Mikrodalga Tekniği – EEM 334

OMÜ 2020
 İH da Kaynak ve Yük Uyuşmazlığı
• Şimdiye kadar
– İH nın sonsuzdan geldiğini ve yük ile sonlandırıldığını
varsaydık !
• Gerçekte İH ya hem yük hem de kaynak bağlanır
• hem yük hem deve/veya kaynak İH ile uyumlu olmayabilir
 Kaynak ve Yükün Bağlandığı İH
Zk Ik

Vk Vgir Γyük Zyük

Zgiriş z=-l z=0

Burada
Vk, Ik, Zk: Kaynak gerilim, akım ve empedansı
Vgiriş: İH girişindeki (z=-l) gerilim düşümü
Zgiriş: İH girişinden (z=-l den) yüke doğru bakıldığında görülen
giriş empedansı
Zyük: yük empedansı
ΓYük: yükteki (z=0 daki) yanısıma katsayısı
 Kaynak ve Yükün Bağlandığı İH
Zk Ik

Vk Vgir Γyük Zyük

Zgiriş z=-l z=0

Zk Ik

Vk Vgir Zgiriş

Zgiriş i bulabiliyoruz →
Zgiriş Pyük ‘ü bulalım
 Kaynak ve Yükün Bağlandığı İH
• Kayıpsız hat için ele alınırsa
𝑉 𝑧 = 𝑉𝑜 + 𝑒 −𝑗𝛽𝑧 + 𝑉𝑜 − 𝑒 𝑗𝛽𝑧
= 𝑉𝑜 + 𝑒 −𝑗𝛽𝑧 + Γ𝑦ü𝑘 𝑒 𝑗𝛽𝑧
• z=-l için
𝑉 −𝑙 = 𝑉𝑜 + 𝑒 𝑗𝛽𝑙 + Γ𝑦ü𝑘 𝑒 −𝑗𝛽𝑙

Eşdeğer devrede Vgiriş

Zk Ik 𝑍𝑔𝑖𝑟
𝑉𝑔𝑖𝑟 = 𝑉𝑘
𝑍𝑘 + 𝑍𝑔𝑖𝑟
Vk Vgir Zgiriş
𝑉𝑔𝑖𝑟 = 𝑉 −𝑙
Zgiriş 𝑉𝑔𝑖𝑟 = 𝑉𝑜 + 𝑒 𝑗𝛽𝑙 + Γ𝑦ü𝑘 𝑒 −𝑗𝛽𝑙
 Kaynak ve Yükün Bağlandığı İH
Zk Ik

Vk Vgir=V(-l) Γyük Zyük

Zgiriş z=-l z=0

• şu yazılabilir
𝑍𝑔𝑖𝑟 +
𝑉𝑔𝑖𝑟 = 𝑉𝑘 = 𝑉𝑜 𝑒 𝑗𝛽𝑙 + Γ𝑦ü𝑘 𝑒 −𝑗𝛽𝑙
𝑍𝑘 +𝑍𝑔𝑖𝑟
+
• 𝑉𝑜 çekilirse
+ 𝑍𝑔𝑖𝑟 1
𝑉𝑜 = 𝑉𝑘
𝑍𝑘 +𝑍𝑔𝑖𝑟 𝑒 𝑗𝛽𝑙 +Γ𝑦ü𝑘 𝑒 −𝑗𝛽𝑙
 Maksimum Güç
• İH yı kayıpsız varsaymıştık → İH girişine aktarılan
Port, yüke aktarılan ortalama güce eşit olur
1
𝑃𝑜𝑟𝑡 = 𝐺𝑒𝑟ç𝑒𝑙 𝑉𝑔𝑖𝑟 𝐼𝑔𝑖𝑟 ∗ ve ya
2
2
𝑉𝑔𝑖𝑟 1
𝑃𝑜𝑟𝑡 = 𝐺𝑒𝑟ç𝑒𝑙 ∗ , 𝑊
2 𝑍𝑔𝑖𝑟
2 2
𝑉𝑘 𝑍𝑔𝑖𝑟 1
𝑃𝑜𝑟𝑡 = 𝐺𝑒𝑟ç𝑒𝑙 , 𝑊
2 𝑍𝑘 +𝑍𝑔𝑖𝑟 𝑍𝑔𝑖𝑟 ∗

