Professional Documents
Culture Documents
دکتر کیوان سمکو - سمیتکو زبان مادری و تاثیر ان در فرهنگ اجتماعی پایدار از دیدگاه جامعه شناختی و سیاسی
دکتر کیوان سمکو - سمیتکو زبان مادری و تاثیر ان در فرهنگ اجتماعی پایدار از دیدگاه جامعه شناختی و سیاسی
دکتر کیوان سمکو - سمیتکو زبان مادری و تاثیر ان در فرهنگ اجتماعی پایدار از دیدگاه جامعه شناختی و سیاسی
ا ی ن تحل ی ل تأث ی ر زبان مادر ی ی ا زبان اول ی ک فرد را بر ساختارها ی اجت ماع ی و فرهن گ ی بررس ی م ی
کند .خواسته ا ی ن بررس ی ا ی ن است که چگونه زبان هو ی ت ها ی فرد ی را شکل م ی دهد و بر الگوها ی
ا ی ن تحل ی ل همچن ی ن نقش زبان را در شکل ده ی به هنجار ها ، ارتباط ی در جوامع تأث ی ر م ی گذارد.
ارزش ها و سنت ها ی فرهن گ ی ,خرده نظامها ی فرهنگ ی ,هنجارها یی اجت ماع ی ,قدرت س ی اس ی و هو ی ت
ی ک ملت و چگونگ ی کمک آن به شکل گ ی ر ی سلسله مراتب س ی اس ی ,اجتماع ی ,فرهن گ ی و پو ی ا یی ق در ت
را در نظر م ی گ ی رد .عالوه بر ا ی ن ،روش ها یی را که زبان م ی تواند ابزار ی برا ی ان سجام اجت ماع ی ,
هو ی ت ی ک ملت ,هوو ی ت فرهنگ ی ,س ی اس ی باشد و ا ی نکه چگونه بر روابط و تعامالت ب ی ن گروه ی تأث ی ر
م ی گذارد ،را برر س ی م ی کند .به طور کل ی ،ا ی ن تحل ی ل به دنبال روشن کردن تأث ی ر عم ی ق زبان بر
ساختارها ی اجت ماع ی و فرهنگ ی س ی اس ی است .
مقدمه
زبان ما در ی م ی راث مرئ ی و نامرئ ی ما و ی ک ی از ابزارها ی اصل ی توسعه است .انواع اقدا مات در
توسعه زبان ما در ی نه تنها تنوع زبان ی و آموزش چند زبانه را تشو ی ق م ی کند ،بلکه آگا ه ی کامل از
آگاه ی زبان ی و آ داب و رسوم فرهن گ ی را در سرا سر جهان افزا ی ش م ی دهد و همدل ی مبتن ی بر درک ،
سخاوت و پ ی ام را تشو ی ق م ی کند .جامعه و فرهنگ بر کل مات ی که به زبان م ی آور ی م تأث ی ر م ی گذارد و
کلمات ی که به زبان م ی آور ی م بر جامعه و فرهنگ تأث ی ر م ی گ ذارد .درک چن ی ن رابط ه ا ی چرخ ه ا ی
م ی تواند دشوار باشد ،ا ما بس ی ار ی از مثال ها ی ا ی ن فصل و مثال ها یی از زندگ ی خود مان به توض ی ح ا ی ن
نکته کمک م ی کنند .ی ک ی از بهتر ی ن راه ها برا ی ی اد گ ی ر ی در مورد جامعه ،فرهنگ و زبان ،جستجو ی
فرصت ها یی فراتر از مناطق معمول است .نکته مهم و قابل توجه ا ی نجاست که کشورها و ملتها یی از
سالها پ ی ش به تدر ی س به زبان مادر ی و ی ا اصل ی جام ع ه خود چه در مدارس ,و چه در سرتاسر بخشها یی
اجتم اع ی ,س ی اس ی ,اقتصاد ی ,مح ی ط ی از زبان ما در ی شان بهره برده اند به نوع ی برگه برن ده رو در
دستشان دارند.و به نوع ی سع ی بر گسترش زبان خود در جوامع د ی گر چه از لحاظ توانمند ی س ی ا س ی ,
د ی گر برآمدند , بر ادغام و جذب جوامع اجتما یی اقتصاد ی و چه از لحاظ مستعمره گرا یی تالش
کشورها ی غرب که سالها به مستعمره گرا یی عاد ت و رو ی آورده بودند وم ی توان به عنوان موار د
مطال عآت ی زبان ها یی مثل انگل ی س ,فرانسو ی ,پرتقال ی ,اسپان ی ا یی را به وضوح نامبرد .طبق تحق ی قا ت
زبان ما در ی هوو ی ت شخص ی و مل ی ی ک ا جتماع رو رقم م ی زند .البته ی ادگ ی ر ی و تحص ی ل از طر ی ق زبان
مادر ی نشانه قدرت مل ی ,ب ی ن الملل ی ,و باعث افزا ی ش سطح ی ادگ ی ر ی و درک و استنباط هر چه ب ی شتر
بچهها ازمسائل چه در ح وزه تحص ی ل ی وعلم ی چه در حوزه اجتماع ی و فرهنگ ی تاث ی ر بسزا یی دارد .
و اهرم پ ی شرفت در جوامع مدرن قلمداد م ی شود .پرداختن به زبان ما در ی در خانواده و مح ی ط خود با
فرزن دانتان به طور معمول و گفتگوها ی مثبت در مورد نقش آن -مطمئنا ً تأث ی ر بسزا یی در حفظ اوج
و ترق ی آنان خواهد داشت .مهم ن ی ست که شما شخصا ً چگ ونه هر ی ک از زبان ها را انتخاب م ی کن ی د ،
م ی توان ی د با مثبت اند ی ش ی در م ورد فرصت ها ی فرزندتان برا ی ی ادگ ی ر ی و استفا ده از زبان مادر ی ب ه
خصوص زبان ما در ی ،تفاوت ی برا ی او ا ی جاد کن ی د .در اعتقاد خود در مورد سودمند ی و فا ی ده زبان
مادر ی خود راسخ باش ی د و ا ی ن باور را به فرزن دان خود ن ی ز منتقل کن ی د .ما از طر ی ق تعامل مکالمه ا ی
که از بس ی ار ی از هنجارها و قوان ی ن اجت ماع ی پ ی رو ی م ی کند ،به نت ی جه م ی رس ی م .همانط ور که قبال ً
آموخت ی م ،قوان ی ن ،قرار دادها یی هستند که به صراح ت ب ی ان شده اند ("وقت ی با شما صحبت م ی کنم ب ه
من نگاه کن )".و هنجارها ضمن ی هستند (که م ی گو ی ند با ی د قبل از ا ی نکه واقعا ً کار ی را انجام ده ی د
ترک کن ی د تا مودبانه ی ک گفتگو را خاتمه ده ی د ) .برا ی کمک به عملکرد معنادار مکال مات ،هنجار ها ی
اجتماع ی را آموخته ا ی م و آنها را به حد ی درون ی کرده ا ی م که اغلب آنها را آگاهانه اجرا نم ی کن ی م .
