Analiza finansowa przedsiębiorstwa XYZ S.A.

w latach 2009-2010

Wioletta Zapotoczna
 SPIS TREŚCI

WSTĘP 3

1. ZAKRES I CELE ANALIZY FINANSOWEJ 5

1.1. Istota, przedmiot i zakres analizy finansowej 5

1.2. Rodzaje analizy finansowej 11

1.3. Metody analizy finansowej 15

1.4. Charakterystyka sprawozdań finansowych wykorzystywanych jako źródła

informacji w analizach finansowych 19

1.4.1. Bilans 23

1.4.2. Rachunek zysków i strat 26

1.4.3. Rachunek przepływów środków pieniężnych 29

2. CHARAKTERYSTYKA FIRMY WAWEL S.A. 33

2.1. Rys historyczny 33

2.2. Zasoby ludzkie 34

2.3. Struktura organizacyjna 35

2.4. Przedmiot działalności Spółki 37

2.5. Charakterystyka rynku, na jakim działa Spółka 38

2.6. Otoczenie konkurencyjne Spółki 39

3. ANALIZA SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH 40

3.1. Analiza sytuacji majątkowej w oparciu o aktywa bilansu 40

3.2. Analiza sytuacji kapitałowej na podstawie pasywów bilansu 47

3.3. Relacje pomiędzy strukturą majątku i kapitałów 54

3.4. Wstępna ocena księgowej wielkości wyniku finansowego 56

3.5. Analiza pionowa i pozioma rachunku z przepływów środków pieniężnych 61

4. WYKORZYSTANIE ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ DO OCENY

DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA 70

4.1. Analiza płynności finansowej 71

4.2. Wskaźnikowa ocena rentowności 74

4.3. Ocena sprawności działania 78

4.4. Analiza wspomagania finansowego 81

ZAKOŃCZENIE 85

BIBLIOGRAFIA 87

SPIS TABEL 88

SPIS RYSUNKÓW 90
 WSTĘP

Analiza finansowa to część analizy ekonomicznej, która polega na rozpatrywaniu

zjawisk i procesów finansowych, które pokazują efektywność działania
przedsiębiorstwa. Analiza ta stanowi najstarszy historycznie dział analizy
ekonomicznej. Początkowo opierała się ona tylko na analizie bilansu oraz rachunku
wyników. Pierwsze próby oceny wskaźników finansowych przedsiębiorstwa zostały
dokonane w drugiej połowie XIX stulecia. Porównanie bilansu zostało
zapoczątkowane w 1870 r. przez L.Cohstaedt- twórcy dziennikarskiej krytyki
bilansu.1

W obecnej praktyce gospodarczej analiza finansowa jest tą częścią analizy

ekonomicznej, która stanowi najwyższy stopień jej uogólnienia. Swym zakresem
obejmuje całokształt zagadnień związanych z działalnością gospodarczą
przedsiębiorstwa. Analiza finansowa swoim obszarem obejmuje: wynik finansowy,
koszty i przychody ze sprzedaży, sytuację majątkową oraz finansową, analizę pozycji
finansowej przedsiębiorstwa. Syntetyczne ujęcie tych zagadnień pozwala szybki
pomiar, ocenę wyników i sytuacji ekonomicznej samego przedsiębiorstwa.

Celem mojej pracy jest przedstawienie przydatności analizy finansowej w

ocenie kształtowania się sytuacji finansowej wybranego przedsiębiorstwa w jego
trzyletnim okresie działalności.

Praca składa się z czterech rozdziałów. Pierwszy z nich umożliwia bliższe

zapoznanie się z tematyką analizy finansowej będącej instrumentem
wykorzystywanym do sprawnego zarządzenia przedsiębiorstwem. Rozdział pierwszy
wyjaśnia pojęcie i przedmiot analizy oraz charakteryzuje jej podstawowe metody.
Ponadto przedstawia podstawowe sprawozdania finansowe, ich budowę oraz
przydatność w analizie finansowej jak również podstawy prawne ich sporządzania.

1
T. Waśniewski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, FRR w Polsce, Warszawa 1997, s. 14.
 W rozdziale drugim przedstawiona została ogólna charakterystyka spółki
będącej obiektem badań. Przedstawiono genezę i rozwój przedsiębiorstwa, jego
strukturę organizacyjną, a także charakterystykę produkcji oraz jej rozmiary.
Omówiono również sytuację w otoczeniu konkurencyjnym.

Analiza finansowa spółki akcyjnej XYZ została zawarta w rozdziale trzecim i

czwartym. Analizą został objęty bilans spółki sporządzony na koniec lat 2008-2010,
rachunek zysków i strat oraz rachunek przepływów pieniężnych. Rozdział trzeci
dotyczy analizy wstępnej, a rozdział czwarty obejmuje analizę wskaźnikową.

Praca napisana została w oparciu o literaturę z zakresu analizy finansowej oraz

zarządzania finansami przedsiębiorstw.

ROZDZIAŁ 1

ZAKRES I CELE ANALIZY FINANSOWEJ

1.1. Istota, przedmiot i zakres analizy finansowej

W działalności gospodarczej każdego przedsiębiorstwa powinno się stosować zasadę

racjonalnego gospodarowania, tj. takiego prowadzenia działalności, aby przy danym
nakładzie środków, uzyskać maksymalny stopień realizacji celu, albo przy danym
stopniu realizacji celu użyć minimalnego nakładu. Przestrzeganie i pogłębianie
stosowania zasady racjonalnego gospodarowania możliwe jest poprzez dokładne
poznanie mechanizmu funkcjonowania przedsiębiorstwa, jego funkcji wewnętrznych i
zewnętrznych, czynników kształtujących różne przejawy działalności i jej efekty
ekonomiczne. Narzędziem do tego służącym jest analiza.
Analiza jest to metoda badawcza polegająca na rozbiorze, rozłożeniu określonej
całości na składniki i badaniu poszczególnych cech, właściwości przedmiotu.2
Przez analizę rozumie się także opracowanie diagnostyczne (dokument) lub czynności,
które zmierzają do postawienia diagnozy gospodarczej. Analiza jest metodą
postępowania naukowego, polegająca na dzieleniu danej całości na części i następnie
rozpatrywaniu każdej części z osobna.

Może mieć ona dwojaki cel3:

1. wykrycie struktury badanej całości, związków i zależności występujących między
elementami strukturalnymi oraz pomiędzy każdym elementem, a całością (tj. analiza
strukturalna)
2. poznanie mechanizmu funkcjonowania badanej całości, zmian, jakie w niej mają
miejsce, identyfikację czynników oddziałujących na tę całość oraz kierunku i
natężenia wpływu poszczególnych czynników na stwierdzone zmiany (tj. analiza
przyczynowa).

Jednym z głównych źródeł informacji niezbędnej dla potrzeb zarządzania

przedsiębiorstwem jest analiza ekonomiczna, a w jej ramach analiza finansowa.
Pojęcie analizy ekonomicznej może być różnie definiowane, zależnie od tego, czy
dotyczy ono teorii, czy praktyki gospodarowania, oraz zakresu i sytuacji, z jaką
wiążemy to wyrażenie. Mając na uwadze funkcję gospodarczą analizy, obejmującą
działania praktyczne, przez analizę ekonomiczną rozumie się czynności badawcze
dotyczące stanu ekonomicznego i działalności jednostki gospodarczej zmierzającej do
postawienia diagnozy charakteryzującej całość sytuacji ekonomicznej i społecznej
badanej organizacji gospodarczej. Istotą analizy jest wszechstronne badanie zjawisk
gospodarczych, uwzględniające ich wzajemne powiązania i wykorzystujące wszystkie
dostępne materiały źródłowe. Analiza ekonomiczna polega najczęściej na podziale
badanego zjawiska na części składowe, badaniu związków między nimi oraz między
poszczególnymi częściami, a całością badanego zjawiska.4

2
Z. Leszczyński, A. Skowronek–Mielczarek, Analiza ekonomiczno – finansowa firmy, Difin, Warszawa 2000,
s.13.
3
L. Bednarski, J. Duraj, E. Kurtys, T. Waśniewski, B. Wersty: Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, Akademia
Ekonomiczna Wrocław 1998 s. 10
4
D. Dębski: Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw, WSiP, Warszawa 2006, s. 172-173
Charakter przedmiotu oraz zakres analizy ekonomicznej jest niejednolity i zależy od:

 podmiotu, który dokonuje analizy,

 celu przeprowadzonych badań,
 stanu prawnego badanej jednostki,
 obowiązujących zasad rachunkowości.
Podstawowe składowe przedmiotu analizy ekonomicznej to:

 stan ekonomiczny,
 wyniki ekonomiczne,
 organizacja i metody gospodarowania.

