Wydział Imię i nazwisko

Wiertnictwa 1. Klara Bienias Rok 2 Grupa 1 Zespół 5

Nafty i Gazu 2. Artur Bystrai

Nr
PRACOWNIA Temat: Współczynnik lepkości ćwiczenia:
FIZYCZNA 13
WFiIS AGH

Data Data Zwrot do Data Data OCENA

wykonania: oddania: popr. oddania zaliczenia
26.10.2023 09.11.2023

I. Cel i zakres ćwiczenia

Celem ćwiczenia było zapoznanie się z własnościami cieczy lepkiej oraz wyznaczenie
współczynnika lepkości gliceryny za pomocą metody Stokesa, czyli pomiaru szybkości
spadania kulki.

II. Wstęp teoretyczny

Podczas przepływu wszelkich rzeczywistych cieczy pojawiają się różne siły tarcia, zarówno
większe, jak i mniejsze. W przeciwieństwie do ruchu ciał stałych, gdzie tarcie występuje tylko
na powierzchni, w przypadku cieczy i gazów tarcie objawia się w całym ich wnętrzu. Jest to
znane jako tarcie wewnętrzne lub lepkość.
Wyobraźmy sobie sytuację, w której pomiędzy dwiema płaskimi płytkami o powierzchni S
znajduje się ciecz. Jeśli jedna z tych płyt zacznie poruszać się względem drugiej z niewielką
prędkością v, to siła wymagana do utrzymania tego ruchu będzie proporcjonalna zarówno do
powierzchni S, jak i prędkości v, przy jednoczesnej odwrotnej proporcjonalności do
odległości między płytami, oznaczonej jako d.
S ×v
F=η ×
d
Zjawisko lepkości występuje w przypadku wszystkich cieczy i gazów, z jednym szczególnym
wyjątkiem, którym jest ciekły hel. Ciekły hel w temperaturach bliskich zera bezwzględnego
wykazuje zjawisko nadciekłości, co oznacza, że jego lepkość całkowicie zanika.
Lepkość jest właściwością, która zależy w dużej mierze od temperatury. W przypadku gazów,
lepkość rośnie proporcjonalnie do temperatury bezwzględnej. W przypadku cieczy, lepkość
znacząco maleje wraz ze wzrostem temperatury. Szczególnie wyraźną zależność
temperaturową można zaobserwować w przypadku cieczy o dużej lepkości, takich jak
gliceryna czy oleje silnikowe. Wraz z rosnącą temperaturą lepkość tych cieczy maleje
znacząco. Lepkość płynów, zarówno cieczy, jak i gazów, odgrywa kluczową rolę w tworzeniu
oporu ruchu dla ciał poruszających się w tych płynach. Zjawisko opływu laminarnego
występuje przy małych prędkościach, kiedy płyn opływający ciało, na przykład kulę, nie
generuje jeszcze wirów ani turbulencji.
W analogii do równania napisanego wyżej, siła oporu lepkiego działająca na dowolny obiekt
w zakresie opływu laminarnego jest proporcjonalna do współczynnika lepkości płynu oraz
prędkości ciała. Siłę oporu ruchu, jaka działa na kulę poruszającą się w płynie, można opisać
za pomocą wzoru Stokesa:
F=6 × π ×η × r × v , gdzie
"F" oznacza siłę oporu lepkiego,"η" oznacza współczynnik lepkości płynu,"v" oznacza
prędkość kuli,"r" oznacza promień kuli.
Wzór ten jest słuszny, gdy kulka porusza się w nieograniczonej objętości cieczy. W
przypadku, gdy ruch kulki odbywa się wzdłuż osi cylindra o promieniu R wzór przybiera
postać:
r
F=6 × π ×η × r × v ×(1+2 , 4 × )
R
Podczas spadania kulki w cieczy działają na nią 3 siły:
1) Siła ciężkości, która charakteryzuje się wzórem:
F=m× g , gdzie
m – masa ciała; g- stała grawitacyjna.
2) Siła wyporu Archimedesa:
F=ρgV . gdzie
ρ – gęstośc cieczy; g- stała grawitacyjna; V – objętość kulki.
3) Siła Stokesa, wzór której już był podany wyżej.
Zgodnie z II zasadą dynamiki równanie ruchu kulki ma postać:
ma=F−F w −F o
Albo:
dv
m =F−F w −K v
dt
W sytuacjach, gdy ruch ciała odbywa się wzdłuż osi cylindra o promieniu R, wzór (3)
przyjmuje inną postać. Wartość promienia cylindra oraz jego kształt mają wpływ na charakter
siły oporu w takim przypadku. Po zastosowaniu całkowania i zakładając początkową
prędkość v = v0 w chwili t = 0, otrzymujemy zależność prędkości od czasu w postaci bardziej
skomplikowanego równania:
−t
v ( t )=v gr + ( v 0−v gr ) exp ⁡( )
τ
III. Przyrządy (aparaty, urządzenia, mierniki itp.)

Podczas wykonywania badań niezbędne były przyrządy takie jak:

 Śruba mikrometryczna – to urządzenie pozwala mierzyć przedmiot z dokładnością do

0,01 mm. Charakterystycznym elementem przyrządu jest precyzyjna śruba o podziałce
0,5 mm. Badany przedmiot umieszczany jest pomiędzy kowadełkami, a następnie
dokręca się śrubę do momentu zetknięcia się kowadełek z badanym przedmiotem.
Wynik pomiaru odczytuje się przy użyciu dwóch skal. Pierwsza, ma podziałkę
milimetrową z zaznaczonymi połówkami milimetrów, natomiast druga umieszczona
jest na bębnie mierzącym kąt obrotu śruby i podzielona jest na 50 działek.