درعوض ،ما به روال ها و نقش ه ا (که توسط ن ی روها ی اجتماع ی ت ع یی ن م ی شود ) تک ی ه م ی کن ی م تا به ما
کمک کنند تا تعا مل کالم ی را ا دامه ده ی م ،که همچن ی ن به تع یی ن چگونگ ی گسترش م کالمه کمک م ی کند .
نقش ها ی اجتماع ی مختلف ما بر معنا و نحوه صحبت کردن ما تأث ی ر م ی گذارد .طبق ی ک مطالع ه
روان شناخت ی ،کودکان معمو ال ً برا ی زبان ی که والد ی نشان به آن ها پ ی شنهاد م ی کنند ،بد ون توجه به آنچ ه
د ی گران م ی گو ی ند ،ارزش قائل هستند و م ی ت وانند از چن ی ن زبان ی برا ی دسترس ی به م ی راث و فرهن گ
خود استفا ده کنند .شما با ی د از آنها به خاطر تالش ها ی شان در استفاده از زبان ما در ی ق دردا ن ی کن ی د و
از زح مات ی که برا ی گرام ی داشتن آن انجام م ی دهند قدر دان ی کن ی د .ترس ی م و تشر ی ح و شکل گ ی ر ی اول ی ه
زبان ما در ی ب د ی ن معناست که فرد از بدو ت ولد شروع به در ی افت کل مات و جمالت از پ ی رامون خو د
م ی کند ،به روش ی طب ی ع ی و بدون تدر ی س آغاز به ی ادگ ی ر ی و شن ی دن زبان از اطراف ی ان و مح ی ط پ ی رام ون
خود م ی باشد .روند کسب و در ی افت در مح ی ط خانواده و جامعه ا ی که در آن فرد زندگ ی م ی کند انجا م
م ی شود .ا ی ن فرهنگ ذهن ی در ت عامل با افراد خانواده و مح ی ط افراد ی است که به آن صحبت م ی کنن د ،
روش تفکر ،بازه فرهنگ ی آنها تعامل ارتباط ی به به ش ی وه اول ی ه شکل گ ی ر ی زبان دست م ی ی ابد .
زبان به عن وان روح -روان جامعه بشر ی ,ساختار اجت ماع ی ,فرهنگ ی ,نظام فرهن گ ی کل ,پل ارتباط
با د ی گر انسانها ی پ ی رامون مان شناخته م ی شود .زبان ها میراث معنو ی ,ذهن ی و فلسفه پ ی دا ی ش
ساختارفرهنگ اجتماع ی بشریت هستند ،زاده م ی ش وند ،تكامل مى یابند و در برخى موارد محكوم ب ه
نابود ی م ی شوند .انسان ها با صحبت كر دن ارتباط و تعامل برقرار م ی کنند .روند تكامل انسان در
جامعه با زبان به نسل ها ی بعد ی منتقل م ی شود .به عبارت د ی گر ,ا گر زبان از جامعه ب شر ی گرفته شو د
چرخه اجتماع ی ز ی ستن انسانها باز م ی ایستد .از زبان بعنوان سرمایه فرهنگ ی یاد و نام برده م ی شود .
وقت ی از حفظ ،توس عه و تقویت فرهنگ یك جامعه سخن به میان م ی آید ،این زبان است كه گذشته و حال
آن جامعه را بهم پیوند م ی دهد .برخور دار نبودن از حق گویش به زبان هر قوم یا فرهنگ ،خطر گسست
مناسبات ان سان ی و طبی ع ی میان افراد را در بر دارد .مدافعان تعدد زبان ها م ی گویند فر هنگ صلح
هنگ ام ی شكوفا خواهد شد كه مردم از حق طبیعى استفاده از زبان مادرى برخور دارباشند .ب ی ان ت عامل ,
گفتگو وابراز به زبان ما در ی ما با توسعه پا ی دار فرهنگ ی ,ارزش ها ی اجت ما یی ,اخالق ی ,خانواد گ ی ,
مل ی ,نظام جامعه کل ,نظام فر هنگ ی کل .هنجار ی ها ی اجتماع ی ,فرهنگ ی و غ ی ره همراه است .هنگا م ی
که ما با گروه ها ی اجتماع ی از طر ی ق گفت وگو ی مشارکت ی کار م ی کن ی م ،با تمر کز بر رو ی هو ی ت ی و
آنچه ب ی شتر به دنبال آن هست ی م آنچه ب ی شتر جستجو م ی کن ی م وچ ی ز ی که مردم م ی خ واهند خود را وقف و
اختصاص دهند .ا ی ن نوع درون ن گر ی با ی د کام ال ً صادقانه باشد و عم ی ق تر ی ن افکار و احسا سات خو د
ما را به زبان ی که راحت تر از د ی گر زبانها احساس م ی کن ی م منعکس کند .بنابرا ی ن ،زبان بخش اساس ی
برا ی دست ی اب ی به پا ی دار ی است .