Stan ekonomiczny – ujmuje statycznie przedmiot analizy ekonomicznej (określa go na

dzień bilansowy). Pozwala na scharakteryzowanie wyposażenia przedsiębiorstwa w
majątek trwały (aktywa) i obrotowy, oraz źródła pokrycia jego majątku w podziela na
kapitały własne i obce. Związane jest to z sytuacją finansową przedsiębiorstwa, jego
zdolnością płatniczą i kredytową, efektywnym lokowaniem wolnych środków
pieniężnych.

Wyniki ekonomiczne – stanowią zaś dynamiczny element przedmiotu analizy

ekonomicznej, określają one efekty działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.
Ustalane są one w odniesieniu do pewnego okresu obrotowego. Analizie podlega
wynik finansowy netto całokształtu działalności oraz wyniki cząstkowe uzyskane w
poszczególnych jej rodzajach, jak również czynniki kształtujące wynik finansowy
przedsiębiorstwa.

Organizacja i metody gospodarowania obejmują sposób powiązania komórek

organizacyjnych i zakres ich zadań, organizację pracy ludzi i wyposażenia
majątkowego, organizację poszczególnych sfer działania podmiotu gospodarczego,
ocenę efektywności wdrażanych przedsięwzięć inwestycyjnych, motywację kadry
menadżerskiej i pracowników oraz nadzór korporacyjny.5

5
M. Jerzemowska, Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
Analiza finansowa jest jedynie częścią składową analizy ekonomicznej, która
rozpatruje zjawiska gospodarcze występujące globalnie w gospodarce, a także
zjawiska gospodarcze dotyczące pojedynczych jednostek gospodarczych. W analizie
ekonomicznej wyodrębnia się:6

 analizę mikroekonomiczną i makroekonomiczna,

 analizę finansową,
 analizę techniczno-ekonomiczną.

Podział analizy ekonomicznej przedstawia rysunek 1.1.

1.1 Podział analizy ekonomicznej

Źródło: Sierpińska M., Jachna T., Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN,
Warszawa 2000, s. 16

2006, s. 14, 15.

6
L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 2001, s. 7.
Analiza finansowa początkowo opierała się tylko na analizie bilansu oraz rachunku
wyników. Obecnie jej istota ma szerszy zakres. Analiza finansowa jest najważniejszym
narzędziem badawczym oceny działalności, której istotą jest rozpatrywanie określonych
zjawisk i procesów finansowych odzwierciedlających efektywność działania całego
przedsiębiorstwa.7

W obecnej praktyce gospodarczej analiza finansowa obejmuje swym zakresem

całokształt zagadnień związanych z działalnością gospodarczą przedsiębiorstwa. Do
zagadnień tych należą: wynik finansowy, koszty i przychody ze sprzedaży, sytuacja
finansowa oraz majątkowa przedsiębiorstwa, analiza pozycji finansowej
przedsiębiorstwa. Syntetyczne ujęcie tych zagadnień umożliwia dokonanie szybkiego
pomiaru, oceny wyników i sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa. Wyniki uzyskane
w analizie finansowej znajdują powszechne zastosowanie w życiu gospodarczym.

Istotę analizy finansowej przedstawia rysunek 1.2.

Rysunek 1.2. Istota analizy finansowej

Źródło: Opracowanie własne.

Atrybuty współczesnej analizy finansowej można wskazać biorąc pod uwagę stan
wiedzy z nauki o przedsiębiorstwie, jego warunki funkcjonowania. Najważniejszymi
atrybutami są:8

7
E. Nowak, Analiza sprawozdań finansowych, s. 31
8
W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, s. 19, 20.
  przechodzenie do ocen wartościujących i wyjaśniających stan i zdarzenia
występujące w przedsiębiorstwie, a odchodzi się od ich opisów konstatujących,
 formułowanie wniosków na podstawie danych liczbowych zawartych
w sprawozdaniu finansowym, a także na podstawie opisów jakościowych
dotyczących np. analizy rynku,
 analizowanie występujących zjawisk i procesów nie tylko w przeszłości, ale
również objęcie analizą bieżącą działalność gospodarczą w celu stawiania
prognoz,
 rozpatrywanie osiągnięć przedsiębiorstwa na tle osiągnięć otoczenia.
Ujęcie ogólne współczesnej analizy finansowej obejmuje:9

 analizę efektywności ekonomicznej działalności przedsiębiorstwa,

 analizę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.

Analiza finansowa jest uważana jako najważniejsze narzędzie badawczym oceny

działalności jednostki gospodarczej. W literaturze przedmiot analizy finansowej jest
traktowany bardzo szeroko, na co wskazuje różnorodności definicji. Potwierdzenie
różnorodności poglądów w tej kwestii przedstawia tabela 1.1.10

9
M. Walczak, Prospektywna analiza finansowa w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,
Warszawa 1998r., s. 50
10
W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, s. 21-22.
Tabela 1.1 Analiza finansowa- poglądy różnych autorów

płynność finansowa, zadłużenie, zarządzanie aktywami,

B. Wersty rentowność, wartość rynkowa

majątek przedsiębiorstwa, źródła pokrycia majątku, zdolność

L. Bednarski płatnicza, przychody, koszty i wynik finansowy, organizacja i
metody gospodarowania

efektywność gospodarowania, płynność finansowa, zadłużenie

T. Waśniewski
ryzyko firm, aktywność ekonomiczna, rynek kapitałowy

dynamika działalności przedsiębiorstwa, opłacalność, płynność

W. Jeleń
finansowa, zwrotność kapitału, efektywność majątku

przychody, koszty własne, wynik finansowy, rentowność,

E. Kurtys
efektywność przedsięwzięć, stan finansowy

efektywność gospodarowania, siła dochodowa, rentowność,

J. Szczepaniak
sytuacja majątkowa, sytuacja finansowa

J. Skowroński efektywność działalności, płynność finansowa, rentowność

kapitałów, rentowność lokat kapitałowych
(koncepcje UE)

Źródło: Opracowanie własne

Poglądy wymienionych autorów na temat przedmiotu analizy finansowej są

zróżnicowane jednak dobrze charakteryzują, czym się zajmuje. Podkreśla się, że
przedmiotem analizy finansowej są takie wielkości ekonomiczne, które charakteryzują
działalność jednostki gospodarczej.

Zakres przedmiotowy analizy finansowej to:11

 zasoby majątkowe,
 stan finansowy,
 wyniki działalności jednostki gospodarczej.

11
E. Nowak, Analiza sprawozdań finansowych, s. 31.
Zasoby majątkowe to obok zasobów naturalnych element bogactwa narodowego.
Zasoby majątkowe to z jednej strony stan wyposażenia kraju w budynki, budowle oraz
urządzenia. Z drugiej strony zasoby majątkowe obejmują także wyposażenie
gospodarstw domowych w narzędzia pracy, przedmioty pracy oraz trwałe dobra
konsumpcyjne. Zasoby majątkowe to inaczej aktywa- „kontrolowane przez
przedsiębiorstwo zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w
wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki
korzyści ekonomicznych”.12
Stan finansowy jest ujęciem statycznym przedmiotu analizy. Ustala się go na
określony moment. Składa się on z trzech elementów : stan wyposażenia
przedsiębiorstwa w składniki majątku trwałego i obrotowego, środki zaangażowane w
inwestycje i wartości niematerialne oraz finansowe pokrycie tych składników z
kapitałów własnych lub obcych.

Wynik finansowy jest ujęciem dynamicznym i ustalany jest za pewien okres czasu
jako suma wyników narastających w ciągu miesiąca, kwartału lub roku. Wyniki
finansowe to zyski lub straty ujęte w wielkościach brutto lub netto. Mają na nie wpływ
takie czynniki jak: przychody ze sprzedaży, koszty własne, rozliczenia w formie
podatków, dotacje, dywidendy, itp. Osiągnięty wynik finansowy prowadzi do
dodatnich lub ujemnych zmian stanu finansowego przedsiębiorstwa. Jest to ścisła
zależność statystycznego i dynamicznego ujęcia przedmiotu analizy.13
W analizie sytuacji w przedsiębiorstwie równie ważny jest jej zakres czasowy,
przestrzenny i podmiotowy. Bardziej szczegółowy jej zakres i przedmiot przedstawia
rysunek 1.3.14

12
Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 roku, art. 3 ust. 1 pkt. 12
13
L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, s. 11
14
W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, s.23
Rysunek 1.3. Szczegółowy zakres i przedmiot analizy finansowej

Źródło: Opracowanie własne.