• 𝑍𝑔𝑖𝑟 = 𝑅𝑔𝑖𝑟 + 𝑗𝑋𝑔𝑖𝑟 ve 𝑍𝑘 = 𝑅𝑘 + 𝑗𝑋𝑘 kullanılırsa

 Maksimum Güç

• İşlemler yapıldığında
2
𝑉𝑘 2 𝑍𝑔𝑖𝑟 1 𝑍𝑔𝑖𝑟
𝑃𝑜𝑟𝑡 = 𝐺𝑒𝑟ç𝑒𝑙 ∗ , 𝑊
2 𝑍𝑘 + 𝑍𝑔𝑖𝑟 𝑍𝑔𝑖𝑟 𝑍𝑔𝑖𝑟
2 2
𝑉𝑘 1
𝑃𝑜𝑟𝑡 = 𝐺𝑒𝑟ç𝑒𝑙 𝑍𝑔𝑖𝑟 , 𝑊
2 𝑍𝑘 + 𝑍𝑔𝑖𝑟

𝑉𝑘 2 𝑅𝑔𝑖𝑟
𝑃𝑜𝑟𝑡 = 2 2
2 𝑅𝑔𝑖𝑟 + 𝑅𝑘 + 𝑋𝑔𝑖𝑟 + 𝑋𝑘

Bu son sonuç kullanılırsa →

Maksimum Güç 𝑃𝑜𝑟𝑡 =
𝑉𝑘 2 𝑅𝑔𝑖𝑟
2 2 2
𝑅𝑔𝑖𝑟 + 𝑅𝑘 + 𝑋𝑔𝑖𝑟 + 𝑋𝑘
Üç özel durum
1. Yük ile İH uyumlu → Zyük=Z0 ve Γ𝑦ü𝑘 = 0
Γ𝑦ü𝑘 = 0 → şu yazılabilir 𝑍𝑔𝑖𝑟𝑖ş = 𝑍0
𝑉𝑘 2 𝑅𝑔𝑖𝑟
𝑃𝑜𝑟𝑡 = 2
2 𝑍 +𝑅 2+ 𝑋
0 𝑘 𝑔𝑖𝑟

2. Kaynak, yüklü iletim hattına uyumlu →

Zk=Zgiriş ve Γ𝑦ü𝑘 ≠ 0
𝑉𝑘 2 𝑅𝑔𝑖𝑟
𝑃𝑜𝑟𝑡 =
8 𝑅𝑘 2 + 𝑋𝑘 2
22=4
Maksimum Güç 𝑃𝑜𝑟𝑡 =
𝑉𝑘 2 𝑅𝑔𝑖𝑟
2 2 2
𝑅𝑔𝑖𝑟 + 𝑅𝑘 + 𝑋𝑔𝑖𝑟 + 𝑋𝑘
Üç özel durum
3. İH girişinde maksimum güç aktarımı →
Zgiriş=𝑍𝑘 ∗ bu durumda → Rk=Rgir , Xk=-Xgiriş ,ve
Γ𝑦ü𝑘 ≠ 0 dır.
2
𝑉𝑘 𝑅𝑘
𝑃𝑜𝑟𝑡 =
2 𝑅𝑘 + 𝑅𝑘 2 + −𝑋𝑘 + 𝑋𝑘 2

𝑉𝑘 2
𝑃𝑜𝑟𝑡 =
8 𝑅𝑘
Maksimum Güç: Ele alınan üç özel durumdan
hangisi yüke en yüksek güç aktarımı gerçekleştiriyor?
α = 0, i.e. Yüke aktarılan ortalama güç =
İH girişine aktarılan ortalama güç
𝑉𝑘 2 𝑅𝑔𝑖𝑟
Zyük=Z0 ; 𝛤𝑦ü𝑘 = 0 𝑃𝑜𝑟𝑡,𝟏 = 2
2 𝑍0 + 𝑅𝑘 2 + 𝑋𝑔𝑖𝑟
2 𝑅𝑔𝑖𝑟
𝑉𝑘
Zk=Zgiriş ve Γ𝑦ü𝑘 ≠ 0 𝑃𝑜𝑟𝑡,2 =
8 𝑅𝑘 2 + 𝑋𝑘 2

𝑉𝑘 2
Zgiriş=𝑍𝑘 ∗ 𝑃𝑜𝑟𝑡,3 =
8 𝑅𝑘

• Xk=0 olursa 𝑃𝑜𝑟𝑡,3 ≥ 𝑃𝑜𝑟𝑡,2

• 𝑃𝑜𝑟𝑡,3 ≥ 𝑃𝑜𝑟𝑡,1 olduğu gösterilebilir
Dolayısı ile 𝑃𝑜𝑟𝑡,3 en büyüktür.
 Maksimum Güç
• Ele alınan üç özel durumdan Kaynak ile İH giriş
empedansının karmaşık eşlenik uyumu
(Zgiriş=𝑍𝑘 ∗ ) ile İH girişine dolayısı ile de yüke en
yüksek güç aktarımı gerçekleşiyor.
– ANCAK empedans uyumunun (Zgiriş= Zk = Z0)
olduğu hatlarda kaynak gücünün yalnızca yarısı
yüke aktarılabiliyor → etkinlik = %50

