4.

FASİKÜL
Maddenin Özellikleri

• Maddeyi Ni
teleyen Özell
• Maddenin Ö ikler
lçülebilir Öze
• Maddenin H llikleri
âlleri
• Maddenin Is
ı Etkisiyle De
• Saf Madde ğişimi
ve Karışım

4. Sınıf Fen Bilimleri 1

 Maddeyi Niteleyen Özellikler

Etkinlik

1. Üçüncü sınıfta öğrendiğimiz bilgilerden yararlanarak aşağıdaki tabloda verilen maddelerin

özelliklerinin neler olduğuna karar verip bu özellikleri örnekteki gibi yazalım.

Sağlam Esnek Sert Renkli Pürüzlü

Madde
Kırılgan Berk Yumuşak Renksiz Pürüzsüz
Cam Kırılgan Berk Sert Renksiz Pürüzsüz
Cilalı masa Kırılgan Berk Sert Renkli Pürüzsüz
Ağaç gövdesi Kırılgan Berk Sert Renkli Pürüzlü
Pürüzsüz
Çelik tencere Sağlam Berk Sert Renkli
Pürüzlü
Oyun hamuru Kırılgan Esnek Yumuşak Renkli
Pürüzsüz
Porselen tabak Kırılgan Berk Yumuşak Renkli Pürüzlü
Metal vida Sağlam Berk Sert Renkli

2. Aşağıda görselleri verilen maddelerin altlarında bulunan kutuları, maddenin özelliğine göre uy-
gun renge boyayalım.

Suyu emen Suyu emmeyen

4. Sınıf Fen Bilimleri 3

 Maddeyi Niteleyen Özellikler

Etkinlik

Mıknatıs tarafından çekilen Mıknatıs tarafından çekilmeyen

Suda batan Suda batmayan

4 Bilfen Yayıncılık
 Maddeyi Niteleyen Özellikler

Etkinlik

1. Aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları uygun sözcüklerle tamamlayalım. (Her sözcük sadece
bir kez kullanılacaktır.)

metal plastik tahta demir toplu şişirilmiş odun

çivi nitelikleri vernik
ataş top parçası tozu iğne balon talaşı

metal ataş , ...........................

........................... demir tozu , ...........................
toplu iğne mıknatıs tarafından çekilen maddelerdir.

plastik top , ...........................

........................... şişirilmiş balon odun talaşı suda yüzen maddelere örnektir.
, ...........................

çivi
Masa yapmak için ........................... tahta parçası, ...........................
, ........................... vernik gibi malzemelere ihtiyaç duyarız.

nitelikleri
Maddeleri farklı ........................... ile birbirinden ayırabiliriz.

2. Çiçeklerin yapraklarında, ortasında yazılı maddeye ait özellikler verilmiştir. Özelliklere dikkat
ederek çiçeklerin ortasında yazılı olan maddeyi bulalım. Çiçeğin ortasına, bulduğumuz madde-
nin numarasını yazalım.

1 2
Mıknatısla Suda
çekilmez. batar.
Pürüzsüz- Mıknatısla
dür. çekilir.
4 2
Suda Suyu
Suyu yüzer. Serttir. emmez.
emer.

3 4
Mıknatısla Suyu
çekilmez. emmez.
Berktir.
Kırılgandır.
1 3
Suyu Suda
Suda Mıknatısla
emmez. yüzer.
yüzer. çekilmez.

4. Sınıf Fen Bilimleri 5

 Maddenin Ölçülebilir Özellikleri

Etkinlik

1. Aşağıda verilen kütle ve hacim birimlerini istenilen birime çevirelim.

23 000 mL 23 L
...................... 21 L 21 000 mL
...................... 6 050 g 6 kg ............
........ 50 g

3 000 g 3 kg
...................... 23 000 mL 23 L
...................... 12 kg 12 000
...................... g

13 L 13 000 mL
...................... 13 000 kg 13 000 000 g
...................... 4 kg 4 000
...................... g

3 000 mL 3L
......................

2. Aşağıda, bazı maddeler ve kütle ölçüm sonuçlarının gösterildiği tablo verilmiştir. Bu tablodaki
boşlukları işlem yaparak dolduralım.

