12.11.

2023, 17:43 OneNote

KONSTYTUCJA
wtorek, 7 listopada 2023 15:01

Pojęcie konstytucji

1. Łac. CONSTITUERE – ustanawiać, urządzać. W starożytnym Rzymie – oddzielnie aktów prawnych spraw życia
codziennego od spraw funkcjonowania państwa. Termin „konstytucja” wywodzi się z łacińskiego słowa costituere,
które oznaczało: ustanawiać, rządzić uporządkować. W starożytnym Rzymie terminem rem publicam constituere
określano działalność prawotwórczą mającą na celu zorganizowanie państwa, nadanie państwu ustroju
politycznego, a także dokonanie unifikacji całego systemu prawa, w miarę możliwości pozbawionego
wewnętrznych sprzeczności.
2. Łac. CONSTITUTIO
Średniowiecze. Termin wywodzi się od kwestii reguł życia zakonnego. Każdy zakon posiada swoją konstytucję.
Prawa fundamentalne państwa W średniowieczu terminu constitutio używano na określenie reguł życia
klasztornego, ale już w XVI wieku francuski pisarz polityczny Jean Bodin posługiwał się nim do oznaczenia praw
fundamentalnych państwa. W XVIII wieku Monteskiusz używał terminu constitutio na oznaczenie: a) całokształtu
właściwości środowiska geograficznego z jego związkiem z ustrojem politycznym, b) faktycznego ustroju państwa,
c) podstawowych zasad prawnych ustroju politycznego. Znamienne jest, że w Polsce szlacheckiej używano terminu
constitutio na określenie ustaw sejmowych. Konstytucją nazywano również pewne czynniki decydujące o ustroju
państwa.

Czynniki decydujące o ustroju państwa

Konstytucja jako każdy akt prawny rangi ustawy
Konstytucja – jako ustawa zasadnicza państwa, charakteryzująca się szczególnymi cechami.
Konstytucja – jako całokształt norm prawnych, regulujących ustrój państwa, niezależnie od tego w jakiej rangi
aktach prawnych normy te zostały zawarte.
Konstytucja – to z reguły akt pisany, będący ustawą zasadniczą, zawierający normy prawne o najwyższej mocy
prawnej, regulujące podstawy ustroju politycznego, społecznego i gospodarczego. Akt ten uchwalany i
nowelizowany jest w szczególnym trybie przez powołany do tego organ.

Geneza konstytucji pisanej

Pierwsza konstytucja na świecie została uchwalona w USA – 17 września 1787 (weszła w życie 1789 r.).
Zapoczątkowano instytucję prezydenta. W momencie uchwalenia nie była konstytucją pełną.
Druga konstytucja na świecie – Rzeczpospolita (3 maja 1791 r.).
Trzecia konstytucja na świecie – Francja (3 września 1791 r.).
Konstytucja Norwegii – 1814 r.
Konstytucja Holandii – 1814 r.
Konstytucja Belgii - 1831 r.

1. Ograniczenie władzy państwowej przez naturalne prawa człowieka.

2. Konstytucja jako akt zawierający nowy porządek społeczny.
3. Konstytucja – akt zawierający zasadę podziału władzy.
4. Konstytucja jako akt zawierający i gwarantujący wolność i równość wszystkich obywateli niezależnie od
przynależności stanowej.

Konstytucja jako ustawa zasadnicza:

Konstytucja jako ustawa zasadnicza odznacza się:

