1

ELBLĄSKA UCZELNIA

HUMANISTYCZNO-EKONOMICZNA

ARTUR BALCERAK

NR. ALBUMU 1951

ANALIZA FINANSOWA W PRZEDSIEBIORSTWIE

ODZIEŻOWYM „MIRAGE” W LATACH 1999-2001

PRACA LICENCJACKA
NAPISANA POD KIERUNKIEM
DR KRZYSZTOFA GRZELCA

MALBORK 2002

1
 2

SPIS TREŚCI

strona
WSTĘP....................................................................................................3

ROZDZIAŁ 1

SPRAWOZDANIA FINANSOWE JAKO ŹRÓDŁO ANALIZY

FINANSOWEJ
1.1 Sprawozdania finansowe jako źródło analizy finansowej.........................4
Podstawowe rodzaje sprawozdań...............................................................6
1.2 Bilans..........................................................................................................6
Rachunek zysków i strat...........................................................................13
1.3 Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych....................................18

ROZDZIAŁ 2

ANALIZA WSKAŹNIKOWA JAKO SYNTETYCZNA FORMA

OCENY SYTUACJI FINANSOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA

2.1 Istota i cel analizy finansowej....................................................................21

Klasyfikacja analiz.....................................................................................22
Istota analizy wskaźnikowej.......................................................................25
2.2 Płynność finansowa....................................................................................26
Statyczny pomiar płynności finansowej.....................................................27
Dynamiczny pomiar płynności finansowej................................................30
2.3 Rentowność i jej poziom............................................................................34
Rentowność majątku..................................................................................35
Rentowność kapitału..................................................................................36
Rentowność sprzedaży...............................................................................38
Efekty dźwigni finansowej.........................................................................39

ROZDZIAŁ 3

OCENA KONDYCJI FINANSOWEJ FIRMY ODZIEŻOWEJ

"MIRAGE” NA PODSTAWIE SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH
W LATACH 1999-2001

3.1 Analiza wskaźnikowa.................................................................................47

Analiza płynności finansowej.....................................................................47
3.2 Analiza rentowności firmy.........................................................................53
Badanie wpływu płynności finansowej na rentowność firmy....................56

PODSUMOWANIE.................................................................................................57
BIBLIOGRAFIA......................................................................................................60
Załączniki...................................................................................................................61

2
 3

WSTĘP

Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa polegające na pozyskiwaniu kapitałów

oraz ich lokowaniu w składnikach majątkowych w sposób prowadzący do
zwiększenia zyskowności kapitałów własnych, jest podstawową funkcją
kierownictwa firmy. Podobnie jest z utrzymaniem zdolności do terminowego
regulowania zobowiązań, jako warunkiem uzyskiwania kredytów i pożyczek.
Metodą uzyskiwania wglądu w przebieg operacji gospodarczych i
funkcjonowania przedsiębiorstwa jest analiza wskaźnikowa . Dzięki niej
można dokonać charakterystyki różnych aspektów ekonomicznych działalności
firmy.
Celem pracy jest zbadanie, czy płynność finansowa firmy ma wpływ na jej
rentowność. Przedmiotem badań jest Firma Odzieżowa „MIRAGE” z siedzibą w
Malborku. Analizą objęto trzyletni okres działalności firmy od 01.01.1999 do
31.12.2001 roku. W pracy zastosowano metodę wskaźnikową, w której ograniczono
się do podstawowych wskaźników płynności i rentowności.

W rozdziale 1 omówiono podstawowe rodzaje sprawozdań finansowych

sporządzonych w firmie „MIRAGE”.
Rozdział 2 poświęcony jest analizie wskaźnikowej jako formie oceny sytuacji
finansowej. Przedstawiono rodzaje i metody sporządzania analiz oraz typowe
wskaźniki płynności i rentowności a także sposób interpretowania otrzymanych
wyników. W tej części pracy przedstawiono także istotę dźwigni finansowej i
operacyjnej.
Rozdział 3 obejmuje ocenę sytuacji finansowej firmy, a rozpoczyna się od
wstępnego zbadania sprawozdań finansowych. W dalszej części tego rozdziału
dokonano analizy płynności i rentowności, zbadano zależności występujące między
płynnością a rentownością w badanej firmie.

Z uwagi na to, że firma odzieżowa „MIRAGE” w latach 1999 - 2000 nie

korzystała z obcych źródeł finansowania, w pracy nie zbadano efektu dźwigni
finansowej.
3
 4

ROZDZIAŁ 1

SPRAWOZDANIA FINANSOWE JAKO ŹRÓDŁO

ANALIZY FINANSOWEJ

Głównym źródłem informacji, które stanowią podstawę podejmowania decyzji są

sprawozdania finansowe. Obejmują one dane wyrażone w jednostkach pieniężnych
i sporządzane są na podstawie ewidencji księgowej. Są one ściśle związane
z rachunkowością finansową i majątkową w określonym momencie .
Sprawozdania finansowe są źródłem analizy finansowej przedsiębiorstwa
i mogą być sporządzane z różną częstotliwością, która wynika z potrzeb zarządzania.
Zwykle są to sprawozdania miesięczne, kwartalne, roczne .
Zadaniem sprawozdań finansowych jest przedstawienie rezultatów spełnienia
przez kierownictwo firmy funkcji powierniczej nad majątkiem, a także funkcji
odpowiedzialności za efektywne wykorzystanie powierzonych im zasobów.
Wszystkie sprawozdania finansowe powinny być sporządzane zgodnie z
wymaganiami prawidłowości merytorycznej i formalno - rachunkowej. Powinny
charakteryzować się one :
- zrozumiałością dla użytkowników,
- istotnością, tzn. zawierać informacje potrzebne do podejmowania trafnych
decyzji
- wiarygodnością,
- porównywalnością.
Ponadto sprawozdania finansowe powinny uwzględniać :
- zasadę memoriałową - polegającą na ujmowaniu efektów operacji gospodarczych
w momencie ich wystąpienia i wykazywaniu w sprawozdaniu z którego dotyczą
- zasadę kontynuacji działania - zakładającą, że jednostka będzie kontynuowała
swoją działalność gospodarczą, z zachowaniem tych samych zasad ewidencji
działalności, a w przypadku ich zmian, w odpowiednim czasie ujawni ten fakt

4
 5

- zasadę ostrożnej wyceny - nakładającą obowiązek dokonywania realnej wyceny

środków gospodarczych i źródeł ich pochodzenia
- zasadę ciągłości - zakładającą stosowanie w kolejnych latach tych samych zasad
księgowania, grupowania operacji gospodarczych na kontach, wyceny aktywów
i pasywów, a także ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań
finansowych
- zasadę istotności polegającą na oddzieleniu wszystkich operacji gospodarczych,
które umożliwiają dokonanie oceny sytuacji finansowej, wyniku finansowego
oraz rentowności przedsiębiorstwa.
Roczne sprawozdanie finansowe podlega zatwierdzeniu przez właściwy organ
zatwierdzający, a następnie złożeniu w sądzie lub innym organie prowadzącym
ewidencję działalności gospodarczej. Informacje ujęte w sprawozdaniach
finansowych nie tylko umożliwiają określenie rzeczywistej sytuacji
przedsiębiorstwa, ale również :
- pomagają w przeprowadzeniu kontroli majątku i działalności gospodarczej
- ułatwiają ocenić stopień realizacji założeń oraz wskazać przyczyny powstałych
odchyleń
- stanowią podstawę porównawczych analiz międzyzakładowych
- wspomagają w sporządzaniu planów i budżetów
- ułatwiają podejmowanie decyzji, zwłaszcza o charakterze strategicznym.

Sprawozdawczość finansowa stanowi uporządkowany, przetworzony

i usystematyzowany zbiór danych o działalności firmy w danym okresie czasu. Jest
ona sporządzona na podstawie ewidencji księgowej oraz kalkulacji.

Sprawozdawczość finansowa stanowi uporządkowany, przetworzony

i usystematyzowany zbiór danych o działalności firmy w danym okresie czasu. Jest
ona sporządzona na podstawie ewidencji księgowej oraz kalkulacji.

5
 6

1.1 Podstawowe rodzaje sprawozdań

Głównym źródłem informacji wykorzystywanych w analizie ekonomicznej

jest:
1. bilans,
2. rachunek wyników,
3. sprawozdanie z przepływów pieniężnych,
4. informacje dodatkowe ( noty do pozycji sprawozdań finansowych ).

Bilans odzwierciedla majątek przedsiębiorstwa i źródła jego finansowania -

jest więc dokumentem statycznym. Rachunek wyników natomiast ma charakter
dynamiczny, gdyż wykazuje koszty i straty oraz przychody i zyski za okres
sprawozdawczy. Bilans i rachunek wyników są podstawą do statycznej
i dynamicznej oceny stanu i wyników finansowych przedsiębiorstwa. Na ich
podstawie sporządzany jest rachunek przepływów pieniężnych, który obrazuje ich
przepływ w przedsiębiorstwie oraz daje orientację o kierunkach zagospodarowania
gotówki i jej ekwiwalentów.

1.2 Bilans

Bilans to zestawienie środków gospodarczych, którymi dysponuje

przedsiębiorstwo oraz źródeł ich pochodzenia, sporządzone na ściśle określony
moment. Sporządzany jest on w określonej formie, na podstawie danych
wynikających z zapisów w księgach rachunkowych, potwierdzonych inwentaryzacją.
Jest to dokument zawierający zestawienie na określony dzień, w ujęciu
wartościowym, stanu majątku firmy oraz źródeł jego finansowania.

