Para sa mas malalim na kaalaman hinggil

sa Primer na ito, basahin ang COMELEC

Resolution No. 10946. I-scan lamang ang
QR Code na ito:

Para sa higit pang kaalaman at wastong impormasyon tungkol sa

halalan, bisitahin kami sa aming Official Social Media Accounts

Primer on Vote-Buying
and Vote-Selling
 Ano ang Vote-Buying
Local Committee on
at Vote-Selling? KONTRABIGAY
KONTRABIGAY
Ang VOTE BUYING o PAGBILI NG BOTO ay ang pagbibigay, pag-aalok o
pangangako ng kahit sino ng/na –
Mayroon ring lokal na komite sa bawat rehiyon, lalawigan, lungsod/
• pera o anumang bagay na may halaga munisipyo, na tatawaging Regional Committee on KontraBigay
• anumang opisina o trabaho (RCKB), Provincial Committee on KontraBigay (PCKB) at City/
• prangkisa o gawad, pampubliko o pribado Municipal Committee on KontraBigay (C/MCKB) na binubuo ng
• gumawa ng paggasta, direkta o hindi direkta, o mga sumusunod:
• maging sanhi ng paggasta sa sinumang tao, asosasyon, korporasyon,
entidad, o komunidad
Provincial City/Municipal
Ito ay ginagawa upang mahikayat ang sinuman o ang publiko sa pangkalahatan Regional Committee Committee on Committee on
na bumoto para o laban sa sinumang kandidato o pigilan ang kanyang boto sa on KontraBigay KontraBigay KontraBigay
halalan, o bumoto para o laban sa sinumang naghahangad na mapili bilang
kandidato sa isang kumbensiyon o katulad na proseso ng pagpili ng isang
partidong pampulitika. • RED • PES • EO
• DepED Regional • DepED highest • DepED highest
Ang VOTE SELLING o PAGBEBENTA NG BOTO ay ang ranking city/
Official ranking provincial
panghingi o pagtanggap, direkta o hindi direkta, ng anumang municipal official
• PNP Regional official
paggasta o pangako ng anumang opisina o trabaho,
Director • PNP Provincial • PNP Chief of Police
pampubliko o pribado, para sa alinman sa mga nabanggit na
• AFP Division Director • AFP highest
kadahilanan ng sinomang tao, asosasyon, korporasyon,
grupo o komunidad. or Brigade • AFP Batallion ranking officer in
Commander Commander the area
• NBI Regional • NBI Provincial • City and Provincial
Ang vote-buying at vote-selling
Director Head Prosecutor (for
ay maituturing na ELECTION
• Regional Prosecutor • Provincial MCKB)
OFFENSE at may kaparusahan ng
pagkakulong ng hindi bababa • Regional Chapter Prosecutor • Local Chapter
sa isang (1) taon ngunit hindi Representative of • Provincial Chapter Representative of
hihigit sa anim (6) na taon, the Citizen’s Arms Representative of the Citizen’s Arms
bukod sa iba pang mga the Citizen’s Arms
parusa na itinatadhana ng
batas.
Magtatatag din ng KontraBigay Complaint Center na tatanggap
Kasama din dito ang pagbibigay ng pera ng mga ulat ng pagbili at pagbebenta ng boto. Ito ay pangangasiwaan ng
sa pamamagitan ng digital o online banking miyembro ng CKB mula sa COMELEC at accredited citizens’ arms tulad ng
transactions o anumang iba pang mobile wallet LENTE, NAMFREL at PPCRV.
applications.
-1- - 18 -
 Committee on
KONTRABIGAY
KONTRA BIGAY
Ang paggawa ng mga sumusunod na aksyon kasama ang pagtataglay
Upang matiyak ang pagpapatupad ng mga alituntunin at patakaran