اهمیت زبان مادرى
اهم ی ت زبان مادر ی موضوع ی است حائز اهم ی ت که بس ی ار مورد برر س ی قرار گرفته است .تحق ی قا ت
نشان م ی دهد که آموزش به زبان ما در ی عامل ی کل ی د ی برا ی فرا گ ی ر ی و ک ی ف ی ت ی اد گ ی ر ی است و همچن ی ن
نتا ی ج ی ادگ ی ر ی و عمل کرد تحص ی ل ی را بهبود م ی بخشد .ا ی ن ا مر به و ی ژه در دوره ابتدا یی برا ی جلوگ ی ر ی
از شکاف دانش و افزا ی ش سرعت ی ادگ ی ر ی و درک مطلب بس ی ار مهم است .عالوه بر ا ی ن ،ی اد گ ی ر ی ب ه
زبان ما در ی برا ی بهبود سا ی ر مهارت ها ی تفکر انتقا د ی ،ی ادگ ی ر ی زبان دوم و مهارت ها ی سوادآموز ی
ن ی ز بس ی ار مهم است .رشد همه جانبه کودک . 3در نت ی جه ،آموزش به زبان مادر ی برا ی ارتقا ی تن وع
فرهن گ ی و زبان ی و چندزبانگ ی برا ی جوامع صلح آ م ی ز و پا ی دار ضرور ی است .درک متقابل و احترا م
به ی کد ی گر را تقو ی ت م ی کند و به حفظ ثروت م ی راث فرهنگ ی و سنت ی که در هر زبان ی در سراسر
جهان وجود دارد کمک م ی کند .زبان مادر ی زبان قلب و احساسات است ،و ما م ی توان ی م خو دمان را
به آن زبان ب ی ان کن ی م که شب ی ه ه ی چ زبان د ی گر ی ن ی ست ،ز ی را عم ی ق تر ی ن تفکر ما در ا ی ن زبان صور ت
م ی گ ی رد .ا ی ن زبان عشق ،رحمت و فلسفه زندگ ی ی ک انسان ,ی ک ملت ,ی ک جامعه است .ا ی ن برخاست ه
از مفهوم مادر است ،کس ی که ما را در د وران ن وزا د ی پرورش م ی دهد ،کس ی است ک ه ما برا ی ا ول ی ن
بار زبان را از او م ی شنو ی م و سع ی م ی کن ی م آنچه را م ی شنو ی م ب ی ان کن ی م .
برنامه ر ی ز ی مشارکت ی جامعه مشخصه سازمان ها ی جامعه مدن ی است که به توسعه پا ی دار اختصا ص
داده شده اند ،ا ما زمان ی که زبان ها ی ب ی ان ی متعدد ی وجود داشته باشد ،م ی تواند چالش برانگ ی ز باشد .
کارمن دان جامعه مدن ی اغلب در موقع ی ت ها یی قرار م ی گ ی رند که چاره ا ی جز ا ستفاده از زبان ها ی متعد د
و متنوع خود وجود ندارد -مث ال ً در مراکش ،زبان عرب ی و همچن ی ن تماز ی ت -برا ی برقرار ی ارتباط
مؤثر و تالش برا ی ب ی ان شخص ی تر ی ن و نزد ی ک تر ی ن ب ی ان به آنها .آنچه واق عا اح ساس م ی شود ا ی ن امر
مستلزم حرکت در داخل و خارج از زبان ها ،ا ی جا د جو چندزبانگ ی اس ت .ی ا در کشورها ی ترک ی ه ,
ا ی ران ,فرانسه ,آلمان ,انگل ی س تنوع ی زبان ی در خود جامعه چالش بر ان گ ی ز است .
ترو ی ج برنامه ها ی ی ادگ ی ر ی زبان :مدارس محل ی و مرا کز اجتماع ی را تشو ی ق کن ی د تا برنامه ها ی
ی ادگ ی ر ی زبان را برا ی افراد در هر سن ی ارائه دهند .ا ی ن م ی تواند به ا ی جاد مح ی ط ی فرا گ ی رتر و
ارتقا ی درک ب ی ن فرهن گ ی کمک کند .
تنوع زبان ی را جشن بگ ی ر ی د :رو ی دادها یی را ساز مان ده ی کن ی د که تنوع زبان ی جامعه خود را جشن
بگ ی ر ی د .ا ی ن م ی تواند شامل جشن واره ها ی زبان ،نما ی شگاه ها ی فرهنگ ی و رو ی دادها ی د ی گر ی باشد که
زبان ها و فرهنگ ها ی مختلف را در جامعه شما به نما ی ش م ی گ ذارند .
تشو ی ق عالئم چند زبانه :مشاغل محل ی و فضا ها ی عموم ی را تشو ی ق کن ی د تا از تابلوها ی چند زبانه
استفاده کنند .ا ی ن م ی تواند به ا ی جاد مح ی ط ی دلپ ذ ی رتر برا ی افراد ی که به زبان ها ی مختلف صحبت
م ی کنند کمک کند .
پشت ی بان ی از برنامه ها ی تبادل زبان :از برنامه ها ی تبادل زبان پشت ی بان ی کن ی د که به افراد اجازه م ی ده د
مهارت ها ی زبان ی خود را با زبان ما در ی تمر ی ن کنند .ا ی ن م ی ت واند ی ک راه عال ی برا ی ترو ی ج در ک
ب ی ن فرهنگ ی و ا ی جاد روابط ب ی ن افراد با زم ی نه ها ی زبان ی مختلف باشد .تر و ی ج چندزبانگ ی در محل
کار :با ارائه برنامه ها ی آموزش زبان برا ی کارمن دان ،مشاغل محل ی را تشو ی ق کن ی د تا چندزبانگ ی را
در محل کار ترو ی ج دهند .ا ی ن م ی ت واند به ا ی جاد ی ک مح ی ط کار ی فرا گ ی رتر و بهبود ارتباط ب ی ن کارمندان
با ز م ی نه ها ی زبان ی مختلف کمک کند
ارتباط به زبان د ی گر ارتباط تن گاتن گ ی با ارتباطا ت در زبان ما در ی ما دارد :بر اساس توانا یی در ک
و ب ی ان افکار ،اح ساسات و حقا ی ق به صورت شفاه ی ی ا نوشتار ی در محل کار ،خانه ،اوقات فراغت ،
تحص ی ل و آموزش -بر اساس خ واسته ها ی ما ن ی از دارد .برقرار ی ارتباط به زبان ها ی خارج ی همچن ی ن
مستلزم مهارت ها یی مانند م ی انج ی گر ی و درک ب ی ن فرهن گ ی است .ما به دانش واژگان و دستور زبان
کاربرد ی و آگاه ی از انواع اصل ی تعامل کالم ی و ثبت زبان ن ی از دار ی م .آگاه ی از قوان ی ن جامعه خارج ی
