fese

nollar
-

↳
 •Yazıyı bulmuşlardır, okullar açmışlardır, bilimsel çalışmalar yapmışlardır
•Elde edilen bilgiler, mitolojik açıklamaların dışına çıkılmasına ortam hazırlamış ve
felsefi düşünceyi ortaya çıkarmıştır. İlk filozoflar olarak görülen doğa
filozoflarında bu durum belirgindir.

•Zerdüşt, ikili (dualist) anlayış öne sürer. Ahuramazda

evrenlerin, Ehrimen kötülük ve yalanın yaratıcısı.
•Bu inanç, felsefenin değer tartışmalarında etkili oldu.

•İnsanı kötülüklerden arındırma, isteklerin üstesinden gelme

bir inanç esasıdır. Bu da akılla değil, sezgiyle yapılır. Bu da
onu ulaşılması gereken en yüce varlığa yani Brahman’a
ulaştırır.
•”Su her şeyin kökeni ve canlı kaynağıdır.” Felsefenin ortaya
çıkmasındaki ilk neden (arkhe) tartışmaları bu düşüncelerden
etkilenmiştir.

•Taoizm inancı vardır. İnanca göre aslolan bireydir. Mistik

bir bilmeyle gizlere ulaşılmaya çalışılır. Transa geçilir,
duyusal bilgi dışına çıkılarak evrenin birliği duyusuna
varılır. Evren kendiliğimden ne ise öyledir.
•Yaşam ilkelerini dile getirmesi açısından felsefenin
ortaya çıkmasında etkilidir.

•Felsefi düşüncenin sistematik hale geldiği yer

•Diğer medeniyetlerin felsefi anlayışlarını etkilemişlerdir.
MÖ6 MS 2 Was , Andol' F!lozoffor
yy
-

y
.

B!r Z!r
2124 sports
Thales •varlıkların temeline yönelik “nous” kavramı
•bazı kaynaklara göre tarihin ilk filozofu ve bilim insanı (maddeleri bir amaca göre düzenleyen ve
•evrene dair açıklamasında maddeye dayalı bir ilke var hareket ettiren ilke)

anals!mandres herakle!tes
•thales’in öğrencisi •varlıklar üzerine oluş düşüncesi
•matematik, astronomi, haritacılık •eserleri anlaşılamadığı için “karanlık
herakleitos” denmiştir.
•Aynı ırmağa iki kez girilmez.” Sözünün sahibi

ansks!menes Asefones
•anaksimandros’un öğrencisi •insan ve toplumun kültürel yaşantısıyla ilgili düşünceler
•evren sistemi ve varlıkların oluşumuyla ilgili düşünceler

&
I!es
Arr!yaman
lul!anos
ep!ktetes •ahlakla ilgili eserler
•stoa felsefesi temsilcisi •güçlü bir retorikçi (söz ile ikna etme sanatı)
•ahlak, bilgelik, irade, •kiniklerin düşüncelerine eleştiri
özgürlük alanında düşünceler