ng campaign materials at iba pang nagpapatunay na ebidensya, ay
ng Komisyon para pigilan ang pagbili at pagbebenta ng boto sa buong
maituturing na pagbili ng boto at pagbebenta ng boto:
bansa, nilikha ang Committee on KontraBigay (CKB) na binubuo ng –
a. Commissioner-in-Charge, bilang Chairperson;
b. Executive Director bilang Vice-Chairperson;
c. Deputy Executive Director for Operations, Law Department, Education
and Information Department, Finance Services Department, Election
and Barangay Affairs Department bilang Members; at ng
d. Iba pang mga miyembro na binubuo ng mga kaugnay na ahensya
ng pambansang pamahalaan, civic organizations at mga election
stakeholder na binubuo ng mga sumusunod:
• Department of Justice (DOJ);
• Department of the Interior and Local Government (DILG);
• Department of Education (DepEd);
• Department of Information and Communications Technology (DICT);
• Cybercrime Investigation and Coordinating Center (CICC);
• Philippine Information Agency (PIA);
• Armed Forces of the Philippines (AFP);
• Philippine National Police (PNP);
• National Bureau of Investigation (NBI);
• Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP);
• Anti-Money Laundering Council (AMLC);
• Public Attorney’s Office (PAO);
• Integrated Bar of the Philippines (IBP);
• Philippine Association of Law Schools (PALS);
• Accredited Citizens’ Arms of the Commission; at
• Iba pang mga ahensya ng gobyerno at mga election stakeholders na
maaaring italaga ng Komisyon.
Ang mga miyembro ay dapat magbigay ng kinakailangang suporta at
tulong, partikular na bago ang halalan, araw ng halalan at pagkatapos ng
halalan, alinsunod sa kani-kanilang mga mandato.
- 17 -
Presumed Vote-Buying
and Vote-Selling Acts
a) Pagmamay-ari o paghahatid ng anumang mga barya, pera,
salapi, card, pay envelope, bag, groceries, token o anumang bagay
na may halaga, kasama ng mga sample na balota o iba pang
campaign materials;
b) Pag-aalok o pangangako ng isang bagay na may halaga para sa
boto ng isang tao;
c) Mahabang linya o pila ng mga rehistradong botante/tao para sa
pamamahagi ng pera, diskwento, insurance o health card, grocery
items at iba pang mga kalakal;
d) Bahay-bahay na pangangampanya na may pagbibigay ng pera,
discount card, grocery item at iba pang mga kalakal;
e) Pagdaraos ng mga bingo games, talent show o iba pang katulad
na aktibidad na kinabibilangan ng pamamahagi ng mga premyo
ng mga kandidato o kanilang mga tagasuporta o ng sinumang tao
kung saan binanggit ang mga pangalan ng mga kandidato, o ang
mga isinasagawa sa isang lugar kung saan ang mga pangalan o
mga larawan ng mga kandidato ay ipinapakita o nakikita;
f) Ang paghakot o ang pagtitipon ng dalawa o higit pang mga
rehistradong botante sa isang partikular na lugar bago ang araw
ng halalan at sa araw ng halalan, para sa layunin ng pamamahagi
ng pera o anumang bagay na may halaga at/o mga sample filled-
out ballots;
g) Pagmamay-ari at/o pagdadala ng pera na higit sa P500,000.00
o katumbas nito sa anumang dayuhang pera kasama ang campaign
materials at iba pang nagpapatunay na ebidensya dalawang (2)
-2-