Przedmiot analizy finansowej zależy:15

 kto dokonuje analizy finansowej jednostki,

 w jakim celu zostaje przeprowadzona,
 jakimi dysponujemy danymi liczbowy.

15
W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, s.26
Obserwując proces łączenia się przedsiębiorstw należy wspomnieć o analizie
finansowej wewnętrznej i zewnętrznej. W analizie finansowej wewnętrznej
najważniejszą kwestią jest wyjaśnienie przyczyn niekorzystnych zmian badanego
problemu. Analiza wewnętrzna wymaga pogłębionych badań, wykorzystując dane
liczbowe ewidencji księgowej lub statystyki przedsiębiorstwa.

Głównym celem analizy finansowej jest dostarczenie użytkownikom odpowiednio

przetworzonych informacji analitycznych, które są następnie wykorzystywane przy
ocenie sytuacji jednostki gospodarczej oraz przy podejmowaniu racjonalnych
decyzji.16

1.2. Rodzaje analizy finansowej

Rosnąca w gospodarce rynkowej rola analizy finansowej powoduje, że w teorii

i praktyce zaczyna wyróżniać się ze względu na kryteria różne jej rodzaje.
Podstawowe kryteria podziału i rodzaje analizy finansowej przedstawia tabela 1.2.17

Tabela 1.2. Rodzaje analizy finansowej ze względu na kryteria

\
16
L. Bednarski, Analiza Finansowa w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 2001, s.10.
17
W. Gabrusewicz op. cit., s. 29.
  Analiza funkcjonalna
Przyjęta metoda badao
 Analiza kompleksowa
 Analiza decyzyjna

 Analiza całościowa
Zakres przedmiotowy badao  Analiza odcinkowa

 Analiza ogólna
Szczegółowośd badao
 Analiza szczegółowa

Forma badao  Analiza wskaźnikowa

 Analiza rozliczeniowa

 Analiza retrospektywna
Czas objęty analizą
 Analiza bieżąca
 Analiza prospektywna

 Analiza pojedynczego
Zakres przestrzenny badao przedsiębiorstwa
 Analiza
międzyzakładowa

 Analiza wewnętrzna
Przeznaczenie analizy
 Analiza zewnętrzna

Kryterium podziału Rodzaje analizy finansowej

Źródło: W. Gabrusewicz: Podstawy analizy finansowej, PWE, Warszawa 2005, s. 28

Jak wynika z tabeli 1.2 przyjmując za kryterium metodę badań wyróżnia się trzy
rodzaje analiz:
  analiza funkcyjna,
 analiza kompleksowa,
 analiza decyzyjna.

Analiza funkcjonalna jest zaliczana do najstarszych rodzajów analizy ekonomicznej i

analizy finansowej. Polega na badaniu odcinkowych zjawisk występujących w
przedsiębiorstwie, często bez dostatecznego ich powiązania z innymi zjawiskami.
Analiza ta może zostać przeprowadzona przez osoby odpowiedzialne za te zjawiska w
przedsiębiorstwie, a więc takie osoby, które dobrze znają dane zjawisko, bowiem to
pozwala na skrócenie czas jaki będziemy musieli poświęcić analizie.18

Analiza kompleksowa swoim zakresem obejmuje całość zjawisk jakie mają miejsce w
przedsiębiorstwie w określonym czasie we wzajemnych związkach i
uwarunkowaniach. Jeżeli chodzi o przeprowadzenie tej analizy to jest ona trudniejsza i
pochłania więcej czasu oraz wymaga całościowego spojrzenia na przedsiębiorstwo.
Każde ze zjawisk powinno być rozpatrywane z punktu widzenia końcowego celu
przedsiębiorstwa, z tego też powodu analiza ta jest doskonalszym narzędziem
poznania jak i oceny zjawisk gospodarczych, które zachodzą w przedsiębiorstwie.19

Analiza decyzyjna ukierunkowana jest na dostarczenie informacji, które ułatwiają

podjęcie odpowiedniej decyzji w przedsiębiorstwie. Bada ona zjawiska w układzie
przyczynowo-skutkowym oraz chronologicznym, ponieważ chodzi o odpowiedź na
pytanie: jaką decyzję należy podjąć, by jej skutki wpłynęły pozytywnie na wyniki
przedsiębiorstwa. Zakres tej analizy zależy zarówno od charakteru jak i złożoności
problemu, który jest rozpatrywany.20

Inne kryterium podziału, jakim jest zakres zagadnień objętych analizą wyróżniamy:

18
W. Gabrusewicz: Podstawy analizy finansowej, PWE, Warszawa 2005, s. 28-29
19
Tamże, s. 30
20
Tamże, s.30
  analiza całościowa,
 analiza odcinkowa (problemowa, częściowa).

Analiza całościowa dotyczy wszystkich zjawisk występujących w przedsiębiorstwie.

W zależności od jej celów mogą być zastosowane badania o charakterze ogólnym lub
szczegółowym. Badania ogólne obejmują całościowe wyniki przedsiębiorstwa,
natomiast szczegółowe zajmują się konkretnymi problemami, uwidaczniają źródła
sukcesów i przyczyny niepowodzeń.

Analiza odcinkowa polega na odrębnym badaniu rożnych dziedzin działalności np.:

produkcji, kosztów. Przy badaniach odcinkowych zawęża się wpływ czynników
kształtujących badane zjawisko do bliskich zależności, bez stwierdzania następstw w
innych dziedzinach działalności. Różni się od analizy całościowej innym przedziałem
czasu.

Stopień szczegółowości badań jest podstawą podziału na:

 analiza ogólna,
 analiza szczegółowa.

Analiza ogólna obejmuje całokształt działalności, której prace badawcze opierają się
na wąskiej grupie odpowiednio dobranych wskaźników syntetycznych. Stanowi ona
podstawę do podejmowania bieżących oraz rozwojowych decyzji dotyczących całego
przedsiębiorstwa.

Analiza szczegółowa polega na badaniu określonego odcinka działalności, względnie

określonego problemu, w sposób szczegółowy, oparty na szerokim zakresie informacji
i wskaźników umożliwiających uchwycenie zależności przyczynowo-skutkowych
między badanymi zjawiskami. Jej wadą jest duża czasochłonność.
Forma prowadzenia badań jest kolejnym kryterium dzielące analizę finansową na:

 analizę wskaźnikową,
 analizę rozliczeniową.

Analiza wskaźnikowa dostarcza informacji o sytuacji finansowej i wynikach

działalności gospodarczej badanej firmy na podstawie zbioru wskaźników logicznie ze
sobą powiązanych. Aby przy pomocy analizy wskaźnikowej móc dokonać
prawidłowej oceny analizowanych zjawisk ważne jest przestrzeganie procedury
postępowania.

Analizę rozliczeniową charakteryzuje większa wartość poznawcza, która polega na

badaniu i ocenie związków i współzależności występującymi między poszczególnymi
zjawiskami. Dzięki temu możliwa jest identyfikacja czynników kształtujących badane
procesy i zjawiska oraz pełniejsza ocena ich oddziaływania na wyniki działalności
jednostki gospodarczej.21

Ze względu na czas objęty analizą można podzielić ją na:

 Analizę retrospektywną (ex post),

 Analizę bieżącą (operatywna),
 Analizę prospektywną (ex ante).
Analiza ex post (retrospektywna) jest jedną z najlepiej opracowanych rodzajów
analizy ekonomicznej. Jej głównym celem jest przeprowadzenie badań strukturalnych
oraz przyczynowych w odniesieniu do zdarzeń, które wcześniej miały miejsce w
gospodarce w określonym przedziale czasu. Wyniki tej analizy pozwalają wyjaśnić
zmiany, jakie nastąpiły w przedsiębiorstwie jako całości, ale także w poszczególnych
jego okresach jego działalności. Ponadto otrzymane wyniki pomogą nam zapobiec
niepożądanym zmianom, które mogą mieć miejsce w przyszłości oraz pozwolą nam na
utrwalenie korzystnych tendencji w zarządzaniu obiektami gospodarczymi.22

21
W. Gabrusewicz, op. cit., s. 31.
22
L. Bednarski, J. Duraj, E. Kurtys, T. Waśniewski, B. Wersty: Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa,
Akademia Ekonomiczna Wrocław 1998 s. 14
Analiza bieżąca ma na celu przygotowanie informacji analitycznych o procesach i
zjawiskach
gospodarczych, ich wynikach w relatywnie krótkich odcinkach czasu – zmiana, dzień,
dekada. Analizę tę wykorzystuje się przede wszystkim w tych ogniwach
przedsiębiorstwa, gdzie prawidłowy przebieg procesów ma ważne znaczenie z punktu
widzenia ostatecznych wyników pracy przedsiębiorstwa

