một người phụ nữ thích hợp. Khác với mô-típ xây dựng nhân vật của
những nhà văn đi trước hoặc cùng thời, nhân vật xấu người đẹp nết hay ngược lại, đó
đã là một khía cạnh thể hiện sự nhân đạo của Nam Cao. Ông nhìn nhận sâu sắc bằng
cả trái tim và tâm linh của người viết về cái phần hồn của mỗi người “Với con người
phần hồn nặng hơn phần xác” (ý Nguyễn Minh Châu) Chí Phèo và Thị Nở, người thì
mất cả nhân hình lẫn nhân tính. Người thì xấu xí lại ương dở “vô tư”. Nhưng chính
Nam Cao đã phát hiện ra phần hồn được đánh thức của họ, xã hội đẩy đưa trong túm
bọc thành kiến đã biến chất con người họ chứ như tự tâm hồn họ vẫn khát khao được
sống được yêu như những người bình thường.
Hành động quyết liệt cuối cùng của Chí, tìm đến cái chết, có phải là hạn chế của Nam
Cao cũng như nhân vật của chị Dậu của Ngô Tất Tố với cái “tiền đồ tối đen như mực”?
Đây là điểm nhân đạo lớn của tác giả. Ông không muốn phải đứng về phía xã hội
xưng hô với Chí bằng những tiếng “y” hay “hắn”. Ông không muốn Chí phải trở về
với con đường cũ, về với sự cách biệt của xã hội mà muốn con quỷ làng Vũ Đại về với
cái anh Chí ngày nào và nếu có chết cũng phải cắt đứt cái đuôi “phèo” rất nặng để
thăng hoa thành người. Chí Phèo đã rất tội, ngay từ mở đầu “hắn vừa đi vừa chửi”,
đây là sự thèm khát được giao tiếp đến tột độ của nhân vật.
Tác phẩm đóng lại nhưng thực ra trong suy nghĩ của người đọc thì vẫn còn mở. Chị
Dậu của Ngô Tất Tố về đâu với cái tiền đồ tối đen như mực? Còn Chí Phèo, cái chết
là gì? Phải chăng đỉnh cao của bản cáo trạng tố cáo chế độ phong kiến thực dân là máu
của Chí, là nhân mạng? Cái chết như là biểu dương nhân cách, nhân tính. Nó khuyên
dụ và cảnh cáo.
Nam Cao ơi! Sao rơi chi nhiều nước mắt? Hẳn tác giả đã khóc như bao lần Nguyên
Hồng đã òa khóc cho Huệ Chi: “Nó chết rồi”. Cả tác phẩm Chí Phèo vùi trong cơn say,
trong những diễn biến tâm trạng khác nhau còn đối với người đọc, lại là những phút
giận và những giờ thương.
Không biết trong cái xã hội đen tối cũ, có bao nhiêu người bị đẩy vào bi kịch cả về
tâm trạng lẫn hành động như Chí Phèo. Hỏi Nam Cao? Hỏi xã hội tấm lòng thương
cảm của mỗi con người?

Không hiểu sao mỗi khi đọc tác phẩm Chí Phèo của Nam Cao tôi luôn luôn hình dung
ra một con đường in bóng hình những bước chân loạng choạng, ngật ngưỡng đầy phẫn
uất của một Chí Phèo say – tỉnh. Và trên con đường – hành trình đời – đầy nỗi đau và
bi kịch ấy,những giây phút hạnh phúc, những cử chỉ yêu thương mà Chí được hưởng
thật hiếm muộn như những giọt nước trên sa mạc mênh mông. Song dù chỉ là một giọt
nước giữa sa mạc đời bao la thì bát cháo hành của thị Nở vẫn làm tròn nhiệm vụ của
một nguồn nước mát lành góp phần thức tỉnh tâm hồn Chí sau bao tháng năm đọa đày
trong kiếp sống của quỷ dữ. Cùng với những ám ảnh về bi kịch nhân sinh của con
người, hương cháo hành trong Chí Phèo mãi còn vương vấn trong lòng người đọc như
một biểu tượng của tình cảm nhân đạo sâu sắc.
Hình ảnh “bát cháo hành” mà thị mang cho Chí trong truyện gắn liền với mối tình
“đôi lứa xứng đôi” Chí Phèo – thị Nở. Trước khi gặp thị, Chí đã từng là một người
nông dân lương thiện,hiền lành như cục đất. Con người ấy dù có tuổi thơ bất hạnh, bị
chuyền tay như một món hàng nhưng vẫn giữ trọn những vẻ đẹp tâm hồn cao quý,
thiêng liêng của một đời lương thiện, biết phải trái, đúng sai, biết tự trọng. Nhưng bàn
tay của bọn cường hào phong kiến(đại diện là Bá Kiến) và cái nhà tù thực dân không
cho con người ấy sống đời lương thiện.Chúng vào hùa với nhau, tước đi của Chí cả
nhân hình, nhân tính của người nông dân, để biến anh thành thằng Chí Phèo, biến anh
canh điền hiền lành, chăm chỉ thành kẻ lưu manh có mỗi một nghề là rạch mặt ăn vạ.
Sau 7, 8 năm đi khỏi làng Vũ Đại, Chí Phèo hồi hương trong tình cảnh vô sản. Sự hiện
hữu của Chí Phèo ở làng Vũ Đại là một con số “không” tròn trĩnh, không nhà không
cửa, không bạn bè người thân, không một tấc đất cắm dùi và đặc biệt là không được
thừa nhận là một con người. Đó là cái bi kịch đau đớn của kẻ cô đơn đi giữa đồng
loại.Chí chửi mong nhận được sự hồi đáp – dù là sự hồi đáp thấp hèn nhất nhưng cũng
không có.Chẳng ai cho Chí chút quan tâm, chẳng ai coi hắn là người. Hắn chửi vào
khoảng không bao la của sự vô tình, lạnh lẽo. Hắn chửi thì tai gần miệng đấy, hắn lại
nghe. Chỉ còn một thằng say rượu cùng ba con chó dữ. Còn gì thê thảm hơn thân phận
đó.
Sau lần đầu tiên ra tù rồi đến nhà Bá Kiến chửi đổng hình như Chí Phèo đã lờ mờ
nhận ra kẻ thù đã dìm mình xuống vũng bùn tha hóa. Nhưng ở cái mảnh đất "quần ngư
tranh thực" này,trước một Bá Kiến gian xảo, "khôn róc đời", Chí Phèo thật thảm hại
biết bao. Chí không những không trả thù được mà còn trở thành tay sai cho Bá Kiến –
kẻ thù của mình, tiếp nối đời Năm Thọ, Binh Chức. Từ đó Chí Phèo trượt dài trên con
dốc tha hóa, xuống đáy vực của nó để thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Người ta
tránh hắn, sợ hắn vì hắn chỉ biết cướp bóc, đốt phá, làm chảy máu và nước mắt của
bao người lương thiện. Hắn làm tất cả những việc ấy trong men rượu, trong cơn say

triền miên, vô tận, đến nỗi chính hắn không biết về chính bản thân mình. Điều đó đã
khiến con đường trở về của Chí cụt lối. Cánh cửa của xã hội lương thiện đã đóng sầm
trước mặt hắn khi hắn hồi hương thì đến nay nó lại càng được cài then đóng chốt, im
ỉm như một khối băng. Chí hiện diện như một bóng hình hắc ám đi bên lề cuộc sống
của làng Vũ Đại.
Thế nhưng, phía cuối đường hầm vẫn còn chút ánh sáng le lói để Chí hy vọng. Trong
cái làng Vũ Đại ấy vẫn còn một con người nhìn đến Chí, không sợ Chí Phèo và luôn
đi qua vườn nhà Chí để kín nước. Đó là một người đàn bà đã chịu nhiều thiệt thòi, khổ
đau – thị Nở. Chao ôi!Sao Nam Cao lại dùng những lời văn lạnh lùng đến tàn nhẫn,
mỉa mai để tả người đàn bà khốn khổ ấy? Đã mang một dung nhan "xấu ma chê quỷ
hờn", thị lại còn dở hơi "ngẩn ngơ như những người đần trong cổ tích", mà thị lại còn
nghèo nữa. Chưa hết, thị Nở còn có dòng giống mả hủi nên người ta vẫn tránh xa thị
như tránh một con vật rất tởm. Ngoài 30 tuổi thị vẫn chưa lấy chồng trong khi ở cái
làng Vũ Đại người ta kết bạn từ lúc lên tám, lên chín, có con từ lúc 15, không đợi đến
năm hai mươi đẻ đứa con thứ nhất.
Ông trời nhiều khi run rủi, thương người nhưng thực sự ở trường hợp này ta có thể nói
ông thương hay ông ác, gây nghịch cảnh trớ trêu? Hay trách Nam Cao sao không tác
thành cho mối tình "đôi lứa xứng đôi" ấy? Song làm sao mà tác thành được, ai cho
phép họ đến với nhau. Cả một xã hội với bao định kiến không cho họ đến với nhau,
không cho họ hạnh phúc trọn vẹn. Xét đến cùng ta mới thấy Nam Cao thương người,
nếu không có ngòi bút của ông thì những kẻ tha hóa như Chí Phèo, những người đàn
bà khốn cùng như thị Nở chẳng bao giờ được biết đến chút ít hạnh phúc của tình ái.
Họ đã gặp nhau trong một đêm “gió mát, rười rượi ánh trăng ở vườn chuối cạnh bờ
sông mà những tàu chuối bị gió bay lại giãy lên đành đạch như là hứng tình”. Khung
cảnh lãng mạn đang tác thành cho họ. Chí Phèo uống rượu ở nhà Tự Lãng đã say từ
nửa đường; thị Nở đi kín nước cũng hớ hênh tựa vào gốc chuối ngủ trong cái gió mát
như quạt hầu. Hai con người dị dạng, hai số phận trớ trêu đã trải qua một đêm tình
lãng mạn. Nam Cao dựng lên mối tình "người – ngợm" này để làm tỏa sáng tình người,
tình yêu thương và sự chăm sóc ấm áp của một người đàn bà xấu xí ngoại hình nhưng
lại có một tấm lòng nhân hậu.
Đêm tình ấy khiến Thị Nở xao xuyên suy nghĩ nhiều, đặc biệt về Chí Phèo, về trận ốm
của Chí. Thị về nhà sau cuộc tình, sau khi dìu Chí vào nhà và trằn trọc không sao ngủ
được. Thị nghĩ "thổ trận ấy thật là phải biết. Cứ gọi là hôm nay nhọc nhừ". Và thị thấy
phải cho hắn ăn một tí gì mới được, "Đang ốm thế thì chỉ ăn cháo hành. Ra được mồ
hôi thì là nhẹ nhõm người ngay đó mà". Thế là vừa sáng thị đã chạy đi tìm gạo để nấu
cháo cho Chí. Hành thì nhà thị may lại còn. Nam Cao đã miêu tả chiều sâu tâm lý
nhân vật với những rung cảm, nhưng suy tư tinh tế. Tâm lí của thị Nở vừa rất ngô

nghê lại vừa sâu sắc. Đó là rung cảm, những tình cảm tha thiết của một người đàn bà,
nhất là một người đàn bà đang yêu và muốn chăm sóc cho người yêu của mình. Thị
không dở hơi mà ta thấy thị rất lo cho Chí, lo với tình cảm của nhân tình, nhân ngãi.
Thị nghĩ: "mình bỏ hắn lúc này cũng bạc. Dẫu sao cũng đã ăn nằm với nhau như "vợ
chồng". Tiếng "vợ chồng" thấy ngường ngượng mà thinh thích...". Thiên tính nữ, thiên
chức của người đàn bà thức dậy trong thị. Thị khao khát hạnh phúc, tình yêu như mọi
người,dù chỉ là làm vợ của Chí Phèo. Cho nên bát cháo hành của thị Nở đem cho Chí
không chỉ là trách nhiệm mà còn là cả một tấm lòng. Hơn tất cả những người đẹp đẽ ở
làng Vũ Đại, thị có một tấm lòng nhân hậu, chân thành và cao cả. Trong thâm tâm của
thị, thị lo cho Chí, một nỗi lo thực sự của những người thân yêu dành cho nhau. Thị
còn thấy thương Chí: "cái thằng liều lĩnh ấy kể ra thì đáng thương, còn gì đáng thương
bằng đau ốm mà nằm còng queo một mình". Đồng thời bát cháo ấy còn có tình yêu:
"Thị thấy như yêu hắn: đó là cái lòng yêu của một người làm ơn. Nhưng cũng có cả
lòng yêu của một người chịu ơn".
Cho nên, thị đem cho Chí nồi cháo hành còn nóng nguyên để hắn ăn cho khỏi ốm.
Hơn một chi tiết nghệ thuật, bát cháo hành của Thị Nở đã trở thành một biểu tượng
nghệ thuật, một hình mẫu trong văn học Việt Nam hiện đại. Bát cháo ấy do thị Nở nấu
có thể chẳng mấy ngon nhưng quan trọng là nó chứa đựng tình thương, tình yêu, tình
người ấm áp. Nó là sự chăm sóc ân cần mang theo những nỗi lo âu thực sự của tấm
lòng thị Nở dành cho Chí. Đặt trong quãng đời dài dặc đầy bi kịch của Chí, trong hoàn
cảnh dưới đáy xã hội của Chí, bát cháo ấy là tình người hiếm hoi mà Chí nhận được,
là hạnh phúc tình yêu muộn màng, quý giá vô ngần mà lần đầu tiên trong đời hắn
được hưởng. Hương vị cháo hành – hương vị tình yêu tỏa sáng, vượt lên hoàn cảnh,
vượt lên trên mọi định kiến của xã hội. Nó mãi mãi còn thoang thoảng, lan tỏa theo
suốt cuộc đời của Chí. Một điều độc đáo ở đây là Nam Cao đã miêu tả quá trình diễn
biến tâm lý nhân vật Thị Nở rất tinh tế, rất sâu sắc theo một tiến trình. Cách miêu tả
tâm lý ấy cộng hưởng cùng nghệ thuật đối lập (giữa ngoại hình và tâm hồn nhân vật
Thị Nở) khiến mỗi người đọc cũng xúc động rưng rưng cùng nhân vật. Hóa ra Nam
Cao không thóa mạ, hay hạ thấp con người bằng những nét vẽ ngoại hình trần trụi, mà
ngược lại, ông đề cao, tôn vinh con người. Vẻ đẹp cao quý nhất của con người là vẻ
đẹp tâm hồn, là tình người, là tấm lòng cao cả. Đó là tiêu chuẩn, là thước đo giá trị
người của con người. Nhìn ở góc độ đó, ta sẽ thấy Thị Nở là người phụ nữ đẹp nhất
làng Vũ Đại và đẹp nhất trong văn học Việt Nam.
Nói Thị Nở đẹp không hề quá đáng bởi bát cháo hành kia đâu chỉ là tình thương, tình
yêu, là sự chăm sóc ân cần mà nó có tác dụng diệu kỳ – cảm hóa con người, thức tỉnh
phần người, phần nhân tính bị vùi lấp bao lâu nay trong Chí. Nói đúng hơn là thị Nở
đã thức tỉnh Chí, cứu vớt Chí, làm hồi sinh tâm hồn, nhân tính trong Chí. Điều đó
không phải ai cũng làm được. Và như thế, ta thấy chi tiết bát cháo hành quả thực