Bilans jest więc statycznym ujęciem zasobów majątkowych obejmujących

rzeczowe i pieniężne składniki oraz źródeł pochodzenia tych zasobów ( kapitałów

6
 7

własnych i obcych ). Ogólna suma aktywów w bilansie jest równa ogólnej sumie
pasywów, co wynika z podwójnych zapisów księgowych. Stanowi to podstawową
zasadę bilansową określaną jako równowaga bilansowa.
Bilans przedsiębiorstwa może być sporządzany za okres krótszy niż rok ( miesiąc,
kwartał ), w zależności od potrzeb. Bilans zamknięcia sporządzany jest zazwyczaj na
dzień 31 grudnia, chociaż może być przyjmowany inny moment bilansowy, np. w
przypadku połączenia lub podziału jednostek gospodarczych, postawienia ich w stan
likwidacji lub upadłości. Bilans zamknięcia dla mijającego okresu obrotowego jest
jednocześnie bilansem otwarcia dla nowego okresu.
Zasady sporządzania bilansu zostały dość jednoznacznie uregulowane
przepisami prawa. Pozwala to na jednoznaczną ocenę prawidłowości sporządzania
bilansu oraz umożliwia porównanie danych bilansowych różnych firm. Bilans
sporządzony zgodnie z obowiązującymi przepisami, nie ma w pełni walorów
analitycznych. Dlatego w celu nadania rocznemu sprawozdaniu finansowemu
bardziej syntetycznego charakteru i tym samym w celu zwiększenia przejrzystości
informacji o sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa, sporządzany jest
analityczny układ bilansu.
Bilans może być sporządzony według metody brutto, netto oraz mieszanej.
Metoda brutto polega na wykazywaniu sald wszystkich bilansowych kont
syntetycznych, a niekiedy również bilansowych kont analitycznych.
Metoda netto polega na wykazywaniu sald wyrażających rzeczywistą wartość
składników aktywów i pasywów.
Metoda mieszana stanowi kompromis pomiędzy metodą brutto i netto.
Dla celów sprawozdawczych bilans sporządzany jest w formie tabeli
dwustronnej. Po stronie lewej ujmowane są, z podziałem na podstawowe pozycje
rodzajowe aktywa, a po prawej stronie pasywa . Natomiast bilans analityczny w
zasadzie sporządzany jest w układzie pionowym.
Składniki majątkowe po stronie aktywów uszeregowane są w kolejności
wskazującej na rosnący stopień ich płynności finansowej tzn. łatwości z jaką mogą
być one zamienione na gotówkę. Z kolei pozycje pasywów wykazuje się według
stopnia pilności ich zwrotu, począwszy od składników pozostających do stałej
dyspozycji przedsiębiorstwa, jakim są kapitały własne, aż do zobowiązań bieżących.

Podstawowe pozycje majątku i źródeł ich finansowania w przedsiębiorstwie

7
 8

AKTYWA PASYWA
A. Majątek trwały A. Kapitały własne
I. Wartości niematerialne i prawne I. Kapitał podstawowy
II. Rzeczowe składniki majątku II. Należne, lecz nie wniesione wkłady na
III. Finansowy majątek trwały poczet kapitału podstawowego
IV. Należności długoterminowe III. Kapitał zapasowy
B. Majątek obrotowy IV. Kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny
I. Zapasy V. Pozostałe kapitały rezerwowe
II. Rozliczenia międzyokresowe czynne VI. Nie podzielony wynik finansowy z lat
III. Należności i roszczenia ubiegłych
IV. Krótkoterminowe papiery wartościowe VII. Wynik finansowy netto roku obrotowego
V. Środki pieniężne B. Rezerwy
C. Zobowiązania długoterminowe
D. Zobowiązania krótkoterminowe i fundusze
specjalne
I. Zobowiązania krótkoterminowe
II. Fundusze specjalne
E. Rozliczenia międzyokresowe i przychody
przyszłych okresów
Razem aktywa Razem pasywa
Źródło : Opracowanie własne na podstawie J. Czekaj. Z. Dresler Zarządzanie finansami
przedsiębiorstwa. Warszawa 1998.

Aktywa są to środki gospodarcze stanowiące własność przedsiębiorstwa, które

wykorzystywane są przy realizacji operacji gospodarczych. Mają one charakter
majątku trwałego lub obrotowego.
Majątek trwały, który cechuje długotrwały okres użytkowania obejmuje
wartości niematerialne i prawne tj.:
- nabyte prawa majątkowe, do których zalicza się : prawo wieczystego
użytkowania gruntu, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawa do
projektów patentów, znaków towarowych, użytkowanie praw autorskich, modeli
licencji, koncesje, programy komputerowe
- długotrwałe rozliczenia międzyokresowe szczególnego rodzaju, do których
zalicza się : koszty organizacji poniesione przy powstaniu lub późniejszej
rozbudowie spółki akcyjnej, koszty prowadzonych przez jednostkę prac
rozwojowych poprzedzających rozpoczęcie produkcji oraz dodatnia wartość
firmy stanowiąca różnicę pomiędzy ceną nabycia jednostki a niższą od niej
wartością rynkową poszczególnych składników majątku firmy.
.
Rzeczowe składniki majątku, zwane środkami trwałymi stanowią kolejną
grupę majątku trwałego. Środki trwałe są przeznaczone do użytku przez okres
dłuższy niż rok i mogą stanowić własność lub współwłasność jednostki.
Należą do nich:
- nieruchomości obejmujące grunty, budynki, lokale budowle, inwestycje w
obcych obiektach, melioracje, budowle wodne oraz inne tego typu obiekty

8
 9

- maszyny, urządzenia, środki transportu i inne przedmioty

- wyposażenie tj. urządzenia sygnalizacyjno - alarmowe , sprzęt pożarniczy,
zaplecze produkcyjno - usługowe, a także instrumenty muzyczne.
Finansowe składniki majątku trwałego, to kolejna grupa aktywów trwałych,
która charakteryzuje się tym, że zainwestowany w nich kapitał jest zaangażowany w
obcej jednostce. Należą do nich : udziały w jednostkach obcych, długoterminowe
papiery wartościowe, udzielone pożyczki długoterminowe oraz inne finansowe
składniki majątku.
Należności długoterminowe wchodzące w skład majątku trwałego, to kwoty należne
przedsiębiorstwu od innych jednostek, z tytułu świadczonych usług lub
dostarczonych wyrobów, a których okres zwrotu przekracza jeden rok.
Majątek obrotowy przedsiębiorstwa - w skład tej pozycji aktywów wchodzą :
- zapasy obejmujące wartość surowców i materiałów w magazynie, produkcję w
toku, zapasy wyrobów gotowych, zapasy towarów, zapłacone zaliczki na poczet
przyszłych dostaw materiałów oraz wartość towarów nie rozliczonych do końca
roku bilansowego
- rozliczenia między okresowe pozwalające na wyeliminowanie z kosztów roku
obrotowego tej części nakładów już poniesionych, przypadających na rok
następny. Obejmują one m. in.: koszty zakupu materiałów , czynsze i dzierżawy
płatne z góry, opłaty leasingowe, koszty większych remontów środków trwałych
itp.
- należności i roszczenia jako sumy pieniężne należne przedsiębiorstwu od innych
podmiotów za wykonanie wcześniej świadczenia ( z tytułu dostaw i usług,
podatków, dochodzonych na drodze sądowej, czyli roszczenia sporne )
- krótkoterminowe papiery wartościowe obejmujące akcje. Obligacje, bony
skarbowe oraz czeki i weksle
- środki pieniężne, do których zaliczane są : środki pieniężne w kasie i na
rachunku bankowym oraz czeki i weksle obce.

Źródła finansowania majątku, zwane pasywami, wskazują kto wyposażył

przedsiębiorstwo w odpowiednie środki gospodarcze oraz na jakich warunkach.

9
 10

Pasywa można podzielić na własne i obce źródła finansowania majątku. W pierwszej

grupie pasywów ujmuje się kapitały ( fundusze) własne, które obejmują:
I. Kapitał akcyjny wykazywany w wysokości zadeklarowanej, określonej w
statucie spółki
II. Należne lecz nie wniesione wkłady na poczet kapitału, do których zalicza
się zadeklarowane lecz nie wniesione wkłady kapitałowe
III. Kapitał zapasowy, który ujmowany jest według źródeł jego tworzenia, a
który powstaje:
1. ze sprzedaży akcji powyżej ich wartości nominalnej
2. z odpisów z zysku bieżącego do uzyskania kwoty równej jednej
trzeciej kapitału akcyjnego
3. zgodnie z postanowieniami zawartymi w statucie lub umowie spółki
4. z dopłat wspólników
5. z innych źródeł
IV. Kapitał rezerwowy, który powstaje z aktualizacji wyceny majątku
trwałego
V. Pozostałe kapitały rezerwowe tworzone z zysku do podziału lub z innych
źródeł określonych w uchwałach o tworzeniu tego kapitału
VI. Nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych, w którym wykazuje się
nie rozliczoną równowartość części ( lub całości ) wyniku finansowego
netto pochodzącego z lat poprzedzających rok obrotowy
VII. Wynik finansowy netto roku obrotowego, w którym strata pomniejsza
sumę kapitałów przedsiębiorstwa , natomiast wynik dodatni jest dzielony
na wypłaty dla akcjonariuszy i udziałowców, nagrody i premie dla
pracowników, na darowizny na cele społeczne oraz część, która
pozostaje w firmie w postaci zysków zatrzymanych.
Następna pozycja pasywów to rezerwy, które tworzone są na pokrycie
pewnych lub przewidywanych strat w operacji w toku, a przede wszystkim z tytułu
udzielonych gwarancji, poręczeń, operacji kredytowych, skutków toczącego się
postępowania sądowego, lub wyceny niektórych składników majątku
( np. zaniechanie inwestycji, zamierzonej likwidacji środków trwałych).