Analiza ex ante pozwala nam na ustalenie wyników przewidywanych procesów

gospodarczych we wszystkich dziedzinach działalności oraz w całym
przedsiębiorstwie. Jednocześnie uwzględnia czynniki, które działały wcześniej i te,
które mogą pojawić się w przyszłości. Analizę tą wykorzystuje się we wszystkich
procesach decyzyjnych, a w szczególności w procesie planowania. Pozwala nam ona
na ustalenie skutków rozpatrywanych wariantów planistycznych, a także daje nam
możliwość nakreślenia w miarę wyraźnego obrazu gospodarczego przedsiębiorstwa
dla każdego wariantu działania.23

1.3. Metody analizy finansowej

Istnieją różne definicje pojęcia „metoda”. Każdy autor definiuje ją w inny sposoby.
S. Kamiński definiuje metodę jako: „ powtarzalny sposób działania zwiększający jego
sprawność, sposób, który jest wyznaczony za pomocą spójnego zbioru reguł”,
„ świadomie i systematycznie stosowany, wzorcowy dobór i układ elementarnych
czynności”.24 S. Nowak definiuje metodę jako: „ określony, powtarzalny i wyuczalny
sposób- schemat lub wzór- postępowania, świadomie skierowanego na realizację
pewnego celu poprzez dobór środków odpowiednich do tego celu”.25 Jeszcze inną
definicję metody przedstawia Z. Hajduk: „ Metoda = sposób postępowania- określony
przez pewne dyrektywy, reguły, wytyczne; - powtarzalny, systematyczny; - stosowany

23
L. Bednarski, J. Duraj, E. Kurtys, T. Waśniewski, B. Wersty: Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa,
Akademia Ekonomiczna Wrocław 1998 s. 14-15
24
S. Kamiński: Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk, Lublin 1992, s. 201
25
S. Nowak: Metodologia badań społecznych, Warszawa 1985, s. 19
celowo i świadomie; - zawierający element normatywny, wartościujący ( jak należy
postępować)”.26

Analiza finansowa posługuje się metodami ogólnymi i szczegółowymi. Metody ogólne

są oparte na poprawnym myśleniu, kojarzeniu faktów i skutków oraz na wyciągnięciu
prawidłowych wniosków. Metody te opierają się więc na zasadach logiki. Metody
szczegółowe są pogłębieniem metod ogólnych, pozwalają one na ustalenie zmian
rozpatrywanych zjawisk, wyjaśnieniu przyczyn i skutków tych zmian oraz na
rozpatrywaniu zależności, które występują między analizowanymi zjawiskami. 27

W analizie finansowej wykorzystywane są 3 podstawowe metody ogólne: 28

 metoda indukcji,
 metoda dedukcji,
 metoda redukcji.

Za podstawowe kryterium pozwalające rozróżnić te metody służy kolejność

rozpatrywanych zjawisk.
W metodzie indukcyjnej analizę rozpoczyna się od zjawisk szczegółowych,
elementarnych, przyczynowych i stopniowo przechodzi się do uogólnień i wniosków,
jako syntezy procesu analitycznego. Metodę indukcyjną zamiennie nazywa się metodą
scalania, ponieważ cechuje ją następujący przebieg:29

od szczegółu do ogółu

od czynników do wyników

od przyczyn do skutków

Źródło: W. Gabrusewicz: Podstawy analizy finansowej, PWE, Warszawa 2005, s. 37

26
Z. Hajduk: Ogólna metodologia nauk, Lublin 2001, s. 104-107
27
W. Gabrusewicz: Podstawy analizy finansowej, PWE, Warszawa 2005, s. 37
28
Tamże, s. 37
29
Tamże, s. 37
Istotą metody indukcyjnej jest formułowanie uogólnień na podstawie szczegółowego
rozpoznania zjawisk cząstkowych. Analiza przeprowadzona przy pomocy metody
indukcyjnej rozpoczyna się od zbadania wszystkich obszarów działalności
przedsiębiorstwa, wykorzystania zaangażowanych czynników i następnie ustalenia
jaki wpływ ma gospodarowanie tymi czynnikami na wynik finansowy
przedsiębiorstwa.30

Metoda dedukcji przyjmuje kierunek odwrotny niż metoda indukcji, bowiem

wychodzi ona od ogólnego sformułowania problemu badawczego w ujęciu
syntetycznym i stopniowo przechodzi do szczegółów, które pozwalają objaśnić
przyczyny jak i skutki zmian jakie miały miejsce w zjawiskach ogólnych.31

od ogółu do szczegółu

od wyników do czynników

od skutków do przyczyn

Źródło: W. Gabrusewicz: Podstawy analizy finansowej, PWE, Warszawa 2005, s. 37

Metoda dedukcyjna rozpoczyna analizę finansową od analizy wyników finansowych,

następnie bada czynniki, które miały istotny wpływ na wielkość i zmianę wyniku
finansowego.32

30
W. Gabrusewicz: Podstawy analizy finansowej, PWE, Warszawa 2005, s. 37-38
31
Tamże, s. 38
32
Tamże, s. 38
Metoda redukcji zwana także metodą weryfikacji składa się z trzech elementów:33

1. sformułowania tez i wniosków syntezy wstępnej,

2. zweryfikowanie prawdziwości tez i wniosków wstępnych w postępowaniu
analitycznym,
3. podsumowania ustaleń dokonanych w trakcie weryfikacji i sformułowania
syntezy końcowej.
Metoda redukcji wymaga sformułowania problemu, przeprowadzeniu badań
analitycznych, które potwierdzą lub odrzucą wstępne ustalenia, konieczna jest
także synteza końcowa. Metoda ta charakteryzuje się tym, że jest trudna w
stosowaniu, a od analityka wymaga dobrej znajomości zagadnień funkcjonowania
przedsiębiorstwa, a także dobrego opanowania warsztatu badawczego.34
Metody ogólne wskazują nam jaki kierunek badań został przyjęty. Specyfikacja
poszczególnych problemów badawczych wymaga zastosowania prawidłowo
dobranych metod szczegółowych, które pozwalają na opis badanego zjawiska oraz na
badania o charakterze przyczynowym.35

Szczegółowe metody analizy finansowej najczęściej dzieli się na:36

 metody analizy jakościowej,

 metody analizy ilościowej.

Zaliczane do metod szczegółowych, metody analizy jakościowej (zwane również

metodami opisowymi), przedstawiają badane związki i zależności w formie opisowej,
werbalnej, bez prób nadawania im ilościowego niezależnego wyrazu. Polegają
głównie na opisie wielkości, dynamiki i struktury rozpatrywanych zjawisk. Zaletą
omawianych metod jest ich prostota i związana z tym duża łatwość w praktycznym ich
stosowaniu. Ich wadą natomiast jest to, że nie pozwalają na dokładną kwalifikację
zależności istniejących pomiędzy badanymi zjawiskami. Pomimo wad metody

33
W. Gabrusewicz: Podstawy analizy finansowej, PWE, Warszawa 2005, s. 39
34
Tamże, s. 39
35
Tamże, s. 39
36
Tamże, s. 40
jakościowe powinny być w dalszym ciągu stosowane w analizie, lecz głównie we
wstępnej jej fazie.37
Zdecydowaną przewagę nad metodami jakościowymi mają metody ilościowe. Wyniki
osiągnięte za pomocą metod jakościowych wynikają z doświadczenia badacza oraz
jego wiedzy. W analizie finansowej zastosowanie znajduje wiele metod ilościowych.

Dokonując podziału ze względu na stopień wnikliwości można wyróżnić metody:38

 metody porównań,
 metody deterministyczne,
 metody stochastyczne.

Metoda porównań (metoda odchyleń) polega na porównaniu badanych zjawisk z

innymi wielkościami oraz ustaleniu różnic między cechami porównywanych zjawisk.
W metodzie tej ocenia się zawsze przynajmniej dwie kategorie liczb. Jedna wyraża
stan faktyczny, a druga stanowi podstawę porównań. W rezultacie otrzymuje się
różnice dodatnie lub ujemne – zachodzące pomiędzy porównywanymi wielkościami.
Przedmiotem porównań mogą być liczby względne i bezwzględne. Proste porównania
polegają na obliczeniu różnic w porównywalnych zjawiskach, lecz uzyskane
odchylenia nie stanowią podstawy do oceny zaistniałych przyczyn, przez co nie mają
wartości poznawczej. Ocena opisowa oparta na przypuszczeniach nie pozwala na
właściwą ocenę zarówno przyczyn pierwotnych występowania odchyleń, jak i
wtórnych dotyczących stopnia oddziaływania.