Maddeler Dara (g) Brüt Kütle (g) Net Kütle (g)

Tuz 10 100 90

Pirinç 8 300 292

Çamaşır suyu 12 512 500
Bulaşık deterjanı 15 515 500
Leblebi 5 1 005 1 000

3. Aşağıdaki görsellerden yararlanarak verilen katıların kütlesini hesaplayalım.

250 g 250
…………… g

1 kg 750
…………… g

500
…………… g

6 Bilfen Yayıncılık
 Maddenin Ölçülebilir Özellikleri

Etkinlik

1. Aşağıda gösterilen taşların hacmini hesaplayalım.

400 mL
300 mL
I.
Taşın hacmi: .....................
400 – 300 = 100 mL

175 – 150 = 25 mL
II. Taşın hacmi: .....................
200 mL
150 150 mL

150 mL
III. Taşın hacmi: .....................

150 mL
50 mL

2. Aşağıda verilen cümleler doğruysa boşluklara J, yanlışsa L çizelim.

J Sıvıların hacmi dereceli kapla ölçülür.

L Hacim birimi gramdır.

J Düzgün olmayan katıların hacmini ölçmek için sıvılardan yararlanılır.

J Hacim, ölçülebilir bir özelliktir.

J Maddelerin hacimleri, günlük hayatta pek çok alanda karşımıza çıkar.

L Küçük taneli katıların hacmini ölçemeyiz.

4. Sınıf Fen Bilimleri 7

 Maddenin Ölçülebilir Özellikleri

Etkinlik

Aşağıda K maddesi, su ve sürahinin kütle ve hacimleri ölçülmüştür. Bu ölçümler yapılırken mad-

delerin miktarlarında hiçbir değişiklik yapılmamıştır.

750 mL

400 mL
300 mL
K
su su

K
su

650 g 300 g 500 g

Yapılan ölçümlerden yararlanarak öğrencilerin verdikleri ifadelerde boş bırakılan yerleri doldu-
ralım.

k
Kütlesi en büyük olan madde ………………, sudur.
en küçük olan madde ………………

350 g
K maddesinin kütlesi ………………… 400 ml
hacmi …………………

sürahinin hacminden az, ………………

K maddesinin hacmi ……………… suyun hacminden fazladır.

450 mL
Sürahinin hacmi …………………, 300 g
kütlesi…………………

8 Bilfen Yayıncılık
 Maddenin Ölçülebilir Özellikleri

Etkinlik

1. Yapılan ölçümleri inceleyelim. Ölçümlerle ilgili verilen ifadelerden doğru olanları işaretleyelim.

Elmanın kütlesi 300 gramdır.

Kütlesi 2 kg 500 g olan patates, elma-

nın kütlesinden 500 g fazladır.

✘ Kütlesi 3 000 g olan portakal, elma-

nın kütlesine eşittir.
3 kg
Elmanın hacmi 3 kg’dır.

Bilyenin hacmi 300 mL’dir.

Bilye
✘ Suyun hacmi 200 mL’dir.
300 mL
200 mL
✘ Bilyenin kütlesi 250 g’dır.
250 g
✘ Bilyenin hacmi, suyun hacminin
yarısıdır.

Sürahi ✘ Sürahinin kütlesi 500 gramdır.

✘ Net kütle 300 gramdır.

Suyun kütlesi 800 gramdır.

500 g 800 g
✘ Dara 500 gramdır.

2. Bir kutuda 4 tane bilye vardır. Bilye ile dolu kutu tartıldığında toplam kütle 380 g gelmektir. Kutu-
nun kütlesi 100 g olduğuna göre bir bilyenin kütlesi kaç g’dır?
4 bilyenin kütlesi = 380 – 100 = 280 g
....................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................
280
1 bilyenin kütlesi = = 70 g
....................................................................................................................................................................................................
4

4. Sınıf Fen Bilimleri 9

 Maddenin Hâlleri

Etkinlik

Verilen maddelerin bulundukları hâli, tabloda “✘” koyarak işaretleyelim.

Madde Katı Sıvı Gaz

10 Bilfen Yayıncılık
 Maddenin Hâlleri

Etkinlik

Aşağıdaki özellikleri okuyarak bu özelliklerin maddenin hangi hâline ait olduğunu bulalım. Ya-
nındaki kutuya uygun olan maddenin hâlini yazalım.