Zobowiązania długoterminowe jest to grupa źródeł pochodzenia środków

gospodarczych, którą cechuje termin spłaty przekraczający jeden rok.
Są to:

10
 11

- długoterminowe pożyczki, obligacje i inne papiery wartościowe

- długoterminowe kredyty bankowe
- pozostałe zobowiązania długoterminowe
Zobowiązania krótkoterminowe i fundusze specjalne jest to grupa pasywów do której
należą:
- pożyczki, obligacje i inne papiery wartościowe
- kredyty bankowe
- zaliczki otrzymane na poczet dostaw
- zobowiązania z tytułu dostaw i usług
- zobowiązania wekslowe
- zobowiązania z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń społecznych
- zobowiązania wewnątrzzakładowe
- pozostałe zobowiązania krótkoterminowe

Fundusze specjalne są to fundusze świadczeń społecznych, które służą do

finansowania działalności socjalnej i mieszkaniowej na rzecz pracowników i ich
rodzin. Charakteryzują się one tym że źródła ich tworzenia i wydatkowania są ściśle
określone przepisami prawa, a środki pieniężne nie mogą być wykorzystywane na
finansowanie innej działalności.

Rozliczenia międzyokresowe i przychody przyszłych okresów związane są

z tworzeniem rezerw na pokrycie kosztów przyszłych okresów. Istotą rozliczeń
międzyokresowych jest przeniesienie, na następne okresy poniesionych już kosztów,
które dotyczą przyszłych okresów.
Do przychodów przyszłych okresów zalicza się wpłaty pobrane z góry, jak również
zaksięgowane należności i roszczenia podlegające zaliczeniu do wyniku
finansowego w przyszłych okresach. Stanowią je przede wszystkim :
- otrzymane w bieżącym roku opłaty za świadczenia, które zostaną wykonane w
latach następnych
- nadwyżki dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi ustalone na dzień
bilansowy

- nierozliczone różnice wartości przedsiębiorstwa

11
 12

- dotacje, subwencje i dopłaty do inwestycji zarachowane w momencie ich

otrzymania.

Bilans nie jest dokumentem sprawozdawczym, który w pełni obrazuje sytuację

finansową i majątkową firmy. Przedstawia on jedynie stan majątku przedsiębiorstwa
i źródeł jego pochodzenia w danym momencie. Dlatego też w analizie ekonomicznej
wykorzystywane są również inne sprawozdania.

Rachunek zysków i strat

Rachunek zysków i strat jest jednym z ważniejszych sprawozdań finansowych,

które przedsiębiorstwo sporządza na dzień bilansowy. Rachunek ten przedstawia
informacje o wyniku finansowym osiągniętym w okresie sprawozdawczym.
W rachunku wyników wykazuje się oddzielnie przychody, koszty, zyski
i straty nadzwyczajne jak również obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego za
poprzedni i bieżący rok obrotowy . Rachunek zysków i strat ( rachunek wyników )
sporządzany jest w układzie porównawczym lub kalkulacyjnym, przy czym każdy
z nich może być ujęty jednostronnie ( w układzie pionowym ) lub dwustronnie
( w układzie poziomym ). Różnica między nimi polega na sposobie ujęcia kosztów
uzyskania przychodów.
W wariancie porównawczym istotne jest ustalenie wyniku finansowego
poprzez porównanie sumy przychodów ze sprzedaży z ogólną sumą kosztów ich
osiągnięcia. W przypadku wystąpienia różnic między stanem produktów na koniec
i na początek okresu, to ujmuje się je w grupie " Przychody ze sprzedaży i zrównane
z nimi ". W wariancie tym koszty ujęte są według ich rodzajów, a ogólną ich sumę
koryguje się o różnicę stanu produktów i rozliczeń międzyokresowych na początek
i na koniec okresu sprawozdawczego. Pozostałe elementy rachunku zysków i strat w
obu wariantach są takie same .Rachunek wyników według wariantu porównawczego
przeznaczony jest dla jednostek gospodarczych prowadzących jednorodną, pod
względem rodzajowym i branżowym, działalność gospodarczą, a także wtedy gdy
nie zachodzi potrzeba sporządzania rachunku kosztów.

12
 13

Rachunek wyników w wariancie kalkulacyjnym wykazuje natomiast koszty

według sposobów ich odnoszenia na jednostkę wyrobu. W układzie tym możliwe jest
przedstawienie związku kosztów z celem, dla osiągnięcia którego zostały one
poniesione . Rachunek zysków i strat w układzie kalkulacyjnym przeznaczony jest
dla jednostek , które stosują kalkulację kosztów, prowadzą różnorodną działalność
gospodarczą.

ANALITYCZNY UKŁAD RACHUNKU ZYSKÓW I START

A. Przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi

I. Przychody ze sprzedaży produktów
II. Zmiana stanu produktów
III. Przychody ze sprzedaży towarów i materiałów
IV. Koszty wytworzenia świadczeń na własne potrzeby

B. Koszty działalności operacyjnej

I. Wartość sprzedanych towarów i materiałów
II. Zużycie materiałów i energii
III. Usługi obce
IV. Podatki i opłaty
V. Wynagrodzenia
VI. Świadczenia na rzecz pracowników
VII. Amortyzacja
VIII. Pozostałe

C. Zysk / Strata ze sprzedaży (A-B)

D. Pozostałe przychody operacyjne

I. Przychody ze sprzedaży składników majątku trwałego
II. Dotacje
III. Pozostałe przychody operacyjne

E. Pozostałe koszty operacyjne

I. Wartość sprzedanych składników majątku trwałego
II. Pozostałe koszty operacyjne

F. Zysk / Strata na działalności operacyjnej (C+D+E)

G. Przychody finansowe
I. Dywidendy z tytułu udziałów
II. Odsetki uzyskane
III. Pozostałe
H. Koszty finansowe
I. Odpisy aktualizujące wartość finansowego majątku trwałego oraz
krótkoterminowych papierów wartościowych
II. Odsetki od zapłacenia
II III . Pozostałe

I. Zysk / Strata na działalności gospodarczej (F+G-E)

13
 14

J. Zyski Nadzwyczajne

K. Straty nadzwyczajne
L. Zysk / Strata brutto (I+J+K)
M. Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego
I. Podatek dochodowy
II. Pozostałe obowiązkowe obciążenia
N. Zysk / Strata netto (L - M)

ANALITYCZNY UKŁAD RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT

A. Przychody ze sprzedaży produktów i towarów

B. Koszty sprzedanych towarów i produktów
C. Zysk brutto na sprzedaży
D. Koszty sprzedaży i ogólnego zarządu
E. Zysk na sprzedaży
F. Pozostałe przychody operacyjne
G. Pozostałe koszty operacyjne
H. Zysk na pozostałej działalności operacyjnej
I. Zysk na działalności operacyjnej
J. Przychody finansowe
K. Koszty finansowe
L. Strata na operacjach finansowych
M. Zysk brutto na działalności gospodarczej
N. Zyski nadzwyczajne
O. Wynik nadzwyczajny
P. Zysk brutto
Q. Obowiązkowe obciążenie zysku
R. Zysk netto

Rachunek wyników może być także przedstawiony w formie dwustronnej

tabeli. Po prawej jej stronie wykazywane są sumy przychodów i ewentualne zyski
nadzwyczajne, po prawej - koszty uzyskania przychodów oraz ewentualne straty
nadzwyczajne. W przypadku nadwyżki przychodów i zysków nadzwyczajnych nad
kosztami ich uzyskania i ewentualnymi stratami nadzwyczajnymi, przedsiębiorstwo
osiąga zysk. W przeciwnym razie przedsiębiorstwo ponosi stratę
Rachunek zysków i strat przedstawia wynik finansowy jako syntetyczną miarę
efektów finansowych osiągniętych w ramach prowadzonej działalności
gospodarczej.
Pozwala to na ustalenie wyniku finansowego poziomie operacyjnym przez ustalenie
wyniku operacyjnego

14
 15

- poziomie finansowym przez ustalenie wyniku z działalności gospodarczej

- poziomie nadzwyczajnym przez ustalenie wyniku finansowego brutto

Tworzenie wyniku finansowego w przedsiębiorstwie

Koszty własne Przychody

Sprzedaży ze sprzedaży
Produktów produktów

Wartość sprzedanych przychody

Towarów i materiałów ze sprzedaży
W cenie nabycia towarów i
materiałów

Poziom operacyjny
Wynik na sprzedaży
Pozostałe koszty pozostałe
Operacyjne przychody operacyjne