• Düşük DDO, en yüksek Port ‘u garanti etmez

!!!
 Etkinlik

• Etkinliği artımanın bir yolu Rk‘yı Z0‘a göre

azaltmak ve Zgiriş ve Zk‘ın karmaşık eşlenik
∗
uyumunu sağlamaktır (Zgiriş=𝑍𝑘 ).
– İH artık uyumlu değildir ama aynı fazda çoklu
yansımaların gücü birbirine eklenmesi ile yüke
aktarılan ortalama güç (Port) artabilir
Örnek: Aşağıda verilen İH için DDO’yu ve yüke
aktarılan ortalama gücü belirleyiniz.

Zgiriş z=0

Çözüm:
𝑚 𝑚
ufaz= 200 = 200 × 108 ,
𝜇𝑠 𝑠
,𝑓 = 26 𝑀𝐻𝑧 = 26 × 106 , 𝐻𝑧
𝑍𝑦ü𝑘 = 40 + 𝑗30 Ω ; 𝑍𝑘 = 50 Ω ; 𝑍0 = 50 Ω
𝑚
ufaz= 1
𝐿𝐶
= 𝜔
𝛽 = 200 = 200 × 108 , 𝑚/𝑠 → 𝛽 = 𝑢𝑓𝑎𝑧
𝜔
=
𝜇𝑠
2𝜋26×106
200×108
= 0.817 , 𝑟𝑎𝑑/𝑠
 Çözüm:
𝑚
ufaz= 1
𝐿𝐶
= 𝜔
𝛽 = 200 = 200 × 108 , 𝑚/𝑠 →
𝜇𝑠
𝜔 2𝜋26×106
𝛽=𝑢 = 200×108
= 0.817 , 𝑟𝑎𝑑/𝑚
𝑓𝑎𝑧
𝑍𝑦ü𝑘 −𝑍0 40+𝑗30−50 𝑗
Γ𝑦ü𝑘 = = =
𝑍𝑦ü𝑘 +𝑍0 40+𝑗30+50 3
1+ Γ𝑦ü𝑘 1+1 3
𝐷𝐷𝑂 = = =2 Zgiriş z=
1− Γ𝑦ü𝑘 1−1 3
0
𝑍𝑦ü𝑘 +𝑗 𝑍0 𝑡𝑎𝑛 𝛽𝑙
𝑍𝑔𝑖𝑟 −𝑙 = 𝑍0
𝑍0 +𝑗 𝑍𝑦ü𝑘 𝑡𝑎𝑛 𝛽𝑙

𝛽𝑙 = 0.817 × 4.808 = 3.927 𝑟𝑎𝑑 = 225° → 𝑡𝑎𝑛 𝛽𝑙 = 1.001 ≅ 1

40+𝑗30+𝑗50 1
𝑍𝑔𝑖𝑟 −𝑙 == 50 = 50. 2 + 𝑗0 = 100Ω,
50+𝑗 40+𝑗30 1

Zk Ik
Vk Vgir Zgir
Eşdeğer devre
Çözüm: Zk Ik
𝑍𝑔𝑖𝑟
𝑉𝑔𝑖𝑟 = 𝑉
𝑍𝑔𝑖𝑟 +𝑍𝑘 𝑘
Vk Vgir Zgiriş
100
= . 100 = 66.67 𝑉
100+50
Zgiriş
Şimdi 𝑉𝑜 + yı bulabiliriz
(𝑉𝑔𝑖𝑟 𝑧 = −𝑙 = 𝑉𝑜 + 𝑒 𝑗𝛽𝑙 1 + Γ𝑦ü𝑘 𝑒 −𝑗2𝛽𝑙 ),

𝑉𝑔𝑖𝑟 1 66.67 𝑒 −𝑗225° 66.67 𝑒 𝑗135°

𝑉𝑜 + = 𝑗𝛽𝑙 = =
𝑒 1 + Γ𝑦ü𝑘 𝑒 −𝑗2𝛽𝑙 𝑗 𝑗
1 + 3 𝑒 −𝑗450° 1 + 3 −𝑗
66.67 𝑗135°
= 𝑒 = 50 𝑒 𝑗135° , Volt
1+1 3

Kayıpsız İH → İH girişine aktarılan gücün tamamı yüke aktarılır;

Çözüm:
Kayıpsız İH → İH girişine aktarılan gücün tamamı yüke
aktarılır;