W takim wypadku konieczne jest przeprowadzenie analizy przyczynowej, w której

zakłada się szczegółowe i wymierne określenie wpływu poszczególnych czynników na
powstałe odchylenia39.

37
W. Gabrusewicz, op. cit., s. 36-40.
38
W. Gabrusewicz: Podstawy analizy finansowej, PWE, Warszawa 2005, s. 41
39
L. Bednarski, R. Borowiecki, J. Duraj, K. Kurtys, T. Waśniewski, B. Wersty, op. cit., s. 32.
Metody deterministyczne mają za zadanie ustalić, jaka część odchylenia badanej
wielkości ekonomicznej wynika z działania poszczególnych czynników. Z góry są
oznaczone zarówno postać zależności, jak też rodzaj i liczba czynników określających
tę wielkość. Do podstawowych metod deterministycznych, wykorzystywanych
powszechnie w analizie finansowej, należą: metoda podstawień łańcuchowych,
metoda różnicowania, metoda różnic cząstkowych, metoda funkcyjna, metoda
logarytmiczna40.

Metody stochastyczne są bardziej precyzyjne niż metody deterministyczne, ponieważ

uwzględnia się w nich nie tylko wpływ czynników podstawowych na badane zjawisko,
ale także oddziaływanie czynników drugorzędnych i przypadkowych. Liczba
czynników wynika z przeprowadzonego rozpoznania w analizie wstępnej. Metody
stochastyczne pozwalają na szersze ujęcie związków między zjawiskami
gospodarczymi i ściślejsze przypisanie im ilościowego wyrazu.41

1.4. Charakterystyka sprawozdań finansowych wykorzystywanych jako źródła

informacji w analizach finansowych

Sprawozdania finansowe jednostki stanowią końcowy produkt systemu rachunkowości

finansowej, są one efektem pomiaru działalności prowadzonej przez jednostkę. Ich
celem jest dostarczenie informacji dla decyzji ekonomicznych. Sprawozdania
finansowe powinny dotyczyć rzeczywistości gospodarczej przedsiębiorstwa, które
zawierają posegregowane, przetworzone dane o zdarzeniach gospodarczych i
transakcjach.

Wyniki analizy finansowej są zależne od rodzaju, zawartości i jakości materiałów

źródłowych. Jeżeli podstawą do podjęcia decyzji będą materiały niekompletne,
niewiarygodne czy niestarannie zweryfikowane uniemożliwią wyprowadzenie
poprawnych wniosków.

40
Sprawozdania finansowe i ich analiza. Analiza finansowa, red. B. Micherda 2005, Stowarzyszenie
Księgowych w Polsce, Warszawa 2005, s. 28.
41
https://docs.google.com/metodystochastyczne
Materiały źródłowe analizy finansowej można podzielić na:42

 materiały wewnętrzne, które zawierają informacje pochodzące z wewnątrz

przedsiębiorstwa,
 materiały zewnętrzne, które informują o otoczeniu, czyli zewnętrznych
warunkach funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Głównym źródłem danych o przedsiębiorstwie są materiały wewnętrzne, które mogą

mieć charakter ewidencyjny i pozaewidencyjny. Zasadnicze znaczenie mają materiały
ewidencyjne, gdyż są wynikiem przyjętych zasad ewidencji ekonomicznej. Zasady
ewidencyjne funkcjonujące w przedsiębiorstwie są uregulowane obligatoryjnym
przepisami prawa, mogą również wynikać z wewnętrznych zasad ewidencyjnych
służących wewnętrznemu zarządzaniu. Wśród materiałów ewidencyjnych można
wyróżnić: pierwotną i wtórną dokumentację operacji gospodarczych, analityczne i
syntetyczne urządzenia ewidencyjne, sprawozdawczość opartą na treściach
wynikających z zapisów dokonanych w urządzeniach ewidencyjnych.

Materiały źródłowe pozaewidencyjne mają charakter pomocniczy, uzupełniający,

jednakże ich brak lub niekompletność może utrudnić lub uniemożliwić
przeprowadzenie analizy w wybranym zakresie. Dane pozaewidencyjne obejmują43:

 wyniki poprzednich analiz,

 opracowane dane postulowane, a także pozostałe dane postulowane,
 protokoły z przeprowadzonych kontroli i rewizji zarówno przez organy
zewnętrzne jak i zewnętrzne, a także wnioski po kontrolne,
 protokoły z posiedzeń zarządu i rad nadzorczych,
 informacje pochodzące od kompetentnych pracowników.

42
W. Gabrusewicz, 2007, s. 34.
43
M. Walczak, Analiza finansowa w zarządzaniu, Difin, Warszawa 2007, s. 72.
Do oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa wykorzystywane są także materiały
zewnętrzne dotyczące jego otoczenia. Dostarczają one informacji wyjaśniających
uwarunkowania danej działalności oraz umożliwiają porównania z wynikami innych
podmiotów funkcjonujących w otoczeniu rynkowym, co pozwala ocenić skale sukcesu
lub porażki finansowej firmy. Typowym ewidencyjnym materiałem źródłowym
wykorzystywanym w analizie jest sprawozdawczość przedsiębiorstwa.

Klasyfikowana może być według różnych kryteriów:44

 częstotliwości sporządzania sprawozdań,

 odbiorców sprawozdań,
 obowiązku sporządzania sprawozdań,
 zakresu przedmiotowego.

Obowiązku jednostki jest przygotowanie w jednostce dokumentów sprawozdawczych.

Sprawozdania te są obligatoryjne, wymagane regulacjami prawnymi dotyczącymi
między innymi ustawy o rachunkowości, statystyki finansowej, obrotu giełdowego.

W zależności od zakresu przedmiotowego danych źródłowych sprawozdawczość

dzieli się na rzeczową i finansową. Sprawozdawczość rzeczowa stanowi materiały
źródłowe do analizy techniczno – ekonomicznej, natomiast sprawozdawczość
finansowa służy przede wszystkim potrzebom analizy finansowej. Zakres
przedmiotowy sprawozdawczości wyniki z charakteru prowadzonej działalności, jego
struktury organizacyjnej i powiązań kapitałowych. Sporządzany jest z różną
częstotliwością i szczegółowością.

44
E. Siemińska, Finansowa kondycja firmy, Warszawa 2003, s. 41.
By dokonad oceny działalności każdego przedsiębiorstwa niezbędne jest roczne sprawozdanie
finansowe. Zgodnie z art. 45 ustawy o rachunkowości Sprawozdanie finansowe powinno
obejmowad:45

1) bilans,

2) rachunek zysków i strat,

3) informacje dodatkowe, obejmujące wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz

dodatkowe informacje i objaśnienia.

Do pozostałych sprawozdao finansowych potrzebnych do oceny finansowej przedsiębiorstwa należy:

 pozostała sprawozdawczośd sporządzana głównie na rzecz GUS,

 księgi rachunkowe przedsiębiorstwa ) zestawienia obrotów i sald na kontach
syntetycznych),
 dokumenty dotyczące różnych obszarów funkcjonowania przedsiębiorstwa,
 oświadczenia podatkowe, sprawozdania i wnioski pokontrolne, wyniki inwentaryzacji,
 plany gospodarcze przedsiębiorstw, ich programy rozwojowe, wykonywane wcześniej
bieżące analizy odcinkowe i okresowe,
 rozmowy i dyskusje z przedstawicielami kadry kierowniczej,
 informacje zewnętrzne dotyczące otoczenia przedsiębiorstwa pochodzące ze źródeł: GUS
i WUS, itp.

Bardzo istotne jest by zachowywać przejrzystości, rzetelności, wiarygodności i

porównywalności informacji, bowiem sprawozdawczość podlega regulacji prawnej. Podstawą
tej regulacji jest kodeks handlowy, prawo podatkowe, ustawa o rachunkowości oraz przepisy i
ustalenia określane przez Ministerstwo Finansów czy Główny Urząd Statystyczny46.