araw bago ang isang halalan at sa araw ng halalan, maliban sa
mga awtorisadong tao na nakasaad sa Seksyon 28 ng COMELEC
Resolution No. 10946;
h) Paghahati ng halagang hindi bababa sa P20,000.00 sa mas
maliliit na denominasyong P200.00, P100.00, P50.00 o P20.00,
sa loob ng limang (5) araw bago ang araw ng halalan at sa araw ng
halalan, maliban kung kinakailangan sa o kaugnay ng trabaho o
negosyo ng may-ari;
i) Pagsasagawa ng mga medical missions, legal aid services, feeding
programs o anumang caravan na nag-aalok ng anuman o lahat ng
mga serbisyong ito sa isang partikular na barangay o lokalidad,
kung saan binanggit ang mga pangalan ng mga kandidato, o
isinasagawa sa isang lugar kung saan ang pangalan o larawan ng
isang kandidato ay nakikita o ipinapakita;
j) Ang pagbibigay, pamamahagi at pagtanggap ng anumang
tulong o “ayuda” maliban sa mga karaniwang ibinibigay sa mga
kwalipikadong indibidwal tulad ng ngunit hindi limitado sa mga
pangunahing pangangailangan gaya ng pagkain, transportasyon,
medikal, edukasyon, libing at iba pang katulad na tulong, sa
panahon ng kampanya, araw bago ang halalan at araw ng halalan;
k) Pagbayad o paghirang ng higit sa dalawang (2) watchers sa
bawat presinto ng bawat kandidato, na dapat maglingkod nang
salit-salit;
l) Ang pagkakaroon sa araw ng halalan ng indelible ink o anumang
kemikal na maaaring magtanggal ng indelible ink tulad ng ngunit
hindi limitado sa acetone, nail polish remover o paint thinner,
maliban kung kinakailangan sa trabaho ng may-ari at ng mga
pinahintulutan ng COMELEC;
m) Ang pagkakaroon ng mga blangkong orihinal na balota sa araw
ng halalan, maliban sa mga pinahintulutan ng COMELEC; at
n) Iba pang katulad na mga pangyayari.
-3-
ANO ANG MANGYAYARI
matapos ang Preliminary
Investigation?
• Kung ang investigating officer ay walang nakitang dahilan para sa paglilitis,
dapat niyang irekomenda ang pagbasura sa reklamo. Ngunit kung
nakahanap ng dahilan para sa paglilitis, dapat niyang irekomenda ang
paghahain ng impormasyon. Sa alinmang kaso, ang investigating officer ay
dapat ipasa ang mga records ng kaso sa Director ng Law Department ng
Komisyon sa loob ng tatlong (3) araw mula sa pagbigay ng rekomendasyon.
• Susuriin ng Director ng Law Department ang rekomendasyon ng investigating
officer, at gagawa ng report at rekomendasyon para sa Komisyon.
• Kung aprubahan ng Commission En Banc ang paghahain ng impormasyon
sa korte laban sa respondent/s, ang Direktor ng Law Department ay dapat
ihanda at lagdaan ang impormasyon para sa agarang pagsasampa sa
naaangkop na hukuman.
• Kung magdesisyon ang Commission En Banc na i-dismiss ang kaso dahil
sa kakulangan ng posibleng dahilan, ang naturang resolusyon at ang buong
talaan ng kaso ay dapat ipadala sa Law Department. Ang ebidensya sa
ibinasura na reklamo tulad ng pera o anumang iba pang mga kalakal na
may halaga ay dapat ibalik alinsunod sa mga umiiral na batas, tuntunin at
regulasyon.
• Ang Law Department ay maghahatid ng kopya ng resolusyon ng Commission
En Banc sa mga partido o sa kanilang mga counsel, alinman sa pamamagitan
ng personal na serbisyo o registered mail.
- 16 -