không thể thiếu trong tác phẩm. Nó thể hiện tình cảm, tư tưởng nhân văn sâu sắc của
nhà văn Nam Cao. Ông luôn luôn băn khoăn, trăn trở về vấn đề nhân tính của con
người. Ông luôn mang trong mình niềm tin mãnh liệt vào con người, vào phần lương
thiện thiêng liêng, quý báu trong mỗi người. Thiên lương ấy không bao giờ bị mất đi,
không một thế lực nào giết được. Nó như một thứ lửa luôn âm ỉ cháy trong trái tim
của con người, kể cả những con người ở giữa vũng bùn lầy của sự tha hóa như Chí
không còn chút nhân hình, nhân tính nào nữa – theo cái nhìn từ bên ngoài, từ người
ngoài.
Những dòng Nam Cao miêu tả Chí Phèo ăn cháo hành có thể nói là những dòng văn
sâu sắc,xúc động nhất tác phẩm. Nhìn thấy bát cháo hành "Thằng này rất ngạc nhiên.
Hết ngạc nhiên thì hắn thấy mắt hình như ươn ướt. Bởi vì lần này là lần thứ nhất hắn
được một người đàn bà cho. Xưa nay, nào hắn có thấy ai tự nhiên cho cái gì...". Chí đi
từ ngạc nhiên đến xúc động nghẹn ngào. Đây là lần đầu tiên trong đời hắn khóc sau
những năm tháng bị đọa đày và cũng là lần thứ nhất trong đời hắn nhận được một thứ
người ta cho, cho vô tư, không tính toán. Hắn không phải dọa nạt hay cướp giật mà
vẫn có được. Quan trọng hơn, đây là lần đầu tiên trong đời Chí được một người đàn bà
quan tâm, săn sóc, dành tình cảm cho; cũng là lần đầu tiên sau khi ra tù Chí được nhìn
nhận như một con người, đối xử theo cách con người dành cho nhau. Và hắn thấy thị
có duyên bởi trong mắt kẻ si tình người yêu của mình bao giờ cũng đẹp. Để rồi sau đó,
Chí Phèo tỉnh, tỉnh để suy tư, chiêm nghiệm. Chí thực sự đã tỉnh rượu, đã tỉnh ngộ và
ý thức được về cuộc sống sau những tháng năm say triền miên, vô tận, say để không
biết có sự hiện hữu của mình trên cõi đời. "Hắn thấy vừa vui, vừa buồn. Và một cái gì
nữa giống như là ăn năn". Chí cảm nhận được tất cả vị thơm ngon của nồi cháo hành:
"Trời ơi cháo mới thơm sao! Chỉ khói xông lên mũi cũng đủ làm người nhẹ nhõm.
Hắn húp một húp và nhận ra rằng: Những người suốt đời không ăn cháo hành không
biết rằng cháo hành rất ngon...". Hơi cháo hành, bàn tay chăm sóc và tình cảm của thị
Nở đã làm cho Chí tỉnh, tỉnh để mà nhận ra mình, nhận thức về những việc mình đã
làm. Hơi cháo làm Chí nhẹ người, chí khỏi ốm để ăn năn, sám hối. Hơn lúc nào, Chí
cảm thấu tình cảnh thê thảm, bi đát của mình cho nên hắn vừa vui lại vừa buồn. Vui vì
tình yêu, hạnh phúc, dù muộn nhưng đã đến; buồn vì thân phận, vì cuộc sống quá loài
vật của bản thân. Cháo hành rất ngon nhưng "tại sao mãi đến tận bây giờ hắn mới nếm
vị mùi cháo?". Hắn hỏi rồi hắn tự trả lời: "có ai nấu cho mà ăn đâu? Mà còn ai nấu cho
mà ăn nữa! Đời hắn chưa bao giờ được săn sóc bởi một bàn tay "đàn bà". Thê thảm
quá! Bi kịch quá! Xót xa quá! Một chút gì như cay đắng nghẹn lòng nữa! Chí nghĩ đến
những tháng ngày nhục nhã bị bà ba nhà Bá Kiến – "con quỷ cái" cứ hay gọi hắn đấm
lưng, bóp chân "mà lại cứ bắt bóp lên trên, trên nữa". Hắn thấy nhục chứ sung sướng
gì."Hai mươi tuổi người ta không là đá, nhưng cũng không hoàn toàn là xác thịt.
Người ta không thích những cái người ta khinh...". Rõ ràng đến đây, Chí hiện lên là

một chân dung con người đầy đủ, vẹn toàn có cả quá khứ, hiện tại, có những suy nghĩ
sâu xa, những tâm trạng phong phú, ý thức đầy đủ về bản thân. Người nông dân lương
thiện trong Chí đang trở về sau những năm tháng dài bị đày đọa. Nhưng có ai nhận
thấy đâu, họa chăng chỉ có thị Nở vì thị thấy Chí rất hiền, "ai dám bảo đó là cái thằng
Chí Phèo vẫn đập đầu, rạch mặt mà đâm chém người?"
Nam Cao vốn là một nhà văn có cái nhìn đời thấu suốt, tinh tế. Ông không dừng lại ở
sự thức tỉnh của Chí Phèo nhờ bát cháo hành mà ông còn đưa người đọc đi xa hơn đến
chân trời ước mơ, hy vọng của Chí. Ước mơ quá khứ sống dậy, ước mơ trong hiện tại
bùng cháy thiêu đốt tâm can, Chí đã thực sự hồi sinh, là một con người hoàn toàn theo
đúng nghĩa.
Bát cháo húp xong, Thị Nở đỡ lấy bát và múc thêm bát nữa. Hắn thấy đẫm bao nhiêu
mồ hôi, những giọt mồ hôi to như giọt nước. Chí biết mình đã đến cái dốc bên kia của
cuộc đời và chí thấy "thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người biết bao!
Thị Nở sẽ mở đường cho hắn. Thị có thể sống yên ổn với hắn sao người khác không
thể... Họ sẽ nhận lại hắn vào cái xã hội bằng phẳng, thân thiện của những người lương
thiện". Hạnh phúc chớm nở và hy vọng được nhen lên rồi bùng cháy mãnh liệt như
ngọn lửa được tiếp thêm oxy. Chí khao khát cuộc đời lương thiện, muốn làm hòa với
mọi người. Thị Nở chính là cầu nối, là hy vọng, mở ra cánh cửa của thế giới lương
thiện vẫn đóng im ỉm cho Chí. Bát cháo hành của tình yêu, tình người đã làm tươi lại,
thanh lọc tâm hồn Chí. Cái ước mơ của Chí rất giản dị mà thiêng liêng biết bao. Nó
mang tư tưởng nhân văn sâu sắc, mới mẻ của Nam Cao. Bởi đã là con người, dù dị
dạng, dù tha hóa nhưng họ vẫn có quyền được sống lương thiện, vẫn không thôi ước
mơ,không hết sự khát thèm cuộc đời bình dị trong hạnh phúc và tình yêu.
Song xã hội lương thiện mà Chí Phèo thấy bằng phẳng kia không hề bằng phẳng. Nó
còn bao định kiến, bao sự cách ngăn, bao điều nghi kỵ. Tất cả đã không cho Chí một
cơ hội nào trở về cuộc đời bình thường như bao người bình thường. Bị thị Nở cự tuyệt,
hắn phẫn uất,cùng cực tìm đến rượu. Nhưng hắn "càng uống lại càng tỉnh ra". "Hơi
rượu không sặc sụa, hắn cứ thoang thoảng thấy hơi cháo hành". Hơi cháo hành ấy là
dư âm của bát cháo kia xuất hiện lần cuối để giữ Chí tỉnh táo, để hắn tự ngấm, tự thấm
bi kịch nhân sinh cuộc đời. Tất cả hy vọng của Chí đã tan biến theo làn khói hành
mong manh, hư ảo. Nhưng hắn không thể sống như trước nữa vì hắn đã tỉnh, hắn vẫn
không thôi ước mơ. Chí khóc rưng rức trong tuyệt vọng,trong những vết cứa, vết xước
của tội ác trong tim, hắn biểu hiện lên khuôn mặt dị dạng của hắn vĩnh viễn không thể
mất đi. Tất cả đưa Chí Phèo đến kết cục bi thảm, cùng cực khiến người đọc bao không
thôi day dứt trong ám ảnh về những câu nói của Chí: "Ai cho tao lương thiện?... Tao
không thể làm người lương thiện nữa..."

Mỗi một tác phẩm văn học là một chỉnh thể nghệ thuật, song chỉnh thể ấy chỉ có được
từ sự phối hợp hài hòa các yếu tố nhỏ hơn, thậm chí chỉ là một chi tiết. Một chi tiết
nhiều khi mang sức nặng, chứa toàn bộ tư tưởng, nghệ thuật của tác phẩm. Chi tiết bát
cháo hành mà nhân vật thị Nở mang cho Chí Phèo trong tác phẩm Chí Phèo của Nam
Cao thật ấn tượng, mang nhiều ý nghĩa nghệ thuật sâu sắc. Nó thúc đẩy sự phát triển,
tạo bước ngoặt cho câu truyện, đồng thời cũng để khắc họa sắc nét, tinh tế thế giới
tâm hồn, diễn biến tâm trạng phong phú, phức tạp của các nhân vật. Từ đó, chi tiết
làm bật nổi tính cách và bi kịch của các nhân vật ấy như những hồi chuông gióng giả,
vang vọng đầy ám ảnh về con người. Bát cháo hành của thị Nở có thể không thể toàn
vẹn, thơm tho như chính con người nhân vật nhưng nó là bát cháo của tình yêu thương,
của tình người ấm áp, của tình cảm nhân đạo sâu sắc và mối quan hoài thường trực mà
nhà văn Nam Cao dành cho con người, nhất là những người có số phận bi kịch. Chính
cái nhỏ nhoi, bình dị ấy là một trong những nhân tố quan trọng tạo nên tầm vóc kinh
điển cho kiệt tác Chí Phèo.
Phân tích quá trình hồi sinh của Chí Phèo

Truyện ngắn “Chí Phèo” là một thành công lớn của Nam Cao. Đọc xong tác phẩm
dường như hình ảnh Chí Phèo luôn để lại những sự ám ảnh nhất định trong lòng bạn
đọc. Tác phẩm nói về cuộc đời của nhân vật Chí Phèo, và có lẽ quá trình hồi sinh của
nhân vật luôn luôn là một điều mà bạn đọc hướng tới.
Chí Phèo được biết đến là nhân vật từng là một đứa trẻ bị bỏ rơi. Sau đó một anh thả
ống lươn một ngày nhặt được hắn “trần truồng và xám ngắt trong một váy đụp bên cái
lò gạch bỏ không“. Có thể nói tuổi thơ của hắn qua tay hết người này đến người khác
và khi Chí Phèo lớn lên thì làm canh điền cho Lí Kiến. Chí Phèo đã bị Bá Kiến ghen,
đẩy vào tù, sau bảy tám năm, nhà tù thực dân dã man kia đã biến anh canh điền chất
phác trở thành một thằng lưu manh.
Khi Chí Phèo ra tù, hắn tìm đến nhà Bá Kiến để trả thù. Dường như bản chất của một
thằng lưu manh, biến chất thể hiện trong cách chửi rất “bài bản”, thật là ngoa ngoắt:
“Hắn vừa đi vừa chửi. Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi. Bắt đầu hắn chửi
trời có hề gì trời có của riêng nhà nào…”.
Từ cái dáng hình nom thật đáng sợ: “trông đặc như thằng săng đá! Cái đầu thì trọc lóc,
cái răng cạo trắng hớn, cái mặt đen mà rất cơng cơng, hai mắt gườm gườm trông gớm
chết”. Người đọc sao có thể quên được các hình ảnh “hắn mặc cái quần nái đen với cái
áo tây vàng. Cái ngực phanh, đầy những vết chạm trổ rồng phượng với một ông tướng

cầm chuỳ, cả hai cánh tay cũng thế, trông gớm chết”… Cho đến cách ăn vạ thật đáng
sợ là cách mà hắn lấy mảnh chai vỡ mà cào vào mặt, vừa cào vừa lăn lộn. Từ một
thằng đã lưu manh, chế độ phong kiến mà đại diện ở đây chính là Bá Kiến đã hoàn
thành nốt quá trình tha hoá để biến Chí thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại.
Và cùng với những chuỗi ngày dài chìm trong men say của hơi rượu là những ngày
hắn đã phá đi biết bao ngôi nhà hạnh phúc bình dị, làm chảy máu và nước mắt của biết
bao người lương thiện. Dường như hắn đã làm tất cả những việc đó trong khi say, hắn
cũng không nhận thức được rằng mình đã và đang trượt dài xuống vực thẳm và người
ta đang lảng tránh hắn như lảng tránh một con vật đáng sợ nào đó. Có thể nói cuộc đời
Chí tưởng cứ thế diễn ra, tối tăm, mù mịt. Không ai có thể tin hay nghĩ rằng có thể
một lần nữa con quỷ dữ ấy lột xác trở lại thành con người. Vậy mà dường như điều kì
diệu đó đã xảy ra, dù ngắn ngủi, dù bất thường nhưng vẫn là một điều kì diệu vĩ đại,
điều kì diệu cũng có thể thay đổi một con người.
Trong cuộc gặp gỡ ngắn ngủi giữa Chí Phèo và Thị Nở không chỉ đơn giản là một
cuộc đụng chạm về xác thịt. Đó đơn giản chỉ là khởi đầu, buổi tối bên bờ sông, dưới
ánh trăng sáng kia như chỉ làm khơi dậy thứ tình yêu mang tính bản năng con người.
Có thể nói chính sự thức tỉnh của nhân vật thực sự bắt đầu vào những giờ phút sau đó.
Và lần đầu tiên, Chí như đã cảm nhận được âm thanh của cuộc sống “Mặt trời đã lên
cao và nắng bên ngoài chắc là rực rỡ. Cứ nghe chim ríu rít bên ngoài đủ biết… Tiếng
chim hót ngoài kia vui vẻ quá! Có tiếng cười nói của những người đi chợ”.
Ta như đều biết rằng những tiếng quen thuộc ấy hôm nào chả có nhưng hôm nay hắn
mới nghe thấy...”. Và dường như đây cũng lần đầu tiên, sau những ngày say triền
miên kia, hắn biết thế nào là buồn và đó là cái buồn mơ hồ mà lại thật thấm thía. Và ở
đây một người bắt đầu biết suy nghĩ về cuộc sống có nghĩa là cũng đã biết tự chiêm
nghiệm về chính bản thân mình. Và Chí Phèo dường như thật đau đớn khi nhận ra
rằng hắn chính là một kẻ trắng tay không hơn không kém. Khi mà đã đứng ở bên kia
dốc cuộc đời, hắn biết mình đã già, “Ngoài bốn mươi tuổi đầu… Dẫu sao, đó không
phải tuổi mà người ta mới bắt đầu sửa soạn“. Chàng canh điền hiền lành chất phác
ngày nào cũng đã từng ước mơ có một gia đình giản dị, chồng cày thuê cuốc mướn,
vợ dệt vải, giờ đây nhìn thấy trước số phận mình. Chí Phèo “đói rét, ốm đau và cô
độc” và chi tiết này rõ ràng là trong Chí Phèo đã có một sự chuyển biến lớn trong tâm
hồn của hắn.
Có thể nói sự chuyển biến ấy đánh thức bản năng ham sống, muốn sống của hắn
nhưng chưa chỉ ra cho hắn biết rằng phải làm thế nào để có thể được sống lại lần nữa
đúng với hai từ con người. Và con đường thực sự đã mở ra vào ngày hôm sau khi Thị
Nở đã mang sang cho Chí Phèo một bát cháo hành. Một người đàn bà dở người như