Bulunduğu
kabı Kendilerine özgü
tamamen şekilleri vardır.
doldurmaz.
Katı
Katı

Bazıları
uçucu ve
Belirli bir şekilleri
yanıcıdır.
yoktur. Ancak
hacimleri vardır.
Belirli şekilleri ve
hacimleri yoktur.
Gaz
Sıvı

Gaz
Küçük taneli
olanlar, bulunduğu Yayılma özellikleri
kabın şeklini alır. vardır. Bulunduğu
ortamın her yerine
Küçük yayılır.
gözeneklerden
dışarı çıkabilir. Katı
Gaz

Gaz

Belirli bir Elle tutulabilir ve

şekilleri yoktur. gözle görülebilir.
Konulduğu Akıcı değildir.
kabın şeklini
alır.
Gaz Katı

4. Sınıf Fen Bilimleri 11

 Maddenin Hâlleri

Etkinlik

Aşağıda verilen görsellerin ifade ettiği kavramları; hâllerine göre yandaki şemaya numaralarını
yazarak gruplandıralım.

1 2 3

4 5 6

Maddenin Hâlleri

Katı Sıvı Gaz

1 5 2 7 8 9

3 7 4

6 9 11

8 10 12
10 11 12
13 15 14

13 14 15

12 Bilfen Yayıncılık
 Maddenin Isı Etkisiyle Değişimi

Etkinlik

1. Aşağıda verilen maddeler arasında gerçekleşen ısı alışverişi sırasında ısının akış yönü hangi
maddeye doğrudur? Ok çizerek belirtelim. Sıcaklıkları artan ve azalan maddeleri yazalım.

Sıcaklığı artan madde: K

25°C 52°C
K L
Sıcaklığı azalan madde: L

Sıcaklığı artan madde: B

37°C 75°C 82°C
B G F
Sıcaklığı azalan madde: G, F

2. Bir sıvının içine atıldığı andan itibaren R maddesinde gerçekleşen sıcaklık değişimi, aşağıdaki
grafikte gösterilmiştir.

Sıcaklık (°C)
50
40
30
20
10

1 2 3 4 Zaman (dk.)
Buna göre R maddesi, aşağıdaki sıvılardan hangisinin içine atılmış olabilir? İşaretleyelim.

40°C 60°C 10°C

✘ ✘

4. Sınıf Fen Bilimleri 13

 Maddenin Isı Etkisiyle Değişimi

Etkinlik

1. Erhan, laboratuvar dersinde maddelerin sıcaklıkları ve maddeler arası ısı alışve-

rişini gözlemleyecektir. Erhan’a iki ayrı kapta verilen maddeler aşağıdaki gibidir.
Buna göre,

• Bu maddelerin sıcaklıklarını yazalım.

30°C 50°C
30° C
I. kaptaki sıvının sıcaklığı = ............................. II. kapt

I. kaptaki sıvının sıcaklığıI. = ............................. 50°C

II. kaptaki sıvının sıcaklığı = .............................
II.

• Şekildeki gibi bu iki madde karıştırıldığında ne gibi değişiklikler yaşanır? Yazalım.

.............................................................................................................................................
I. kaptaki sıvının sıcaklığı artarken, II. kaptaki sıvının sıcaklığı azalır. Isı
.............................................................................................................................................
alışverişi sıvıların sıcaklıkları eşit oluncaya kadar devam eder.
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................

2. Aşağıdaki maddelerin bulundukları hâlden gösterilen hâle geçmeleri için yapılması gerekenleri
yazalım. Gerçekleşen hâl değişimini renkli kutuya yazalım.

Isı alır
....................... Isı verir
....................... Isı alır
.......................
artar
Sıcaklığı ....................... azalır
Sıcaklığı ....................... artar
Sıcaklığı .......................

Erime
...................................... Donma
...................................... Buharlaşma
......................................

14 Bilfen Yayıncılık
 Maddenin Isı Etkisiyle Değişimi

Etkinlik

1. Yandaki A ve B maddeleri birbirleriyle temas hâlindedir. A B

20°C 10°C

Aşağıdaki ifadelerden doğru olanlarının yanındaki kutucuğu yeşile, yanlış olanlarının yanındaki
kutucuğu ise turuncuya boyayalım.