Hinggil sa pag-iimbestiga sa
mga kasong may kinalaman sa
Vote-Buying at Vote-Selling
Lahat ng abogado sa Komisyon na EO, PES,
Regional Election Attorney (REA), Assistant
Regional Election Diretor (ARED), RED at mga
abogado ng Law Department ay autorisadong
magsagawa ng preliminary investigation.
Ang mga kaso na iniimbestigahan at iniusig ng
Prosecutor’s Office ay dapat napapailalim sa mga
panuntunan ng Department of Justice (DOJ) sa
preliminary investigation.
Ang lahat ng mga rekomendasyon ay dapat
gaganapin in strict confidence at hindi dapat
ipaalam sa ng mga partido, kanilang counsel at/o
sinumang hindi awtorisadong tao, hanggang sa
ito ay naaksyunan ng pinal ng Commission En
Banc, na inaprubahan para sa promulgasyon at
ilalabas sa mga partido.
- 15 -
Surveillance
and Validation
by the Armed
Forces of the
Philippines (AFP),
Philippine National
Police (PNP), National
Bureau of Investigation
(NBI) and other Law
Enforcement Agencies
Ang AFP, PNP, NBI at iba pang ahensyang nagpapatupad ng batas ay dapat
magsagawa ng pagsubaybay sa isang tao o isang lugar at pagpapatunay ng
anumang impormasyon, ulat o mga reklamong natanggap na may kinalaman
sa mga gawaing nakasaad.
Kung sa panahon ng surveillance, may makatwirang batayan upang maniwala
na ang pagkilos ng pagbili ng boto at pagbebenta ng boto ay ginawa, aktwal
na ginagawa o tinangka na gawin, ang PNP ay maaaring arestuhin ang mga
taong sangkot at magsagawa ng search kaugnay nito, alinsunod sa Section
31 ng Resolution No. 10946.* Kung hindi naman, pagkatapos magsagawa ng
surveillance at matukoy ang pagkakaroon ng probable cause para sa isang pag-
aresto, ang PNP ay kukuha ng search warrant bago magsagawa ng balidong pag-
aresto.
Ang pagsasagawa ng surveillance, validation, arrest at search kaugnay dito, ay
dapat gawin alinsunod sa Konstitusyon na nangangalaga sa karapatan ng taong
inaresto, mga umiiral na batas, alituntunin at regulasyon, gayundin ang mga
patakaran at standard operating procedures ng PNP.
*SA PAG-ARESTO NG WALANG WARRANT
• Lahat ng iba pang pag-aresto ng walang warrant gaya ng itinatadhana sa Rule 113 ng Revised Rules of
Criminal Procedure ay naaangkop at may bisa.
• Ang taong inaresto ng walang warrant ay ihahatid kaagad sa pinakamalapit na istasyon ng pulisya o kulungan
at dapat ituloy alinsunod sa Section 7, Rule 112 ng Revised Rules of Criminal Procedure.
• Ang pera at iba pang bagay na may halaga, sample ballots at iba pang campaign materials na ginamit upang
bumili at magbenta ng boto ay agad kukunin at ilalagay sa kustodiya ng nanghuhuling enforcement officer.
• Ang sinumang opisyal na nag-aaresto na sasamantalahin ang walang warrant na pag-aresto o magbibigay ng
hindi nararapat na mga benepisyo sa isang partikular na kandidato o political party ay may administratibo at
kriminal na pananagutan alinsunod sa mga umiiral na batas, tuntunin at regulasyon.
-4-
 Disputable
Presumption of
Conspiracy of
Vote-Buying
and Vote-Selling
Maituturing na may Disputable Presumption of Conspiracy of Vote-Buying
and Vote-Selling sa ilalim ng Section 261 (b) ng Omnibus Election Code kung
may katunayan na hindi bababa sa isang botante sa iba’t ibang presinto na
kumakatawan sa hindi bababa sa 20% ng kabuuang presinto sa alinmang
munisipalidad, lungsod o lalawigan ay inalok, pinangakuan o binigyan ng pera,