S!nop
L!yojen
Canakkale
Ar!stoteles
•mantık, siyaset, biyoloji
•kinik öğretisi •ilk felsefe tarihçisi, ilk biyolog
•mal mülk önemsiz, insan •Büyük İskender’in hocası
doğaya uygun yaşamalı.
• büyük iskender: benden bir
isteğin var mı
diyojen: gölge etme başka
kleanthes
ihsan istemez. •atina’da zenon’un önce öğrencisi,
sonra okulunun başına geçiyor.
•ruhun ölümsüzlüğü
 Varlığın ilk nedeninin ne olduğu
•ilk neden sorununu ortaya koyan ilk düşünür
•evrenin ilk nedeni su, varlıkların tümünün nedeni,
ilk maddesidir. tüm varlıklarda su bulunur. su, değişen her şeyde
değişmeden varlığını sürdürür. evrendeki çokluğun temelindeki birliktir.
•ilk neden nicelik olarak sınırsız, nitelik olarak belirsiz olmalı
•su fizikseldir, olamaz.
•arkhe, apeirondur.
•apeirondan ilk olarak birbirine karşı olam sıcak ve soğuk ortaya
çıkmıştır.
•bütün varlıklar, bu iki durumun çıkardığı zıtlıktan ortaya çıkar.
•ilk neden havadır.
•hava thales’teki gibi somut, anaksimandros’taki gibi şekliyle
sonsuzluk niteliğindedir.
•”hava olan ruh, nasıl bedeni ayakta tutuyorsa dünyayı ve evreni de
ayakta tutan havadır.”
•hava, yoğunlaşıp seyrekleşerek diğer varlıkları ortaya çıkarır.
•arkhe, dört ana maddeden oluşur: su, toprak, hava, ateş.
•kendinden başka hiçbir şeye indirgenemeyen ve hareketsiz olan
bu ana maddeleri hareket ettiren bir dış güç olmalı. bu; güç, sevgi ve nefrettir.
•töz değişmez ama farklı oranlarda bir araya gelip farklı varlıkları oluşturur.
•sevgi birleştirici, nefret ayırıcı.
•arkhe, madde bölünebileceği kadar bölündükten sonra elde
kalan bölünemez parçadır.
•atomlar sonsuz, değişmeyen, boşluksuz ve yer kaplayan
özeliktedir.
•boşlukta hareket eden atomlar, basınçları sonucu sınırsız
şekiller halinde birleşerek varlıkları oluşturur.
•atomların bir araya gelmesi doğum, ayrışması ölümdür.
•taoizmin kurucusu
•dünya var olanlardan ve olmayanlardan meydana
gelmiştir. var olmayanların isimlendirilmesiyle var olanlar
oluşmuştur. Bu değişim sonsuz bir kaynak olan tao’dan
beslenir. her şey tao’dan çıkar ve ondan beslenir. tao, tüm
değişenlerin içinde değişmeden kalır.
•evrenin değişimine açıklama
•felsefede varlığın oluşu ve değişimi deyince akla gelen
ilk filozof. ona göre bilgelik ve çok bilgi sahibi olmak farklıdır.
•arkhe ateştir. ölçüsü değişir ama değişimin temelinde
bulunur. ateş, oluşumu sağlar. ve bu süreklidir, yani her şey
sürekli bir değişim içindedir. değişimi anlamak için zamanı
düşünmek yeterlidir. her şey zıttıyla bilinir ve zıttına
dönüşmesi kaçınılmazdır. yaşam-ölüm, sıcak-soğuk.
değişimin maddesi ateş, ilkesi logostur. logos, ölçüdür,
akıldır.
•Herakleitos düşünceleriyle oluş ve değişim alanında
günümüze kadar birçok filozofu etkilemiştir ve etkilemeye de
devam etmektedir.
•varlığın değişimi ve bilgisi üzerine fikirler
•felsefe tarihinin ilk büyük karşıtlığı, herakleitos’un
tam tersi
•”varlık vardır, yokluk yoktur”
•varlık, ezeli-ebedi,boşluksuz ve hareketsizdir.
•varlık, bir olandır.
•değişimi reddeder, varlık zamandan bağımsızdır.
•değişim bir şeyin o şey olmaktan çıkıp başka bir şey
olmasıdır. Yani varken yok olmaktır, bu da mümkün
değildir
•değişim = duyusal yanılgı
 •sorgulanmamış yaşam yaşamaya değmez.
•öncüsü Protagoras, Gorgias
•ahlak üzerime kapsamlı felsefe yapan ilk filozof
•duyular yoluyla elde edilen bilgiler algı yanılması yaşar. bu yüzden bilgi elde edilirken
•doğru bilgi mümkündür.
duyular kullanılırsa o bilgi hatalı olabilir. Dolayısıyla her zaman geçerli kesin bir bilgi
•ahlaki doğrular vardır, göreceli değildir.
söz konusu değildir. Bilgi görecelidir.
•bilgi, ahlaklı ve erdemli olmayı getirir. kişinin
•Ahlak da görecelidir. İyi ve kötü insanın kendinde anlam kazanır.
bilgisizliği ahlaksız davranışlara yol açar.

•kendisini felsefeye yönlendiren adım, siyasettir.