A’nın sıcaklığı artar. Isının akış yönü B’den A’ya doğrudur.

B ısı alır. A ısı verir.

2. Aşağıdaki kavramları açıklamalarıyla eşleştirelim.

Buharlaşma Sıvı maddenin ısı alarak gaz hâline geçmesidir.

Erime Sıvı maddelerin ısı vererek katı hâle geçmesidir.

Sıcaklıkları farklı iki maddenin temas etmesi sonucun-

Donma
da gerçekleşen olaydır.

Isı alışverişi Katı maddelerin ısı alarak sıvı hâle geçmesidir.

3. Eşit hacimli A ve B kapları karıştırıldığında yaşanan olay-

larla ilgili Serap’ın yazdığı bilgiler aşağıdaki gibidir:
• A, B’ye ısı verir.
30°C • Isı akışı B’den A’ya doğrudur.
A B 20°C
• B maddesinin sıcaklığı artar.
• Bir süre sonra iki maddenin sıcaklığı eşitlenir.

Her doğru bilgi 5 puan ise Serap, yazdıklarından kaç puan almıştır?

Serap’ın yazdığı bilgilerden 3 tanesi doğrudur. Serap 15 puan almıştır.

4. Sınıf Fen Bilimleri 15

 Saf Madde ve Karışım

Etkinlik

Marketten aldığım ürünlerin

bazıları aşağıda verilmiştir. Al-
dığım ürünlerden saf madde
olanların kutusunu maviye,
karışım olan maddelerin ku-
tusunu kırmızıya boyayalım. Ayran Kolonya

Tuz Şeker Limonata

Bal Toprak Ekmek

Su Şurup Reçel

Altın Naftalin Süt

16 Bilfen Yayıncılık
 Saf Madde ve Karışım

Etkinlik

1. Aşağıdaki ifadeler doğru (D) ya da yanlış (Y) olarak değerlendirildiğinde hangi maddeye ulaşılır?
İşaretleyelim.
Karışımı oluşturan maddelerden isteni-
len miktarda seçilebilir.
D Y

Karışımı oluşturan maddeler kendi Saf maddelerin yapısında kendinden

özelliğini kaybeder. başka madde bulunmaz.
D Y D Y

Karışımlar, iki
İki katı madde veya daha fazla Meyve salatası Tuz, saf bir
karışım oluştu- maddenin bir bir karışımdır. karışımdır.
rabilir. araya gelmesi
sonucu oluşur.
D Y D Y D Y
D Y

Su Toprak Hava Oksijen Kolonya Taş Silgi Cetvel

✘

2. Ulaşılan maddeye göre verilen ifadeler doğru (D) ya da yanlış (Y) olarak değerlendirildiğinde
hangi sembole ulaşılır?
Ulaştığım maddenin adı
Hava
..............................................................

Belirli bir şekli vardır. Belirli bir şekli yoktur.

Saf maddedir. Karışımdır. Saf maddedir. Karışımdır.

❤ ♦ ✿ ★
✘

4. Sınıf Fen Bilimleri 17

 Karışımların Ayrıştırılması

Etkinlik

1. Aşağıda anlatılan durumlarda karışımı ayırma yöntemlerinden hangisinin kullanılacağını yan-

daki kutuya yazalım.

Aslı; dikiş diken annesine yardım eder-

ken toplu iğne kutusunu, düğmelerin
olduğu kutuya döktü. Aslı, toplu iğneleri Mıknatısla ayırma
düğmelerin arasından nasıl ayırır?

Onur, evde karnı çok acıktığı için makar-

na yaptı. Haşlanmış makarnayı sudan Süzme yöntemi
ayırmak için hangi yöntemi kullanır?

Leyla Hanım misafirleri için çay demle-

miş. Çayı bardaklara doldururken çay
yapraklarının bardağa düşmemesi için Süzme yöntemi
hangi yöntemi kullanır?

Can Bey’in, geri dönüşümü sağlanan

maddelerle ilgili bir fabrikası var. Bunun
için büyük çöplüklerdeki metal atıkları Mıknatısla ayırma
hangi yöntemle ayırmalıdır?