Thị Nở lại có thể nấu cháo hành ngon đến vậy hay đó là bởi vì Chí lần đầu tiên được
người ta cho, và cũng là lần đầu tiên được ăn cháo hành nên mới cảm thấy cháo hành
ngon mà dường như hương cháo hành cứ ám ảnh Chí mãi không thôi. Có thể khẳng
định rằng bát cháo hành là tình cảm chân thành, thứ tình người lương thiện đầu tiên
mà hắn được cho, một cách hoàn toàn tự nguyện. Điều ấy dường như đã làm Chí xúc
động sâu sắc. Thị Nở cho dù là người có xấu đến ma chê quỷ hờn nhưng ở Thị lại
mang một tình người đẹp thánh thiện, thứ tình người trong sáng, một sự chân thành
không một chút vụ lợi và tính toán. Có thể thấy được tình người ấy, cùng với hương
cháo hành như cũng đã dẫn dắt tính người quay trở lại trong hình hài của một con quỷ
dữ, như đã đánh thức ước mơ thời trai trẻ, đánh thức khát khao lương thiện tưởng
chừng như đã lụi tắt trong Chí Phèo từ lâu.
Và quan trọng hơn nữa là nó như đã đánh thức niềm hi vọng ở Chí, khát khao được trở
về với cuộc sống của loài người. Khao khát được họ đón nhận. “Trời ơi! Hắn thèm
lương thiện, hắn muốn làm hoà với mọi người biết bao! Thị Nở sẽ mở đường cho hắn.
Thị Nở cũng có thể sống yên ổn với hắn thì sao người khác lại không thể được. Và giờ
đây họ sẽ nhận thấy rằng hắn cũng có thể không làm hại được ai. Họ sẽ lại nhận Chí
Phèo vào cái xã hội bằng phẳng và rất thân thiện của những người lương thiện kia.
Dường như chính tình thương yêu con người chân thành đã có sức mạnh cảm hoá vĩ
đại, không chỉ thế, nó như còn mang lại cho con người sự sống và sức sống mới, và
ngay khi ở cả những kẻ tưởng chừng là “vô phương cứu chữa” như Chí Phèo. Chí
Phèo lúc này đã thức tỉnh thực sự.
Tuy rằng cho đến cuối cùng, cánh cửa trở về với xã hội loài người đã được mở ra bởi
tình thương yêu con người, nhưng đó lại là của một người đàn bà dở người. Và trong
một xã hội tăm tối đến ngột ngạt kia đã vội vàng đóng chặt. Và khi nhân tính trở về,
Chí lại như không thể tiếp tục cuộc đời của một tên quỷ dữ, nhưng lại cũng không thể
trở lại làm người được nữa. Dường như tấn bi kịch đó đã được đẩy lên đỉnh điểm chỉ
còn một cách giải quyết cuối cùng là cái chết. Chí Phèo đã đâm chết Bá Kiến và cũng
tự kết liễu đời mình. Khi không có tình yêu thương, cuộc sống sẽ chỉ còn là tối tăm và
bất hạnh biết bao nhiêu.
Có thể nói rằng tình thương yêu là hạnh phúc của con người cũng như tâm hồn con
người giống như một vườn cây mà ở đó tình yêu thương là những trận mưa tưới mát
đã làm cho vườn cây tươi tốt hơn, và như đã vươn dậy đầy sức sống, dù cho trước đó
đã có lúc nó lụi tàn, héo úa. Và ta cũng đã thấy có biết bao câu chuyện cảm động về
sức mạnh của tình yêu thương… Tình yêu thương giúp con người ta chiến thắng được
số phận. Và trong cơn khó khăn như sự thức tỉnh của Chí Phèo. Và chỉ khi có tình yêu
thương con người trong sáng không vụ lợi mới luôn toả sáng. Tình yêu thương không

chỉ giúp thay đổi quan niệm mà còn có sức cảm hoá ghê gớm, bẻ gãy tất cả những gì
là bóng đêm, là trở ngại để con người sống gần với con người hơn.
Tình yêu thương ở đời cũng cần thiết như ánh sáng, như không khí trên Trái Đất này
vậy. Dường như con người không thể sống mà không có tình thương yêu. Ý thức được
điều đó thì trong mỗi chúng ta cần bồi dưỡng cho mình một trái tim nhân hậu, bao
dung. Và phải bồi dưỡng tình yêu thương dành cho mọi người, để được cho và được
nhận. Hãy để tình yêu thương trong sáng và chân thành được bao bọc khắp thế gian và
mỗi con người sẽ được sống trong ngập tràn yêu thương.
Nhân vật Chí Phèo là một trong những nhân vật hiện lên có sức ám ảnh nhất, đặc biệt
là quá trình từ một anh nông dân hiền lành cho đến khi bị cự tuyệt quyền làm người sẽ
còn lay động, còn để lại cho người đọc biết bao nghĩ suy. Qua đó nói lên khả năng bậc
thầy trong việc miêu tả phân tích tâm lý nhân vật của Nam Cao.
Nguyễn Minh Châu đã có nhận xét về Nam Cao: “Cả đời cầm bút của Nam Cao ông
chỉ đau đáu nhìn vào nhân cách của con người”. Điều này thể hiện rõ trong nhiều tác
phẩm của Nam Cao. “Chí Phèo” là một ví dụ điển hình. Qua việc miêu tả diễn biến
tâm trạng và hành động của nhân vật Chí Phèo từ lúc gặp Thị Nở đến khi kết liễu cuộc
đời trong truyện ngắn cùng tên, tác giả đã thể hiện tài năng, bản lĩnh nghệ thuật của
mình, đồng thời cũng bộc lộ rõ tấm lòng nhân đạo sâu sắc của ông.
Trước khi gặp Thị Nở, cuộc đời Chí Phèo đã trải qua hai chặng đường: làm thuê cuốc
mướn và ở tù rồi ra tù. Hắn vác cái mặt “cơng cơng, cái đầu thì trọc lóc, cái răng cạo
trắng hớn” về làng, cam lòng làm tay sai cho kẻ thù – Bá Kiến đã gieo rắc tai họa kinh
hoàng cho dân làng Vũ Đại. Và rồi vào đêm trăng định mệnh của số phận, hắn đã gặp
Thị Nở, mở đầu cho một giai đoạn mới trong cuộc đời Chí. Sau cái đêm ấy thì Chí ngã
bệnh. Hắn chưa bệnh bao giờ. Thế mà giờ đây lại yếu đến thế. Buổi sớm mai thức dậy,
tâm trạng của Chí được miêu tả thật tài tình qua ngòi bút của Nam Cao. Mở đầu là
“tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá” và rồi “tiếng của anh thuyền chài gõ mái chèo
đuổi cá”, rồi những người đàn bà đi chợ Nam Định.
- Vải hôm nay bán mấy?
- Kém ba xu dì ạ.
Tất cả những cái đó đột nhiên vang vang trong lòng Chí. Tất cả rất quen mà với hắn,
chợt trở nên mới, nên lạ. Vì hôm qua, hôm kia, cả bao hôm trước nữa. Chí có nghe
những tiếng ấy bao giờ đâu khi đang chìm trong những cơn say bất tận của cuộc đời.

Giờ đây, tỉnh lại, tiếng cuộc đời, tiếng con người đang lăn náo nức, cứ dội vang mãi
trong lòng Chí. Phải rồi! Tiếng của cuộc đời lương thiện đang vang lên trong anh. Con
quỷ dữ sau cơn ốm bệnh dường như đã lấy lại được một phần con người, một phần
hiền lành lương thiện của anh Chí hôm nào. Chí lắng nghe tất cả, thế rồi bỗng thấy
“lòng bâng khuâng mơ hồ buồn”, lát nữa lại buồn: “Buồn thay cho đời”. Một cảm giác
lạ đang len lỏi trong lòng Chí Phèo. Tiếp sau nỗi buồn là nỗi lo sợ, sợ đói, rét, cô độc,
“Cô độc ư?” Cái này còn đáng sợ hơn cái đói và cái rét. Chí đã dần nhận ra thảm cảnh
của đời mình: bơ vơ, lạc lõng không ai thân thích, không ai nương tựa. Trong nỗi sợ
ấy, Chí cũng đang hình dung lại hình như ngày xưa hắn cũng có một ước mơ: “Chồng
cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải, lại có một con lợn làm vốn liếng, khá giả thì mua
dăm ba sào ruộng”. Một ước mơ nhỏ nhoi thôi tầm thường lắm nhưng rất con người.
Trước đây thì còn là một anh Chí “hiền như cục đất”, biết “nhục chớ yêu thương gì”
khi bị bà Ba bắt lên bóp chân, ước mơ ấy hiện hữu trong anh. Trải qua những tháng
ngày tăm tối, u mê, ước mơ đã tắt lịm hẳn, nhường chỗ cho cái ác, cái thú tính lên cao.
Giờ đây, sau cơn say khi một phần “người” đã trỗi dậy, ước mơ ấy đã lại trỗi dậy theo,
tha thiết, cồn cào. Diễn biến tâm trạng của Chí Phèo được Nam Cao khắc họa thật
đậm nét. Buồn, lo sợ, ước mơ. Đó là những nét tính cách rất người, đặc biệt là ước mơ
rất đời thường ấy. Trong lúc Chí Phèo đang ngổn ngang trong bao tâm sự, nỗi niềm thì
chất xúc tác đưa hắn trở lại làm người xuất hiện. Đó là Thị Nở. Thị đến mang cho hắn
bát cháo hành giải cảm. Và chính liều thuốc giải độc này góp phần thức tỉnh con
người bấy lâu bị chìm lấp trong Chí Phèo.
Phải nói rằng Nam Cao đã rất dụng công khi miêu tả hành động Chí ăn cháo. Đầu tiên
là hắn “ngạc nhiên” vì trước đây hắn chỉ toàn cướp “chứ có xin của ai hay ai cho bao
giờ” lần này thì lại được “một người đàn bà cho ngạc nhiên”, rồi cảm động, “hắn thấy
mắt mình như ươn ướt”. Và rồi Chí đã đón nhận bát cháo từ tay Thị Nở như một báu
vật. Hắn chưa vội vã ăn mà ngửi đã, sau đó mới “húp một húp” – cách thức hành động
này của Chí Phèo đâu còn là ăn nữa mà là thưởng thức và tận hưởng, thưởng thức và
tận hưởng hương vị của cuộc đời và của tình người. Sau đó, lần đầu tiên ta thấy Chí
Phèo triết lí: “Những con người chưa bao giờ ăn cháo hành không biết cháo rất ngon”.
Ngon cũng là phải vì Chí có được ăn bao giờ đâu “mà có ai nấu cháo Chí ăn”. Chính
vì thế, Chí Phèo đã rất trân trọng vật báu này. Bát cháo hành nồng đượm hương vị tình
đời, tình người xuất hiện giữa mênh mông bao nhiêu là rượu trong cuộc đời Chí Phèo.
Cũng như Thị Nở vậy, tình yêu giữa Thị xuất hiện như ánh chớp lóe lên giữa cuộc đời
dày đặc những số không to tướng của Chí Phèo; không cha mẹ, không gia đình, không
quá khứ, không hiện tại, không tương lai. Nếu như đêm trăng ấy như một ý kiến đã
nhận xét, Thị chỉ khơi dậy bản năng sinh vật trong con người Chí thì hôm nay, với bát
cháo hành, Thị đã cứu rỗi tâm hồn Chí bằng tình yêu của mình. Ăn xong cháo, Chí
thấy “thèm làm hòa với mọi người biết bao”, “thèm làm người lương thiện” biết bao,

và Chí nhận ra rằng Thị chính là cái cầu nối nối hắn, giúp hắn quay trở lại với xã hội
bằng phẳng của những con người lương thiện. Thị Nở vừa là người tình, lại vừa như
người mẹ soi đường cho hắn, vì thế hắn đã muốn “làm nũng với Thị như mẹ” đấy thôi.
Và thế là hai con người khốn khổ khốn nạn đã kết hợp lại với nhau trong cái khát
vọng hạnh phúc, và muốn làm người lương thiện, bình thường.
Khác với Tràng trong Vợ Nhặt của Kim Lân, khi có được hạnh phúc, Tràng cảm thấy
“nên người” hơn, còn Chí, người ta đã tước đoạt ngay hạnh phúc của anh. Sau những
ngày yêu thương hạnh phúc. Nghe lời bà cô. Thị Nở đã bỏ rơi Chí không thương tiếc.
Cái ao ước được “yêu khi tỉnh” sau những tháng ngày “ăn trong khi say, ngủ trong khi
say” của Chí đã bị định kiến xã hội ngăn cản. Đau đớn thay Chí Phèo, và anh lại tìm
về với rượu. Thế nhưng “hơi rượu không sặc sụa mà thoang thoảng thấy hơi cháo
hành” anh càng uống lại “càng tỉnh ra”, “tỉnh ra! Chao ôi, buồn” Chí đã nhận ra cái bi
kịch cự tuyệt quyền sống quyền làm người của mình. Thế là anh vác dao đến nhà “con
đĩ Nở, giết hết nó và cả con khọm già nhà nó” Thế nhưng, lí trí lại dẫn anh sang nhà
Bá Kiến. Những câu đối đáp của anh và Bá Kiến xốn xang lòng ta đến lạ: “Tao không
có đến đây để xin năm hào. Tao muốn làm người lương thiện!” “Ai cho tao lương
thiện”, “tao không làm người lương thiện nữa được rồi!”. Và Chí đã đâm Bá Kiến rồi
tự tử. Bá Kiến chết vì đã đoán lầm Chí Phèo, đó không là một tên say nữa mà đó là
một con người khát khao quyền sống, khao khát lương thiện. Ai bảo Chí Phèo say khi
đến nhà Bá Kiến? Say ấy chỉ say phần “con” để tỉnh thức phần “người”, mà chiến đấu
với chính mình giành lương thiện. Chí Phèo gục ngã trước ngưỡng cửa cuộc đời
nhưng khát khao sống ấy còn cháy mãi.
Có nhiều ý kiến nhận xét cách viết của Nam Cao là sắc, lạnh, tỉnh táo và đóng cũi tình
cảm. Thế nhưng ta thấy ngòi bút của ông tràn đầy tính nhân đạo, không nhân đạo sao
nhà văn lại thấy được những mơ ước, khao khát rất đời thường, lại đắm sâu trong tâm
hồn của những con người đã bị tha hóa, biến dạng về cả nhân tính lẫn nhân hình.
Những trang văn Nam Cao viết mô tả lúc Chí Phèo vừa tỉnh dậy mới thấm đẫm tấm
lòng thương người của ông biết bao! Và cả bát cháo hành mà Nam Cao đã dựng công
miêu tả nữa. Nó xuất hiện bất chợt giữa cuộc đời Chí Phèo, mang lại cho anh chút
hương vị của lòng người để lắng lại trong anh cái phần “con” độc ác, xấu xa, đồng
thời thổi bùng lên ngọn lửa khát khao lương thiện làm người. Trong những con người
bị tha hóa đến cùng cực như Chí Phèo. Nam Cao vẫn thấy ở đó một khát khao mãnh
liệt. Chính vì vậy ông đã để cho nhân vật của mình “vác dao đi đòi lương thiện”.
Còn một nét nhân đạo nữa đó là Nam Cao đã để cho nhân vật của mình được chết.
Ông biết Chí Phèo sống không thể trở thành anh bộ đội cụ Hồ tự cứu lấy đời mình,
cũng không để anh sống tù tội để rồi nhà tù thực dân phong kiến gắn thêm cho anh
cặp sừng, cái đuôi, để anh thành con quỷ ác hơn, dữ hơn cái anh đã từng làm ở làng cũ