Wynik na działalności operacyjnej

Koszt operacji przychody

Finansowych finansowe Poziom
Finansowy

Wynik na działalności gospodarczej

Straty Zyski
Nadzwyczajne Nadzwyczajne
Poziom
Nadzwyczajny

Wynik finansowy brutto

Obowiązkowe Obowiązkowe
Zmniejszenie zysku Zwiększenie straty Poziom
Podziału wyniku

Wynik finansowy netto

15
 16

Wynik na działalności operacyjnej obejmuje:

a) wynik na sprzedaży produktów tj. przychody ze sprzedaży produktów
pomniejszone o :
 koszty wytworzenia sprzedanych produktów
 koszty ogólne zarządu
 koszty sprzedaży
b) wynik na sprzedaży towarów i materiałów tj. przychody ze sprzedaży
pomniejszone o :
 wartość sprzedanych towarów i materiałów według cen nabycia
 koszty handlowe
c) wynik na pozostałych kosztach i przychodach operacyjnych tj. przychody
operacyjne pomniejszone o koszty operacyjne, które nie są związane bezpośrednio z
działalnością gospodarczą firmy.
Wynik z operacji finansowych przedstawia różnicę pomiędzy przychodami z
operacji finansowych a kosztami tych operacji.
Do przychodów finansowych zalicza się:
 przychody ze sprzedaży akcji, udziałów, obligacji i papierów wartościowych
przeznaczonych do obrotu
 odsetki bankowe od środków pieniężnych na rachunkach bankowych ; odsetki
należne jednostce od udzielonych kredytów, pożyczek, także za zwłokę w spłacie
rat ; odsetki od papierów wartościowych
 dyskonto od udzielonych weksli i czeków obcych
 dodatnie różnice kursowe ustalone przy spłacie należności i zobowiązań,
powstałe przy wycenie udziałów, papierów wartościowych .
Do kosztów operacji finansowych zalicza się:
 odsetki od zaciągniętych kredytów i pożyczek, odsetki z tytułu zwłoki w spłacie
rat
 dyskonto potrącone przy zakupie weksli i czeków obcych
 ujemne różnice kursowe
 straty ze sprzedaży papierów wartościowych
 odpisy aktualizujące wartość majątku trwałego i krótkoterminowych papierów
wartościowych

16
 17

Wynik finansowy brutto to wynik z działalności gospodarczej skorygowany o wynik

z operacji nadzwyczajnych. Straty i zyski nadzwyczajne to skutki finansowe zdarzeń
powstałych niepowtarzalnie poza zwykłą działalnością jednostki, a szczególnie
spowodowane zdarzeniami losowymi, zaniechaniem lub zawieszeniem określonego
rodzaju czynności.
Wynik finansowy netto otrzymamy po skorygowaniu wyniku finansowego brutto
o obowiązkowe obciążenia.

1.3 Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych

Szczególne znaczenie informacyjne w ocenie płynności finansowej

przedsiębiorstwa ma sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych. Jest ono
narzędziem służącym do oceny płynności finansowej, które obrazuje wpływy
i wydatki środków pieniężnych w toku działalności gospodarczej firmy.
Przepływy środków pieniężnych w przedsiębiorstwie są wynikiem procesów
zamiany tych środków w majątek trwały i obrotowy. Procesy te wpływają natomiast
na strukturę aktywów i pasywów przedsiębiorstwa w roku obrotowym oraz na
poszczególne pozycje rachunku wyników.
Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych przedstawia rzeczywisty stan
sytuacji płatniczej przedsiębiorstwa. Na jego podstawie można ocenić :
 zdolność firmy do spłacania zobowiązań
 przyszłe zapotrzebowanie na kredyty bankowe
 dalsze możliwości kreacji gotówki
 źródła powstałej różnicy między zyskiem a przyrostem gotówki z
działalności operacyjnej
 rezultaty gotówkowe z działalności inwestycyjnej i finansowej.

Dzięki temu sprawozdaniu można uzyskać odpowiedzi na pytania związane

z zarządzaniem finansowym firmy np. w jakich sferach działalności przedsiębiorstwa
powstaje najwięcej środków pieniężnych, a jakie je najbardziej pochłaniają.

17
 18

Informacja dodatkowa

Duże znaczenie informacyjne w zarządzaniu finansowym mają noty

uzupełniające, które dotyczą kształtowania się ważniejszych pozycji bilansu
i rachunku wyników. Informacje dodatkowe zawierają dane nie występujące w
sprawozdaniach finansowych, a służące do rzetelnego i jasnego przedstawienie
sytuacji finansowej i majątkowej, wyniku finansowego oraz rentowności
przedsiębiorstwa. Ich zakres jest zróżnicowany w zależności od charakteru
działalności i sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, jak również od potrzeb
odbiorców informacji.
W informacjach uzupełniających do bilansu podaje się przede wszystkim dane
dotyczące:
 Stanu i zmian grup rodzajowych majątku trwałego z uwzględnieniem ich
umorzenia
 Struktury i wykorzystania kapitałów własnych
 Wielkości należności
 Stanu i zmiany rezerw
 Struktury zadłużenia ze względu na źródła, okres spłaty oraz wielkość
oprocentowania
 Czynnych i biernych rozliczeń międzyokresowych
W notach uzupełniających do rachunku zysków i strat przedstawia się
informacje dotyczące między innymi:
 Struktury przychodów
 Struktury kosztów
 Wyników nadzwyczajnych
 Zysku i jego struktury
Innym źródłem informacji wykorzystywanych w analizie finansowej są raporty
audytorów. Są to orzeczenia dyplomowanych biegłych rewidentów, które zawierają
informacje o podstawach formalno - prawnych i dokumentacji objętej badaniem.

18
 19

Do prawidłowego przeprowadzenia analizy wykorzystuje się

również dane o otoczeniu przedsiębiorstwa, dotyczące konkurencji,
branż, gałęzi produkcyjnych, czy regionów. Pozwalają one na
dokonanie pozycji ekonomicznej firmy w stosunku do otoczenia.

19
 20

ROZDZIAŁ 2

ANALIZA WSKAŹNIKOWA JAKO SYNTETYCZNA FORMA

OCENY SYTUACJI FINANSOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA

2.1. Istota i cel analizy finansowej

Zarządzanie finansami polega na optymalizacji bieżących i przyszłych

procesów gospodarczych poprzez wymuszanie podejmowania przedsięwzięć
efektywnościowych. Niezbędnym warunkiem sprawnego zarządzania finansami
firmy jest nie tylko znajomość istoty rynku, zasad jego funkcjonowania, instytucji na
nich występujących, lecz także działanie praw ekonomicznych. W tym celu dokonuje
się analizy finansowej.

"Pojęcie analizy obejmuje system różnorodnych metod badania naukowego,

które polegają na rozłożeniu badanego przedmiotu lub zjawiska na części składowe,
w celu wykrycia składników albo logicznej abstrakcji niezbędnej do pełnego
poznania całości i sformułowania odpowiedniej decyzji".

" Celem analizy finansowej jest przygotowanie informacji o działalności,

wynikach i sytuacji ekonomiczno - finansowej przedsiębiorstwa ". Informacje te z
kolei stanowią podstawę podejmowania decyzji gospodarczych. Szybkie
i wiarygodne informacje finansowo - ekonomiczne pozwalają na podejmowanie
trafnych decyzji dotyczących celów przedsiębiorstwa.

Na wyniki analizy finansowej decydujący wpływ mają materiały źródłowe,

służące do badania zjawisk gospodarczych. Dzielą się na :
 Materiały wewnętrzne, zawierające informacje o przedsiębiorstwie
 Materiały zewnętrzne, zawierające dane o otoczeniu przedsiębiorstwa.
Analizy ekonomiczne w przedsiębiorstwie dzielą się według różnych kryteriów.
Biorąc pod uwagę zakres rozwinięcia metod analizy w prowadzonym badaniu,
wyróżniamy :

20
 21

 analizę funkcyjną polegającą na rozłożeniu badanego przedmiotu na

poszczególne składniki z uwzględnieniem związków między nimi
 analizę logiczną polegającą na podzieleniu badanego przedmiotu na składniki z
uwzględnieniem ich powiązań logicznych.
Z uwagi na tok analizy można wyróżnić :
 metodę dedukcyjną, podczas której najpierw bada się zjawiska ogólne
i formułuje ogólne tezy, a następnie przechodzi się do szczegółów,
 metodę indukcyjną, podczas której przyjmuje się odwrotny tok badania, tj.
wpierw rozpatruje się zjawiska szczegółowe, a następnie stopniowo przechodzi
się do zjawisk bardziej złożonych
 metodę redukcji ( weryfikacji ), podczas której weryfikowane są tezy, wnioski
i oceny postawione na początku prac analitycznych w oparciu o materiały
źródłowe .

Klasyfikacja analiz

Analizy ekonomiczne w przedsiębiorstwie można podzielić uwzględniając

różne kryteria.
Z uwagi na szczegółowość badań analitycznych wyróżniamy :
 analizę ogólną pozwalającą ocenić przedsiębiorstwo za pomocą odpowiednio
dobranych wskaźników syntetycznych ; przydatna jest przede wszystkim do
ogólnej oceny działalności gospodarczej,
 analizę szczegółową obejmującą szczegółowe badania związków i zależności
określonego odcinka działalności przedsiębiorstwa, opartą na szerokim zakresie
informacji i wskaźników

Kryterium zakresu przedmiotowego badań analitycznych pozwala wyróżnić:

 analizę całościową ujmującą całą działalność gospodarczą firmy,
 analizę odcinkową zajmującą się badaniem jednego segmentu działalności
przedsiębiorstwa lub rozwiązaniem danego problemu .