45
Ustawa z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości, art. 45, ust. 2.
46
Z. Leszczyński, A. Skowronek-Mielczarek op. cit., s. 20.
 Podstawowe zasady sporządzania sprawozdań finansowych47:

 zasada memoriału – w księgach rachunkowych jednostki należy ująć koszty i

przychody dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty.
 zasada współmierności – do aktywów lub pasywów należy zaliczad przychody lub koszty
dotyczące przyszłych okresów oraz przypadające na ten okres sprawozdawczy koszty,
które jeszcze nie zostały poniesione,
 zasada kontynuacji działania - domniemanie, że jednostka będzie kontynuowała
działalnośd w dającej się przewidzied przyszłości,
 zasada ostrożnej wyceny – zgodnie z tą zasadą: elementy zysku mogą byd zaliczone po ich
zrealizowaniu, koszty należy wykazad nawet takie, które zostaną uprawdopodobnione,
składniki majątku wycenia się po cenach historycznych niw wyższych od cen rynkowych.
 zasada ciągłości (porównywalności) - zakłada stałe stosowanie z okresu na okres, raz
przyjętych zasad w celu zapewnienia porównywalności danych,
 zasada istotności - sprawozdaniu muszą byd wykazane wszystkie pozycje, które mają
istotne znaczenie dla oceny jednostki i zdarzeo gospodarczych oraz dla podejmowania
decyzji,
 zasada indywidualnej wyceny (niekompensowania) - wymaga oddzielnej wyceny każdego
poszczególnego składnika aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów.
Istotną rolę odgrywa dobór i weryfikacja materiałów źródłowych, ponieważ są one jednymi
z podstawowych elementów mówiących o jakości przeprowadzonej analizy. Zły
i niekompletny dobór materiałów może doprowadzid do błędnych ustaleo, a co za tym idzie,
podjęcie nieskutecznego działania. Informacje do przygotowania analizy powinny dotyczyd kilku
okresów, ponieważ tylko wtedy będzie zachowany warunek porównawczy badanych zjawisk oraz
będzie istniała możliwośd określenia tendencji rozwoju poszczególnych zjawisk.

1.4.1. Bilans

Głównym sprawozdaniem i zarazem najważniejszym źródłem informacji do przeprowadzenia

analizy finansowej w przedsiębiorstwie jest bilans. Obejmuje on wartościowe zestawienie aktywów
i pasywów badanego przedsiębiorstwa na określony dzieo (moment bilansowy). Bilans stanowi
podstawę sprawozdania finansowego jednostki gospodarczej, nieprzerwanie jest on przedmiotem
badao naukowych dotyczących prawidłowości, odzwierciedlania majątku, układu poszczególnych

47
Rachunkowość finansowa przedsiębiorstwa według polskiego prawa bilansowego oraz Dyrektyw UE i
MSR/MSSF część 1, praca zbiorowa pod redakcją K. Sawickiego, EKSPERT Wydawnictwo i Doradztwo,
Wrocław 2009, s. 21-22.
pozycji, problematyki ustalania zasad wyceny aktywów i pasywów, wyrażania realnej wielkości
wyniku finansowego itp.48

Bilans przedstawia nam wszystkie składniki majątkowe firmy po jednej stronie oraz źródła ich
finansowania po drugiej. Suma wszystkich będących w dyspozycji firmy składników majątkowych jest
równa sumie źródeł ich finansowania (aktywa=pasywa). Zarówno strona aktywów jak i pasywów są
uporządkowane w następujący sposób:

 aktywa - uszeregowane według stopnia płynności, tj. od najmniej do najbardziej płynnych,

 pasywa – według terminu wymagalności tj. od kapitałów własnych do zobowiązao
krótkoterminowych49.

To syntetyczne zestawienie obrazuje nam sytuację finansową jednostki w danym momencie czasu, tj.
w dniu, na który został sporządzony. Dane z bilansów sporządzanych dla kilku kolejnych okresów (lat)
mogą stad się przedmiotem interesującej analizy (także w ujęciu dynamicznym). Wielkości
prezentowane w bilansie są danymi zagregowanymi, odzwierciedlającymi rezultaty podjętych w
firmie decyzji inwestycyjnych, operacyjnych czy finansowych, oraz zdarzeo gospodarczych, jakie
wystąpiły w okresie sprawozdawczym. Wszystkie pozycje bilansu wymagają zatwierdzenia i
uzgodnieniu ze stanem faktycznym w drodze inwentaryzacji, wówczas istnieje podstawa do uznania
bilansu za rzetelny, prawidłowy i wiarygodny dokument.

Jako jedną z charakterystycznych cech bilansu można uznad fakt, iż przedstawiany w nim stan na
koniec okresu obrachunkowego (na ogół jest to koniec roku kalendarzowego) jest zarazem stanem
otwarcia w następnym okresie obrachunkowym. Kolejną cechą charakterystyczną bilansu jest
równowaga aktywów i pasywów (majątku i kapitałów).

Podstawowe pozycje majątku i źródeł ich finansowania

w przedsiębiorstwie przedstawia Tabela 1.3.

48
T. Waśniewski W. Skoczylas op. cit., s. 86.
49
A. Rutkowski, Zarządzanie finansami, PWE, Warszawa 2002, s. 30.
Tabela 1.3. Uproszczony bilans dla jednostek innych niż banki i zakłady
ubezpieczeniowe

Aktywa Pasywa

A. Aktywa trwałe A. Kapitał (fundusz) własny

I. Wartości niematerialne i prawne I. Kapitał (fundusz) podstawowy

II. Rzeczowe aktywa trwałe II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy

(wielkośd ujemna)
III. Należności długoterminowe
III. Udziały (akcje) własne (wielkośd ujemna)
IV. Inwestycje długoterminowe
IV. Kapitał (fundusz) zapasowy
V. Długoterminowe rozliczenia
międzyokresowe V. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny

VI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe

VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych

VIII. Zysk (strata) netto

IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego

(wielkośd ujemna)

B. Aktywa obrotowe
B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania

I. Zapasy
I. Rezerwy na zobowiązania
II. Należności krótkoterminowe
II. Zobowiązania długoterminowe
III. Inwestycje krótkoterminowe
III. Zobowiązania krótkoterminowe
IV. Krótkoterminowe rozliczenia
IV. Rozliczenia międzyokresowe
międzyokresowe

Aktywa razem Pasywa razem

Źródło: S. Koc, T. Fołta, J. Godlewska; Bilans 2004, Grapa Wydawnicza INDOR Sp. z o.o., Warszawa
2005,s. 32.
Zasoby majątkowe, to kontrolowane przez jednostkę aktywa o wiarygodnie określonej
wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości
wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Aktywa, to te zasoby majątkowe, nad
którymi jednostka sprawuje kontrolę, i które służą jej do osiągania korzyści w formie
dopływu gotówki lub jej ekwiwalentów oraz zabezpieczenia pretensji wierzycieli.
Obejmują one majątek trwały to jest długoterminowe finansowe lokaty pieniężne i
rzeczowe, a zwłaszcza środki trwałe, wyposażenie oraz prawa i majątek obrotowy,
głównie zapasy, należności a także środki pieniężne.

Istota i funkcje aktywów trwałych i obrotowych powodują, że niezwykle ważna jest analiza sytuacji
majątkowej przedsiębiorstwa, której głównym celem jest:50

 dokonanie klasyfikacji i ustalenie najważniejszych cech posiadanego majątku,

 badanie wielkości i zmian zasobów majątku w czasie,
 rozpatrzenie struktury zasobów majątkowych przedsiębiorstwa.

Aktywa trwałe zaangażowane są w przedsiębiorstwie przez okres powyżej 1 roku, z

tego też względu uważa się je za mało elastyczne i obciążone są dużym ryzykiem.
Nakłady na inwestycje ponoszone są w momencie rozpoczęcia ich realizacji lub nawet
przed i niema nigdy pewności, czy nastąpi ich pełny zwrot z bieżących wpływów
działalności gospodarczej. W przeciwieństwie do aktywów trwałych, które spełniają
pośrednią rolę w procesie osiągania gotówki, aktywa obrotowe uczestniczą w nim w
sposób bezpośredni. Wchodzą one do procesu gospodarczego i tam też podlegają
stałym przemianom oraz wymianom, przynosząc nadwyżkę środków pieniężnych.
Czas przebywania poszczególnych zasobów aktywów obrotowych jest uzależniony od
charakteru procesu produkcyjnego, terminowości regulowania rozrachunków itd. Z
reguły czas ten jest względnie krótki. Rozchód zasobów majątkowych musi być
uzupełniony odpowiednim przychodem, co stwarza możliwość ciągłego
dostosowywania wielkości tych składników do stopnia wykorzystywanych zdolności
produkcyjnych.