Vũ Đại. Cuộc hôn phối giữa “con quỷ dữ của làng Vũ Đại – Chí Phèo và một con vật
gì rất tởm” – Thị Nở cũng là một cách nhìn hết sức nhân đạo của Nam Cao. Nhân đạo
ở chỗ ông đã thấy cái mơ ước, khát khao được hạnh phúc của những con người cùng
khổ.
Chí Phèo sống khổ mà chết vật vã cũng khổ. Qua bi kịch đó nhà văn tố cáo một xã hội
đã đày đọa, tha hóa, bần cùng hóa con người, đẩy họ vào chỗ biến dạng cả nhân tình
lẫn nhân hình. Nam Cao viết nhiều đến cái “đói” nhưng riết nóng nhất trong văn của
ông là cái “đói người” trong sự giành giật của phần “con” và ông lớn tiếng đòi quyền
sống cho phần “người” ấy.
Đọc xong truyện mà câu hỏi “Ai cho tao lương thiện” của Chí Phèo ám ảnh ta mãi.
Quả thật với tấm lòng nhân đạo sâu sắc và tài năng của mình. Nam Cao miêu tả những
vết thương trong nhân cách con người. Nhưng ông xoáy sâu mà tìm cách chạy chữa
cho nó. Với những trang văn và những bi kịch điển hình như Chí Phèo, Nam Cao đã
lớn tiếng đòi tự do, hạnh phúc cho con người, cũng như lời gọi: Hãy cứu lấy, bảo vệ
cho nhân cách con người! Với đề tài đã khai thác tối đa như đề tài người nông dân
trước Cách mạng tháng Tám, Nam Cao với lưỡi xẻng ngôn từ và tài năng của mình,
vẫn có thể “tìm tòi”, “khơi được những nguồn chưa ai khơi”, lật lên nhiều mảng khổ
đau và mảng đẹp mới, trong tính cách, trong bản chất của người nông dân Việt Nam ở
thời điểm đêm trước của cuộc Cách mạng tháng Tám vĩ đại.
Nam Cao là một nhà văn hiện thực lớn có tư tưởng nhân đạo vừa sâu sắc, mới mẻ, vừa
độc đáo. Ông là nhà văn hiện thực xuất sắc tràn đầy tinh thần nhân đạo, chuyên viết về
hai đề tài: người trí thức nghèo sống mòn mỏi, bế tắc trong xã hội cũ và người nông
dân bị bần cùng hóa, lưu manh hóa trước Cách mạng tháng Tám. Trong đó, Chí Phèo
là 1 kiệt tác trong văn xuôi VN hiện đại của nhà văn Nam Cao viết vào năm 1941.
Truyện kể lại cuộc đời của một người dân cùng khổ tên là Chí Phèo. Chí Phèo là biểu
hiện sống động của bi kịch sinh ra là người mà không được làm người. Câu chuyện có
nhiều bi kịch, nhưng đặc biệt, trong đó quá trình thức tỉnh hồi sinh và bi kịch cự tuyệt
của Chí Phèo trong tác phẩm là một trong những đoạn thể hiện sâu sắc ý nghĩa nhân
văn và giá trị nhân đạo của tác phẩm.
Chí Phèo, nguyên là một đứa con hoang, bị bỏ rơi nơi lò gạch cũ khi vừa mới lọt lòng,
vốn là người nông dân hiền lành, lương thiện nhưng đã bị xã hội phong kiến bóc lột,
đè nén, áp bức trở thành “con quỷ dữ làng Vũ Đại”. Bá Kiến đã đẩy Chí Phèo vào tù,
biến Chí từ một người nông dân hiền lành trở thành một thằng lưu manh và trở thành
tay sai đắc lực cho bọn cường hào trong làng. Chí gần như sống trong vô thức, bị xã

hội ruồng bỏ, bị cướp mất quyền làm người, bị cướp đi cả nhân hình lẫn nhân tính. Và
cứ thế Chí Phèo say triền miên. Say để quên đi quyền làm người, say để làm những
việc mà người ta giao cho hắn làm, đốt phá, cướp giật, doạ nạt… của bao người dân
lương thiện. Những cơn say của hắn tràn cơn này sang cơn khác, thành một cơn dài,
mênh mông, hắn ăn trong lúc say, thức dậy hãy còn say… Chưa bao giờ hắn tỉnh, và
có lẽ hắn chưa bao giờ tỉnh táo, để nhớ có hắn ở đời.
Cứ tưởng Chí Phèo mãi mãi sống kiếp thú vật, rồi sẽ kết thúc bằng cách vùi xác ở một
bờ bụi nào đó. nhưng bằng tài năng và nhất là bằng trái tim nhân đạo của một nhà văn
lớn, Nam Cao đã để Chí Phèo trở về sống kiếp người một cách tự nhiên. Ông đã soi
rọi ánh sáng của ty thương vào tận đáy tâm hồn đen tối của con quỷ dữ làng Vũ Đại.
Trong một đêm say, hắn tình cờ gặp Thị Nở – người đàn bà dở hơi xấu xí, và quá lứa
lỡ thì. Đêm hôm ấy, họ ăn nằm với nhau, sự chung đụng ngẫu nhiên ấy, mang tính bản
năng của người đàn ông trong cơn say. Những phẩm chất của người nông dân lao
động tiềm tàng sâu trong con người hắn bất chợt đc khơi dậy. Chút ty thương mộc
mạc, tự nhiên cộng với sự quan tâm chăm sóc giản dị của Thị Nở đã đánh thức lương
tri, đánh thức bản chất lương thiện vốn có trong con người Chí. Chính nhờ cuộc gặp
gỡ đó, đã thức tỉnh phần người trong Chí, giúp Chí cởi bỏ cái vỏ quỷ dữ để sống lại
làm người, khao khát hoàn lương, lương thiện.
Đoạn văn miêu tả tâm trạng Chí Phèo sau đêm gặp Thị Nở chứng tỏ Nam Cao xứng
đáng bậc thầy về phân tích tâm lí nhân vật. Tỉnh rượu, Chí thấy lòng chợt bâng
khuâng ''mơ hồ buồn''. Những lần trước, mỗi khi tỉnh rượu, hắn lại uống, vì thế say kế
tiếp say. Còn lần này, Chí Phèo tỉnh rượu với trạng thái khác hẳn “người thì bủn rủn,
chân tay không buồn nhấc; hay là đói rượu, hắn hơi rùng mình. Ruột gan lại nôn nao
lên một tí. Hắn sợ rượu như những người ốm sợ cơm”. Sau bao năm, lần đầu tiên
trong cuộc đời Chí tỉnh dậy, chợt nhận ra nơi căn lều ẩm thấp là ánh nắng ngoài kia
rực rỡ biết bao, nghe thấy mọi âm thanh của cuộc sống: tiếng chim hót ngoài kia vui
vẻ quá, tiếng anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá trên sông, tiếng lao xao của người
đi chợ bán vải về… Những âm thanh quen thuộc ấy hôm nào mà chả có, nhưng hôm
nay Chí mới cảm nhận và nghe thấy, vì hôm nay Chí đã hết say. Phải chăng, những
âm thanh ấy chính là tiếng gọi náo nức, thiết tha, tiếng gọi thôi thúc của cuộc sống đã
vang lên rộn ràng trong tâm hồn vừa được khơi dậy của Chí… Sau đó Chí tỉnh ngộ,
nhìn lại cuộc đời mình cả trong quá khứ, hiện tại và tương lai. Hơn hết, cái ước mơ
bình dị ngày nào ''có một gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải…''
bỗng dưng trở lại với Chí. Chí đã tỉnh rượu và thức tỉnh về tình cảm và nhận thức. Chí
thấy hiện tại của mình thật đáng buồn bởi “hắn đã tới cái dốc bên kia của cuộc đời”.
Tương lai đối với hắn, còn đáng buồn hơn, hắn còn lo sợ bởi hắn đã trông thấy trước
“tuổi già, đói rét và ốm đau” và nhất là “cô độc”. Sau những tháng ngày sống gần như
vô thức, Chí đã tỉnh táo và triền miên trong suy nghĩ và xúc động. Như vậy, với sự trở

lại của lí trí và nhận thức về chính mình, cùng những tình cảm, cảm xúc của 1 con
người, Chí đang thức tỉnh một cách toàn diện cả về nhận thức và ý thức và bắt đầu hồi
sinh để trở về với kiếp người. Ngòi bút Nam Cao ở đây thật ấm áp, thể hiện từng biểu
hiện của sự thức tỉnh ở Chí Phèo. Ông thật sự rất yêu quý những người lao động chân
chính. Vì hoàn cảnh mà họ bị đẩy vào con đường tội lỗi. Nhưng ngay cả khi bị cuộc
đời làm biến dạng nhân hình và làm méo mó nhân tính thì Nam Cao vẫn nhìn thấy vẻ
đẹp trong sáng luôn tiềm ẩn trong con người họ. Họ chỉ cần gặp điều kiện thuận lợi thì
phần người sẽ bừng dậy một cách mạnh mẽ.
Đúng lúc ấy thì Thị Nở bưng đến cho Chí Phèo bát cháo hành đang nghi ngút khói. Và
nếu như Thị Nở không qua, chắc là hắn đã khóc được mất. Việc làm này của thị khiến
hắn từ ''hết sức ngạc nhiên'' đến xúc động ''thấy mắt mình như ươn ướt'' bởi vì một lẽ
hết sức đơn giản “lần đầu tiên hắn được người ta cho…”, “đời hắn chưa bao giờ được
săn sóc bởi bàn tay đàn bà''. Hắn còn cảm nhận về hương vị cháo hành, nó thơm và
ngon lắm. Thị Nở còn cảm nhận thấy hắn rất hiền. Dưới ánh sáng của ty, thị Nở bỗng
trở thành 1 người đàn bà có duyên, cũng biết lườm yêu, biết e lệ, biết ''ngượng ngùng
mà thinh thích khi nghe 2 tiếng ''vợ chồng''. Bát cháo hành của thị Nở làm hắn suy
nghĩ nhiều. Trái tim tưởng chừng như chai đá của Chí Phèo đã dần dần sống dậy. Cái
phần người trong hắn cũng hồi sinh. Chí đã sống đúng với con người thật của mình,
trở lại nguyên hình của anh canh điền ngày xưa. Hành động chăm sóc đầy tình cảm
yêu thương ấy làm tâm trạng Chí đi từ xúc động đến ăn năn, hồi tỉnh. Ty của Thị Nở
đã mở đường cho Chí Phèo trở lại làm người: “Trời ơi! Hắn thèm lương thiện, hắn
muốn làm hòa với mọi người biết bao.. Thị có thể sống yên ổn với hắn thì sao người
khác lại không thể được''. Cùng với mong ước được làm người lương thiện, Chí khao
khát hạnh phúc và một mái ấm gia đình. Và hắn nói “Giá cứ thế này mãi thì thích
nhỉ?”. Lúc này nội tâm của Chí đã bừng tỉnh, lương tri của hắn đã trỗi dậy mà thôi
thúc tình cảm hắn. Hắn thật sự muốn ''thế này'' đó là muốn được ăn cháo hành, được
sống bên cạnh thị Nở, được thị quan tâm, chăm sóc, yêu thương và được làm nũng với
thị.. “Hay là mình sang đây ở với tớ một nhà cho vui” một mái ấm gia đình vui vẻ,
hạnh phúc, câu nói này giống như một lời cầu hôn của Chí với thị Nở – một lời cầu
hôn rất canh điền, chất phác, giản dị. Hắn muốn sống như 1 con người đúng nghĩa,
khao khát đc trở lại với cuộc sống bình thường, được làm hòa với mọi người. Thị Nở
sẽ là cây cầu nối giữa hắn với cuộc đời. Chí Phèo bâng khuâng, háo hức nghĩ tới 1
tương lai tốt đẹp. Chính tình người của Thị Nở đã thức tỉnh hồi sinh tình người trong
Chí Phèo, thế mới biết sức cảm hóa của tình thương kỳ diệu biết nhường nào! Phát
hiện và miêu tả quá trình thức tỉnh của Chí Phèo là một thành công nghệ thuật đặc sắc
của Nam Cao. Tác giả đã khéo lựa chọn những chi tiết rất chân thực thể, miêu tả tâm
lí nhân vật sắc sảo hiện nên ý nghĩa của sự hồi sinh là sự khẳng định sức sống của
thiện lương, của lòng lương thiện.

Nhưng, bi kịch và đau đớn thay, cánh cửa cuộc đời vừa hé mở thì cũng ngay lập tức
đóng sầm lại trước mắt Chí Phèo, rốt cuộc thì ngay chút tình thương yêu của Thị Nở
không đủ mạnh để cứu hắn. Lời nói của bà cô Thị Nở như một gáo nước lạnh tạt thẳng
vào mặt Chí Phèo làm tắt ngúm ngọn lửa lòng vừa được nhen lên trong Chí. “Ai lại
đâm đầu đi lấy một thằng không cha không mẹ như cái thằng Chí Phèo” đã trở thành
định kiến khắc nghiệt lấp mất lối về của Chí. Cũng như mọi người dân làng Vũ Đại
khác, bà đã quen coi Chí là 1 thằng lưu manh, hơn thế nữa là 1 con quỷ dữ. Rồi cả Thị
Nở, người đàn bà mà hắn đặt trọn lòng hi vọng đó nghe lời bà cô cũng'' rướn cái môi
vĩ đại mà ném vào hắn bao lời chửi mắng''. Như thế, Chí Phèo thật sự rơi vào 1 bi kịch
tinh thần đau đớn. Đó chính là bi kịch của một con người chết trên ngưỡng cửa trở về
với cuộc sống lương thiện. Chút hạnh phúc nhỏ nhoi, mong ước được trở lại cuộc
sống lương thiện cuối cùng vẫn không đến được với Chí Phèo. Và thật là khắc nghiệt,
khi bản tính người nơi Chí Phèo trỗi dậy, cũng là lúc Chí Phèo hiểu rằng mình không
còn trở về với lương thiện được nữa. Định kiến xã hội thông qua bà cô thị Nở không
cho hắn đặt chân lên nhịp cầu hy vọng. Nói xa hơn, cái xã hội thực dân nửa phong
kiến đó đã cướp đi của Chí quyền làm người và vĩnh viễn không trả lại. Nó đã tiêu
hủy và đã bẻ gãy chiếc cầu nối Chí với cuộc đời.
Chí Phèo 1 lần nữa bị hắt hủi, ruồng bỏ phũ phàng. Chí Phèo lại uống rượu trong nỗi
tuyệt vọng, đau đớn tột cùng ''ôm mặt khóc rưng rức''. Chí Phèo uống thật say, nhưng
lần này k như mọi lần, càng say thì Chí lại càng tỉnh, càng tỉnh càng nhận ra bi kịch
của cuộc đời mình. Phẫn uất, tuyệt vọng Chí xách dao đi định đến nhà Thị Nở. Trong
ý định, Chí định đến nhà đâm chết con “khọm già”, con “đĩ Nở” nhưng sự thức tỉnh ý
thức về thân phận và bi kịch đã đẩy chệch hướng đi của Chí dẫn Chí đến thẳng nhà Bá
Kiến. Hơn ai hết lúc này Chí thấm thía tội ác của kẻ đã cướp đi quyền làm người của
mình rằng: kẻ đã làm cho mình phải mang lốt quỷ, kẻ đã làm mình ra nông nỗi khốn
cùng này chính là Bá Kiến. Anh càng thấm thía tội ác kẻ đã cướp đi quyền làm người,
cướp đi cả bộ mặt và linh hồn của mình. Chí Phèo đến nhà Bá Kiến với tư cách là một
nô lệ thức tỉnh, đòi quyền làm người. Thống thiết thay là tiếng kêu của Chí Phèo cuối
tác phẩm: ''Tao muốn làm người lương thiện!… Ai cho tao lương thiện? Làm thế nào
cho mất được những mảnh vết chai trên mặt này?… Tao không thể làm người lương
thiện nữa! Biết không! Chỉ có một cách… biết không!'' Đó là những câu hỏi vút lên
đầy cay đắng và không lời giải đáp. Câu hỏi chất chứa nỗi đau đớn đầy phẫn uất của
một con người thấm thía được nỗi đau khôn cùng của bi kịch cá nhân. Câu hỏi đánh
thẳng vào bộ mặt của xã hội bất lương. Câu hỏi như cứa vào tâm can người đọc về
một thân phận con người đầy đắng cay trong xã hội cũ. Căm thù cao độ và không còn
lối thoát. Chí Phèo đã giết bá Kiến rồi tự sát, lấy sự hủy diệt đời mình để giải quyết sự
bế tắc của số phận. Chí đã chết khi cánh cửa cuộc đời đã đóng chặt trước mặt anh
không cho anh trở lại. Đó là sự thức tỉnh về quyền sống, không chấp nhận đc cuộc