mahalagang konsiderasyon o iba pang paggasta ng mga kaanak, pinuno at/o
mga sympathizers ng kandidato para sa paghalal ng naturang kandidato.
Mga Gawa na Bumubuo ng Mga Kahina-hinalang Transaksyon
ng Pagbili ng Boto at Pagbebenta ng Boto.
Anumang hindi pangkaraniwang daloy ng transaksyon sa pagitan ng mga account,
digital banking at digital wallet, kabilang ang hindi pangkaraniwang malalaking
pag-withdraw ng pera na kinasasangkutan ng halagang lampas sa Limang Daang
Libong Piso (P500,000.00), encashment ng mga tseke, sa panahon ng halalan,
na walang pinagbabatayan obligasyong legal/kalakalan, layunin o katwiran sa
ekonomiya, o ang halagang kasangkot ay hindi naaayon sa negosyo o pinansiyal na
profile ng kliyente, ay itinuturing na mga kahina-hinalang transaksyon ng pagbili
ng boto at pagbebenta ng boto.
Para sa layuning ito, ang Komisyon ay dapat magkaroon ng awtoridad na mag-
usisa sa mga rekord na pampinansyal ng mga kandidato at anumang organisasyon
o grupo ng mga tao, motu proprio, pagkatapos ng nararapat na notice at hearing.
Maaaring gamitin ng Komisyon ang tulong ng Commission on Audit, BSP, NBI,
Bureau of Internal Revenue, AFP at PNP, mga opisyal ng barangay, at iba pang
ahensya ng pamahalaan.
Bilang karagdagan, ang lahat ng mga institusyon sa pagbabangko at mga non-
bank financial institutions ay dapat magsumite ng mga kahina-hinalang ulat ng
transaksyon sa BSP and AMLC.
-5-
PAGSASAGAWA
ng Preliminary Investigation
a. Kung batay sa complaint, affidavit at sumusuportang ebidensiya,
ang investigating officer ay walang nakitang batayan para
ipagpatuloy ang pagtatanong, irerekomenda niya ang pagbabasura ng
complaint at dapat sundin ang pamamaraang nakasaad sa Section 43 ng
Resolution No. 10946.
Kung hindi, dapat siyang mag-isyu ng subpoena sa respondent, na kalakip
dito ang kopya ng complaint, affidavit at iba pang mga sumusuportang
dokumento at bigyan ang nasabing respondent ng tatlong (3) araw mula
sa pagtanggap para magsumite ng mga counter-affidavit at iba pang mga
sumusuportang dokumento. Ang respondent ay may karapatan na suriin
ang lahat ng iba pang ebidensya na isinumite ng nagrereklamo.
b. Bukod sa pagsumite ng counter affidavit at iba pang sumusuportang
ebidensya sa investigating officer, dapat ding bigyan ng respondent ang
nagrereklamo ng mga nasabing dokumento.
c. Kung ang respondent ay hindi ma-subpoena, o kung ma-subpoena, ay
hindi nagsumite ng mga counter-affidavit sa loob ng tatlong (3) araw, ang
investigating officer ay dapat ibase ang kanyang resolusyon sa ebidensyang
ipinasa ng nagrereklamo.
d. Kung naniniwala ang investigating officer na may mga bagay na dapat
linawin, maaari siyang magtakda ng isang pagdinig upang maghain ng mga
katanungang paglilinaw sa mga partido o sa kanilang mga saksi, kung saan
ang mga partido ay bibigyan ng pagkakataon na dumalo ngunit walang
karapatang magsuri o cross-examine. Kung nais ng mga partido, maaari
silang magsumite ng mga katanungan sa investigating officer na maaaring
iharap ng huli sa mga partido o saksi.
e. Pagkatapos nito, ang imbestigasyon ay ituturing na tapos na, at ang
investigating officer ay agad na lulutasin ang kaso para sa pagbili at
pagbebenta ng boto. Sa katibayan na idinagdag, dapat din siyang magpasiya
kung mayroong sapat na batayan upang hawakan ang respondent para sa
paglilitis.
- 14 -
 PAANO maghain ng Complaint sa Law