و آگاه ی فرهنگ ی بس ی ار مهم است .ما با ی د بتوا ن ی م پ ی ام ها ی گفتار ی را درک کن ی م و مکالمات را آغاز و
حفظ کن ی م و به نت ی جه برس ی م .خوان دن و درک متون مطابق با ن ی ازها ی ما و همچن ی ن مهارت ها ی استفا ده
از وسا ی ل کمک ی و ی ادگ ی ر ی زبان ها به صورت غ ی ر رسم ی به عنوان بخ ش ی از ی ادگ ی ر ی ما دام العمر
مهم است .نگرش مثبت شامل درک تفاوت ها و تنوع فرهن گ ی و عالقه و کنج کاو ی به زبان ها و
زبان مادری و یکنواختی آن یکی از جنبه های مهم در تدوین ساختار اجتماعی و فرهنگی
یک جامعه است .از آنجایی که زبان مادری مهمترین وسیله ارتباطی بین اعضای جامعه
است ،تأثیر زبان بر این دو عامل به وضوح مشهود است .یکی از تأثیرات زبان مادری بر
ساختار اجتماعی جامعه ،تعیین نقش و مکانی که اعضای آن در جامعه دارند ،است .به
ع نوان مثال ،در جوامعی که زبان های مادری مختلفی وجود دارند و هر یک از این زبان ها
نقش و مکانی خاص دارند ،ممکن است تفاوت های اجتماعی بزرگی بین اعضای جامعه
وجود داشته باشد .این تفاوت ها ممکن است بر اساس زبان مادری ،تاریخچه فرهنگی و
اجتماعی ،نژاد ،و موارد دیگر شکل گیرد .همچنین ،یکنواختی زبان مادری نیز نقش
مهمی در تدوین ساختار اجتماعی ایفا می کند .وجود یک زبان مادری یکنواخت می تواند
به افراد کمک کند تا بهتر از منابع اطالعاتی و فرهنگی مشترک استفاده کنند و در نتیجه
با یکدیگر ارتباط بهتری داشته باشند .این به تعمیم ا رزش ها ،اندیشه ها و فرهنگ جامعه
کمک می کند و ممکن است باعث ایجاد یک اجتماع یکپارچه تر شود .به عالوه ،زبان مادری
ابزاری برای انتقال فرهنگ و ارزش های جامعه به نسل های آینده است .از طریق زبان
مادری ،داستان ها ،شعرها ،افعال و اعمال سنتی ،و دانش های مترادف با ف رهنگ یادگرفته
می شوند .این انتقال فرهنگی به وسیله زبان مادری به تقویت ارتباط نسل های مختلف
اجتماعی و فرهنگی کمک می کند و باعث حفظ تاریخچه فرهنگی جامعه می شود .در نهایت،
می توان گفت که زبان مادری نه تنها وسیله ای برای ارتباط انسان هاست بلکه نیز نقش
مهمی در تدوین ساختار اجتماعی و فرهنگی جوامع بازی می کند .این تأثیرات می توانند
به موجب تنوع و غنای فرهنگی جوامع گردآوری شوند و همچنین به پایداری و اتحاد
اعضای جامعه کمک کنند.
چیست پایدار اجتماع و انسجام فرهنگ با مادری زبان رابطه
رابطه زبان مادری با فرهنگ انسجام و اجتماع پایدار یک موضوع مهم در ادبیات آکادمی
و علمی است که به تحلیل و بررسی نقش زبان در شکل گیری و حفظ فرهنگ انسجامی و
پایداری در جوامع انسانی می پردازد .این موضوع می تواند از دو زاویه مهم مورد بررسی
قرار گیرد:
• زبان مادری به عنوان وسیله ای برای انتقال ارزش ها و فرهنگ :زبان مادری به عنوان
ابزار اصلی ارتباط و انتقال دانش و ارزش های فرهنگی در جوامع عمل می کند .از طریق
زبان مادری ،انسان ها ارتباط برقرار می کنند و ارزش ها ،تاریخچه ،و معانی فرهنگی به
نسل های بعدی منتقل می شود .این نقل و انتقال اطالعات و ارزش ها از طریق زبان مادری
به انسجام فرهنگی و اجتماعی کمک می کند.
• حفظ تنوع زبانی و فرهنگی :زبان مادری به عنوان بخشی از تنوع زبانی و فرهنگی
جهان باعث حفظ و ارتقا این تنوع می شود .زمانی که زبان های مادری به تن هایی و به
صورت مستقل ارتقا می یابند ،این تنوع حفظ می شود و از افتراق گری و ایجاد ارتباطات
فرهنگی متنوع حمایت می شود .این تنوع زبانی و فرهنگی می تواند به انسجام و اجتماع
پایدار در جوامع کمک کند .به عبارت د ی گر ،تحلیل رابطه زبان مادری با فرهنگ انسجام
و اجتما ع پایدار نشان می دهد که زبان مادری نقش بسیار مهمی در حفظ فرهنگ ،ارتقا
ارتباطات اجتماعی و افزایش تنوع زبانی و فرهنگی دارد .از این رو ،حمایت از زبان
مادری و ترویج آن در جوامع می تواند به ارتقا فرهنگ انسجامی و اجتماع پایدار کمک
کند.
تأث ی ر زبان مادر ی بر شکل گ ی ر ی هنجارها ی اجتماع ی - :زبان مادر ی به عنوان ابزار اصل ی
انتقال فرهنگ و ارزش ها در ی ک جامعه نقش بس ی ار مهم ی ا ی فا م ی کند .آموزش اصول
اخالق ی ،تار ی خ ،و انتقال دانش ها ی جد ی د از طر ی ق زبان مادر ی انجام م ی شود - .زبان
مادر ی به فرد احساس تعل ق به جامعه و فرهنگ خود م ی دهد و تأث ی ر مهم ی در شکل گ ی ر ی
هو ی ت اجتماع ی دارد.
تأثیر بر ارزشهای اخالقی اجتماعی و انسجام سیاسی - :زبان مادری به عنوان وسیلهای برای انتقال
ارزشهای اخالقی به نسلهای آینده عمل میکند .این ارزشها از طریق داستانها ،اشعار و اصول اخالقی
به نسلهای جوان منتقل میشوند - .زبان مادری می تواند نقش مهمی در ایجاد انسجام سیاسی و اجتماعی
داشته باشد .اشتراک زبان میتواند موجب تقویت ارتباطات میان افراد یک جامعه شود.