sống của 1 con quỷ dữ nữa, anh muốn hoàn lương mà xã hội đâu cho, bởi cái khát
khao mãnh liệt được làm người đã bị dập tắt. Lương thiện có ngay trong mỗi con
người là di sản tinh thần của mỗi người. Tại sao phải đi đòi lương thiện? À, thì ra Chí
đã bị cái xã hội vô nhân tính ấy cướp mất. Khốn nạn thay cho Chí, ngay cả cái quyền
được làm một con người cũng bị xã hội người ăn thịt người ấy bóp nát. Cái chết bi
thảm của Chí Phèo là lời tố cáo mãnh liệt cái xã hội vô nhân đạo, xã hội thực dân nửa
phong kiến. Cái chết ấy là cái chết của con người trong bi kịch đau đớn trước ngưỡng
cửa về cuộc làm người, là tiếng kêu cứu về quyền làm người, cũng là tiếng gọi của
nhà văn: Hãy cứu lấy con người! Hãy yêu thương con người!
Với nhân vật Chí phèo, Nam Cao đã đặt ra bi kịch của người nông dân trước cách
mạng: đó là bi kịch con người sinh ra là người mà không được làm người. Điều này
thể hiện sự cảm thông sâu sắc của Nam Cao với khát vọng lương thiện trong con
người và sự bế tắc của những khát vọng trong hiện thực xã hội ấy. Tác phẩm mang ý
nghĩa triết lí sâu sắc được thể hiện dưới hình thức nghệ thuật vô cùng độc đáo. Tác giả
đã khéo lựa chọn những chi tiết rất chân thực, miêu tả tâm lí nhân vật, xây dựng nhân
vật điển hình trong hoàn cảnh điển hình cộng với cốt truyện với các tình tiết hấp dẫn,
biến hóa bất ngờ.
Tác phẩm Chí Phèo thông qua quá trình thức tỉnh hồi sinh và bi kịch bị cự tuyệt quyền
làm người của nhân vật chính, nhà văn đã mang đến những giá trị nhân văn cao đẹp.
Tác phẩm đã lên án, tố cáo tội ác của chế độ thực dân nửa phong kiến đã đàn áp và
bóc lột nhân dân lao động. Qua đó nhà văn đồng cảm với những nỗi khổ đau, bị đày
đọa và sự bế tắc của những khát vọng của người nông dân. Đồng thời nhà văn cũng
kịp thời phát hiện và trân trọng trước vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật và khao khát thay
đổi thực tại để mang đến một cuộc sống tốt đẹp hơn.
Đọc câu chuyện, người đọc bị ám ảnh mãi về sự thức tỉnh nhân tính của Chí Phèo, về
sức mạnh của tình thương yêu con người trong xã hội. Chí Phèo từng là một đứa trẻ bị
bỏ rơi. Một anh thả ống lươn một ngày nhặt được hắn “trần truồng và xám ngắt trong
một váy đụp bên cái lò gạch bỏ không “. Tuổi thơ của hắn qua tay hết người này đến
người khác và khi lớn lên thì làm canh điền cho Lí Kiến. Bị Bá Kiến ghen, đẩy vào tù,
sau bảy tám năm, nhà tù thực dân đã biến anh canh điền chất phác đã trở thành một
thằng lưu manh.
Chí Phèo ra tù, hắn tìm đến nhà Bá Kiến để trả thù. Bản chất của một thằng lưu manh,
biến chất thể hiện trong cách chửi rất “bài bản”, ngoa ngoắt: “Hắn vừa đi vừa chửi.
Bao giờ cùng thể, cứ rượu xong là hắn chửi. Bắt đầu hắn chửi trời có hề gì trời có của

riêng nhà nào?. Rồi hắn chửi đời. Thế cũng chẳng sao: đời là tất cả nhưng chẳng là ai.
Tức mình hắn chửi ngay tất cả làng Vũ Đại. Nhưng làng Vũ Đại ai cũng tự nhủ:
“Chắc nó trừ mình ra! Không ai lên tiếng cả. Tức thật!, Ờ! thế này thì tức thật!. Tức
chết đi được mất. Đã thế, hắn phải chửi cha đứa nào không chửi nhau với hắn… ”.
Từ cái dáng hình đáng sợ: “trông đặc như thằng săng đá! Cái đầu thì trọc lóc, cái răng
cạo trắng hớn, cái mặt đen mà rất cơng cơng, hai mắt gườm gườm trông gớm chết.
Hắn mặc cái quần nái đen với cái áo tây vàng. Cái ngực phanh, đầy những vết chạm
trổ rồng phượng với một ông tướng cầm chuỳ, cả hai cánh tay cũng thế, trông gớm
chết… Đến cách ăn vạ thật đáng sợ: lấy mảnh chai vỡ mà cào vào mặt, vừa cào vừa
lăn lộn. Từ một thằng lưu manh, chế độ phong kiến mà đại diện là Bá Kiến đã hoàn
thành nốt quá trình tha hoá để biến Chí thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại.
Cùng với những chuỗi ngày dài chìm trong men say là những ngày hẳn đã phá đi biết
bao ngôi nhà, làm chảy máu và nước mắt của biết bao người lương thiện. Hắn làm tất
cả những việc đó trong khi say, hắn không nhận thức được rằng mình đang trượt dài
xuống vực thẳm và người ta đang lảng tránh hắn như lảng tránh một con vật đáng sợ
nào đó. Cuộc đời Chí tưởng cứ thế diễn ra, tối tăm, mù mịt. Không ai có thể tin hay
nghĩ rằng có thể một lần con quỷ dữ ấy lột xác trở lại thành con người. Vậy mà điều kì
diệu đã xảy ra, dù ngắn ngủi, dù bất thường nhưng vẫn là một điều kì diệu vĩ đại, điều
kì diệu có thể thay đổi một con người.
Cuộc gặp gỡ giữa Chí Phèo và Thị Nở không chỉ đơn giản là một cuộc đụng chạm về
xác thịt. Đó chỉ là khởi đầu, buổi tối bên bờ sông, dưới ánh trăng rười rượi chỉ làm
khơi dậy thứ tình yêu mang tính bản năng con người. Sự thức tỉnh của nhân vật thực
sự bắt đầu vào những giờ phút sau đó. Lần đầu tiên, Chí cảm nhận được âm thanh của
cuộc sống “ Mặt trời đã lên cao và nắng bên ngoài chắc là rực rỡ. Cứ chim ríu rít bên
ngoài đủ biết (….).Tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá! Có tiếng cười nói của những
người đi chợ.
Anh thuyền chài gõ mái chèo đuôi cá. Những tiếng quen thuộc ấy hôm nào chả có
nhưng hôm nay hắn mới nghe thấy.,.”. Và cũng lần đầu tiên, sau những ngày say, hắn
biết thế nào là buồn, cái buồn mơ hồ mà lại thật thấm thía. Một người bắt đầu biết suy
nghĩ về cuộc sống có nghĩa là cũng đã biết tự chiêm nghiệm về mình. Và Chí Phèo
đau đớn khi nhận ra rằng: Hắn là một kẻ trắng tay. Đứng ở bên kia dốc cuộc đời, hắn
biết mình đã già, “Ngoài bốn mươi tuổi đầu… Dẫu sao, đó không phải tuổi mà người
ta mới bắt đầu sửa soạn“. Chàng canh điền từng ước mơ có một gia đình giản dị,
chồng cày thuê cuốc mướn, vợ dệt vải, giờ đây nhìn thấy trước số phận mình. “đói rét,
ốm đau và cô độc”. Rò ràng là đã có một sự chuyển biến lớn trong tâm hồn của Chí.

Sự chuyển biến ấy đánh thức bản năng ham sống, muốn sống của hắn nhưng chưa chỉ
ra cho hắn biết phải làm thế nào để có thể được sống lại lần nữa đúng với hai từ con
người. Con đường thực sự mở ra vào ngày hôm sau khi Thị Nở mang sang cho Chí
Phèo một bát cháo hành. Không biết một người đàn bà dở người lại có thể nấu cháo
hành ngon đến vậy hay vì Chí lần đầu tiên được người ta cho, lần đầu tiên được ăn
cháo hành nên mới cảm thấy cháo hành ngon mà hương cháo hành cứ ám ảnh Chí mãi
không thôi. Bát cháo hành là tình cảm chân thành, thứ tình người lương thiện đầu tiên
mà hắn được cho, một cách hoàn toàn tự nguyện. Điều ấy làm Chí xúc động sâu sắc.
Thị Nở xấu đến ma chê quỷ hờn nhưng lại mang một tình người đẹp thánh thiện, thứ
tình người trong sáng, chân thành không một chút vụ lợi và tính toán. Tình người ấy,
cùng với hương cháo hành đã dẫn dắt tính người quay trở lại trong hình hài của một
con quỷ dữ, đánh thức ước mơ thời trai trẻ, đánh thức khát khao lương thiện tưởng
chừng như đã lụi tắt từ lâu.
Và quan trọng nữa, nó đánh thức niềm hi vọng ở Chí, khát khao được trở về với cuộc
sống của loài người, được họ đón nhận. “Trời ơi! Hắn thèm lương thiện, hắn muốn
làm hoà với mọi người biết bao! Thị Nở sẽ mở đường cho hắn. Thị có thể sống yên ổn
với hắn thì sao người khác lại không thể được. Họ sẽ nhận thấy rằng hắn cũng có thể
không làm hại được ai. Họ sẽ lại nhận hắn vào cái xã hội bằng phẳng, thân thiện của
những người lương thiện”. Tình thương yêu con người chân thành đã có sức mạnh
cảm hoá vĩ đại, không chỉ thế, nó còn mang lại cho con người sự sống và sức sống
mới, ngay ở cả những kẻ tưởng chừng là “vô phương cứu chữa” như Chí Phèo. Chí
Phèo đã thức tỉnh thực sự.
Tuy rằng cuối cùng, cánh cửa được mở ra bởi tình thương yêu con người, nhưng lại
của một người đàn bà dở người, trong một xã hội tăm tối nên đã vội vàng đóng chặt.
Nhân tính trở về, Chí không thể tiếp tục cuộc đời của một tên quỷ dữ, nhưng lại cũng
không thể trở lại làm người. Bi kịch được đẩy lên đỉnh điểm chỉ còn một cách giải
quyết cuối cùng là cái chết. Chí Phèo đâm chết Bá Kiến và tự kết liễu đời mình.
Không có tình yêu thương, cuộc sống sẽ chỉ còn là tối tăm và bất hạnh.
Tình thương yêu là hạnh phúc của con người. Tâm hồn con người giống như một
vườn cây mà tình yêu thương là những trận mưa tưới mát, làm cho vườn cây tươi tốt,
vươn dậy đầy sức sống, dù cho trước đó đã có lúc nó lụi tàn, héo úa. Đã có biết bao
câu chuyện cảm động về sức mạnh của tình yêu thương… Cô bé nọ đưa cho người
hàng xóm bất hạnh của mình, khi mẹ bé nói cô ấy đang đau khổ vì đứa con của cô mới
qua đời, một chiếc băng gạc. Ý nghĩ ngây thơ về việc băng bó một vết thương nhưng
thực sự lại có thể là chiếc băng gạc băng bó cho vết thương lòng tưởng chừng không
bao giờ vơi cạn, tình yêu thương giúp con người ta trở nên mạnh mẽ, vượt lên trên nỗi

đau để chiến thắng số phận. Cũng khó khăn như sự thức tỉnh của Chí Phèo, ta nhớ đến
câu chuyện về Gia-ve trong “Những người khốn khổ” của V.Huy- gô.
Một kẻ được miêu tả mang bộ mặt và tâm hồn của chó sói, chỉ biết đến pháp luật đến
mức trở thành nô lệ của pháp luật cuối cùng lại phải khuất phục trước con người sống
trong triết lí tình thương “người với người sống để yêu nhau” của Giăng-van- giăng.
Rượt đuổi con mồi của mình đến cùng để Gia-ve nhận ra rằng, cái thứ pháp luật hà
khắc mà hắn tôn thờ, phục dịch trong xã hội đó là một mớ lí thuyết khô cứng, mất hết
nhân tính. Chỉ có tình yêu thương con người trong sáng không vụ lợi mới luôn toả
sáng. Tình yêu thương không chỉ giúp thay đổi quan niệm mà còn có sức cảm hoá ghê
gớm, bẻ gãy tất cả những gì là bóng đêm, là trở ngại để con người sống gần với con
người hơn.
Tình yêu thương cũng cần thiết như ánh sáng, như không khí trên Trái Đất này vậy,
Con người không thể sống mà không có tình thương yêu. Ý thức được điều đó mỗi
chúng ta cần bồi dưỡng cho mình một trái tim nhân hậu, bao dung; bồi dưỡng tình yêu
thương dành cho mọi người, để được cho và được nhận. Hãy để tình yêu thương trong
sáng và chân thành được bao bọc khắp thế gian và mỗi con người sẽ được sống trong
ngập tràn yêu thương.
Số phận khốn khổ của người nông dân là đề tài quen thuộc của văn học hiện thực
(1930-1945). Là một cây bút sáng tạo là yêu cầu sống còn của văn chương, Nam Cao
có những tìm tòi, đổi mới đáng trân trọng. Không dừng lại ở nỗi khổ sưu cao thuế
nặng như các tác phẩm cùng thời “Tắt đèn”, “Bước đường cùng”, Nam Cao đi sâu vào
hiện tượng người nông dân bị tha hóa, bị cự tuyệt quyền làm người. Đồng thời, Nam
Cao phát hiện và khẳng định bản chất lương thiện của người nông dân bị tha hóa.
Những sáng tạo của Nam Cao được kết tinh từ nhân vật Chí Phèo. Đặc biệt là trong
những trang văn diễn tả tâm trạng Chí Phèo từ sau khi gặp Thị Nở.
Có thể nói, dấu mốc quan trọng nhất tạo nên bước ngoặt quyết định trong cuộc đời
Chí Phèo đó là cuộc gặp gỡ với Thị Nở. Trước khi gặp Thị Nở, từ cố nông lương thiện,
Chí bị đẩy xuống và nhấn chìm trong vũng bùn tha hóa. Sau khi gặp Thị, Chí đã vực
dậy rũ bùn tha hóa, thức tỉnh hoàn lươn. Vậy Thị Nở là ai? Là người như thế nào mà
lại có tác động lớn lao đến cuộc đời Chí Phèo như vậy? Theo ngòi bút của Nam Cao,
Thị Nở là người xấu ma chê quỷ hờn, ngẩn ngơ như người đần trong truyện cổ tích.
Lại sinh ra trong gia đình nghèo truyền kiếp, có mả hủi. thị chẳng khác gì con vật lạ.
Nhưng Thị lại là người duy nhất trong làng Vũ Đại vô tình, vô cảm ấy đã tự nguyện
kết thân yêu thương Chí chân thành. Dĩ nhiên, không phải ngay từ khi gặp Thị, tâm
hồn Chí đã thức tỉnh, cái lốt quỷ dữ được lột bỏ. Là một nhà văn am tường sâu sắc tâm