Department, OEO, OPES o ORED? Iba pang mga
a. Ang Complaint at lahat ng supporting evidence ay maaaring ihain ng
personal o sa pamamagitan ng registered mail, courier, o sa e-mail ng Law
PAGBABAWAL
Department, kinauukulang OEO, OPES o ORED sa lugar na kung saan
naganap ang di-umano’y election offense.
PANAHON NG HINDI SAKOP/
IPINAGBABAWAL
b. Kung ang Complaint ay ipinadala sa e-mail address ng mga nabanggit na PAGBABAWAL EXEMPTION
opisina na makikita sa www.comelec.gov.ph, dapat ay –
Pagdadala ng salaping • Sa loob ng dalawang Mga cashiers o disbursing
lampas sa P500,000.00 (2) araw bago ang officers na nagdadala
• Nasa PDF format ang Complaint na may mga lagda ng nagrereklamo at ng cash na lampas
o katumbas nito sa halalan at
ng taong nagsagawa ng panunumpa kasama ang kanyang mga personal anumang dayuhang • sa Araw ng Halalan
sa P500,000.00 o
o notarial details; katumbas nito sa
pera na may anumang dayuhang pera.
• Nakalagay ang mga aktibong e-mail address ng nagrereklamo at ng kasamang campaign Paalala: Sa kondisyon na, kapag
kanyang tagapayo, kung mayroon man. Ang mga complaint na hindi paraphernalia at/o iba Ang lahat ng COMELEC nagdadala ng ganoong
nagsasaad ng kinakailangang e-mail address/es ay hindi tatanggapin pang nagpapatibay na checkpoints sa buong halaga, dapat sila ay nasa
aktwal na pagganap ng
at/o ido-docket; ebidensya Pilipinas ay inaatasan na kanilang mga tungkulin
• Naka-scan at i-e-mail ang lahat ng supporting documents kabilang ang magsagawa ng 24-hour at nagtataglay ng mga
Affidavits of Witnesses, kung mayroon man, kasama ng complaint; money ban checkpoint, sumusunod:
bilang karagdagan sa • Certificate of
• Agarang mapadala ang hard copy ng Complaint, kasama ang lahat ng employment na nagsasaad
gun ban checkpoint, sa
affidavit at ebidensya sa Law Department o kinauukulang OEO, OPES, panahong nakasaad dito.
na siya ay kasalukuyang
o ORED sa pamamagitan ng pinakamabilis na paraan na magagamit, nagtatrabaho bilang
cashier o disbursing
kasama ang rehistradong koreo o anumang courier service. Ang petsa officer; at
ng pagtanggap ng reklamo sa pamamagitan ng e-mail ay dapat ituring • Identification card na
na petsa ng paghahain. ibinigay ng kumpanya o
opisina na nagpapakita
ng kanyang litrato,
Ang lahat ng mga Complaint ay dapat sinumpaan sa harap ng isang Public pagtatalaga at pirma.
Prosecutor/Fiscal o isang notaryo publiko. Sa mga lugar na walang Fiscal o
notaryo publiko, ang EO ay may autoridad na mangasiwa ng panunumpa. Pagbibigay, pamamahagi • Sa panahon ng Mga ayuda o tulong na
at pagtanggap ng kampanya, karaniwang ibinibigay
Ang Complaint kasama ang mga affidavit ng mga testigo na inihain sa OEO, OPES anumang tulong o • sa araw bago ang sa mga kuwalipikadong
o ORED ay dapat ipadala sa Law Department para sa docketing. Matapos ma- “ayuda” halalan at indibidwal tulad ng
docket ang reklamo, ire-refer ng Law Department ang kaso para sa preliminary • sa Araw ng Halalan ngunit hindi limitado
sa mga pangunahing
investigation.
pangangailangan
gaya ng pagkain,
Ang paraan ng paghahain ng reklamo para sa election offense ng vote- transportasyon, medikal,
buying at vote-selling sa ibang naguusig na ahensya ng gobyerno ay dapat na edukasyon, libing at iba
pamamahalaan ng mga umiiral na batas, tuntunin at regulasyon ng Department pang katulad na tulong.
of Justice.