Według kryterium częstotliwości prowadzenia analizy wyróżnia się :

 analizy ciągłe prowadzone przez cały okres istnienia przedsiębiorstwa, a
dotyczące głównie pojedynczych zjawisk i procesów,

21
 22

 analizy okresowe stanowiące podstawę ogólnej i szczegółowej oceny

przedsiębiorstwa w badanym okresie,
 analizy doraźne prowadzone jednorazowo w ściśle określonym celu, mające
charakter odcinkowy lub problemowy.

Według kryterium czasu prowadzenia analizy rozróżnia się :

 analizę wstępną sporządzaną przed podjęciem decyzji, a polegającą na wyborze
wariantu optymalnego w danej sytuacji,
 analizę bieżącą prowadzoną podczas realizacji określonych procesów; pozwala
ona na wykrycie nieprawidłowości występujących w firmie, jak również na
ukazanie szczególnie korzystnych obszarów działalności przedsiębiorstwa,
 analizę następczą podejmowaną w celu zbadania i oceny dotychczasowej
działalności i stanu ekonomicznego podmiotu.

Biorąc pod uwagę zastosowane metody badawcze rozróżnia się :

 analizę funkcjonalną polegającą na badaniu, przez określone osoby lub komórki
organizacyjne, oddzielnych zjawisk występujących w działalności
przedsiębiorstwa; np. analizę rentowności prowadzoną przez pion głównego
księgowego,
 analizę kompleksową polegającą na całościowym badaniu działalności
gospodarczej przedsiębiorstwa poprzez stworzenie i wykorzystanie określonego
systemu metod badawczych oraz wskaźników,
 analizę decyzyjną ukierunkowaną na badania wycinkowe, grupujące zjawiska
według zamierzonych lub realizowanych decyzji ; zjawiska ujmowane są tu w
ciągi zdarzeń w układzie przyczynowo - skutkowym i chronologicznym, co
pozwala na dokładne zbadanie zjawiska,
 analizę systemową rozważającą badany przedmiot jako system złożony z
podsystemów powiązanych w określony sposób; analiza ta bada zjawiska z
punktu widzenia interesu firmy jako całości i dlatego może być traktowana jako
podstawowy instrument poszukiwania zasad kształtowania procesów
decyzyjnych, które łączą cele cząstkowe z celem głównym.

22
 23

Podstawowe rodzaje analizy ekonomicznej przedsiębiorstwa

Podstawowe rodzaje analizy ekonomicznej przedsiębiorstwa

Kryteria :
Szczegółowość
Kryteria :
ogólna ogólna szczegółowa
Szczegółowość ogólna szczegółowa

Zakres
przedmiotowy całościowa odcinkowa
badań

Częstotliwość Ciągła okresowa doraźna

I czas
Prowadzenia
analizy
wstępna bieżąca następcza

Metody funkcjonalna kompleksowa decyzyjna

badań
systemowa niesystemowa systemowa

Rodzaj wskaźnikowa zależnościowa

informacji

Źródło : J. Duraj Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa. Warszawa 1993.

Ze względu na kryterium rodzaju informacji analitycznej wyróżnia się:

 analizę wskaźnikową polegającą na analizowaniu i łączeniu zbiorów liczbowych
za pomocą odpowiednio dobranych wskaźników charakteryzujących dane
zjawisko ; w analizie tej stosuje się mierniki bezwzględne ukazujące absolutne
rozmiary określonych zjawisk gospodarczych oraz mierniki względne
pozwalające określić relacje między nimi.

23
 24

 Analizę zależnościową, która jest kontynuacją analizy wskaźnikowej,

zmierzającą do sformułowania ocen oraz podjęcia odpowiednich decyzji;
opracowuje się tu siatkę powiązań przyczynowo - skutkowych obejmującą
istotne wskaźniki i współczynniki .

Wykorzystanie wskaźników finansowych przynosi wiele wymiernych

korzyści. Mogą być użyte zarówno do bieżącej analizy sytuacji firmy, jak
i prognozowania. Stosowanie wskaźników przez kilka okresów obrachunkowych
pozwala na ustalenie dla nich standardowych wartości i stworzenie zbioru norm dla
porównań przyszłych wyników.

Istota analizy wskaźnikowej

Wykorzystanie wskaźników finansowych przynosi wiele wymiernych

korzyści. Mogą być użyte zarówno do bieżącej analizy sytuacji firmy, jak
i prognozowania. Stosowanie wskaźników przez kilka okresów obrachunkowych
pozwala na ustalenie dla nich standardowych wartości i stworzenie zbioru norm dla
porównań przyszłych wyników.
Wskaźniki umożliwiają sprawowanie systematycznej kontroli nad
zyskownością przedsiębiorstwa i jego stabilnością finansową.
I tak :
 wskaźniki wspomagania finansowego - wyjaśniają źródła finansowania
majątku oraz określają jego strukturę, stopień zadłużenia
 wskaźniki efektywności wykorzystania majątku ( sprawności działania )
służą do oceny efektywności gospodarowania majątkiem przedsiębiorstwa
 wskaźniki rentowności informują o szybkości zwrotu zaangażowanego w
przedsiębiorstwie kapitału, a tym samym o opłacalności zużycia zasobów.

Analiza wskaźnikowa jest więc sprawną i efektywną metodą uzyskiwania

wglądu w operacje gospodarcze i funkcjonowanie firmy.

2.2 Płynność finansowa

24
 25

"Płynność finansowa określa łatwość z jaką składnik majątku firmy może być
zamieniony na inną dającą się wydatkować formę ( gotówkę ) , ta zamiana może
nastąpić z nieznaczną lub żadną utratą wartości. "
Łatwość jest określana przez dwa czynniki:
 Niezbędny czas dokonania zamiany
 Koszt konwersji ( zmiany).
Przedsiębiorstwo, w celu utrzymania właściwego poziomu gospodarowania ,
powinno zachowywać płynność finansową , a więc zdolność do wywiązywania się z
krótkoterminowych zobowiązań .
W zarządzaniu płynnością finansową firmy ogromne znaczenie mają sprawne
i terminowe spłaty należności.
Zadaniem kadry zarządzającej jest więc minimalizowanie ryzyka upadłości poprzez
sterowanie płynnością firmy, z zastosowaniem określonych procedur kontrolnych.
Pierwszym istotnym elementem kontroli kondycji finansowej firmy jest
sprawozdanie z przepływów środków pieniężnych. Cash flow jest sprawozdaniem z
wpływów i wypływów gotówki do firmy.
Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych wykazuje wynik kasowy
działalności gospodarczej firmy, natomiast rachunek zysków i strat - wynik
memoriałowy.
W praktyce może się zdarzyć, że jednostka wykazująca zysk bilansowy nie ma
jednocześnie zdolności płatniczej i odwrotnie - podmiot wykazujący stratę może nie
mieć takich kłopotów , ponieważ korzysta np. z kredytu bankowego czy
kupieckiego.
Dlatego dokładnej informacji o rzeczywistych wpływach i wydatkach środków
pieniężnych dostarcza nam tylko cash flow. Sprawozdanie to uwzględnia działalność
operacyjną , inwestycyjną i finansową, pokazując jednocześnie , która z nich
pochłonęła najwięcej pieniędzy w danym okresie, a która zasiliła środki pieniężne
firmy.

Statyczny pomiar płynności finansowej

Do badania płynności w układzie statycznym służą stany zasobów środków

obrotowych i zobowiązań. Badanie to oparte jest na danych bilansowych i ma
charakter ograniczony.

25
 26

Do oceny płynności finansowej przedsiębiorstwa służy wiele różnych

wskaźników o większym lub mniejszym zakresie zastosowania. Najważniejsze z
nich to :

 Wskaźnik bieżącej płynności

 Wskaźnik szybkiej płynności
 Wskaźnik wypłacalności gotówkowej
 Wskaźnik natychmiastowej wypłacalności

Wskaźnik bieżącej płynności informuje, czy i w jakim stopniu bieżące aktywa

pokrywają bieżące pasywa. Innymi słowy, pokazuje zdolność firmy do regulowania
swoich zobowiązań środkami obrotowymi. Jest on traktowany jako wskaźnik
bezpieczeństwa, mierzący płynność środków.

Aktywa bieżące
Wskaźnik bieżącej płynności = -------------------------------------------
Pasywa bieżące

Majątek obrotowy + krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe czynne

= -------------------------------------------------------------------------------------------------------
zobowiązania bieżące + krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe bierne +
krótkoterminowe przychody przyszłych okresów

Poziom wskaźnika bieżącej płynności zależy od szeregu czynników, wśród których

najistotniejsze to : specyfika branży, zmieniające się warunki otoczenia oraz
przyjęta przez firmę strategia finansowania ( m.in. cykl inkasa należności
i regulowania zobowiązań ).
Wzrost poziomu tego wskaźnika oznacza poprawę płynności finansowej firmy, a
tendencja spadkowa jest sygnałem, informującym o możliwości wystąpienia
trudności płatniczych.
Zadawalający poziom wskaźnika płynności bieżącej waha się w przedziale 1,2 - 2,0
Co oznacza, że zachowanie równowagi finansowej firmy wymaga około
dwukrotnego pokrycia bieżących pasywów bieżącymi aktywami. Jeżeli poziom
wskaźnika zbliża się do 1,2 to zwiększa się ryzyko utraty przez przedsiębiorstwo
zdolności do terminowego regulowania zobowiązań. Brak płynności finansowej jest

26
 27

tak samo niekorzystnym zjawiskiem , jak nadpłata finansowa. Wysoki poziom

wskaźnika informuje o spadku udziału zobowiązań bieżących w finansowaniu firmy.
Przyjęcie do oceny płynności finansowej łącznych aktywów bieżących
przedsiębiorstwa nie pozwala jasno określić jego zdolności do wywiązywania się z
zobowiązań krótkoterminowych.