تأثیر بر تاریخ و جامعه پایدار - :زبان مادری بخشی از تاریخ یک جامعه است و از طریق آن ،تجربیات
گذشته به نسلهای جوان منتقل میشود - .از دیدگاه تاریخی ،حفظ زبان مادری میتواند به تمایز جامعهها و
حفظ آثار تاریخی کمک کند.
اهمیت زبان مادری در شکلدهی جامعه :زبان مادری نقش اساسی در شکلدهی جوامع ایفا میکند .از
طریق زبان ،ارتباطات انسانی و انتقال دانش صورت میگیرد - .از دیدگاه اجتماعی ،حفظ زبان مادری
میتواند به توحید جامعه و تعهد به فرهنگ و میراث مشترک کمک کند.
معیارهای تأثیر زبان مادری میتوانند شامل انتقال دانش ،تأثیر بر هویت فردی و اجتماعی ،تأثیر بر انسجام
اجتماعی ،و حفظ میراث فرهنگی باشند .اولویتها و ارزش های موردنیاز برای حفظ زبان مادری شامل
توجه به آموزش زبان مادری در مدارس ،ترویج آثار ادبی و فرهنگی به زبان مادری ،و تقویت آگاهی از
اهمیت حفظ زبان مادری در جامعه میباشند.
جامعه شناسی به بررسی جامعه ،رفتار اجتماعی انسان ،الگوهای مناسبات اجتماعی ،رابطه اجتماعی و
جنبههایی از فرهنگ مرتبط با زندگی روزمره تمرکز دارد .از روشهای مختلف پژوهش تجربی و تفکر
انتقادی برای توسعه مجموعهای از دانش در مورد نظم اجتماعی و تغییر اجتماعی استفاده میکند .نظریه
جامعهشناختی میخواهد موضوع واقعیت اجتماعی را از دیدگاه جامعهشناختی بررسی ،توصیف یا تبیین
نماید .ایجاد ارتباط بین مفاهیم فردی برای سازماندهی و اثبات دانش جامعهشناختی .تحلیل و نقش زبان از
نگاه جامعه شناسی و جامعه شناختی به معنای بررسی نقش و تأثیر زبان در جوامع انسانی میباشد .در این
مفهوم ،از دو علم جامعه شناسی و جامعه شناختی به منظور بررسی ابعاد مختلف این پدیده استفاده میشود.
جامعه شناسی زبان :این بخش از تحلیل به مطالعه نقش زبان در جامعه اختصاص دارد .این شاخه بررسی
میکند که چگونه زبان ابزاری برای ارتباطات اجتماعی است و چگونه تغییرات در زبان میتوانند با تغییرات
اجتماعی مرتبط باشند .به عنوان مثال ،تحوالت اجتماعی میتوانند به تغییر در الگوهای گفتاری و نگارشی
زبان منجر شوند.
جامعه شناختی زبان :این بخش به بررسی چگونگی شکلگیری ،فهم و استفاده از زبان توسط افراد در جامعه
اشاره دارد .این شاخه به مطالعه پدیده هایی مانند تأثیر فرهنگ بر زبان ،نقش تجربیات فردی در فهم زبان،
و نقش زبان در هویت فردی و جمعیتی میپردازد .تحلیل اولویتبندیهای زبان از دیدگاه جامعه شناسی و
جامعه شناختی نشان می دهد که زبان چگونه از جوانب مختلف جامعه تحت تأثیر قرار میگیرد و چگونه
افراد و جوامع آن را به عنوان ابزاری برای ارتباطات ،فهم ،و هویت بهره میبرند.
فرهنگ بر سنت ها ی اصل ی ،ارزش ها و نحوه ت عامل ما با د ی گران در جامعه تأث ی ر م ی گ ذارد .از سو ی
د ی گر ،زبان ا ی ن ت عامالت را آسان م ی کند .به زبان ساده ،زبان تعا مالت اجتماع ی را تسه ی ل م ی کند در
حال ی که فرهنگ به ما کمک م ی کند تا ی اد بگ ی ر ی م چگونه با د ی گران رفتار کن ی م و تعامل کن ی م .زبان
اغلب به عنوان دو مقوله جدا یی ناپذ ی ر توص ی ف شده اند و رابطه ب ی ن آن ها بس ی ار پ ی چ ی ده است .زبان
فقط مجموع کلمات ،اص ول دستور ی و ساخت جمله ن ی ست ،بلکه هنجار ها ی فرهن گ ی منحصر به فرد ،
س ی ستم ها ی اجت ماع ی و فرآ ی ندها ی شناخت ی را شامل م ی شود .درک ا ی ن زم ی نه ها ی خاص فرهن گ ی همراه
با اصول خاص زبان ی ی ک فرهنگ ،در کسب مؤثر زبان نقش اساس ی دارد .زبان و فرهنگ ه ر دو از
موضوعات مهم ی هستند که مورد توجه جامعه شناس ی و روانشناس ی اجتماع ی قرار گرفته است .به
طور کل ی ،زبان و فرهنگ از جمله موارد ی به شمار م ی آ ی ند که مستق ی ما بر تف کر ،هو ی ت و شخص ی ت
انسان تأث ی ر م ی گ ذارند .زبان به عنوان مجموعه ا ی منسجم از نمادها و نشانه ها ت عر ی ف م ی شود و اول ی ن
و اصل ی تر ی ن ابزار شناخت و آگاه ی به شمار م ی ر ود؛ ز ی را شکل گفتار ی ی ا نوشتار ی افکار مختلف
انسان ی را به تص و ی ر م ی کشد .همانطور که در باال ذکر کرد ی م زبان و فرهنگ با هم رابطه مستق ی م
دارند و ا ی ن تاث ی رات م ی ت واند مثبت و ی ا تضاد ی باشد .تضاد فرهنگ سو تفاهم ها ی ارتباط ی اغل ب
م ی تواند ب ی ن دو نفر از کشورها ی مختلف به دل ی ل ناآگاه ی از نگرش ها ی مخالف هنجار ها ی اجت ماع ی
خاص رخ دهد .کلما ت ،حرکات و قوان ی ن مستعدند که نادرست تفس ی ر شوند ،مانند نح وه ابراز ادب ,
ابراز احساسات و از لحاظ تاث ی رات مثبت م ی توان ارزشها ی اجت ماع ی و فرد ی رابطه مثبت ت شخ ی ص و
تع یی ن هو ی ت فرد ی و اجت ماع ی نامبرد
جامع ه
مردم شناسی
زبانشناسی اجتماعی
جامعه شناسی
Sociolinguistic
زبان
روانشناسی اجتماعی
گو ی ش ها ی
اجتماع ی
طبقه اجتماعی
جنسیت
زبان و فرهنگ از مهم تر ی ن موارد ی است که شخص ی ت فرد و گروه را مشخص م ی کنند و به جهت ده ی
تفکر انسان کمک م ی کنند .از ا ی ن رو ،توجه و محافظت از آن ها و به ارث گذاشتن آنها برا ی نسل ها ی