lí nhân vật, Nam Cao đã khám phá, miêu tả, phân tích diễn biến nội tâm của Chí Phèo
từ sau khi gặp Thị Nở một các chân thực, sống động và đầy xúc cảm.
Ban đầu, cuộc chung chạm với Thị Nở chỉ đánh thức bản năng gã đàn ông cho Chí
Phèo. Nhưng sau đó, sự chăm sóc giản dị đầy ân tình và lòng yêu thương mộc mạc mà
chân thành của người đàn bà khốn khổ ấy đã làm bản chất lương thiện trong con
người Chí thức dậy. Tâm hồn Chí Phèo dần thức tỉnh rồi hồi sinh mãnh liệt. Nhưng
ngay sau đó, Chí Phèo lại lâm vào bi kịch đau đớn nhất của cuộc đời mình, là bi kịch
từ chối, cự tuyệt quyền làm người. Sau đêm ái ân với Thị Nở, Chí Phèo tỉnh dậy muộn,
hết say và hoàn toàn tỉnh táo. Sau bao nhiêu năm sống trong u mê dằng dặc, lần đầu
tiên những cảnh vật, âm thanh của cuộc sống bỗng dội vào tâm hồn Chí tạo nên những
vang động sâu xa. Chí thấy nắng rực rỡ, tiếng chim hót vui vẻ quá, tiếng cười nói của
người đi chợ, tiếng anh thuyền chèo đuổi cá. Lòng chí bâng khuâng, mơ hồ buồn.
Tỉnh rượu rồi Chí tỉnh ngộ, từ chỗ tê liệt ý thức, Chí bỗng ngộ ra bao điều về đời mình.
Chí đã có cái nhìn chính xác về cuộc đời dằng dặc của mình từ quá khứ, hiện tại,
tương lai. Nghĩ về những ngày xa xôi, Chí nao nao buồn. Hình như có một thời, Chí
ao ước có một gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn, cày thuê, vợ dệt vải… Nhưng ước
mơ nhỏ bé giản dị ấy đã tuột khỏi tay Chí từ lúc nào, về phương trời xa xăm nào.
Ngẫm về hiện tại, Chí thấy buồn thay cho đời. Chí đã già, đã tới cái dốc bên kia của
cuộc đời mà vẫn cô độc, trắng tay. Chí không nhà, không cửa, không vợ, không con.
Đời chí đâu chỉ là con số 0 tròn trĩnh mà còn là con số âm khủng khiếp, đời Chí chồng
chất biết bao nhiêu là tội ác. Tương lai phía trước còn đáng buồn hơn. Chỉ có tuổi già
đói rét, ốm đau và cô độc. Và chí sợ nhất là sự cô độc, mà sợ cô độc nghĩa là Chí thèm
khát tình người. Thèm khát tình người đồng nghĩa với việc là tính người đang trở lại
trong Chí.
Có thể nói ‘‘Đoạn văn viết về sự thức tỉnh của linh hồn Chí sau đêm gặp gỡ với Thị
Nở là một đoạn tuyệt bút đầy chất thơ và tập trung thể hiện tư tưởng nhân đạo sâu sắc,
bất ngờ của ngòi bút Nam Cao”. Không chỉ dừng lại ở đó, những diễn biến tâm trạng
vô cùng phức tạp tinh vi của Chí Phèo đã được nhà văn diễn tả chân thực, chính xác,
tài tình đến cảm động. Từ hình tượng nhân vật Chí Phèo, giá trị hiện thực và nhân đạo
của tác phẩm được bộc lộ sâu sắc mới mẻ và lớn lao.
Phân tích quá trình thức tỉnh Chí Phèo

Quá trình thức tỉnh của Chí Phèo - Mẫu 1
Cùng với “Đời thừa”, “Giăng sáng” thì “Chí Phèo” là một trong những tác phẩm
thành công của nhà văn Nam Cao. Ngòi bút hiện thực phê phán cùng với tinh thần

nhân đạo sâu sắc được thể hiện rõ nét qua nhân vật Chí Phèo trong tác phẩm. Chí
Phèo được biết đến là con quỷ dữ của làng Vũ Đại – người bị cuộc đời cự tuyệt của
cuộc đời. Phân tích quá trình thức tỉnh của Chí Phèo sẽ thấy một người tưởng chừng
bất hạnh ấy vẫn mong ước về cuộc sống rất “đời thường” với những hạnh phúc nhỏ
nhoi.
Chí Phèo là một đứa trẻ bị bỏ rơi, sau đó được một anh đi thả ống lươn nhặt được ở
cái lò gạch cũ. Tuổi thơ Chí qua tay hết người này đến người kia và lớn lên trở thành
một anh canh điền cho Bá Kiến. Sau đó bị vợ Bá Kiến dụ dỗ rồi khiến hắn ghen mà
đẩy vào tù. Và một thằng lưu manh ra đời từ một anh nông dân sau bảy tám năm trong
nhà tù thực dân.
Khi ra tù thì Chí đã tìm đến nhà Bá Kiến nhằm trả thù. Lúc này thì bản chất của một
tên lưu manh biến chất được thể hiện trong cách chửi rất bài bản ngoa ngoắt của hắn
“…Hắn vừa đi lại vừa chửi, bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn lại chửi. Hắn chửi
trời có hề gì vì trời đâu có của riêng nhà nào…”. Từ dáng hình gớm ghiếc đáng sợ của
hắn cho đến cách rạch mặt ăn vạ đều cho thấy cuộc sống “khác người” của hắn. Chính
xã hội phong kiến mà đại diện chính là Bá Kiến đã hoàn thành nốt quá trình lưu manh
hóa để biến Chí Phèo thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại.
Thức tỉnh nhưng cũng chính là lúc hắn phải chịu thêm một bi kịch mới, đó là chính là
bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người. Phân tích quá trình thức tỉnh của Chí Phèo sẽ
thấy lần đầu tiên hắn tỉnh dậy sau một cơn say dài thì điều đầu tiên là “lòng mơ hồ
buồn”. Hắn bắt đầu nhận thức, hắn bắt đầu tỉnh táo dần. Nhưng nỗi buồn ấy có phần
mông lung, chưa rõ ràng.
Tiếp đến đó chính là “chao ôi là buồn”. Đây là một nỗi buồn có phần thấm thía day
dứt đối với hắn. Nếu ở trên nỗi buồn chưa có nguyên nhân thì ở đây nỗi buồn ấy lại có
nguyên nhân rõ ràng, đó là hắn đã nghe được tiếng chim hót “Tiếng chim hót ngoài
kia sao vui vẻ quá! Có tiếng cười nói của những người đi chợ. Anh thuyền chài gõ mái
chèo đuổi cá. Những tiếng quen thuộc ấy hôm nào chả có, nhưng hôm nay hắn mới
nghe thấy…”. Những âm thanh của cuộc sống bình dị nhưng đối với Chí Phèo thì
những âm thanh ấy lại quý giá vô cùng. Chính âm thanh ấy đã đưa Chí Phèo về với
thực tại.
Và tiếp theo thì hắn “lại nao nao buồn”, chính cái nao nao buồn ấy đã diễn tả tâm
trạng xốn xao khiến hắn thôi thúc không ngừng suy nghĩ. Hắn bắt đầu nhớ về ước mơ
của chính mình “nhắc cho hắn một cái gì rất xa xôi. Hình như đã có một thời hắn đã
ao ước có một gia đình nho nhỏ. Chồng cuốc mướn làm thuê, còn vợ dệt vải. Chúng

lại bỏ thêm một con lợn nuôi để làm vốn liếng. Khá giả thì mua dăm ba sào ruộng
làm…”. Hắn chợt nhớ đến cái ước mơ bé nhỏ đến tội nghiệp.
Và hắn bắt đầu “buồn thay cho đời”, nỗi buồn ấy mang tính khái quát hơn, hắn buồn
cho cuộc đời hắn, buồn cho kiếp làm người của hắn. Còn gì buồn hơn, đau đớn hơn
khi chính mình lại buồn, lại chán chê cho chính cuộc đời mình. Và hắn đã biết sợ. Hắn
sợ tuổi già, sợ đói rét, sợ ốm đau. Bởi lẽ hắn ý thức được cái nghề rạch mặt ăn vạ
không thể kéo dài mãi.
Hắn thấy mình đã ở bên kia cái dốc của cuộc đời nhưng hắn vẫn chẳng có gì ở trong
tay. Khi phân tích quá trình thức tỉnh của Chí Phèo, ta thấy nỗi sợ chính là dấu hiệu rõ
ràng nhất chứng minh hắn đã bắt đầu trên những nấc thang đầu tiên để quay trở lại
làm người. Nỗi sợ đã đánh thức phần người trong hắn.
Nối tiếp tâm trạng lần đầu tiên của Chí Phèo sau khi tỉnh dậy thì chính là tâm trạng
khi thị Nở quay lại trong quá trình thức tỉnh của nhân vật. Đầu tiên, hắn ngạc nhiên.
Ngạc nhiên khi thấy thị trở lại và trên tay bưng bát cháo hành. Vì lần đầu tiên trong
cuộc đời hắn được người ta cho một thứ gì đó mà không phải dọa nạt hay cướp giật,
lần đầu tiên trong cuộc đời hắn được chăm sóc.
Đó là lần đầu tiên trong cuộc đời hắn nhận được sự yêu thương và cũng là lần đầu tiên
trong cuộc đời hắn nhận được sự quan tâm, săn sóc từ một người phụ nữ. Bởi ngay
chính người mẹ sinh ra hắn cũng chưa một lần chăm sóc hắn. Hay chính bà Ba tìm
đến hắn thì cũng chỉ để thỏa mãn dục vọng chứ không yêu thương gì hết.
Phân tích quá trình thức tỉnh của Chí Phèo sẽ thấy bát cháo hành thị Nở bưng đến cho
hắn tuy giản dị nhưng xuất phát từ sự tự nguyện, chân thành. Vì vậy, nó đáng quý biết
bao. Như bị lay động, hắn đã khóc. Mắt hình như hơi ươn ướt. Hắn vô cùng xúc động,
giọt nước mắt ấy xuất phát từ tận đáy lòng của hắn. Giọt nước mắt ấy minh chứng cho
sự trân quý tình người mà hắn mới vừa nhận được. Giọt nước mắt thức tỉnh, lấn át
phần con trong hắn. Đây cũng chính là giá trị nhân đạo mà Nam Cao muốn truyền tải.
Đó là niềm tin vào bản chất của con người.
Quá trình thức tỉnh của Chí Phèo không chỉ thể hiện qua tâm trạng, hành động và cảm
xúc mà còn thể hiện qua cách hắn thưởng thức bát cháo hành mà thị Nở làm cho hắn.
Đó là một chuỗi hành động nối tiếp, nhìn rồi cầm, sau đó ngửi và húp và ngon. Quá
trình ấy được miêu tả một cách cụ thể, tỉ mỉ. Điều ấy cho thấy sự trân trọng của Chí
Phèo đối với “bát cháo tình người” mà hắn mới vừa nhận được.
Hắn đã cảm nhận bát cháo bằng tất cả giác quan. Và sau này, mùi cháo hành ấy có lẽ
sẽ theo hắn suốt cả cuộc đời. Bởi vì bát cháo hành ấy không đơn thuần là bát cháo giải

rượu mà đó chính là biểu tượng cho tình thương, sự chăm sóc, quan tâm cho tình yêu,
tình người mà hắn vừa nhận được. Phân tích quá trình thức tỉnh của Chí Phèo sẽ thấy
đối với người bình thường nhận được tình yêu thương cũng không dễ dàng gì, thì đối
với Chí Phèo, đó là một món quà vô giá. Vì vậy, đó là một ký ức không thể nào quên,
như một sự nhắc nhở về thiên lương trong hắn vậy.
Hắn đã tỉnh, vì hắn đã trở lại nên biểu hiện tiếp theo được thể hiện rất rõ ràng đó chính
là khát khao mong muốn được lương thiện của Chí Phèo. Hắn như muốn trở thành đứa
trẻ thơ. Còn có cả “Trời ơi! Hắn thèm lương thiện, hắn lại muốn làm hòa với mọi
người biết bao! Thị Nở sẽ là người mở đường cho hắn. Thị có thể sống yên ổn với hắn
thì sao người khác lại không thể được.” và rồi “Họ sẽ nhận lại hắn vào cái xã hội bằng
phẳng và thân thiện của những người lương thiện.”
Có thể thấy những suy nghĩ ấy đã thể hiện ước muốn quay trở lại làm người lương
thiện của hắn. Lúc này, hắn khát khao trở về cuộc sống bình thường. Chính tình yêu
thương của thị đã vực dậy tình cảm, tình người trong hắn bấy lâu đã bị vùi lấp bởi bộ
mặt con quỷ dữ. Thị đã làm hồi sinh bản chất lương thiện trong Chí Phèo và mở ra
cho hắn một hy vọng, một ý nghĩa trong cuộc sống tăm tối của hắn. Qua đó, Nam Cao
đã đề cao giá trị nhân đạo ở đây chính là niềm tin vào bản chất, thiên lương của con
người.
Phân tích quá trình thức tỉnh của Chí Phèo, ta thấy khi Chí bị cự tuyệt quyền làm
người thì một trong những nguyên nhân chính là thời điểm thị rời bỏ hắn. Dường như
đó chính do xuất phát từ lời nói của bà cô thị Nở rằng “Cũng có lẽ bà tủi cho thân bà.
Bà nghĩ đến cuộc đời dài dằng dặc của bà, không có chồng, rồi bà thấy chua xót lắm.
Bà uất ức, uất ức mà không ai không biết.” và “Ai đời lại còn đi lấy chồng! Ừ! Mà có
lấy thì lấy ai chứ?… Đàn ông đã chết hết cả rồi hay sao mà lại đâm đầu vào đi lấy một
thằng không cha. Ai lại đi lấy thằng chỉ có cái nghề là rạch mặt ra ăn vạ.”.
Thông qua lời nói cho thấy lời nói của bà cô thị Nở gay gắt là đại diện cho định kiến
xã hội, cho những quan niệm cổ hữu, hà khắc đã ăn sâu vào suy nghĩ của những con
người lạc hậu, ích kỷ, hẹp hòi. Bà cô không muốn cho thị Nở đến với Chí Phèo là Chí
Phèo không có gia đình, không có công việc ổn định. Không chỉ vậy, bà ngăn cản tình
yêu giữa Chí Phèo và thị Nở còn vì sự ganh tị. Tình thương đã mong manh dễ tan vỡ,
không dễ gì có được đã bị định kiến kia làm vỡ vụn tình yêu thương.
Thị Nở như chiếc phao cứu sinh cuối cùng mà hắn là người chết đuối vừa níu được
nên hắn tìm mọi cách để níu giữ cơ hội mong manh để quay trở lại làm người lương
thiện. Hắn lại đi uống rượu. Hắn tìm đến men rượu để quên đi cảm giác lúc này.