50
W. Gabrusewicz: Podstawy analizy finansowej, PWE, Warszawa 2005r., s. 64
 Aktywa obrotowe obejmują:

 aktywa rzeczowe – zapasy materiałów, towarów, produktów gotowych i nie zakooczonych,

przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu normalnego
cyklu operacyjnego właściwego dla danej jednostki,
 należności krótkoterminowe - oznaczają kwoty pieniężne należne danemu podmiotowi
gospodarczemu od innych podmiotów lub osób fizycznych, z terminem zapłaty nie przekraczającym
jednego roku z różnych tytułów (np. dostaw i usług, podatków, składek ubezpieczeo społecznych,
zaciągniętych pożyczek) oraz należności dochodzono przez przedsiębiorstwo w sądzie (roszczenia
sporne),
 aktywa finansowe – m.in. udziały i akcje, inne papiery wartościowe, udzielone pożyczki i inne
inwestycje krótkoterminowe, aktywa pieniężne (środki pieniężne oraz odsetki naliczone od aktywów
finansowych),
 krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe kosztów – rozliczenia wcześniej poniesionych
wydatków w miesiącach następnych zgodnie z zasadą współmierności ponoszonych kosztów i
uzyskiwanych przychodów np. prenumerata czasopism, dzierżawa mieszkania z góry.
Wszystkie składniki majątku muszą mied odpowiednie źródła finansowania. Określają one, kto i na
jakich warunkach wyposażył przedsiębiorstwo w środki gospodarcze. Źródła finansowania majątku -
dzieli się na kapitał własny oraz zobowiązania i rezerwy na zobowiązania.

Kapitał własny składa się z kapitału (funduszu) podstawowego (zakładowego), kapitału (funduszu)
zapasowego, kapitału (funduszu) z aktualizacji wyceny, pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe.
Kapitał podstawowy korygowany jest o należne wpłaty na ten kapitał oraz o udziały (akcje) własne.
Kapitał z aktualizacji wyceny zawiera skutki ewentualnej aktualizacji wyceny środków trwałych a
także skutki wyrażenia w cenach rynkowych inwestycji zaliczanych do aktywów trwałych, czyli
nieruchomości, praw, papierów wartościowych i różnice kursowe. Do kapitału własnego zalicza się
również zysk (stratę) z lat ubiegłych, zysk (stratę) netto, odpisy z zysku netto w ciągu roku
obrotowego (wielkośd ujemna).

Drugim - obok kapitałów własnych - najważniejszym źródłem finansowania są zobowiązania. Do

kategorii tej zalicza się:

 rezerwy na zobowiązania z uwzględnieniem nowej pozycji rezerwy na świadczenia emerytalne

i podobne z dalszym podziałem na długo- i krótkookresowe,
 zobowiązania długoterminowe (o okresie spłaty dłuższym niż rok, czyli: kredyty, pożyczki,
wyemitowane obligacje itp.),
  zobowiązania krótkoterminowe: kredyty kupieckie, krótkoterminowe kredyty bankowe,
krótkoterminowe papiery dłużne wyemitowane przez spółkę, zobowiązania
z tytułu wynagrodzeo, wobec ZUS itp.

rozliczenia międzyokresowe bierne przychodów i kosztów, które obejmują ujemną
wartośd firmy51.
Bilans dostarcza informacji o wielkości i strukturze majątku, płynności tego majątku, jego
rentowności a także o wielkości i charakterze zadłużenia oraz o dostosowaniu struktury majątku.
Informacje o strukturze finansowej są pomocne przy przewidywaniu przyszłych potrzeb kredytowych
i prognozowaniu sposobu, w jaki przyszłe zyski i przepływy środków pieniężnych rozdzielone zostaną
pomiędzy osoby zaangażowane finansowo w jednostkę. Pomocne są również przy przewidywaniu
zdolności firmy do dalszego pozyskania źródeł finansowania.

Bilans przedstawia obraz sytuacji majątkowej, finansowej i dochodowej jednostki gospodarczej,

zatem posiada dużą wartośd poznawczą.

1.4.2. Rachunek zysków i strat

Rachunek zysków i strat (rachunek wyników) to kolejne z podstawowych sprawozdao

finansowych, sporządzane przez każde przedsiębiorstwo, przedstawiające jego sposób wypracowania
wyniku finansowego.

Rachunek wyników przedstawia zdolnośd firmy do generowania zysków

i samofinansowania, prezentuje strumienie pieniężne. Rachunek wyników zestawia strumienie
przychodów uzyskanych w firmie ze sprzedaży wyrobów i usług bądź towarów w ramach
prowadzonej działalności handlowej oraz przychodów uzyskanych z przeprowadzenia operacji
finansowych i kosztów tej działalności.
W klasycznym rachunku wyników po jednej stronie są przychody, które zwiększają powiększające
wynik finansowy, po drugiej natomiast rozchody (koszty), wpływające ujemnie na generowane
zyski52.

Rachunek zysków i strat może byd sporządzony w wariancie porównawczym lub w wariancie
kalkulacyjnym.

Warianty rachunku zysków i strat różnią się między sobą sposobem ujmowania kosztów. W
wariancie porównawczym koszty ujmuje się według rodzajów
z uwzględnieniem zmiany stanu produktów. W tym wariancie ujmuje się wszystkie koszty, jakie

51
T. Waśniewski, w. Skoczylas, Teoria i praktyka analizy finansowej w przedsiębiorstwie, Fundacja Rozwoju
Rachunkowości w Polsce, Warszawa 2002, s. 86.
52
T. Waśniewski, W. Skoczylas op. cit., s. 93-94.
zostały poniesione przez przedsiębiorstwo w danym okresie sprawozdawczy. Natomiast w wariancie
kalkulacyjnym ustala się koszty wytworzenia sprzedanych produktów, a oddzielnie wykazuje się
koszty sprzedaży i koszty ogólnego zarządu

Strukturę rachunku zysków i strat według załącznika do ustawy o rachunkowości przedstawia

tabela 1.4.

Pozostałe przychody operacyjne stanowią przychody operacyjne, które nie dotyczą zwykłej
działalności jednostki. Zalicza się tu, oprócz wymienionych w tabeli 1.4. m.in.: przychody związane z
działalnością socjalną, otrzymane odszkodowania, kary, grzywny, darowizny.

Przychody finansowe obejmują: dywidendy i udziały w zyskach, odsetki, zysk ze zbycia

inwestycji, aktualizacja wartości inwestycji, nadwyżkę dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi,
rozwiązanie rezerw.

Do kosztów według rodzaju zalicza się: wartośd sprzedanych towarów i materiałów, zużycie
materiałów i energii, usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia, ubezpieczenia społeczne i inne
świadczenia, amortyzacja, pozostałe koszty rodzajowe. Usługi obce obejmują usługi takie jak:
remonty, konserwacje, usługi transportowe, pocztowo-telekomunikacyjne, koszty wynajmu
urządzeo, leasing operacyjny, itp. W skład kosztów pozostałych zalicza się: koszty podróży
służbowych, reprezentacji i reklamy.

W rachunku zysków i strat ustala się pięd rodzajów wyniku finansowego (zysku lub straty):

● wynik ze sprzedaży – różnica pomiędzy przychodami ze sprzedaży i zrównanymi

z nimi a kosztami działalności operacyjnej,

● wynik z działalności operacyjnej – wynik na sprzedaży skorygowany o różnicę pomiędzy

pozostałymi kosztami operacyjnymi,

● wynik z działalności gospodarczej – wynik na działalności operacyjnej powiększony

Tabela 1.4. Rachunek zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym i porównawczym

WARIANT KALKULACYJNY WARIANT PORÓWNAWCZY

A. Przychody netto ze sprzedaży produktów, A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi,
towarów i materiałów, w tym: w tym:

- od jednostek powiązanych - od jednostek powiązanych

I. Przychody netto ze sprzedaży produktów I. Przychody netto ze sprzedaży produktów

II. Przychody netto ze sprzedaży towarów i II. Zmiana stanu produktów (zwiększenie - wartośd
materiałów dodatnia, zmniejszenie - wartośd ujemna)