آ ی ن ده ضرور ی است .ا ی ن وظ ی فه م ی ان بس ی ار ی از گروه ها و نهاد ها تق س ی م م ی شود :از جمله خانواده ،
مدرسه ،متخصصان ،دولت و غ ی ره .اما خانوا ده به دل ی ل نقش بسزا یی که در شکل گ ی ر ی شخص ی ت فر د
دارد ،نقش مهم تر ی در ا ی ن زم ی نه برعهده دارد
چه از ط ی ف و گستره جامعه شناس ی ,زبانشناس ی , اند ی شه و زبان مسئله و ارتباط
روانشناس ی اجتما یی مسئله ا ی بس ی ار گسترده و پ ی چ ی ده است .تفکر سطح باالتر ی از دانش
و شناخت ی ک فرد از واقع ی ت ع ی ن ی است .ادراک به شخص اجازه امکان ا ی ن را م ی دهد
تا ک ی ف ی ت ها ی خاص و و ی ژگ ی ها ی خاص اش ی ا را منعکس کند .با تک ی ه بر حافظه ،آنها به
عنوان پا ی ه ا ی برا ی آشنا یی با اش ی ا ،به عنوان مواد تشک ی ل دهنده برا ی برنامه ر ی ز ی
فعال ی ت ها و اقدامات ما عمل م ی کنند .بر خالف فرآ ی ندها ی شناخت ی ،تفکر فراتر از ادراک
سطح ی است و محدود ی ت ها ی ما را گسترش م ی دهد .ج نبه ها یی را آشکار م ی کند که به
« تفکر ی ک فرآ ی ند ذهن ی مداوم است که به جستجو ی مستقل ادراک مستق ی م داده نم ی شود.
و کشف جنبه ها ی مهم جد ی د مر بوط م ی شود .در دا ی ره المعارف ها ی آموزش ی ،تفکر به
عنوان فرآ ی ند فعال ی ت شناخت ی ی ک فرد تعر ی ف م ی شود که به طور کل ی و ی ژگ ی ها ،روابط
و ارتباطات اش ی ا و رو ی دادها ی واقع ی را منعکس م ی کند .به طور کل ی ،تفکر ی ک فرآ ی ند
بازتاب ی از فعال ی ت ها ی شناخت ی ی ک فرد است .کتاب ها ی درس ی « زبان مادر ی » در مدارس
و همچن ی ن کتاب ها ی درس ی تمر ی ن ها ی مؤسسات آموزش عال ی در جوامع ی که حق استفاده
از زبان مادر ی را د ارا هستند به شکل ی سع ی بر ادغام و هماهنگ ی هر چه ب ی شتر دانش
آموزان برا ی درک بهتر از مطالب را اتخاذ م ی کنند .اما در جوامع و کشورها یی که حق
استفاده از زبان مادر ی را دارا ن ی ستند ,مجبورند به زبان دوم برا ی ی ادگ ی ر ی و تحص ی ل
به کار گ ی رند .و ا ی ن از ی ک سو ,مشکالت ز ی اد ی در ی ادگ ی ر ی دانشآموزان ا ی جاد م ی کند .واز
سو ی د ی گر به نابود ی زبان مادر ی رابطه مستق ی م دارد .ا ی ن وضع ی ت ی ک ی از دال ی ل عدم
تسلط کاف ی دانش آموزان به زبان مادر ی و از ب ی ن رفتن ان برا ی نسلها ی آ ی نده محسوب
ارزشها نهاد
اجتماعی
زبان
نقش ها
فرهنگ
آیین های دین
وضعیت/ سنتی
موقعیت
هما نطور که نقاط مثبت ,تاثیرات و ارتباط مستقیم بین فرهنگ و زبان که روش و ابزار تعا مل بین
انسانها و جوامع شمرده میشود وجود دارد ,در خال ,سرکوب و محدودیت زبان ما دری تاثیرات منفی
ومخربی بر روی پای داری فرهنگ ,ان سجام اجتمایی ,هویت فردی و اجتمایی در پ ی دار د
تاث ی رات و آس ی ب ها ی عدم استفاده زبان مادر ی بر فرهنگ و هو ی ت
زبان
تاکتیک های یکسان سازی و
همگون سازی به زبان لطمه
وارد کرده اند
هویت
فرهنگ
هویت فردی و شخصی به
زبان و فرهنگ هویت
دلیل از دست دادن زبان و
شخصی را می سازد
فرهنگ آسیب دیده است
درست مثل بار مثبت و منف ی انرژ ی باتر ی کار م ی کند .محدود ی ت زبان مادر ی ,به هنجار ها ی اخالق ی
فرد و خرده نظامها ی فرهن گ ی ی ک اجت ماع و به اداب رسوم ان لطمه و اس ی ب وارد م ی کند .و تعامل
توانمن د ی سطح تحص ی الت ,و از سو ی د ی گر به ان سجا م و تحص ی ل به زبان ما در ی ,از ی ک سو به
اجتمائ ی ,هو ی ت پا ی دار ی ک جامعه تاث ی رات مستق ی م دارد .زبان به طور پ ی چ ی ده ا ی با فرهنگ در ه م
آم ی خته است آن ها با هم تکامل ی افته اند و در ا ی ن فرآ ی ند بر ی کد ی گر تأث ی ر م ی گذارند و در نها ی ت معنا ی
انسان بودن را شکل م ی دهند .به ا ی ن ترت ی ب نت ی جه م ی گ ی ر ی م که فرهنگ زمان ی آغاز شد که گفتار ب ه
وجود آمد و از آن پس ،غن ی ساز ی هر ی ک به معنا ی توسعه ب ی شتر د ی گر ی معنا ی افت .اگر فرهنگ را
محصول تعا مل انسان ی بدان ی م ،تجل ی ات فرهنگ ی کنش ها ی ارتباط ی خواهند بود که توسط جوامع گفتار ی
خاص فرض م ی شود .به گفته محققان « کل پ ی ام ها یی که در ح ی ن صحبت کردن به ی ک زبان با ی کد ی گر
رد و بدل م ی کن ی م ،ی ک جامعه گفتار ی را تشک ی ل م ی دهد ،ی عن ی کل جامعه را از د ی دگاه صحبت کردن
درک م ی کن ی م » .او در ا دامه توض ی ح م ی دهد که همه کودکان زبان خود را از جوامع خود م ی آموزن د
و در طول فرآ ی ند ی ادگ ی ر ی زبان ن ی ز فرهنگ خود را م ی آموز ند و توانا یی ها ی شناخت ی خود را توسع ه
م ی دهند .زبان از طر ی ق فرهنگ ارتباط برقرار م ی کند و فرهنگ ن ی ز از طر ی ق زبان ارتباط برقرار
م ی کند :ما ی کل س ی لورستا ی ن چن ی ن استنباط م ی کند که ن ی رو ی ارتباط ی فرهنگ نه تن ها در بازن ما یی جنب ه
ها ی واقع ی ت ،بلکه در پ ی وند ی ک زم ی نه با زم ی نه د ی گر ن ی ز کار م ی کند .ی عن ی ارتباط نه تن ها استفاده از
نمادها یی است که برا ی باور ها ،احساسات ،هو ی ت ها ی ا رو ی دادها کاربرد دارد ،بلکه راه ی برا ی آور دن
باور ها ،احساسات و هو ی ت ها در شرا ی ط کنون ی اس ت .