Przedstawiony wskaźnik bieżącej płynności nie uwzględnia różnej skali

szybkości zamiany poszczególnych składników środków obrotowych na gotówkę.

Dlatego w celu uzyskania pełniejszego obrazu płynności finansowej

przedsiębiorstwa korzysta się ze wskaźnika szybkiej płynności mającego postać :

Aktywa bieżące - zapasy - rozliczenia międzyokresowe czynne

Wskaźnik płynności = -----------------------------------------------------------------------------------
Przyśpieszonej pasywa bieżące

Wskaźnik ten mierzy natychmiastową zdolność firmy do spłaty długów. Jest to

stosunek najbardziej płynnych aktywów do pasywów bieżących .
Z powyższej formuły wynika, że jako najbardziej płynne środki obrotowe uznane
zostały środki pieniężne, krótkoterminowe papiery wartościowe oraz należności
krótkoterminowe. Z całości majątku obrotowego wyłącza się natomiast zapasy
i rozliczenia międzyokresowe czynne jako składniki najmniej płynne.

Wartość wskaźnika płynności szybkiej powinna kształtować się w okolicach

jedności, jednak jest to poziom idealny, rzadko spotykany w praktyce. Za
zadawalające uznaje się wskaźniki , których wartości mieszczą się w przedziale 1 -
1,2. Z chwilą , gdy wartość wskaźnika płynności przyśpieszonej spada poniżej
jedności, pojawia się zagrożenie bieżącej zdolności firmy do terminowego
regulowania jej zobowiązań . W takiej sytuacji jednostka będzie zmuszona szukać
pomocy na zewnątrz. Może to oznaczać konieczność zaciągnięcia kredytu, sprzedaży
aktywów lub akceptacji stopniowego wzrostu zobowiązań .

Wskaźnik wypłacalności gotówkowej umożliwiający ocenę wypłacalności

firmy w danym momencie przy wykorzystaniu do tego celu najbardziej płynnych
środków obrotowych ma postać :
27
 28

( 2.3 )

Środki pieniężne + krótkoterminowe papiery wartościowe

Wskaźnik wypłacalności = --------------------------------------------------------------------------------
Gotówkowej zobowiązania bieżące

Wskaźnik ten określa , jaką kwotę wymagalnych zobowiązań przedsiębiorstwo

jest w stanie pokryć z bezpośrednio dostępnych środków płatniczych. W liczniku
omawianej relacji uwzględnia się gotówkę w kasie, pieniądze na rachunkach
bankowych oraz inne środki pieniężne takie jak : weksle, czeki obce itp.
Wskaźnik wypłacalności gotówkowej pozwala więc określić , jaką część zobowiązań
bieżących może przedsiębiorstwo spłacić, nie czekając na wpływ należności.
Wskaźnik ten nie przesądza jednak o stopniu wypłacalności firmy, a jedynie
informuje o jego sprawności płatniczej. Brak środków pieniężnych w
przedsiębiorstwie może prowadzić do strat wynikających z braku możliwości
zawierania szybkich korzystnych transakcji. Wskaźnik wypłacalności gotówkowej
powinien kształtować się na poziomie 0,2, co jest związane z zasadą ograniczania
środków pieniężnych do niezbędnego poziomu.
Wskaźnik natychmiastowej wypłacalności dostarcza informacji o tym, czy
przedsiębiorstwo może uregulować swoje płatności w określonym momencie.
Oblicza się go przy pomocy formuły :

Środki pieniężne
Wskaźnik natychmiastowej wypłacalności = ------------------------------------------------------------
Natychmiast wymagalne zobowiązania

Wskaźnik ten przedstawia stosunek środków pieniężnych do płatności

natychmiast wymagalnych, czyli takich, których okres wymagalności przypada na
najbliższe 3 miesiące .

Wskaźnik natychmiastowej wypłacalności kształtujący się poniżej wartości 1,0

informuje, że firma nie jest zdolna do terminowego regulowania swoich płatności.
Wskaźniki płynności udzielają informacji o poziomie krótkoterminowego
bezpieczeństwa finansowego przedsiębiorstwa. Jednakże ich wielkość powinna być
powiązana z poziomem wskaźników wykorzystania majątku. Krótszy okres obrotu

28
 29

zapasami i ściągania należności oraz dłuższy okres spłaty zobowiązań, pozwala aby
firma wykazywała niższy poziom wskaźników płynności.
Obserwacja wskaźników płynności pozwala na rozpoznanie przez firmę
strategii w zakresie zarządzania kapitałem obrotowym netto. Utrzymywanie
wskaźników płynności na wysokim poziomie wskazuje na ostrożne podejście
członków zarządu firmy do zarządzania jej aktywami i pasywami.

Utrzymywanie wskaźników na niskim poziomie wskazuje na bardziej

ryzykowne zarządzanie finansami firmy.

Dynamiczny pomiar płynności finansowej

Przy dynamicznym pomiarze płynności finansowej opieramy się na strumieniu

przepływu środków pieniężnych. Uzyskane informacje można wykorzystać do :
 Oceny sterowania płynnością finansową
 Oceny pozycji finansowej przedsiębiorstwa
Do oceny pozycji finansowej wykorzystuje się przepływy gotówkowe. W tym celu
używa się całej gamy wskaźników, które ujmowane są w 2 grupach :
 Wskaźniki wydajności gotówkowej
 Wskaźniki wystarczalności gotówkowej

Do oceny pozycji finansowej przedsiębiorstwa wykorzystujemy wskaźniki

wydajności gotówkowej, przy czym należy pamiętać , że pożądanym kierunkiem
zmiany jest wzrost ich poziomu w czasie.
Wskaźnik wydajności gotówki wyraża stosunek gotówki z działalności operacyjnej
do aktywów ogółem lub aktywów bieżących , pokazuje stopień jego sfinansowania
z tej gotówki.

1. WSKAŹNIK WYDAJNOŚCI GOTÓWKOWEJ SPRZEDAŻY

Gotówka netto z działalności operacyjnej

______________________________________________
sprzedaż netto
29
 30

2 WSKAŹNIK WYDAJNOŚCI GOTÓWKI Z ZYSKU

Gotówka netto z działalności operacyjnej

_____________________________________________

zysk z działalności gospodarczej

3 WSKAŹNIK WYDAJNOŚCI GOTÓWKOWEJ MAJĄTKU

Gotówka netto z działalności operacyjnej

__________________________________________

średnia wartość majątku ogółem

4 WSKAŹNIK WYDAJNOŚCI GOTÓWKOWEJ MAJĄTKU OBROTOWEGO

Gotówka netto z działalności operacyjnej

_________________________________________

średnia wartość majątku obrotowego

Grupę wskaźników opartych na przepływach gotówkowych stanowią

wskaźniki wystarczalności gotówkowej . Dostarczają informacji czy generowana
gotówka z działalności podstawowej , jest odpowiednio duża w relacji do różnych
wydatków i zobowiązań przedsiębiorstwa

30
 31

1. WSKAŹNIK WYSTARCZALNOŚCI GOTÓWKI OPERACYJNEJ NA SPŁATĘ

DŁUGÓW OGÓŁEM

( 2.9 )

Gotówka netto z działalności operacyjnej

__________________________________________
zobowiązania ogółem

Wskaźnik ten informuje o zdolności przedsiębiorstwa do spłacenia jego zobowiązań

2. WSKAŹNIK WYSTARCZALNOŚCI GOTÓWKI OPERACYJNEJ NA

SPŁATĘ DŁUGÓW DŁUGOTERMINOWYCH

Gotówka netto z działalności operacyjnej

_____________________________________

zobowiązania długoterminowe

Wskaźnik ten informuje, czy dostępne , wygospodarowane z działalności

podstawowej, fundusze gotówkowe są wystarczające do spłaty zobowiązań w
okresie płatności dłuższym niż rok bilansowy .

3. WSKAŹNIK OGÓLNEJ WYSTARCZALNOŚCI GOTÓWKI OPERACYJNEJ

Gotówka netto z działalności operacyjnej

____________________________________________
spłata zobowiązań długoterminowych + wypłata dywidend +
zakupy majątku trwałego

Ten wskaźnik mierzy ogólną zdolność firmy do regulowania rocznych wydatków

( raty kredytów długoterminowych, wypłat dywidend, zakupy środka trwałego )

31
 32

z gotówki uzyskanej z działalności operacyjnej. Jest to obraz bieżącej polityki

finansowej przedsiębiorstwa .
Wskaźnik równy bądź wyższy od 1 oznacza , że nie ma potrzeby sięgania po
dodatkowe źródła gotówki ( akcji , obligacji, kredytów długoterminowych )

4.WSKAŹNIK REINWESTYCJI GOTÓWKOWEJ

Gotówka netto z działalności operacyjnej

___________________________________________

środki trwałe + inwestycje + pozostałe aktywa + kapitał obrotowy

Wskaźnik ten wykorzystujemy przy określaniu , w jakiej relacji do aktywów

trwałych i kapitału obrotowego pozostają operacyjne wpływy gotówkowe
zatrzymane i zainwestowane w celu odtworzenia aktywów oraz na rozszerzenie
działalności podstawowej.
Poziom wskaźnika w zakresie 8 - 10% jest uważany za ogólnie satysfakcjonujący48.