- 13 - -6-
Diskwalipikasyon ng
mga Kandidato para
sa
sa Pagbili
Pagbili ng
ng Boto.
Boto SAAN maaaring
Ang isang kandidato na napatunayan ng Komisyon na nagbigay ng
maghain ng
pera o iba pang materyal na konsiderasyon upang impluwensyahan,
hikayatin o suhulan ang mga botante ay dapat madiskuwalipika sa complaint?
pagpapatuloy bilang isang kandidato, o kung siya ay nahalal, mula
sa paghawak sa katungkulan.

Ang Komisyon, ay maaaring motu proprio sa pamamagitan a. Ang mga motu proprio na complaint para sa election offense ng
ng Committee on Kontra Bigay, maghain ng Petisyon para sa pagbili ng boto at pagbebenta ng boto ay maaaring pirmahan ng
Diskwalipikasyon ng isang kandidato kung may matibay na Election Officer (EO), Provincial Election Supervisor (PES) o Regional
ebidensya na siya ay sangkot sa pagbili ng boto. Election Director (RED) na kinauukulan, at hindi kailangang verified.

b. Kapag hindi motu proprio, ang complaint ay dapat naka-subscribed

at isampa sa:

1. Law Department o sa mga Opisina ng EO, PES o RED, kung

saan naganap ang di-umano’y election offense ng vote-buying at
vote-selling.; o

2. State, Provincial o City Prosecutors, kung saan naganap

ang diumano’y pagbili ng boto at pagbebenta ng boto, gamit ang
kanilang concurrent jurisdiction.

Ang ahensya kung saan unang nag-file ng complaint ang may

jurisdiction sa nasabing complaint.

-7- - 12 -
 Mga Taong Mananagot
Prosecution
para sa Election
of Election
Offense ng Pagbili at
Offense of Vote-
Pagbebenta ng Boto
Buying and Vote-
Selling Ang nagbigay, nag-aalok, at nangako pati na rin ang humingi,
tumanggap at kasabwat para sa mga aksyon ng pagbili at pagbebenta
ng boto ay mananagot bilang mga principal.
ANO ang mga kinakailangan? Ang sinumang tao, na nagkasala sa pagbili ng boto at pagbebenta
ng boto na kusang-loob na nagbigay ng impormasyon at kusang-
Ang mga verified complaint para sa pagbili ng boto at pagbebenta ng boto loob na tumestigo sa anumang paglabag nito sa anumang opisyal na
ay magiging sapat na batayan para sa pagsasagawa ng imbestigasyon kung imbestigasyon o paglilitis ay mae-exempt sa paguusig at kaparusahan
sinusuportahan ng alinman sa mga sumusunod na ebidensya: para sa mga pagkakasala na may kaugnayan sa impormasyon at
testimonya na kanyang binigay: Sa kondisyon, na wala rito ang
a. Mga affidavit ng mga nagrereklamong saksi na nagpapatotoo sa alok magpapaliban sa gayong tao mula sa pag-uusig na kriminal para sa
o pangako ng sinumang tao na nagbibigay, nag-aalok o nangangako pagsisinungaling o maling testimonya.
ng pera o iba pang konsiderasyon; o

b. Affidavit ng mga nagrereklamong saksi ng pagtanggap ng botante

ng pera o iba pang konsiderasyon mula sa mga kamag-anak, pinuno
o sympathizer ng isang kandidato.

Ang hindi pagsunod sa mga nabanggit na requirements ay magiging batayan

para sa dismissal ng reklamo.
- Proteksyon ng Saksi -
SINO ang maaaring maghain ng Complaint?
Ang sinumang tao na may personal na kaalaman sa pagbili
ng boto at pagbebenta ng boto ay maaaring tanggapin sa
Ito ay maaaring gawin motu proprio ng Komisyon, o sa pamamagitan ng written
Witness Protection Program ng gobyerno, alinsunod sa
complaint ng sinumang mamamayan ng Pilipinas, political party o ng alinmang mga umiiral na batas, tuntunin at regulasyon.
accredited citizens arm ng Komisyon.

- 11 - -8-
-9- - 10 -