1. Szczególną treścią
Podział:
A) Konstytucja formalna – jeden akt prawny, wszystko to, co w konstytucji jest zapisane, od
tytułu do podpisu głowy państwa; zespół norm prawnych zawartych najczęściej w jednym akcie prawnym,
różniącym się od ustaw zwykłych pod względem mocy prawnej oraz szczególnej nazwy.
d naczelnika państwa zostaje powierzony Józefowi Piłsudskiemu.
20 lutego 1947 r. – wprowadza się instytucje prezydenta, która następnie zostaje zlikwidowana.
17 października 1992 r. – regulowała sprawy samorządu terytorialnego. Obowiązywała przez 5 lat.
B). KONSTYTUCJA MAŁA (NIEPEŁNA) - reguluje z reguły jedynie ustrój naczelnych organów państwa. Przyjmowana
jest na czas określony, dopóki nie zostanie uchwalona konstytucja pełna. Najczęściej jest uchwalana po
szczególnych wydarzeniach w historii danego państwa, państwa, m.in. po zmianie ustroju, uzyskaniu lub
odzyskaniu niepodległości. Dobrym przykładem są polskie małe konstytucje.
Gdy małe konstytucje wchodzą w życie, to duże obowiązują tylko w tej materii, która nie jest uregulowana
przez konstytucje małe.
Polskie Małe Konstytucje:
3 maja 1791 r. - uchwalona bez kworum
17 marca 1921 r. – jedyna legalnie uchwalona konstytucja, wzorowana na francuskiej. Pisana przeciwko
Piłsudskiemu; Prace nad pełna konstytucją, przy wykorzystaniu licznie zgłoszonych projektów, prowadzone były
przez sejmową komisję konstytucyjną. Wykorzystała ona jako wzorzec rozwiązania konstytucyjne III Republiki
Francuskiej z 1875 r., rezygnując z poszukiwań oryginalnych konstrukcji konstytucyjnych. Jednakże pod naciskiem
ugrupowań lewicowych ten model ustrojowy został poważnie zmodyfikowany, znalazło się w nim więcej
elementów o demokratycznym charakterze.
23 kwietnia 1935 r. - 2 tygodnie przed śmiercią Piłsudskiego, uchwalona w jeden dzień; Zasadnicze prace
parlamentarne nad nową konstytucję, po kilku latach ożywionej dyskusji, rozpoczęły się dopiero po opracowaniu
latem 1933 r. przez posła BBWR S. Cara, przy pomocy B. Podolskiego 63 tez konstytucyjnych. Zostały one przyjęte
przez klub BBWR w grudniu 1933 r., a następnie przedstawione Komisji Konstytucyjnej Sejmu. 26 stycznia 1934 r.
stały się przedmiotem debaty na posiedzeniu Sejmu. Po opuszczeniu sali obrad przez posłów opozycyjnych,
przeciwnych przystąpieniu do dyskusji merytorycznej nad zmianami ustrojowymi w Polsce, sprawozdawca Komisji
Konstytucyjnej zaproponował poddanie pod głosowanie i uchwalenie nowej konstytucji w brzmieniu zgłoszonych
tez konstytucyjnych. Wniosek ten został przyjęty przez Sejm przy zaledwie jednym głosie przeciwnym. Uchwalenie
przez Sejm w ten sposób tez konstytucyjnych jako projektu ustawy zasadniczej oznaczało naruszenie określonej w
artykule 125 §2 Konstytucji Marcowej procedury jej zmiany. W związku z tym, że nie zachowano powyższego
przepisu, uchwała Sejmu z 26 stycznia 1934 r. powinna zostać uznana za nielegalną. To właśnie było jedną z
głównych przyczyn negacji nowej konstytucji przez ugrupowania opozycyjne już od momentu jej uchwalenia.
Tymczasem przyjęty projekt konstytucji, po jego rozpatrzeniu przez Senat, został ponownie uchwalony przez Sejm,
który uwzględnił wszystkie poprawki Senatu, w dniu 13 kwietnia 1935 r.
22 lipca 1952 r. - konstytucja PRL, konsultowana ze Stalinem, w teorii zostało godło i hymn; Konstytucję Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej uchwalono jednomyślnie. Przejęła wzorce radzieckie i kopiowała stalinowski model
państwa. Wyrażała istotę państwa dyktatury proletariatu stanowiąc wcielenie określonej ideologii politycznej a
nadto w silnym stopniu akcentowała ideologiczny charakter państwa.