B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i III. Koszt wytworzenia produktów na własne

materiałów, w tym: potrzeby jednostki

- jednostkom powiązanym IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów

i materiałów
I. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów
B. Koszty działalności operacyjnej
II. Wartośd sprzedanych towarów i materiałów
I. Amortyzacja
C. Zysk (strata) brutto ze sprzedaży (A-B)
II. Zużycie materiałów i energii
D. Koszty sprzedaży
III. Usługi obce
E. Koszty ogólnego zarządu
IV. Podatki i opłaty, w tym:
F. Zysk (strata) ze sprzedaży (C-D-E)
- podatek akcyzowy
G. Pozostałe przychody operacyjne
V. Wynagrodzenia
I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
II. Dotacje
VII. Pozostałe koszty rodzajowe
III. Inne przychody operacyjne
VIII. Wartośd sprzedanych towarów i materiałów
H. Pozostałe koszty operacyjne
C. Zysk (strata) ze sprzedaży (A-B)
I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów
trwałych D. Pozostałe przychody operacyjne

II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych

III. Inne koszty operacyjne II. Dotacje

I. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (F+G-H) III. Inne przychody operacyjne

J. Przychody finansowe E. Pozostałe koszty operacyjne

I. Dywidendy i udziały w zyskach, w tym: I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych

- od jednostek powiązanych II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych

II. Odsetki, w tym: III. Inne koszty operacyjne

- od jednostek powiązanych F. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (C+D-E)

III. Zysk ze zbycia inwestycji G. Przychody finansowe

IV. Aktualizacja wartości inwestycji I. Dywidendy i udziały w zyskach, w tym:

V. Inne - od jednostek powiązanych

K. Koszty finansowe II. Odsetki, w tym:

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ustawy o rachunkowości.
(lub pomniejszony) o różnicę pomiędzy przychodami finansowymi a kosztami finansowymi,

● wynik brutto – wynik na działalności gospodarczej skorygowany o saldo zysków

i strat nadzwyczajnych,

● wynik netto – wynik brutto pomniejszony o obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego (podatek
dochodowy i pozostałe obowiązkowe obciążenia wyniku)53.

1.4.3. Rachunek przepływów środków pieniężnych

Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych jest obowiązkowym dokumentem

finansowym sporządzanym od roku 1995 w tych firmach, które mają obowiązek badania
i ogłaszania sprawozdao finansowych. Obowiązek ten dotyczy banków, ubezpieczycieli, spółek
akcyjnych oraz pozostałych jednostek, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który
sporządzono sprawozdanie finansowe, osiągnęły lub przekroczyły granicę dwóch z trzech
następujących wielkości54:

 średnioroczne zatrudnienie – 50 osób,

 suma bilansowa – 2 500 000 mln euro,
 przychód netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych –
5 000 000 mln euro.
Pozostałe firmy nie są zobowiązane do sporządzania tego dokumentu, choć mogą to zrobić na
własne potrzeby.
Omawiane sprawozdanie odzwierciedla przepływy gotówkowe w trzech podstawowych
obszarach działalności przedsiębiorstwa, tj. obszarze:
 operacyjnym,
 inwestycyjnym,
 finansowym.
Działalność operacyjna jest podstawowym rodzajem działalności przedsiębiorstwa wraz z
innymi rodzajami działalności niezaliczonymi do działalności inwestycyjnej lub finansowej.
Zalicza się tu także działalność leasingową, obrót instrumentami finansowymi.
Działalność inwestycyjna jest nabywaniem lub zbywaniem składników aktywów

53
M. Walczak, op. cit., s. 93-96.
54
Z. Leszczyński, A. Skowronek – Mielczarek, Analiza ekonomiczno – finansowa firmy, Difin, Warszawa 2000,
s.80; aktualizacja według Ustawy o rachunkowości art. 64.
trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych, obejmuje wszystkie inne związane
z nimi pieniężne koszty i korzyści.
Działalność finansowa to pozyskanie lub utrata źródeł finansowania, czyli zmiany
w rozmiarach i relacjach kapitału (funduszu) własnego i obcego, oraz wszystkie związane z
nimi pieniężne koszty i korzyści. Należy zaznaczyć, że otrzymane dotacje zalicza się do tej
działalności, ale już jej wydatkowanie dotyczy działalności operacyjnej lub inwestycyjnej.
Wyznaczania przepływu środków pieniężnych na całym świecie dokonuje się za pomocą
jednej z dwóch metod: pośredniej lub bezpośredniej. Zgodnie z ustawą
o rachunkowości przepływy z działalności operacyjnej można wyznaczać dowolną metodą,
natomiast konstrukcja obu metod w przypadku przepływów z działalności inwestycyjnej i
finansowej niczym się nie różni.
Metoda bezpośrednia polega na wykazaniu podstawowych tytułów wpływów
i wydatków działalności operacyjnej jako odrębnych pozycji rachunku. Natomiast
w metodzie pośredniej wynik finansowy netto koryguje się o pozycje niepowodujące zmiany stanu
środków pieniężnych lub ich ekwiwalentów, jak również o wyniki innych działalności niż operacyjna
oraz elementy pieniężne wyniku, które zalicza się do działalności inwestycyjnej lub finansowej55.

Celem opracowania analizy sprawozdań z przepływu środków pieniężnych jest pełniejsza

charakterystyka sytuacji finansowej, a szczególnie zyskowności i zdolności płatniczej. Bilans
oraz rachunek zysków i strat nie zawsze odzwierciedlają realne przepływy gotówki, natomiast
rachunek przepływów środków pieniężnych pokazuje efekty funkcjonowania
przedsiębiorstwa właśnie bazujące na krążeniu pieniądza w firmie, na zmianach zasobów
gotówkowych będących w jej dyspozycji.
Układ sprawozdania z przepływu środków pieniężnych przedstawiono poniżej56.

Rachunek przepływów pieniężnych

(metoda pośrednia)

A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej

55
Wędzki Dariusz, Analiza wskaźnikowa sprawozdania finansowego. Tom 1. Sprawozdanie finansowe, Oficyna a
Wolters Kluwer business, Kraków, 2009, s. 268-271.
56
Ustawa o rachunkowości, załącznik numer 1.
I. Zysk (strata) netto

II. Korekty razem

1. Amortyzacja

2. Zyski (straty) z tytułu różnic kursowych

3. Odsetki i udziały w zyskach (dywidendy)

4. Zysk (strata) z działalności inwestycyjnej

5. Zmiana stanu rezerw

6. Zmiana stanu zapasów

7. Zmiana stanu należności

8. Zmiana stanu zobowiązao krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek i kredytów

9. Zmiana stanu rozliczeo międzyokresowych

10. Inne korekty

III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I±II)

(metoda bezpośrednia)

A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej

I. Wpływy

1. Sprzedaż

2. Inne wpływy z działalności operacyjnej

II. Wydatki

1. Dostawy i usługi

2. Wynagrodzenia netto

3. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz inne świadczenia

4. Podatki i opłaty o charakterze publicznoprawnym

5. Inne wydatki operacyjne

III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I-II)

 (metoda pośrednia/bezpośrednia)

B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej

I. Wpływy

1. Zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych

2. Zbycie inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne

3. Z aktywów finansowych, w tym:

a) w jednostkach powiązanych

b) w pozostałych jednostkach

- zbycie aktywów finansowych,

- dywidendy i udziały w zyskach

- spłata udzielonych pożyczek długoterminowych

- odsetki

- inne wpływy z aktywów finansowych

4. Inne wpływy inwestycyjne

II. Wydatki

1. Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych

2. Inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne

3. Na aktywa finansowe, w tym:

a) w jednostkach powiązanych

b) w pozostałych jednostkach

- nabycie aktywów finansowych

- udzielone pożyczki długoterminowe

4. Inne wydatki inwestycyjne

III. Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej (I-II)

C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej

I. Wpływy

1. Wpływy netto z wydania udziałów (emisji akcji) i innych instrumentów kapitałowych oraz dopłat do
kapitału
2. Kredyty i pożyczki

3. Emisja dłużnych papierów wartościowych

4. Inne wpływy finansowe

II. Wydatki

1. Nabycie udziałów (akcji) własnych

2. Dywidendy i inne wypłaty na rzecz właścicieli

3. Inne, niż wypłaty na rzecz właścicieli, wydatki z tytułu podziału zysku

4. Spłaty kredytów i pożyczek

5. Wykup dłużnych papierów wartościowych

6. Z tytułu innych zobowiązao finansowych

7. Płatności zobowiązao z tytułu umów leasingu finansowego

8. Odsetki

9. Inne wydatki finansowe

III. Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej (I-II)

D. Przepływy pieniężne netto, razem (A.III±B.III±C.III)

E. Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych, w tym:

- zmiana stanu środków pieniężnych z tytułu różnic kursowych

F. Środki pieniężne na początek okresu

G. Środki pieniężne na koniec okresu (F±D), w tym:

- o ograniczonej możliwości dysponowania