4. WSKAŹNIK WYSTARCZALNOŚCI GOTÓWKI OPERACYJNEJ NA

ZAKUPY ŚRODKÓW TRWAŁYCH

Gotówka netto z działalności operacyjnej

_______________________________________

wydatki na środki trwałe

32
 33

Ten wskaźnik udziela informacji o zdolności przedsiębiorstwa do utrzymania

środków trwałych ze swego dochodu gotówkowego bez zaciągania pożyczki.
Na zakupy środków trwałych wykorzystywane są zysk netto i amortyzacja.

Powyżej wymienione wskaźniki oparte są na wielkościach rocznych i służą do

bieżącej oceny pozycji finansowej przedsiębiorstwa

2.3 Rentowność i jej poziom

Rentowność jest to odpowiednio obliczony wynik finansowy działalności

gospodarczej firmy, który może występować jako zyskowność i deficytowość.
Zyskowność odnotowywana jest w przypadku, kiedy przedsiębiorstwo osiąga
dodatni wynik finansowy. Deficytowość natomiast jest odwrotnością zyskowności i
występuje , gdy firma uzyskuje ujemny wynik finansowy.
Przy pomocy wskaźników konstruowanych dla oceny efektywności
ekonomicznej funkcjonowania przedsiębiorstwa można charakteryzować różne
aspekty działalności gospodarczej firmy, a w śród nich także rentowność.
Podstawowymi miernikami służącymi do oceny szybkości zwrotu
zaangażowanego kapitału są wskaźniki rentowności, określane także wskaźnikami
zyskowności. Przy pomocy tych wskaźników można dokonać zarówno oceny
przedsiębiorstwa, jak również oceny zdolności kierownictwa firmy w realizowaniu
jej strategicznego celu, jakim jest zwiększanie jej wartości.

Wśród wskaźników rentowności wyróżnić można :

1. Wskaźnik rentowności majątku
2. Wskaźnik rentowności kapitału własnego
3. Wskaźnik rentowności sprzedaży.

Rentowność majątku

Rentowność majątku udziela informacji o wielkości zysku netto

przypadającego na jednostkę wartości

WSKAŹNIK RENTOWNOŚCI MAJĄTKU

33
 34

Zysk brutto ( netto )

________________________________ * 100
przeciętny stan aktywów ogółem

Wskaźnik ten charakteryzuje efektywność wykorzystania majątku

przedsiębiorstwa. Uwzględnia on wpływ na wynik finansowy efektywności
wykorzystania zaangażowanych zasobów majątkowych.

Rosnący poziom wskaźnika oznacza maksymalizację obrotu i obniżkę

kosztów własnych , a także racjonalną
gospodarkę majątkiem trwałym i obrotowym. Wyższa wartość wskaźnika
wskazuje na korzystniejszą sytuację finansową przedsiębiorstwa.
Na wielkość wskaźnika zyskowności majątku ma wpływ szereg różnorodnych
czynników i dlatego przy obliczaniu wskaźnika określa się wpływ wybranych
czynników na jego poziom. W tym celu korzysta się z zależności :

Zysk netto zysk netto sprzedaż netto

_____________ = _______________ * _______________
aktywa ogółem sprzedaż netto aktywa ogółem

WSKAŹNIK RENTOWNOŚCI MAJĄTKU TRWAŁEGO

Zysk netto
__________________* 100
majątek trwały

Wskaźnik ten jest rozwinięciem podstawowego wskaźnika rentowności

Pozwala on określić stopień efektywności finansowej majątku trwałego.

WSKAŹNIK RENTOWNOŚCI MAJĄTKU OBROTOWEGO

Zysk netto
___________________*100
34
majątek obrotowy
 35

Zyskowność kapitału własnego można określić przez ogólne wskaźniki

zyskowności kapitału własnego lub wskaźniki zyskowności jednostkowych udziałów
kapitałowych.

Rentowność kapitału

WSKAŹNIK RENTOWNOŚCI KAPITAŁU CAŁKOWITEGO

Zysk netto
__________________________*100
przeciętny stan kapitału całkowitego

Wskaźnik ten jest podstawowym miernikiem efektywności gospodarowania

przedsiębiorstwa. Przedstawia on wielkość zysku przypadającego na jednostkę
zainwestowanego kapitału i określa opłacalność jego angażowania. Im dłuższy cykl
produkcyjny, tym poziom rentowności powinien być wysoki.

Rentownością zaangażowanego kapitału własnego czyli tzw. Rentownością

finansową przedsiębiorstwa interesują się głównie akcjonariusze i udziałowcy
którzy obserwują stopę zysku, jaką przynosi im inwestycja w daną firmę.
W tym celu wyznacza się wskaźnik rentowności kapitału własnego według
formuły :

Zysk netto
________________________*100
35
przeciętny stan kapitału własnego
 36

Wyraża on wielkość zysku przypadającą na średni stan kapitału własnego.

Pozwala on określić zdolność kapitału własnego do generowania zysku. Im wartość
wskaźnika jest wyższa, tym sytuacja finansowa przedsiębiorstwa jest korzystniejsza.
Wyższa efektywność kapitału własnego umożliwia bowiem uzyskanie wyższych
dywidend, a także dalszy rozwój firmy.
Dla celów analitycznych wskaźnik rentowności kapitału własnego można
przedstawić jako iloczyn rentowności majątku i wskaźnika zaangażowania majątku
w stosunku do kapitału własnego. Wynika z tego, że rentowność finansowa zależy
od wielkości wygospodarowanego zysku, a także od źródeł finansowania majątku.

Przedstawia to poniższy wzór :

Zysk netto aktywa ogółem

Wskaźnik rentowności = _____________________* _____________________
Kapitału własnego aktywa ogółem kapitał własny

Wskaźnik rentowności kapitału podstawowego ( akcyjnego, udziałowego )

jest pogłębieniem wskaźnika rentowności kapitału własnego i wyraża się go wzorem:

Zysk netto
Wskaźnik rentowności ______________________________________ * 100
Kapitału podstawowego = przeciętny stan kapitału podstawowego

Wskaźnik ten określa wielkość zysku przypadającego na jednostkę kapitału np.

akcyjnego. Informuje on akcjonariuszy ( udziałowców o możliwych korzyściach w
formie dywidend. Im wyższa wartość wskaźnika, tym większe potencjalne zyski.
Wskaźniki rentowności umożliwiają określić perspektywiczną płynność
finansową przedsiębiorstwa. Wyższy poziom rentowności wskazuje na generowanie
36
 37

większej nadwyżki finansowej, która w przyszłości może być w odpowiedni sposób

ulokowana.

Rentowność sprzedaży

Wskaźnik rentowności sprzedaży ma postać :

Zysk brutto ( netto )

___________________________________________ * 100

przychody ze sprzedaży

Wskaźnik ten ma charakter dynamiczny i określa zdolność przedsiębiorstwa do

generowania zysku przez sprzedaż. Określa on udział wyniku finansowego w
wartości uzyskanej ze sprzedaży produktów, towarów oraz zrealizowanych operacji
finansowych. Tendencja rosnąca tego wskaźnika przy porównaniu dwóch okresów
może świadczyć o wzroście sprzedaży, a także o osiąganiu korzystniejszych cen
sprzedaży i obniżaniu jednostkowych kosztów własnych. Im wyższa jest wartość
wskaźnika, tym większa opłacalność sprzedaży.

.
Efekty dźwigni finansowej

Istnienie oraz pozycja firmy w warunkach gospodarki rynkowej uzależnione

są od zdolności do generowania zysku. Wielkość zysku jest podstawową miarą
efektywności działania przedsiębiorstwa, a także podstawą jego rozwoju.
Wskazuje to na rolę, jaką odgrywa planowanie zysku.

Narzędziem wykorzystywanym w bieżącym zarządzaniu przedsiębiorstwem jest

mechanizm dźwigni operacyjnej , który może być wykorzystywany w
krótkookresowej ocenie rentowności. Pozwala on oszacować zmiany zysku zarówno

37
 38

przy wzroście, jak i w przypadku obniżenia wartości sprzedaż . Dźwignię operacyjną

oblicza się w celu ustalenia , jaka zmiana zysku towarzyszyć będzie danemu
przyrostowi sprzedaży. Działa ona tym silniej, im większy jest udział kosztów
stałych w kosztach ogółem. Jeżeli udział kosztów stałych w kosztach

ogółem jest wysoki, to wrażliwość zysku na wahania sprzedaży jest także wysoka
W przypadku, gdy udział kosztów stałych jest niski, to również zysk będzie
wykazywał niską wrażliwość na wahania sprzedaży.
Zjawisko to nazywane jest dźwignią operacyjną, natomiast indeks
przedstawiający procentową zmianę zysku operacyjnego do zmiany wartości
sprzedaży określany jest stopniem dźwigni operacyjnej :

% zmiana zysku operacyjnego

DOL = ____________________________________

% zmiana wartości sprzedaży

gdzie: zysk operacyjny = zysk przed spłatą odsetek i

opodatkowaniem ( EBIT )

Jeśli zatem sprzedaż wzrośnie przykładowo o 5%, to zysk operacyjny wzrośnie

o 5% * DOL. Stopień dźwigni operacyjnej zależy zarówno od rentowności
sprzedaży, jak i od struktury kosztów stałych i zmiennych.
Stopień ten będzie zależał od poziomu sprzedaży. Im wyższy stopień dźwigni
operacyjnej, tym zysk firmy jest bardziej wrażliwy na wahania rozmiarów sprzedaży.
Stopień dźwigni operacyjnej może być wykorzystywany jako jedna z miar
ryzyka ponieważ wrażliwość zysku na zmiany warunków gospodarowania jest
przejawem wysokiego stopnia ryzyka. Im większe zmiany wielkości zysku pod
wpływem zmian w wielkości sprzedaży, tym ryzyko działalności operacyjnej jest
większe.