فرهنگ زبان
نت ی جه گ ی ر ی
فرهنگ صرفا ً توسط زبان ما در ی ی ا مل ی ت فرد ت ع یی ن نم ی شود .درست است که زبان ها بسته به کشور
و منطقه متفاوت است و زبان ی که ما صحبت م ی کن ی م بر واق ع ی ت ها ی ما تأث ی ر م ی گذارد ،ا ما حت ی افرا د ی
که به ی ک زبان صحبت م ی کنند ،به دل ی ل هو ی ت ها ی فرهنگ ی متقاطع مختلف و تجرب ی ات شخص ی خود ،
تفاوت ها ی فرهن گ ی را تجربه م ی کنند .ما تما ی ل دار ی م که زبان خود را به عن وان ی ک کل مطلوب تر از
سا ی ر زبان ها بب ی ن ی م .ا گرچه افراد ممکن است استدالل ها ی متقاعدکنن ده ا ی در مورد ا ی نکه کدام زبان
برا ی گوش خوشا ی ندتر است ی ا ی ادگ ی ر ی آن دشوارتر ی ا آسان تر از د ی گران است ،ب ی ان کنند ،ه ی چ زبان ی
به گو ی ندگان ا ی ن امکان را ن م ی دهد که به طور موثرتر از د ی گر ی ارتباط برقرار کنند (مک کورناک ،
.) 2007ما از بدو تولد در هو ی ت ها ی فرهنگ ی مختلف خود اجتماع ی م ی شو ی م .همانند بافت اجتماع ی ،
ا ی ن فرآ ی ند فرهنگ پذ ی ر ی ترک ی ب ی از درس ها ی آشکا ر و ضمن ی است .ممکن است به کودک ی در کلمب ی ا
که کش ور ی جمع گراتر در نظر گرفته م ی شود و مردم عضو ی ت در گروه و انسجام را بر فرد گرا یی
ارزش م ی دهند ،به صراحت به او گفته نشود « :شما عضو ی از ی ک فرهنگ جمع گرا هست ی د ،بنابرا ی ن
با ی د به خانوا ده و جامعه ب ی شتر از خودت اهم ی ت ده ی د .ا ی ن ارزش فرهن گ ی از طر ی ق اق دامات ر وزمره
و از طر ی ق استفاده از زبان منتقل م ی شود .همانطور که نوزادان در دو سال اول زند گ ی خود با سرع ت
شگفت انگ ی ز ی در مورد ش ی وه ها ی زبان ی دانش کسب م ی کنند ،دانش و ارزش ها ی فرهن گ ی که در آن
ش ی وه ها ی زبان ی ن هفته است ن ی ز به دس ت م ی آورن د
فرهنگ صرفا ً توسط زبان ما در ی ی ا مل ی ت فرد ت ع یی ن نم ی شود .درست است که زبان ها بسته به کشور
و منطقه متفاوت است و زبان ی که ما صحبت م ی کن ی م بر واق ع ی ت ها ی ما تأث ی ر م ی گذارد ،ا ما حت ی افرا د ی
که به ی ک زبان صحبت م ی کنند ،به دل ی ل هو ی ت ها ی فرهنگ ی متقاطع مختلف و تجرب ی ات شخص ی خود ،
تفاوت ها ی فرهن گ ی را تجربه م ی کنند .ما تما ی ل دار ی م که زبان خود را به عن وان ی ک کل مطلوب تر از
سا ی ر زبان ها بب ی ن ی م .ا گرچه افراد ممکن است استدالل ها ی متقاعدکنن ده ا ی در مورد ا ی نکه کدام زبان
برا ی گوش خوشا ی ندتر است ی ا ی ادگ ی ر ی آن دشوارتر ی ا آسان تر از د ی گران است ،ب ی ان کنند ،ه ی چ زبان ی
به گو ی ندگان ا ی ن امکان را ن م ی دهد که به طور موثرتر از د ی گر ی ارتباط برقرار کنند (مک کورناک ،
.) 2007ما از بدو تولد در هو ی ت ها ی فرهنگ ی مختلف خود اجتماع ی م ی شو ی م .همانند بافت اجتماع ی ،
ا ی ن فرآ ی ند فرهنگ پذ ی ر ی ترک ی ب ی از درس ها ی آشکا ر و ضمن ی است .ممکن است به کودک ی در کلمب ی ا
که کشور ی جمع گراتر در نظر گرفته م ی شود و مردم عضو ی ت در گروه و انسجام را بر فرد گرا یی
ارزش م ی دهند ،به صراحت به او گفته نشود « :شما عضو ی از ی ک فرهنگ جمع گرا هست ی د ،بنابرا ی ن
با ی د به خانوا ده و جامعه ب ی شتر از خودت اهم ی ت ده ی د .ا ی ن ارزش فرهن گ ی از طر ی ق اق دامات ر وزمره
و از طر ی ق استفاده از زبان منتقل م ی شود .همانطور که نوزادان در دو سال اول زند گ ی خود با سرع ت
شگفت انگ ی ز ی در مورد ش ی وه ها ی زبان ی دانش کسب م ی کنند ،دانش و ارزش ها ی فرهن گ ی که در آن
ش ی وه ها ی زبان ی ن هفته است ن ی ز به دس ت م ی آورند .