2. Aşağıdaki cümlelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazalım.
İki ya da daha fazla maddenin kendi özelliklerini kaybetmeden bir araya getirilmesi ile
Y oluşan maddeler saf maddedir.

Y Karışımı oluşturan maddeleri istediğimiz miktarlarda seçemeyiz.

D Karışımı oluşturan maddeler, kendi özelliklerini kaybetmez.

Farklı büyüklükteki katı maddelerin oluşturduğu karışımın ayrılması için kullanılan

D
yöntem “eleme yöntemi”dir.

Y Su ile kumu birbirinden ayımak için mıknatısla ayırma yöntemi kullanılır.

18 Bilfen Yayıncılık
 Karışımların Ayrıştırılması

Etkinlik

1. Aşağıdaki karışımların ayrılması için kullanılacak yöntemleri yazalım.

Ataş - kum Mıknatısla ayırma çivi - odun talaşı Mıknatısla ayırma

Kum - su Süzme yöntemi tuz - çakıl Eleme yöntemi

Şeker - mercimek Eleme yöntemi makarna - su Süzme yöntemi

Un - nohut Eleme yöntemi taş - çakıl Süzme yöntemi

2. Aslı, hazırladığı karışımları ayırmak için kullanabileceği yöntemleri yanlarına yazmıştır. Verilen-
lere göre boş bırakılan yerleri dolduralım.
Karışım Ayırma Yöntemi

nohut mercimek
........................ Eleme

çivi
........................ çakıl Mıknatısla ayırma

pirinç su süzme
..................................

demirtozu pirinç mıknatısla ayırma

..................................

oduntalaşı su
........................ Süzme

3. Verilen ifadelere göre öğrencilerin sembollerle belirtilen karışımlardan hangilerini ayırdığını eş-
leştirerek belirleyelim.

Oluşturduğum karışımı ayırmak için ele-

me ve mıknatısla ayırma yöntemlerini ★ pirinç - bezelye - ataş
kullandım.
❤ demirtozu - çakıl - kum

Oluşturduğum karışımı ayırmak için süz-

✿ odun talaşı - çakıl - taş
me ve eleme yöntemlerini kullandım.

4. Sınıf Fen Bilimleri 19

 Karışımların Ekonomik Değeri

Etkinlik

Geri dönüşümde amaç, atık maddelerin ayrıştırılarak toplanmasıdır.

1. Aşağıdaki atık maddelerin hangi geri dönüşüm kutusuna atılması gerektiğini belirleyelim. Mad-
denin numarasını, ilgili kutunun altına yazalım.

1 2 3 4

5 6 7 8

10

3, 5, 10 4, 6, 7, 8 1, 9 2

2. Geri dönüşümün ülke ekonomisine ve çevreye yararları nelerdir? Örnek vererek açıklayalım.
Geri dönüşüm sayesinde doğaya bırakılan atık madde miktarı büyük oranda azalır. Ham madde
....................................................................................................................................................................................................
tüketiminin azalmasına neden olur. Atık malzemelerin ham madde haline getirilerek tekrar üreti-
....................................................................................................................................................................................................
min sağlanması yoluyla başka ülkelerden ithal edilmesi gereken ham madde miktarının azalması-
....................................................................................................................................................................................................
nı sağlar. Böylelikle ithalat masraflarını büyük oranda azaltır.
....................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................

20 Bilfen Yayıncılık
 Kavrama Soruları

Kelime sandığında yer alan kelimeleri kullanarak cümleler-

de boş bırakılan yerleri tamamlayalım.

1. Sıcaklıkları farklı iki maddenin birbiriyle teması sonucunda bu kütle

ısı alışverişi gerçekleşir.
iki madde arasında................................
eleme
Geri dönüşüm doğal dengenin korunmasını sağlar.
2. ................................
erime
kütle
3. Madde miktarına ................................ denir.
buharlaşma

4. Demir, metal, kobalt gibi maddelere çekme kuvveti uygulayan mıknatıs

mıknatıs
................................ , karışımları ayırmada kullanılır.

hacim
5. Maddenin uzayda kapladığı alana ................................ denir. karışım

saf madde
buharlaşma
6. Sıvı maddelerin ısı olarak gaz hâline geçmesine ............................
denir. geri dönüşüm

süzme
7. Kumlu su karışımında kumu sudan ayırmak için .............................
donma
yöntemi kullanılır.

erime süzme
8. Katı bir maddenin ısı alarak sıvı hâle geçmesine ............................,
donma
sıvı maddenin ısı vererek katı hâle geçmesine ................................
ısı alışverişi
denir.