Stopień dźwigni operacyjnej

DOL

38
 39

0 PR s
.

Z wykresu przedstawiającego efekt dźwigni operacyjnej odczytać można, że

stopień dźwigni operacyjnej osiąga najwyższy poziom, gdy wielkość sprzedaży S
zbliża się do progu rentowności PR. Im dalej od progu rentowności tzn. im wielkość
sprzedaży jest większa, tym stopień dźwigni operacyjnej maleje i zbliża się do
jedności.

Dźwignia finansowa to efekt polegający na zwiększeniu siły zarobkowej

kapitału własnego, dzięki wprowadzeniu obcych kapitałów do struktury źródeł
finansowania lub też zwiększeniu ich udziału w tej strukturze. Dźwignia finansowa
odzwierciedla strukturę kapitału firmy i związana jest z ponoszeniem kosztów
finansowych, a przede wszystkim odsetek od kredytów i pożyczek. Ma ona miejsce
w chwili efektywnego wykorzystania obcych kapitałów dla zwiększenia
zyskowności kapitałów własnych. Jeżeli stopa odsetek płaconych od kredytów i
innych zobowiązań jest niższa od osiągniętej zyskowności majątku, to różnica z tego
tytułu korzystniej kształtuje zyskowność kapitałów własnych.

Efekt dźwigni finansowej wyrażony przez stopień dźwigni finansowej

przedstawia wzór :

Zysk operacyjny
DFL = ----------------------------------------------

Zysk operacyjny - odsetki

lub

% zmiana zysku na akcję

DFL = ---------------------------------------------------------
% zmiana zysku operacyjnego

gdzie :
zysk operacyjny = zysk przed spłatą odsetek
39 i opodatkowaniem
 40

Stopień dźwigni finansowej informuje o ile procent zmieni się rentowność

kapitału własnego, w przypadku gdy zysk operacyjny zmieni się o 1 %

Stopień dźwigni finansowej

DFL

Kc
Kw
1
0 FPR P0F z

Z wykresu wynika, że stopień dźwigni finansowej osiąga najwyższy poziom,

gdy zysk operacyjny kształtuje się w pobliżu finansowego progu rentowności FPR.
Wzrost zysku powoduje oddalanie się od FPR oraz wpływa na zmniejszenie stopnia
dźwigni finansowej.
Analiza stanu zadłużenia udziela istotnych informacji na temat sytuacji
finansowej przedsiębiorstwa. Firma korzystająca z obcych źródeł finansowania
korzysta z dźwigni finansowej zwiększającej siłę zarobkową kapitałów własnych. W
tej sytuacji wzrost zobowiązań jest zjawiskiem korzystnym. Z drugiej strony znaczny
udział długu pociąga za sobą wysokie płatności związane z obsługą zadłużenia.

40
 41

BIBLIOGRAFIA

1. L. Bednarski. Analiza finansowa w przedsiębiorstwie. Warszawa 1999.

2. W. Bień. Czytanie bilansu przedsiębiorstwa. Warszawa 1999
3. W. Bień. Zarządzanie Finansami przedsiębiorstwa. Warszawa 1999
4. J. Czekaj. Z. Dresler Podstawy zarządzania finansami firm Warszawa 1995
5. J. Duraj. Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa Warszawa 1993
6. E. Eljasiak. W. Parteka. Przepływy gotówkowe. Gdańsk 1998
7. J. Gajdka. E. Walińska. Zarządzanie finansowe. T.1. Warszawa 1998
8. M. Gotlieb. W. Lewczyński Cash flow sprawozdanie z przepływu gotówki. Sopot
1993
9. K. Haski. Rachunkowość i analiza finansowa w kierowaniu firmą. Skierniewice
1999
10. J. Juszczyk. Sprawozdanie finansowe za 1998 rok - ogólne zasady sporządzania.
Buchalter Nr 25/98
11. T. Kiziukiewicz. Rachunkowość zarządcza. Wrocław 1997
12. B. Olzacka. R. Pałczyńska - Gościniak Leksykon zarządzania finansami Gdańsk
1998
13. B. Olzacka. R. Pałczyńska - Gościniak. Jak oceniać firmę. Gdańsk 1998
14. A. Rutkowski Analiza wskaźnikowa sprawozdań finansowych Prawo
przedsiębiorcy Nr 8/99
15. K. Sawicki Rachunkowość Finansowa Warszawa 1999
16. M.Sierpińska. T. Jachna. Ocena przedsiębiorstwa według standardów
światowych Warszawa 1996
17. M. Sierpińska . D. Wędzki. Zarządzanie płynnością finansową w
przedsiębiorstwie. Warszawa 1998
18. Tygodnik Finansowy : EDUK....:http://www.bci.krakow.pl/TF/leks.../

41
 42

19. Tygodnik finansowy w w w. tf. pl - Wskaźniki finansowe Michael R. TYRAN

s.1.
20. Ustawa o rachunkowości z dnia 29.09.1994 r. Dz. U. Nr 121
21. Wykłady dr J. Kozłowski

SPIS TABLIC
1. Tablica 1.1. - Podstawowe pozycje majątku i źródeł ich finansowania
w przedsiębiorstwie
2. tablica 3.1. - Układ analityczny rachunku wyników
2. tablica 3.2. - Bilans analityczny firmy
3. tablica 3.3. - Dynamika wyników na podstawie bilansu analitycznego
4. tablica 3.4. - Dynamiki wyników firmy na podstawie analitycznego
układu rachunku wyników
5. tablica 3.5. - Wskaźniki płynności finansowej
6. tablica 3.6. - Przepływ środków pieniężnych w działalności operacyjnej
7. tablica 3.7. - Wskaźniki wydajności gotówkowej
8. tablica 3.8. - Wskaźniki rentowności firmy

SPIS WYKRESÓW
1. wykres nr 1 - Stopień dźwigni operacyjnej
2. wykres nr 2 - Stopień dźwigni finansowej
3. wykres nr 3 - Kształtowanie się płynności finansowej w firmie
4. wykres nr 4 - Kształtowanie się wydajności gotówkowej
5. wykres nr 5 - Kształtowanie się rentowności w firmie

SPIS SCHEMATÓW
1. Schemat 1.1. - Tworzenie wyniku finansowego w przedsiębiorstwie 16
2. schemat 2.1. - Podstawowe rodzaje analizy ekonomicznej przedsiębiorstwa 24

SPIS WZORÓW
1. wzór 2.1. - Wskaźnik bieżącej płynności 27
2. wzór 2.2. - Wskaźnik płynności przyśpieszonej 28

42
 43

3. wzór 2.3. - Wskaźnik wypłacalności gotówkowej 29

4. wzór 2.4. - Wskaźnik natychmiastowej wypłacalności 29
5. wzór 2.5. - Wskaźnik wydajności gotówkowej sprzedaży 31
6. wzór 2.6. - Wskaźnik wydajności gotówkowej z zysku 31
7. wzór 2.7. - Wskaźnik wydajności gotówkowej majątku 31
8. wzór 2.8. - Wskaźnik wydajności gotówkowej majątku obrotowego 31
9. wzór 2.9. - Wskaźnik wystarczalności gotówki operacyjnej na spłatę
długów ogółem 32
10. wzór 2.10. - Wskaźnik wystarczalności gotówki operacyjnej na spłatę
długów długoterminowych 32
11. wzór 2.11. - Wskaźnik ogólnej wystarczalności gotówki operacyjnej 33
12. wzór 2.12. - Wskaźnik reinwestycji gotówkowej 33
13. wzór 2.13. - Wskaźnik wystarczalności gotówki operacyjnej na zakupy
środków trwałych 34
14. wzór 2.14. - Wskaźnik rentowności majątku 35
15. wzór 2.15. - - " -
16. wzór 2.16. - Wskaźnik rentowności majątku trwałego 35
17. wzór 2.17. - Wskaźnik rentowności majątku obrotowego 36
18. wzór 2.18. - Wskaźnik rentowności kapitału całkowitego 36
19. wzór 2.19. - Wskaźnik rentowności kapitału własnego 37
20. wzór 2.20. - - " -
21. wzór 2.21. - Wskaźnik rentowności kapitału podstawowego 38
22. wzór 2.22. - Wskaźnik rentowności sprzedaży 38
23. wzór 2.24. - Stopień dźwigni operacyjnej 39
24. wzór 2.25. - - " -

1.Istota i klasyfikacja sprawozdań finansowych.

43