هو ی ت و م ی راث فرهنگ ی :زبان ما در ی افراد اغلب عم ی قا ً با هو ی ت و م ی راث فرهنگ ی آنها در هم تن ی ده
است .ا ی ن نشان دهنده سنت ها ،ارزش ها ،آداب و رسوم و تار ی خ ی ک جامعه ی ا منطقه خاص است .حفظ
و استفاده از زبان مادر ی به افراد کمک م ی کند تا احساس قو ی از خود و ارتباط با ر ی شه ها ی خو د
را حفظ کنند .
ارتباط موثر :مهارت در زبان ما در ی باعث افزا ی ش ارتباطات موثر در خانوا ده ها ،جوامع و زم ی ن ه
ها ی محل ی م ی شود .افراد م ی توانند خود را واضح تر ،دق ی ق تر و اح ساس ی تر به زبان ما در ی خو د
ب ی ان کنند .ا ی ن امر به و ی ژه برا ی موض وعات پ ی چ ی ده ،اح ساسات و روابط ب ی ن فرد ی مهم است .
رشد شناخت ی و تحص ی ل ی :تحق ی قات نشان دا ده است که ی ادگ ی ر ی به زبان ما در ی باعث رشد بهتر شناخت ی
و پ ی شرفت تحص ی ل ی م ی شود .کودکان ی که به زبان مادر ی خود آم وزش م ی ب ی نند ،پا ی ه قو ی تر ی در
مهارت ها ی زبان ی دارند که م ی تواند بر ت وانا یی ها ی کل ی ی اد گ ی ر ی آنها تأث ی ر مثبت بگذار د .
حفظ زبان ها ی بوم ی :بس ی ار ی از زبان ها ی بوم ی در سراسر ج هان ب ه دل ی ل جهان ی شدن ،شهرنش ی ن ی و
عوامل د ی گر در معرض خطر انقراض قرار دارند .از ب ی ن رفتن ا ی ن زبان ها همچن ی ن مستلزم از دست
دادن دانش منحصر به فرد ،ش ی وه ها ی فرهنگ ی و جهان ب ی ن ی است .حفظ و اح ی ا ی زبان ها ی بوم ی از
طر ی ق آموزش و استفاده ر وزانه برا ی حفاظت از تن وع فرهن گ ی بس ی ار مهم است .
چندزبانگ ی و شا ی ستگ ی جهان ی :در دن ی ا ی به هم پ ی وسته امروز ی ،چن دزبان گ ی ی ک دارا یی است .در
حال ی که ی ادگ ی ر ی زبان ها ی د ی گر برا ی برقرار ی ارتباط ب ی ن مرزها ارزشمند است ،داشتن پا ی ه ا ی
قو ی در زبان مادر ی در واقع م ی تواند ی ادگ ی ر ی زبان ها ی د ی گر را آسان تر کند .افراد چن دزب انه اغل ب
د ی دگاه وس ی ع تر ی دارند و درک ب ی ن فر هنگ ی ب ی شتر ی دارند .
ب ی ان ادب ی و هنر ی :بس ی ار ی از آثار ا دب ی ،ش عر ،موس ی ق ی و هنر ی عم ی قا ً در زبان ها و فرهنگ ها ی
خاص ر ی شه دارند .زبان ها ی مادر ی منبع غن ی ال هام خالق و ب ی ان هنر ی هستند و به مل ی له ها ی فرهن گ ی
جهان کمک م ی کنند .
توانمندساز ی و گنجا ی ش :زبان در ت وانمندساز ی و فراگ ی ر ی نقش دارد .هن گام ی که مردم م ی توانند با
استفاده از زبان مادر ی خود در گفت مان عموم ی شر کت کنند ،به اطالعات دسترس ی داشته باشند و در
فرآ ی ند ها ی تص م ی م گ ی ر ی شرکت کنند ،ا ی ن تضم ی ن م ی کند که صداها ی مختلف شن ی ده و ارائه م ی شود .
فرصت ها ی اقتصاد ی و اجتماع ی :تسلط قو ی به زبان مادر ی م ی تواند فرصت ها ی اقتصاد ی را در
بازارها و جوامع محل ی باز کند .همچن ی ن م ی تواند ارتباط موثر در مح ی ط ها ی مختلف حرفه ا ی را
تسه ی ل کند و منجر به افزا ی ش تحرک اجتماع ی شود .
ارتباطات ب ی ن نسل ی :حفظ ی ک زبان مشترک ب ی ن نسل ها به تسه ی ل ارتباط ب ی ن پ دربزرگ و ما دربزرگ ،
والد ی ن و فرزن دان کمک م ی کند .ا ی ن ا مر انتقال ارزش ها ی فرهن گ ی ،داستان ها و خرد را از نسل ی ب ه
نسل د ی گر تضم ی ن م ی کند .
ارتباط عاطف ی :زبان مادر ی اغلب با پ ی وند عاطف ی و راحت ی همراه است .استفاده از زبان مادر ی م ی
تواند حس گرما ،اعت ماد و آشنا یی را در ت عامالت شخص ی ا ی جاد کند .بنابرا ی ن ،زبان مادر ی در دن ی ا ی
، ا ی ن وس ی له ا ی برا ی حفظ فرهن گ ی.امروز اهم ی ت دارد ز ی را چ ی ز ی ب ی ش از ی ک وس ی له ارتباط ی است
شناخت ارزش زبان ها ی مادر ی ب ه. فراگ ی ر ی و توانمند ساز ی شخص ی است، رشد شناخت ی،ب ی ان موثر
: مرجع