Nhưng càng uống hắn chỉ càng cảm thấy cô đơn, tuyệt vọng. Càng uống hắn lại càng
tỉnh và càng cảm thấy buồn…
Hắn thoáng thấy hương cháo hành và thế là hắn ôm mặt khóc. Lần này hắn khóc
không phải vì bát cháo hành mà là vì hắn tiếc nuối cho tình cảm, tình yêu thương mà
hắn nhận được, đó cũng là giọt nước mắt bất lực, chính xã hội ấy đã đẩy hắn vào con
đường bi kịch này. Đến khi hắn muốn quay trở lại thì cũng chính xã hội ấy lại không
chấp nhận hắn. Phân tích quá trình thức tỉnh của Chí Phèo sẽ thấy nguyên nhân chính
khiến hắn thành ra như hôm nay chính là cái mà người ta hay gọi là giai cấp thống trị
– bá Kiến.
Tác giả đã khắc họa đặc sắc tâm trạng của Chí Phèo khi hắn trên đường đến nhà bá
Kiến, để đòi lương thiện. Trong cơn say, Chí Phèo muốn đi đến nhà thị Nở nhưng
trong vô thức hắn lại đi thẳng đến nhà bá Kiến. Chí Phèo tìm đến nhà bá Kiếm bởi lẽ
dường như Chí cũng ý thức được rằng chính bá Kiến là nguyên nhân đẩy hắn vào
bước đường này.
Phân tích quá trình thức tỉnh của Chí Phèo sẽ thấy hắn tìm đến nhà bá Kiến trong một
tư thế rất cao ngạo. Nhưng bá Kiến lại tưởng Chí Phèo đến xin tiền nên “ném bẹt năm
hào xuống đất”. Nhưng Chí Phèo không đến đây xin tiền mà đến để đòi lương thiện,
đòi lại quyền làm người của hắn. Hắn muốn trở lại Chí Phèo như trước kia. Đó chính
là lý do vì sao hắn lại cao ngạo đến thế. Vì vậy, khi bá Kiến ném cho hắn năm hào,
hắn cảm giác rất tức tối. Hắn đã dõng dạc mà nói “Tao muốn làm người lương thiện”
– câu nói mang tính khẳng định ước muốn quay trở về làm con người bình thường, trở
về làm người lương thiện như trước đây. Càng xót xa hơn khi “Ai cho tao lương
thiện?” được cất lên – câu hỏi đầy đau đớn và chua xót…
“Tao không thể là người lương thiện nữa”. Và chính Chí Phèo cũng ý thức rõ rằng hắn
không thể quay về được nữa. Bởi chính vì không thể tiếp tục làm con quỷ dữ, hắn lại
càng không thể quay trở về làm chàng trai Chí Phèo hiền lành của trước đây, nên hắn
đã giải quyết bằng một con đường khác. Chí Phèo giết chết bá Kiến và tự sát. Hành
động giết chết bá Kiến của Chí Phèo như một sự “trả thù” cho kẻ đã đẩy hắn vào bước
đường cùng không lối thoát.
Và dường như cũng chỉ có Chí Phèo – kẻ say nhất, điên nhất của làng Vũ Đại mới
dám làm điều đó. Và hành động tự sát của Chí Phèo vừa là cách giải thoát cho cuộc
đời hắn, vừa thể hiện được một bi kịch đau đớn đến tuyệt vọng. Bởi lẽ sau khi cảm
nhận được tình yêu thương, sau khi ước muốn được làm người lương thiện trỗi dậy
trong Chí thì hắn không thể nào quay về tiếp tục trở thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại

nữa. Hắn cũng chẳng còn có thể làm người lương thiện một lần nữa nên cái chết đối
với hắn là cách giải quyết tốt nhất cho cuộc đời Chí Phèo trong hoàn cảnh xã hội.
Cái chết ấy còn cho thấy sự tuyệt vọng, đau đớn và đầy bất lực bởi khi Chí Phèo chết
đi dường như không ai đau xót cho hắn mà họ còn cảm thấy mừng thầm “Trời có mắt
đấy, anh em ạ!” , “Thằng nào chứ hai thằng ấy chết thì không có ai tiếc!”. Bởi lẽ họ
cảm thấy chính cái chết của hắn như một sự giải thoát cho cả làng Vũ Đại. Nên họ chỉ
đứng đó nhìn Chí Phèo “đang giãy đành đạch ở giữa bao nhiêu là máu tươi.”.
Thật vậy, lúc hắn thức tỉnh cũng chính là lúc hắn phải biến mất. Lúc hắn muốn làm
người cũng chính xã hội đã ép hắn điên cuồng khao khát lương thiện. Nhưng đổi lại
hắn lại nhận được những cái nhìn thờ ơ của bao người. Không một ai chấp nhận cho
hắn tồn tại trong xã hội này nữa, và cũng không một ai quan tâm đến cái khát khao
được sống của hắn. Quá trình thức tỉnh diễn ra lại là mở đầu cho một bi kịch khác, đau
đớn hơn, tàn nhẫn hơn. Nam Cao đã thật sự thành công trong việc mang đến cho
người đọc những giá trị tư tưởng cao cả, mới mẻ và độc đáo thông qua nhân vật điển
hình Chí Phèo.
Nam Cao đã thể hiện sự thương cảm và tấm lòng trân trọng sâu sắc với bi kịch của
những người nông dân trong xã hội cũ. Bên cạnh đó, nhà văn cũng khẳng định sức
sống bất diệt của thiện lương. Mong muốn một cuộc sống đời thường hạnh phúc chính
là bản tính tự nhiên tốt đẹp của con người. Đây là khát khao mà không một thế lực nào
có thể hủy diệt được. Thông qua việc phân tích quá trình thức tỉnh của Chí Phèo, ta
còn thấy Nam Cao đã nhắc nhở và kêu gọi mọi người hãy tin vào bản chất thiện lương
tốt đẹp của mỗi người, đồng thời hãy xây đắp phần người trong mỗi con người để
cuộc đời sẽ ngày một đẹp hơn.
Nam Cao là nhà văn hiện thực xuất sắc tràn đầy tinh thần nhân đạo, ông hướng ngòi
bút đến đề tài quen thuộc đó là cuộc sống khốn khổ, bị bần cùng hóa, lưu manh hóa
của người nông dân, người trí thức nghèo sống mòn mỏi, bế tắc trong xã hội cũ trước
cách mạng tháng Tám nhưng Nam Cao chọn cho mình một lối đi riêng. Đặc biệt, đến
với truyện ngắn “Chí Phèo”- một kiệt tác trong văn xuôi Việt Nam hiện đại của nhà
văn Nam Cao viết vào năm 1941. Truyện kể lại cuộc đời của một người dân cùng cực
tên là Chí Phèo. Chí Phèo là biểu hiện sống động của bi kịch sinh ra là người mà
không được làm người. Để quên đi số phận bất hạnh của mình, Chí Phèo tìm đến rượu,
say triền miên và sống kiếp sống mù tối của thú vật. Những tưởng hẳn chỉ có thể sống
một cuộc đời ngận tràn men say, nhưng không, Chí Phèo đã thật sự có thể hồi sinh sau

cuộc gặp gỡ với Thị Nở. Và quá trình thức tỉnh của Chí Phèo được coi là một trong
những đoạn thể hiện sâu sắc ý nghĩa nhân văn và giá trị nhân đạo của tác phẩm.
Chí Phèo là một đứa trẻ mồ côi không cha không mẹ, Chí được một ông đổ ống lươn
nhặt ở lò gạch về rồi được dân làng nuôi lớn. Lớn lên, Chí vốn là người nông dân hiền
lành, lương thiện và làm canh điền cho Bá Kiến. Xã hội phong kiến bóc lột, đè nén, áp
bức, Chí bị vợ Bá Kiến dụ dỗ rồi khiến hắn ghen mà đẩy vào tù, biến Chí từ một
người nông dân hiền lành trở thành một thằng lưu manh và trở thành tay sai đắc lực
cho bọn cường hào trong làng. Nhà tù Thực dân đã biến Chí từ một người nông dân
20 tuổi lương thiện trở thành một người thay đổi cả nhân hình lẫn nhân tính. Hắn với
"đầu trọc lốc, răng cạo trắng hớn, mặt cơng cơng, hai mắt gườm gườm, ngực và tay
đầy những nét chạm trổ", là kẻ đâm thuê chém mướn cho Bá Kiến, chuyên đi rạch mặt
ăn vạ. Là kẻ nát rượu, suốt ngày chìm đắm trong men say. Trở thành tên đầu trâu mặt
ngựa khiến nhiều người khiếp sợ. Chí gần như sống trong vô thức, bị xã hội ruồng bỏ,
bị cướp mất quyền làm người, bị cướp đi cả nhân hình lẫn nhân tính. Và cứ thế Chí
Phèo say triền miên. Say để hắn quên đi quyền làm người, say để làm những việc mà
người ta giao cho hắn làm, đốt phá, cướp giật, doạ nạt… của bao người dân lương
thiện. Hắn mộng mị trong cơn dài, mênh mông, hắn ăn trong lúc say, thức dậy hãy còn
say… Chưa bao giờ hắn tỉnh, và có lẽ hắn chưa bao giờ tỉnh táo, để nhớ có hắn ở đời.
Hắn trở thành “con quỷ dữ làng Vũ Đại”.
Cứ tưởng Chí Phèo mãi mãi sống triền miên trong những cơn say, kiếp thú vật rồi sẽ
kết thúc bằng cách vùi xác. Nhưng bằng tài năng cùng với trái tim nhân đạo của một
nhà văn lớn, Nam Cao đã để Chí Phèo có cơ hội để làm lại cuộc đời, trở thành Chí
lương thiện một lần nữa. Ông đã đem tình thương chạm đến tận đáy trái tim cô độc
khát khao yêu thương của con người là người ta vẫn gọi là “con quỷ dữ làng Vũ Đại”.
Một viễn cảnh mới xảy ra, khi không ai đáp lại lời chửi của Chí Phèo nên Chí rẽ vào
nhà Tự Lãng uống rượu. Khi đã hả hê, Chí Phèo lảo đảo ra về thì bỗng gặp một người
đàn bà ngủ quên ở bờ sông gần nhà chính là Thị Nở- người đàn bà dở hơi xấu xí, và
quá lứa lỡ thì. Thị Nở đi qua vườn nhà Chí và ngủ quên trong vườn nhà hắn vào một
đêm trăng mát rười rượi. Còn Chí Phèo thì vừa uống rượu ở nhà tự Lãng về, muốn ra
sông tắm, vô tình hắn gặp Thị ở đó. Đêm hôm ấy, họ ăn nằm với nhau, sự chung đụng
ấy hoàn toàn ngẫu nhiên, mang tính bản năng của người đàn ông trong cơn say.
Những phẩm chất của người nông dân lao động tiềm tàng sâu trong con người hắn bất
chợt được khơi dậy. Sau cuộc gặp gỡ với Thị Nở, lần đầu tiên thấy Chí Phèo thực sự
“tỉnh”. Chí bâng khuâng như tỉnh dậy sau một cơn say rất dài và tỉnh để cảm thấy
miệng đắng và “lòng mơ hồ buồn”. Hắn cảm thấy “sợ rượu”, cảm nhận cuộc sống
xung quanh: âm thanh của tiếng chim hót, tiếng người cười nói… Hắn tỉnh táo để
nhận thức hoàn cảnh của mình, để thấy mình cô độc nhưng hính âm thanh ấy đã đưa
Chí Phèo về với thực tại.

Sau đó Chí tỉnh ngộ, nhìn lại cuộc đời mình cả trong quá khứ, hiện tại và tương lai.
Hơn hết, cái ước mơ bình dị ngày nào ''có một gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn
cày thuê, vợ dệt vải. Chúng lại bỏ một con lợn nuôi để làm vốn liếng. Khá giả thì mua
dăm ba sào ruộng làm…'' bỗng dưng trở lại với Chí. Chí đã tỉnh rượu và thức tỉnh về
tình cảm và nhận thức. Chí thấy hiện tại của mình thật đáng buồn bởi “hắn thấy hắn
già mà vẫn còn cô độc”, “hắn đã tới cái dốc bên kia của cuộc đời”, hắn khát khao một
cuộc sống giản dị. Chí Phèo thèm lương thiện: Tình yêu của Thị Nở làm hắn nghĩ bản
thân có cầu nối để trở về, khiến hắn đủ hi vọng và mong ước có một gia đình: “Hay là
mình sang ở với tớ một nhà cho vui”. Chí Phèo xúc động trước sự quan tâm của Thị
Nở vì Thị Nở làm hắn vừa vui vừa buồn: buồn khi nghĩ lại những lỗi lầm của mình;
vui vì lần đầu tiên trong cuộc đời hắn được quan tâm, chăm sóc và yêu thương.
Tình yêu thương được thể hiện qua bát cháo hành của Thị Nở làm hắn suy tư bao điều
về cuộc sống. Bát cháo hành của Thị Nở tuy giản đơn, mộc mạc nhưng có ý nghĩa vô
cùng to lớn đối với sự hồi sinh thức tỉnh của Chí. Bát cháo được nấu lên bằng tình yêu
thương chân thành, sự cảm thông, thấu hiểu của Thị Nở dành cho Chí, chính vì vậy
mà nó có sức lay động mạnh mẽ bản chất lương thiện vốn đã bị vùi sâu trong tâm hồn
Chí. Trước sự quan tâm của Thị Nở, Chí Phèo thấy mình trẻ con. Hắn muốn làm nũng
với Thị như với mẹ. Chưa bao giờ thấy hắn hiền như lúc này…Khi nhận được bát
cháo hành từ tay Thị, Chí rất ngạc nhiên, mắt hắn ươn ướt. Vậy là Chí đã khóc, một
con người đã lấy đi biết bao nhiêu nước mắt của người khác vậy mà giờ đây chính hắn
lại khóc. Hắn đã khóc, khóc vì đây là lần thứ nhất hắn được người ta cho, lại được cho
bởi tay một người đàn bà. Hắn nhìn bát cháo bốc khói mà bâng khuâng, vừa vui vừa
buồn và một cái gì nữa giống như là ăn năn, hối lỗi…Và đây cũng là lần đầu tiên Chí
biết đến cái duyên của một người, đó là khi Thị Nở múc cháo “nhìn trộm hắn rồi lại
cười toe toét. Trông Thị thế mà có duyên”. Nhìn Thị hắn nghĩ lại quá khứ khi mà hắn
phải chăm sóc cho bà ba, phải làm những việc xấu xa hắn thấy nhục hơn là thích. Bát
cháo hành của Thị Nở có sức mạnh thật kì diệu, nó đã làm cho một người như Chí
phải suy nghĩ: “Hắn có thể tìm bạn được, sao lại chỉ gây thù?”.
Sau những tháng ngày sống gần như vô thức, cuộc gặp gỡ định mệnh này đã đem đến
những biến chuyển tâm lí rõ nét trong Chí Phèo. Chút tình thương mộc mạc, tự nhiên
cộng với sự quan tâm chăm sóc giản dị của Thị Nở- người con gái xấu xí ''ma chê quỷ
hờn'' đã đánh thức lương tri trong Chí, đánh thức bản chất lương thiện vốn có trong
con người hắn. Gặp Thị Nở, Chí Phèo đã trải qua những cảm xúc chưa hề có trong đời,
mang đến niềm vui, niềm hi vọng và mong ước trở về làm người lương thiện trỗi dậy.
Thị Nở đã đánh thức con người tốt bụng trước kia của Chí Phèo khiến cho hắn thấy ân
hận về những lỗi lầm của mình; sống lại khao khát có một gia đình nhỏ nhoi và mơ
tưởng về một tương lai hạnh phúc với Thị. Chí đã tỉnh táo và suy nghĩ về cuộc đời
mình, triền miên trong suy nghĩ và xúc động. Như vậy, với sự trở lại của lí trí và nhận