 Waga cyfrowa – waga elektroniczna działa w taki sposób, że ciężar przedmiotu

równoważony jest przez siłę elektrodynamiczną wytwarzaną przez cewkę z prądem
umieszczoną w polu magnetycznym wytwarzanym przez magnes trwały.
  Sekundomierz (stoper) – jest to narzędzie, które odpowiedzialne jest za pomiar
krótkich odstępów czasu.

 Przyrząd do badania spadania kulki w cieczy

 Zestaw 10 kulek

IV. Przebieg badania

Badanie wykonaliśmy w następujących krokach:

 W pierwszym etapie dokładnie wytarliśmy badane kulki z resztek gliceryny i

następnie ponumerowaliśmy i rozłożyliśmy je na arkuszu papieru (Rys. 2).
 Następnie zmierzyliśmy średnicę wszystkich kulek za pomocą śruby mikrometrycznej
i uzyskane wartości zapisaliśmy w Tabeli 1.
 Za niepewność przyrządu (śruby mikrometrycznej) u(d) dla obu płytek przyjęliśmy
wartość 0,01 [mm].
 Następnie na przyrządzie do badania szybkości spadania kulki w cieczy ustawiliśmy
dwa znaczniki w odległości 71,1 cm.
 Odczytaliśmy wartość średnicy używanego cylindra i miała ona wartość 34 mm.
 Temperatura otoczenia wyniosła 23°C.
 Następnie każdą z 10 kulek umieszczaliśmy w rurze (każda kulka wrzucana była za
pomocą pęsety i umieszczana możliwie jak najbardziej środka otworu). Za pomocą
stopera mierzony był czas spadania każdej kulki w cieczy pomiędzy dwoma
znacznikami. Taki pomiar wykonywaliśmy analogicznie dla każdej z 10 kulek.
 Wyniki pomiaru czasu zamieszczono w Tabeli 1.
 Na potrzeby obliczenia współczynnika lepkości przyjęliśmy następującą zamianę
jednostek: średnica cylindra, średnica kulki i odległość między znacznikami – metry,
masa kulki - kilogramy, gęstość gliceryny - kg/m^3, , przyspieszenie ziemskie -
m/s^2, czas - sekundy.

Tabela 1.

Numer Średnica Masa kulki m [g] Czas spadku kulki Współczynnik

kulki kulki d [mm] t [s] lepkości ɳ [Pa•s]
1 3,46 0,115 10,34 0,309
2 4,44 0,270 6,38 0,341
 3 4,94 0,372 5,46 0,352
4 4,46 0,269 6,06 0,319
5 3,46 0,115 10,12 0,303
6 2,96 0,065 14,34 0,282
7 2,96 0,063 14,37 0,271
8 3,46 0,113 10,10 0,295
9 3,47 0,113 10,09 0,293
10 2,96 0,065 14,38 0,283
Wartość współczynnika lepkości ɳ 0,305
Niepewność u(ɳ)

 W tabeli 1 zamieszone są wyniki uzyskane podczas wykonywania 10 pomiarów

spadania kulki w cieczy lepkiej (w glicerynie). Dane nie posiadały błędów grubych,
ponieważ w otrzymanych wynikach nie stwierdzono takich odchyleń, które
kategoryzowałyby wynik jako błąd gruby. Zatem dalsze obliczenia były wykonywane
z uwzględnieniem wszystkich pomiarów.
 Obliczenia prowadziliśmy w programie Excel:

Formuła obliczeń wyglądała następująco:

Obliczając współczynnik lepkości korzystaliśmy ze wzoru:

 3
d ¿
ɳ=(m−πρ )> ¿
,
6
(
3 πld 1+2 , 4
d
D )

dla przykładu przedstawiamy sposób postępowania dla kulki nr 1:

( )
3
73∗0,00346
0,000115−3 , 14∗1248 , 9 , 81∗10 , 34
6
ɳ= =0,309337 ≈ 0,309[ Pa∗s],
(
3∗3 ,14∗0,711∗0,00346∗ 1+2 , 4
0,00346
0,034 )
 Wartość niepewności również obliczyliśmy za pomocą programu Excel.
Korzystaliśmy ze wzoru:

u ( ɳ )=
√
∑(ɳ−ɳ śr )2
n(n−1)
,

2
Początkowo obliczyliśmy sumę (ɳ −ɳ śr ) , która wyniosła odpowiednio:

∑ ( ɳ −ɳ śr ) =0,0062 [ Pa∗s ] ,
2

A końcowa wartość niepewności u ( ɳ ) wyniosła 0,074 [Pa*s].

V. Wnioski

Wartość wyznaczonego współczynnika lepkości w naszym przypadku wynosi 0,309 [Pa*s].

Niepewność mamy 0,074[Pa*s]. Jeżeli chodzi o wartość współczynnika lepkości
tablicową(gliceryna 20°C) to wynosi ona 1,945[Pa*s]. Czyli w granicach niepewności nasze dane
się nie zgadzają.

Wartość liczbowa pozwalająca oszacować, przy jakiej prędkości nastąpi zmiana przepływu
laminarnego na turbulentny nazywamy liczbą Reynoldsa:
vρ d
Re =
ɳ
Możemy ją obliczyć dla drugiej kulki. Opis kuli jest podany w tablice wyżej, W naszym
przpydaku liczba Reynoldsa dla drugiej kulki wynosi:

Re =
s
t ()
∗1248 , 73∗0,00444 71, 1 ∗5,544
=
6 , 38
=181 ,1
0,341 0,341
Liczba Reynoldsa jest liczbą niemianowaną, czyli nie posiada jednostki.