https://sghedu-my.sharepoint.com/personal/ka122526_student_sgh_waw_pl/_layouts/15/Doc.aspx?sourcedoc={4cc49d1d-4890-43ea-81d6-93ae… 1/2
12.11.2023, 17:43 OneNote
2 kwietnia 1997 r. - pracę nad nią zaczęto w 1992r.; 23 kwietnia 1992 r. przyjęto ustawę konstytucyjną o trybie
przygotowywania i uchwalania Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w której zawarto tryb przygotowywania i
procedurę uchwalania przyszłej konstytucji, uznano bowiem wówczas, że nowa ustawa zasadnicza nie może być
przyjęta w trybie przewidzianym w artykule 106 konstytucji z 1952 r. Dnia 17 października 1992 uchwalono ustawę
konstytucyjną o wzajemnych stosunkach miedzy władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej
oraz o samorządzie terytorialnym, czyli tak zwaną Małą Konstytucję. Była ona obszernym, rozbudowanym aktem
prawnym określającym w zasadzie całokształt stosunków pomiędzy organami władzy państwowej, co wynikało z
faktu, że w odróżnieniu od swych poprzedniczek, nie musiała ona wypełniać pustki prawnoustrojowej, lecz
wprowadzać w istniejących unormowaniach prawnych. Prace nad nową konstytucja zostały przerwane z powodu
przedterminowego rozwiązania Sejmu w 1993 r. Po wyborach parlamentarnych 19 września 1993 r. nowo wybrana
komisja konstytucyjna zaczęła swoje prace nad nową konstytucja od początku, jednakże rozpatrując projekty
wniesione podczas poprzedniej kadencji Sejmu i Senatu. Po prawie dwóch latach prac komisja konstytucyjna
zakończyła w czerwcu 1996 r., przygotowywanie jednolitegotekstu projektu przyszłej konstytucji. W dniu 2
kwietnia 1997 r. Zgromadzenie Narodowe uchwaliło nową Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej. Po zatwierdzeniu
jej przez referendum konstytucyjne w maju 1997 r. i podpisaniu przez Prezydenta Rzeczypospolitej weszła ona w
życie w październiku 1997 r.
C) Konstytucja duża (pełna) – zawiera całość materii konstytucyjnej; reguluje wszystkie zagadnienia ustroju
państwa, przeważnie przyjmowana jest na czas nieokreślony (ma charakter trwały). Konstytucja pełna obejmuje
następujące kwestie zagadnienia regulujące funkcjonowanie państwa: - ustrój społeczno-gospodarczy i polityczny, -
prawa, wolności i obowiązki obywatelskie, - strukturę i zasady funkcjonowania co najmniej naczelnych organów
państwa, - przepisy o zmianie konstytucji.
2. Szczególną formą – sprowadza się do szczególnego trybu uchwalenia, przyjęcia oraz dokonywania zmian
(nowelizacji) jej przepisów.
KONSTYTUCJA ELASTYCZNA – konstytucja jest nowelizowana w takim samym trybie jak ustawy zwykłe.
KONSTYTUCJA SZTYWNA – konstytucja nowelizowana jest w odmiennym i bardziej rygorystycznym trybie niż
ustawy zwykłe.
KONSTYTUCJA PÓŁSZTYWNA - konstytucja nowelizowana jest w zmodyfikowanym trybie ustawodawczym.
Większość względna
Większość kwalifikowana
3. Szczególną mocą prawną - zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów prawnych
Inne podziały konstytucji

Inne podziały konstytucji

Konstytucja oktrojowana (nadana lub narzucona): Jest to konstytucja, która została ustanowiona lub narzucona
przez jedną stronę lub jednostkę, zazwyczaj bez szerokiego udziału społeczeństwa lub innych interesujących stron.
Może być wynikiem autorytarnego lub dyktatorskiego rządu, który sam narzuca fundamentalne prawa i zasady
ustrojowe.
Konstytucja obywatelska: To konstytucja, która skupia się na zagwarantowaniu praw i wolności obywatelskich, a
także na ustalaniu struktur i procesów politycznych. Konstytucja obywatelska ma na celu ochronę podstawowych
praw jednostek przed możliwymi nadużyciami władzy państwowej.
Konstytucja stała: Oznacza konstytucję, która jest trudniejsza do zmiany niż zwykłe ustawy. Aby zmienić
konstytucję stałą, zazwyczaj wymaga to specjalnej procedury, często większej liczby głosów lub innych bardziej
złożonych wymagań formalnych.
Konstytucja czasowa: Jest to konstytucja, która zawiera przepis określający, że po upływie określonego czasu (lub
w odpowiednich okolicznościach), konieczna jest rekonstrukcja lub rewizja konstytucji. Może to być związane z
określonym okresem przejściowym lub warunkami, które miałyby zastosowanie w określonym czasie lub sytuacji.

Podstawowe funkcje konstytucji

1. Funkcja organizacyjna - zasady organizacji i funkcjonowania państwa – wynika z niej konieczność działania
zgodnego z prawem (m.in. powoływanie tylko przewidzianych w Konstytucji organów).
2. Funkcja integracyjna – integracja narodu wokół władzy - celem jest identyfikowanie się obywateli z państwem i
jego instytucjami. Konstytucja ma za zadanie wpływać na procesy integracyjne społeczeństwa. Ma za zadanie
tworzyć społeczeństwo obywatelskie wskazując całą jego różnorodność i złożoność. Ma tu na uwadze problem
wpływu społeczeństwa na władzę, kontroli państwa przez obywateli.
3. Funkcja wychowawcza – poszanowanie zasad ustrojowych - konstytucja stanowi ucieleśnienie pewnych idei,
które to idee są społecznie akceptowane. Przyjmuje określony model państwa i program na przyszłość. Realizacja
tego programu będzie ucieleśnieniem postanowień konstytucji.

https://sghedu-my.sharepoint.com/personal/ka122526_student_sgh_waw_pl/_layouts/15/Doc.aspx?sourcedoc={4cc49d1d-4890-43ea-81d6-93ae… 2/2