thức về chính mình, cùng những tình cảm, cảm xúc của một con người, Chí đang dần
thức tỉnh một cách toàn diện cả về nhận thức và ý thức và bắt đầu hồi sinh để trở về
với kiếp người. Suốt 5 ngày đêm cả hai đều chìm đắm trong men say của tình yêu.
Nhưng, phũ phàng thay thay, cánh cửa cuộc đời vừa hé mở thì cũng ngay lập tức đóng
sầm lại trước mắt Chí Phèo. Những định kiến của bà cô Thị Nở hay cũng như thành
kiến mà xã hội này dành cho hắn như một gáo nước lạnh tạt thẳng vào mặt Chí Phèo
dập tắt ngọn lửa hoàn lương vừa nhen nhóm lên trong Chí. Rồi cả Thị Nở, người đàn
bà mà hắn đặt trọn lòng hi vọng đó nghe lời bà cô cũng” rướn cái môi vĩ đại mà ném
vào hắn bao lời chửi mắng”. Một bi kịch trong một chuỗi nhưng bi kịch của cuộc đời
anh Chí. Thông qua lời nói của bà cô Thị Nở gay gắt là đại diện cho định kiến xã hội,
cho những quan niệm cổ hữu, hà khắc đã ăn sâu vào suy nghĩ của những con người lạc
hậu, ích kỷ, hẹp hòi. Bà cô không muốn cho Thị Nở đến với Chí Phèo vì hắn không có
gia đình, không có công việc ổn định. Bà ngăn cản tình yêu giữa Chí Phèo và Thị Nở
còn vì sự ganh tị. Tình thương đã mong manh dễ tan vỡ, không dễ gì có được đã bị
định kiến kia làm vỡ vụn tình yêu thương. Thị Nở như chiếc phao cứu sinh cuối cùng
mà hắn là người chết đuối vừa níu được nên hắn tìm mọi cách để níu giữ cơ hội mong
manh để quay trở lại làm người lương thiện nhưng không thành. Thị Nở, người đàn bà
mà hắn đặt trọn lòng hi vọng đó nghe lời bà cô cũng” rướn cái môi vĩ đại mà ném vào
hắn bao lời chửi mắng”. Một bi kịch trong một chuỗi nhưng bi kịch của cuộc đời anh
Chí. Hắn lại đi uống rượu. Hắn tìm đến men rượu để quên đi cảm giác lúc này. Nhưng
càng uống hắn chỉ càng cảm thấy cô đơn, tuyệt vọng. Càng uống hắn lại càng tỉnh và
càng cảm thấy buồn… Hắn thoáng thấy hương cháo hành và thế là hắn ôm mặt khóc.
Lần này hắn khóc không phải vì bát cháo hành mà là vì hắn tiếc nuối cho tình cảm,
tình yêu thương mà hắn nhận được, đó cũng là giọt nước mắt bất lực, chính xã hội ấy
đã đẩy hắn vào con đường bi kịch này. Đến khi hắn muốn quay trở lại thì cũng chính
xã hội ấy lại không chấp nhận hắn.
Khi bị Thị Nở ruồng bỏ, Chí Phèo quay lại bản chất của con người hiện tại. Phẫn uất,
tuyệt vọng Chí xách dao đi định đến nhà Thị Nở. Trong ý định, Chí định đến nhà đâm
chết con “khọm già”, con “đĩ Nở” nhưng sự thức tỉnh ý thức về thân phận trong vô
thức Chí đến thẳng nhà Bá Kiến. Niềm phẫn uất đã khiến Chí Phèo xác định đúng kẻ
thù của mình. Chí Phèo đến nhà Bá Kiến với tư cách là một nô lệ thức tỉnh, đòi quyền
làm người, đòi lương thiện. Chí hỏi những câu hỏi mà không lời giải đáp đầy cay đắng,
chất chứa nỗi đau đớn đầy phẫn uất của một con người thấm thía được nỗi đau khôn
cùng của bi kịch cá nhân, đánh thẳng vào bộ mặt của xã hội bất lương. Chí Phèo đã
giết bá Kiến rồi tự sát, lấy sự hủy diệt đời mình để giải quyết sự bế tắc của số phận.
Đó là sự thức tỉnh về quyền sống, không chấp nhận một cuộc sống của một con quỷ
dữ nữa, anh muốn hoàn lương mà nhưng xã hội này không cho phép. Cái chết bi thảm
của Chí Phèo là lời tố cáo mãnh liệt cái xã hội vô nhân đạo, xã hội thực dân nửa

phong kiến. Cái chết ấy là cái chết của con người trong bi kịch đau đớn trước ngưỡng
cửa làm lại cuộc đời.
Tác phẩm Chí Phèo thông qua quá trình thức tỉnh của nhân vật chính, nhà văn đã
mang đến những giá trị nhân văn cao đẹp. Tác phẩm đã lên án, tố cáo tội ác của chế
độ thực dân nửa phong kiến đã đàn áp và bóc lột nhân dân lao động. Nam Cao cũng
đã thể hiện sự thương cảm và tấm lòng trân trọng sâu sắc với bi kịch của những người
nông dân trong xã hội cũ. Bên cạnh đó, nhà văn cũng khẳng định sức sống bất diệt của
thiện lương. Mong muốn một cuộc sống đời thường hạnh phúc chính là bản tính tự
nhiên tốt đẹp của con người. Đây là khát khao mà không một thế lực nào có thể hủy
diệt được.
Sinh thời, khi cầm bút, Nam Cao hằng tâm niệm “Sáng tạo là yêu cầu sống còn của
văn chương, nghệ thuật”. Vì thế, hường ngòi bút đến đề tài quen thuộc đó là cuộc
sống khốn khổ của người nông dân trước cách mạng tháng 8 nhưng Nam Cao chọn
cho mình một lối đi riêng. Khác với nhân vật trong truyện ngắn của Thạch Lam là
được đặt vào trong một khoảnh khắc nhất định, nhân vật trong truyện ngắn của Nam
Cao thường là những nhân vật có tính cách điển hình và được đặt trong hoàn cảnh
điển hình. Đặc biệt, nhắc đến Nam Cao người ta không thể không nhắc đến Chí Phèo
– nhân vật bước vào trang văn, ngật ngưỡng với dáng diệu của một kẻ say. Những
diễn biến tâm, lí của Chí Phèo khi đón nhận bát cháo hành của Thị Nở đã được Nam
Cao diễn tả một cách chân thực, tài tình đến cảm động.
Chí Phèo đang vẩn vơ nghĩ về đời mình thì thị mang đến một nồi cháo hành. Sự quan
tâm mộc mạc, giản dị chân tình ấy đã làm tâm hồn Chí đổi thay đến bất ngờ, mạnh mẽ.
Lòng Chí trào dâng bao cảm xúc: bâng khuâng, ngỡ ngàng, ngạc nhiên, vui mừng, xúc
động rồi lại nuối tiếc, buồn tẻ, xót xa, lại có cái gì như là ăn năn hối hận nữa. Chí ngỡ
ngàng ngạc nhiên, cảm động đến ứa nước mắt. Vì đây là lần đầu tiên hắn không phải
dọa nạt, đâm chém mà vẫn có cái ăn. Lần đầu tiên, hắn được một người đàn bà chăm
sóc ân tình. Nhưng Chí không khỏi ngậm ngùi, cay đắng, buồn tủi, xót xa vì mãi đến
tận bây giờ hắn mới được nếm mùi cháo. Cái hạnh phúc giản dị, đơn sơ khiến người ta
thấy tội nghiệp sao lại đến với Chí muộn màng đến như vậy. Chí còn hối hận, ăn năn.
Hành động của Thị Nở đã làm Chí suy nghĩ nhiều và Chí bông ngộ ra một điều rằng:
Chí có thể làm bạn được sao lại gây kẻ thù. Dù rất hiếm hoi nhưng trên cõi đời vẫn
còn có những vòng tay yêu thương, vẫn còn những tấm lòng nhân ái, bao dung. Trong
đoạn văn diễn tả sự hồi sinh của Chí Phèo khi đón nhận bát cháo hành của Thị Nở, chi
tiết Chí Phèo khóc có lẽ là chi tiết ấn tượng nhất. Có thể nói, Nam Cao luôn tin vào
nước mắt của con người bởi một khi họ khóc có nghĩa là trong người họ vẫn còn chút

lương thiện, nó chưa bị hủy hoại hoàn toàn mà vẫn sống âm thầm lặng lẽ. Vậy là
chính tình người mộc mạc, giản dị của Thị Nở đã làm hồi sinh tình người trong Chí.
Cái lốt quỷ dữ được lột bỏ, bản chất lương thiện đã hồi sinh trở lại.
Khi tính người trở về, lòng Chí nảy sinh tình cảm với Thị Nở. Trong khi ăn cháo, Thị
Nở nhìn trộm Chí rồi lại toe toét cười. Trông Thị thế mà có duyên, tình yêu làm cho
có duyên. Và chính tình yêu và chỉ có tình yêu mới làm cho cháo hành có hương vị
thơm ngon, ngọt ngào chưa từng có. “Hắn húp một húp và nhận ra rằng những người
suốt đời không ăn cháo hành không biết rằng cháo rất ngon. Cháo được nấu bởi tay
của Thị Nở mà vẫn thấy ngon. Chí có tình yêu và chính tình yêu mới làm nên điều đó”.
Yêu thương, trân trọng Thị Nở bao nhiêu, Chí càng căm ghét con quỷ cái nhà bá kiến
bấy nhiêu. Cái con quỷ lẳng lơ, đĩ thõa chỉ lợi dụng Chí chứ chưa bao giờ yêu Chí.
Chí cảm thấy nhục chứ không thấy yêu đương gì.
Hương vị ngọt ngào của bát cháo hành, tình yêu thương ngày càng thấm sâu vào tâm
hông Chí khiến chí như được lột xác, tái sinh. Chí thay đổi hoàn toàn cả về bộ dạng
lẫn tâm tính. Nói chính xác hơn là Chí trở lại với diện mạo và tính cách của một người
lương thiện. Chí còn muốn trở lại với cái xã hội bằng phẳng, thân thiện của những
người lương thiện. Chí đặt tất cả niềm tin hi vọng vào Thị Nở. Hơn thế nữa, Chí đã có
hành động vô cùng táo bạo và lãng mạn: Chí tỏ tình và cầu hôn Thị Nở. Dĩ nhiên cách
tỏ tình của Chí Phèo rất mộc mạc và chất phác. Được Thị Nở ưng thuận, Chí vô cùng
sung sướng hạnh phúc. Từ đây, Chí sẽ có một tổ ấm gia đình, từ đây, Chí trở lại được
làm người lương thiện. Đó là khát khao lớn nhất của Chí.
Như vậy, không chỉ dừng lại ở việc tả “cái bề ngoài của xã hội”, của cuộc sống con
người, Nam Cao đã đi sâu vào nội tâm nhân vật. Với những trang văn sống động mà
chân thực, Nam Cao đã đưa chủ nghĩa hiện thực Việt Nam lên đến trình độ mới, hội
nhập với quốc tế: từ chủ nghĩa tả chân lên đến chủ nghĩa hiện thực tâm lí. Không chỉ
bộc lộ cảm quan hiện thực sâu sắc, đoạn văn còn thấm đượm tình cảm sâu sắc, cao
đẹp, tiến bộ của Nam Cao.
Có thể nói, đoạn văn diễn tả nội tâm của nhân vật Chí Phèo khí đón nhận bát cháo
hành của Thị Nở là đoạn văn hay và để lại nhiều ấn tượng trong lòng người đọc nhất.
Ở đó, ta có thể thấy rằng dù con người có bị tha hóa và bị đẩy xuống vũng bùn đen
đến đâu thì thẳm sâu trong tâm hồn họ, vẫn có một mầm non lương thiện đang sống
âm thầm, lặng lẽ. Nuôi dưỡng mầm cây non đó, Nam Cao đã dìu dắt Chí trở về với cõi
thiện. Vậy là bằng ngòi bút chứa chan tình yêu thương con người, cũng như Thạch
Lam, Nam Cao đã hoàn thành sứ mệnh của một nhà văn chân chính.


Qua Trinh Hoi Sinh Cua Chi Pheo

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Qua Trinh Hoi Sinh Cua Chi Pheo

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Văn mẫu lớp 11: Phân tích quá trình hồi sinh của Chí Phèo

II. Thân bài

- Chí Phèo đã từng là một người nông dân lương thiện

- Sau khi bị Bá Kiến hãm hại, Chí Phèo bị bắt vào tù

- Làm tay sai cho Bá Kiến

2. Cuộc gặp gỡ giữa Chí Phèo và Thị Nở

- Hoàn cảnh gặp gỡ:

Tổng hợp: Download.vn

b. Niềm vui, hi vọng, ước mơ quay trở về

- Thấy Thị Nở có duyên, cảm thấy vừa vui vừa buồn

c. Thất vọng, đau đớn

Tổng hợp: Download.vn

III. Kết bài

- Liên hệ trình bày suy nghĩ bản thân

II. Thân bài

1. Cuộc gặp gỡ giữa Chí Phèo và Thị Nở

- Hoàn cảnh gặp gỡ:

Tổng hợp: Download.vn

+ Khi đã hả hê, Chí Phèo lảo đảo ra về

- Thấy Thị Nở có duyên, cảm thấy vừa vui vừa buồn

Tổng hợp: Download.vn

III. Kết bài

II/ Thân bài :

Tổng hợp: Download.vn

2/ Từ ngạc nhiên, xúc động đến khao khát hoàn lương:

Tổng hợp: Download.vn

III/ Kết bài:

Quá trình hồi sinh của Chí Phèo

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Quá trình hồi sinh của Chí Phèo - Mẫu 2

Tổng hợp: Download.vn

Quá trình hồi sinh của Chí Phèo - Mẫu 3

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Quá trình hồi sinh của Chí Phèo - Mẫu 4

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Quá trình hồi sinh của Chí Phèo - Mẫu 5

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Phân tích quá trình hồi sinh của Chí Phèo

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Quá trình hồi sinh của Chí Phèo - Mẫu 2

- Vải hôm nay bán mấy?

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Quá trình hồi sinh của Chí Phèo - Mẫu 3

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn

Tổng hợp: Download.vn