•ilk felsefe tarihçisi
•hocası sokrates’in idam edilmek istemesi onu
•islam filozofları tarafından “ilk öğretmen” olarak isimlendirildi.
bu arayışa itmiştir.
•platon’un öğrencisi
Varlık
•idealar kuramı
Varlık
•gerçek varlık değişmeden kalandır, aksi halde
Varlığın görünüşü sürekli değişim halindedir. maddeler, değişim
bilgisine ulaşılamaz.
süresince özlerini korur. Gerçek varlık ayrı bir dünyada (idealar)
•Akılla kavranabilen, değişmeyen gerçek varlıklar,
değildir, maddelerin özündedir.
idealar vardır. Bunlar duyusal dünyanın dışındadır.
Duyusal alana bağlı olan varlıklar ise idealardan pay
alıp var olan fenomenlerdir. Bunlar gerçeğin (idea) Aristoteles, değişim problemini madde-form ilişkisiyle ele alır.
kopyasıdır.
Doğadaki her şeyin toplam dört farklı nedeni olabilir
Bilgi
Varlık anlayışından yola çıkılır. Gerçek varlığın Maddi neden: Bir şeyin kendisinden yapıldığı madde (alçıdan yapılmış
(idea) bilgisi ile gerçeğin yansımasının vazonun maddi nedeni alçı)
(fenomen) bilgisi ayrıdır. İdeaların bilgisi, idealar
dünyasından akıl yoluyla elde edilir. Akıl bu Formel neden: Biçimsel neden (alçının vazo görünüşünü alması)
bilgilere ulaşmak için ideaların bilgisinin olduğu
kendi içine dönmelidir. Bu bir tür anımsamadır. Fail Neden: Hareket ettirici neden (alçıyı vazo yapan sanatçı)
Bunlar zihinde hazır bulunur, buna episteme
denir. Bu düşünceye ruhun ölümsüz oluşu Ereksel neden: maddenin biçim kazanma amacı (Vazonun ereksel
fikriyle ulaşılır. Fenomenlere yönelik bilgiler , nedeni bir demet çiçek için biçim almasıdır)
gerçek bilgi değildir. Bunlar sanı ve
Bilgi
tahminlerdir.
Bilme akıl ve duyularla gerçekleşir. Bilinen şey duyuları etkileyen
form almış maddedir. Bilgi, doğru tümel önermelerle tikel önermeler
Değer
arasında akıl yürüterek kurulur.
İdeaların en üstünde iyi ideası vardır. Ahlak
anlayışı bu doğrultuda oluşturulur. Ahlakın
Değer
kaynağı mutluluktur, mutluluğa iyi ideasına
Ruhun amacı mutluluktur. Bu amaca uygun davranış erdemlidir. İnsan
ulaşmaya çalışarak varılır.
eylemlerindeki aşırılık veya eksiklik insanı mutsuz eder. Erdemli
Devlet insanların iyi güzel ve doğru bir yaşamları
olması için ortaya çıkmıştır. Devlet bu amacı filozof olmak bu ikisi arasında orta yolu bulmaktır. (Altın orta)
yöneticilerle gerçekleştirebilir. Filozofların erdemi
bilgeliktir. Bilgece yönetim mutluluk getirir.
 •İnancın merkezde olduğu bir felsefe
•Hrıstiyan felsefeciler aynı zamanda din adamları
•İslam felsefesi ise hem din adamları hem düşünürler tarafından yapılmıştır.

Felsefe ya inancı pekiştirilmesi amacıyla kullanılmış ya da Aristoteles’in etkisi görülür. Geliştirdiği mantık
inanca zarar verdiği düşüncesiyle dışlanmıştır. Tanrı’nın varlığına yönelik akılsal
Platon’un fikirleri, hrıstiyanlığın inanışlarıyla benzeştiği için kanıtlamalarda kullanılmış ve her türlü
felsefeciler tarafından sık sık kullanılmıştır. tartışmada yöntem olarak belirlenmiştir.

Stoa felsefesi de insan ayırt etmiyor oluşu, insandan üstün

bir varlığı kabul ediyor oluşu gibi özellikleriyle hırıstiyan
felsefeciler tarafından kullanılmıştır

Epikürosçuluk - mutluluğa ulaşmak için dünyevi hazlardan

uzak durulmalı

Yeni-Platonculuk - Tanrı ve ruh kavramı üzerinden oluşan

tartışmalar

Patristik Dönem
MS 2-MS 8.YY
Skolastik Dönem
MS 8-MS 15.YY
Filozoflar Din adamı (kilise
babaları) Hrıstiyanlığın okulda öğretilmesi
Tertullian, Clemens, Augustinus Aquinalı Thomas, Ockhamlı William
Akılla dini açıklama Verilen eğitim Hrıstiyanlığın yayılmasını sağladı
Hrıstiyanlığa karşı saldırılara Bologna - Oxford Üniversiteleri
karşı savunma

•inanç merkezli görüşler

•inancın akılla temellendirilmesi
•inanç bilgiyi mümkün kılar düşüncesi
•tanrının varlığını kanıtlama çabası
•kutsal metinlerin doğruluğu merkeze alındı
•”dinsel otoriteye karşı gelinmemelidir”

Hrıstiyanlığın ve İslamiyetin geniş kitlelere yayılması ile birlikte felsefe,

ilahi dinlerle etkileşime girmiş ve zamanla yeni bir anlayış kazanmıştır. MS
2-MS 15.YY Felsefesi olarak bilinen bu yeni felsefe dönemin her düşünsel
temasında kendini göstermiş ve antik felsefesi karşısında özgün bir yol
tutmuştur.

Platon, Aristoteles, Stoa Felsefesi, Epikürosçuluk ve Yeni Platonculuk bu

felsefenin oluşumunda etkili olmuştur.