9. İki ya da daha fazla maddenin kendi özelliklerini kaybetmeden hacim

karışım
bir araya gelmesiyle oluşan maddelere ................................ denir.

10. Yapısında kendinden başka madde olmayan maddelere ...........

madde denir.
.....................

eleme
11. Büyüklükleri farklı iki katı madde, ................................ yöntemiyle
birbirinden ayrılabilir.

4. Sınıf Fen Bilimleri 21

22
Bilfen Yayıncılık
gram birim i litre
i birim
kütle Hacim
Saf madde

örnektir.
Suda batan /

örn
e
şeker Suda yüzen
• ......................

kti
r.
özelliğidir.
Ölçülebilir
.
tuz
• ...................... k tir
ne
- oksijen - sirkeli su - karışım - saf madde

örnektir. gruplandırılır. Niteleyen ör örnektir. Suyu emen z/

Karışım MADDE
özellikler ör emmeyen
ne
örnektir. kt
ir.
mıknatısla
sirkeli su
• ...................... çekilen / çekil-

bulunur.
Üç hâlde
şekerli su
• ...................... meyen
Aşağıdaki kavram haritasını, verilen sözcüklerle tamamlayalım.

Katı Sıvı Gaz

örnektir. örnektir. örnektir.

cam
• ...................... sıvı yağ
• ...................... hacim
• ......................
tahta
• ...................... su
• ...................... hacim
• ......................
Kavrama Soruları

gram - katı - şekerli su - sıvı - gaz - hacim - kütle - şeker - tuz - litre - mıknatısla çekilen/çekil-
meyen - suda batan/suda yüzen - suyu emen / emmeyen - tahta - cam - su - sıvı yağ - su buharı
 Kavrama Soruları

1. Aşağıdaki tabloda verilen maddelere ait özellikleri “✔” işareti koyarak belirtelim.

Madde Suyu emer. Suda yüzer. Mıknatısla çekilir.

Sunta ✔ ✔ ✔
Toplu iğne ✔ ✔
Sünger ✔ ✔
Plastik cetvel ✔ ✔

2. ,
zeytin- toz merci- limon
un su hava süt çekiç duman buhar yağı biber sirke
mek suyu
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Yukarıdaki maddeleri bulundukları hâle göre altlarındaki numaralarla sınıflandıralım.

1, 5, 9, 11
Katı: ........................................................ 2, 4, 8, 10, 12
Sıvı: ....................................................... 3, 6, 7
Gaz: .......................................................
3. Buğra, elindeki düzgün şekle sahip olmayan katının hacmini ölçmek istiyor. Buğra’nın, amacını
gerçekleştirmek için nelere ihtiyacı vardır? Neden?
dereceli silindir - su. Çünkü dereceli silindire belli bir miktar su konulur. Suyun hacmi ölçülür ve
....................................................................................................................................................................................................
not edilir. Daha sonra hacmini ölçeceğimiz katı, dereceli kaptaki suyun içine bırakılır. Su seviyesi-
....................................................................................................................................................................................................
nin yükselmesiyle geldiği sayısal değere bakılır. Son durumdaki suyun hacminden ilk durumdaki
suyun hacmi çıkarılır. Bulunan değer, bize katı maddenin hacmini verir.
....................................................................................................................................................................................................
4. Aşağıdaki cümlelerden doğru olanlarının başına “D”, yanlış olanlarının başına ise “Y” yazalım.
Yanlış olan ifadelerin doğrusunu altlarındaki boşluğa yazalım.

Y Geri dönüşüm, doğal kaynakların hiç tükenmemesini sağlar.