1 ∗
𝑃𝑜𝑟𝑡 = 𝐺𝑒𝑟ç𝑒𝑙 𝑉 −𝑙 𝐼 −𝑙
2
𝑉 −𝑙 ∗ 1 66.672 1
= 𝐺𝑒𝑟ç𝑒𝑙 ∗ = 𝐺𝑒𝑟ç𝑒𝑙
2 𝑍𝑔𝑖𝑟 2 100

= 22.22 𝑊 Zk Ik

Vk Vgir Zgiriş

Zgiriş
 Geçme Katsayısı, T
İki İH nın eklemini ele alalım: bu İH ların diğer uçları
sonsuza uzansın.
• Gerilim dalgasını z<0 dan geldiğini varsay
– Eklemdeki yansımadan dolayı z<0 için gerilim
𝑉 𝑧 = 𝑉𝑜 + 𝑒 −𝑗𝛽0 𝑧 + Γ𝑒 𝒋𝛽0 𝒛 z≤0
ve 𝑉 𝑧 = 𝑉1 + 𝑒 −𝑗𝛽1 𝑧 , z≥0
𝑉𝑜 + ve 𝑉1 + gelen ve geçen dalgaların karmaşık değerli genlikleri

𝑍1 − 𝑍0
Γ=
𝑍1 + 𝑍0
 Geçme Katsayısı
𝑉 𝑧 = 𝑉𝑜 + 𝑒 −𝑗𝛽0 𝑧 + Γ𝑒 𝒋𝛽0 𝒛 z≤0 ve
𝑉 𝑧 = 𝑉1 + 𝑒 −𝑗𝛽1 𝑧 , z≥0
• Geçme katsayısı T ,
𝑉1 + 𝑒 −𝑗𝛽1 𝑧 𝑧=0
• 𝑇=
𝑉0 + 𝑒 −𝑗𝛽0 𝑧 𝑧=0

𝑉𝑜 + ve 𝑉1 + gelen ve geçen dalgaların karmaşık değerli genlikleri

• z≥0 için V(z) yeniden yazılırsa

𝑉 +
𝑉 𝑧 = 𝑉0 + 1 + 𝑒 −𝑗𝛽1 𝑧 = 𝑉0 + 𝑇𝑒 −𝑗𝛽1 𝑧 , z≥0
𝑉0
 Geçme Katsayısı
• İki İH nın eklem yerinde sınır koşulları (akım ve gerilim
dalgalarını sürekliliği) uygulanarak
z=0 için 𝑉𝑜 + 𝑒 −𝑗𝛽0𝑧 + Γ 𝑒 𝒋𝛽0𝒛 = 𝑉0 + 𝑇𝑒 −𝑗𝛽1𝑧 ,

𝑇 =1+Γ
burada Γ eklemdeki yansıma katsayısı,

𝑍1 − 𝑍0
Γ=
𝑍1 + 𝑍0

2𝑍1
T=
𝑍1 + 𝑍0
Geçme Katsayısı ve Araya Girme Kaybı
• Mikrodalda devrelerinde ‘geçme katsayısı’
genellikle ‘araya girme kaybı (Insertion loss, IL)’
olarak dB cinsinden verilir.

2
𝐴𝐺𝐾 = −10 𝑙𝑜𝑔10 𝑇 = −20 𝑙𝑜𝑔10 𝑇 , dB

• Pasif devrelerde araya girme kaybı için iki uç

durum,
– gücün tamamının aktarılması: Uyumlu eklem
durumunda olur , (Γ=0), T=1 ve AKK = 0
– hiç güç aktarılmaması: Tamamen geri yansıtan eklem
(Γ=-1) durumunda olur, T=0 ve AKK = ∞ (‘’)
Örnek: Aşağıda verilen İH için DDO ve Geriye dönüş kaybını
(GDK) bulunuz. (Alıştırma: MATLAB ile gerilim fazörünün genliğini
z=0 ve z= - 7cm arası için çiziniz. Bu grafikten bulacağınız DDO ile
hesapladığınız DDO yu karşılaştırınız.)
𝑍𝑦ü𝑘 − 𝑍0 100 − 50 1
Γ𝑦ü𝑘 = = =
𝑍𝑦ü𝑘 + 𝑍0 100 + 50 3

1 + Γ𝑦ü𝑘 1+1 3
𝐷𝐷𝑂 = = =2
1 − Γ𝑦ü𝑘 1
1− 3

𝐼𝐿 = 𝐺𝐷𝐾 = −20 𝑙𝑜𝑔10 Γ𝑦ü𝑘 =9.5 dB

z=0