Geri dönüşüm, doğal kaynakların kullanılmasını azaltır.
....................................................................................................................................................................................................
Y Sıvı maddelerin ısı alarak katı hâle geçmesine donma denir.
Sıvı maddelerin ısı vererek katı hale geçmesine donma denir
....................................................................................................................................................................................................
D Katı maddelerin ısı alarak sıvı hâle geçmesine erime denir.
....................................................................................................................................................................................................
Y Isı alışverişi sürekli devam eder.
Isı alışverişi sıcaklıklar eşit oluncaya kadar devam eder.
....................................................................................................................................................................................................
D Sıcak bir bilye, soğuk suya atıldığında ısı verir.
....................................................................................................................................................................................................

4. Sınıf Fen Bilimleri 23

 Kavrama Soruları

5. Aşağıdaki maddelerin numaralarını tablodaki uygun boşluğa yazalım.

1 2 3 Saf Madde

2, 4, 8

4 5 6

Katı Madde

7 8 9
1, 3, 4, 6, 7, 9

6. Aşağıdaki karışımlar için ayırma yöntemlerini yazalım.

Çakıl - Su - Kum Toplu iğne - Odun talaşı

Süzme - Eleme Mıknatısla ayırma

Silgi tozu - Toprak Demir tozu - Kum - Su

Eleme Mıknatısla ayırma ve Süzme

24 Bilfen Yayıncılık
 KARMA TEST

1. 1. Doğru cevapta yer alan madde niteliklerini

birer cümleyle açıklayalım.
Suyla temasında suyu içine alan başka bir
1 2 deyişle suyu tutan maddeler suyu emen
maddelerdir.
Yukarıda görseli verilen maddelerin özellik-
leri, hangi seçenekte doğru verilmiştir? Demir, nikel, kobalttan oluşan maddeler
mıknatıs tarafından çekilebilir.
1 2
A) Suyu emer. Suda yüzer.
B) Suyu emmez. Suda batar.
C) Suyu emer. Mıknatıs
tarafından çekilir.
D) Suda batar. Suda yüzer.

2. Aşağıda verilen karışımlardan hangisinin 2. Yandaki soruda yanlış verilen ayırma yönte-
ayırma yöntemi yanlıştır? minin doğrusunu yazalım.

A) Su - makarna karışımı süzme yöntemi ile

Demir tozu - çakıl
birbirinden ayrılır.
↕
Mıknatısla ayırma yöntemi

B)
Tuz - çakıl
↕
Eleme yöntemi

C)
Kum - su
↕
Süzme yöntemi

D)
Su - makarna
↕
Eleme yöntemi

4. Sınıf Fen Bilimleri 25

 KARMA TEST

3. Selim, buzluktan çıkardığı buzu mutfakta 3. Isı aldığında ve ısı verdiğinde suda meydana
tezgâhın üzerine bırakıyor. Aradan bir süre gelen değişiklikleri yazalım.
geçtikten sonra mutfağa döndüğünde
Su ısı aldığında buharlaşarak su buharına
buzda nasıl bir değişiklik gözlemlemiştir?
dönüşür.
A) Isı vererek sıvı hâle geçmiştir.
Su ısı verdiğinde donarak buza dönüşür.
B) Isı alarak sıvı hâle geçmiştir.
C) Buzda herhangi bir değişiklik olmamıştır.
D) Isı vererek katı hâlde bulunmaya devam
etmiştir.

4. 4. Yandaki soruda saf madde olmayan madde-

1 tuzlu su 2 alkol
lerin ne tür madde olduğunu yazalım.
Tuzlu su: Karışım
3 su 4 kolonya
Kolonya: Karışım
Yukarıdaki maddelerden hangileri saf mad-
dedir?
A) 1 ve 2 B) 2 ve 3
C) Yalnız 3 D) 2 ve 4

5. 5. Düzgün şekli olmayan katıların hacimlerinin

1 2 nasıl hesaplandığını açıklayalım.
300
300
250
275 Önce dereceli silindire belli bir miktar su
250
200
150
200 konulur. Suyun hacmi ölçülür ve not edilir.
100
150
100 Daha sonra hacmini ölçeceğimiz katı, dere-
50
50
celi kaptaki suyun içine bırakılır. Su seviye-
sinin yükselmesiyle geldiği sayısal değere
bakılır. Son durumdaki suyun hacminden ilk
Yukarıda verilenlere göre, düzgün şekli durumdaki suyun hacmi çıkarılır. Bulunan
olmayan katının hacmi kaç mL’dir? değer, bize katı maddenin hacmini verir.

A) 25 B) 35 C) 15 D) 40

26 Bilfen Yayıncılık
 KARMA TEST

6. 6. Mert’in yanlışlık yaptığı cümle, hangi

• Küçük gözeneklerden çıkabilir.
• Sıvı ve katı maddeler gibi yer
Mert kaplar.
• Yayılma özellikleri vardır.
• Belirli bir şekilleri vardır.
hâldeki maddenin özelliğidir? Maddenin bu
hâliyle ilgili iki özellik yazalım.
Maddenin belirli bir şeklinin olması madde-
nin katı haline ait bir özelliktir. Ayrıca katıla-
rın belirli bir hacimleri vardır. Akıcı değildir.

Mert, gaz maddelerin özelliklerini açıklarken

bir yerde hata yapmıştır.

Mert’in hata yaptığı cümle aşağıdakilerden

hangisidir?
A) Yayılma özelliklerinin olması
B) Küçük gözeneklerden çıkabilmesi
C) Sıvı ve katı maddeler gibi yer kaplaması
D) Belirli bir şekillerinin olması

7. Eşit kollu terazideki maddenin kütlesi bulun-
mak isteniyor.
Bunun için terazinin diğer kefesine hangi
ağırlıklardan kaçar tane konulması gerekir?
7. Katıların kütlesi nasıl ölçülür? Açıklayalım.
Katıların kütlesi eşit kollu terazi ve günümüz-
de daha çok elektronik terazi ile ölçülmekte-
dir. Eşit kollu terazi ile kütle ölçülürken eşit
kollardan birine gramlar, diğer bölümüne
ise tartılacak madde konur. Terazinin kefeleri
dengelenmeye çalışılır. İki kefe dengede du-
runca gramların bulunduğu kefede kaç gram
olduğu hesaplanır.

A) 3 tane 2 kg, 1 tane 1 kg, 2 tane 200 g,

1 tane 50 g
B) 3 tane 2 kg, 1 tane 1 kg, 1 tane 200 g,
1 tane 50 g
C) 3 tane 2 kg, 1 tane 1 kg, 2 tane 200 g, 1 tane
100 g
D) 3 tane 2 kg, 1 tane 100 g

4. Sınıf Fen Bilimleri 27

 KARMA TEST

8. 8. İşaretlediğimiz seçenekte bulunan ifadenin

1 kütle 2 saf madde tanımını örnek vererek açıklayalım.

Demir, nikel, kobalttan oluşan maddeler

3 karışım 4 mıknatısla
mıknatıs tarafından çekilebilir. Bu özellik
ayırma
kullanılarak örneğin çivi ile kum mıknatıs-
yöntemi
5 süzme yöntemi la ayırma yöntemi kullanılarak birbirinden
ayrılabilir. Mıknatıs çiviyi çekerken kumu
• Madde miktarına ..................... denir. çekmeyecektir.

• Yapısında kendinden başka madde bulun-

mayan maddeler ...................... dir.
• İki ya da daha fazla maddenin kendi özellik-
lerini kaybetmeden bir araya getirilmesi ile
oluşan maddelere .......... denir.
• Sıvı ve katı maddeden oluşan bir karışım-
daki katı maddeleri sudan, süzgeç yardı-
mıyla ayrılması yöntemine ............... denir.

Yukarıda verilen cümlelerdeki boşluklar

uygun ifadelerle tamamlandığında kaç
numaralı ifade açıkta kalır?
A) 1 B) 2 C) 4 D) 5

9. Aşağıdaki maddeler birbiriyle temas etmekte- 9. İşaretlediğimiz seçenekteki ifadenindoğru

dir. olabilmesi için K ve L maddelerinin sıcaklık-
larının nasıl olması gerekirdi?
K L İfadenin doğru olabilmesi için L maddesinin
sıcaklığının K’dan daha az olması gerekirdi.
38°C 44°C
Sıcaklarına yer değiştirmesi durumunda
ifade doğru olurdu.

Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi

yanlıştır?
A) L maddesinin sıcaklığı artar.
B) K maddesi ısı alır.
C) L maddesi ısı verir.
D) Isı alışverişi bir süre sonra durur.

28 Bilfen Yayıncılık