Professional Documents
Culture Documents
Zwaan-Hollanda Kararı
Zwaan-Hollanda Kararı
Zwaan-Hollanda Kararı
Başvuru sahibi: F. H. Zwaan-de Vries (D. J. van der Vos tarafından temsil edil-
mektedir.)
Mağdur olduğu iddia edilen kişi: Başvuru sahibi
Taraf Devlet: Hollanda
Başvuru tarihi: 28 Eylül 1984
(...)
4.5. Taraf Devlet ayrıca, yakın bir tarihte Hollanda’da, başvuru sahibinin şikâye-
tine konu olan İşsizlik Ödemelerine İlişkin Kanun’un (WWV) 13. maddesi 1. fıkrası 1.
bendini kaldıran bir yasa değişikliği yapıldığını da belirtmiştir. Bu değişiklik, geçmişe
yönelik olarak 23 Aralık 1984 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 29 Nisan 1985
tarihinde çıkartılan S 230 sayılı Yasa ile yapılmıştır.
birleşmiş milletler insan hakları komitesi: f. h. zwaan de vries – hollanda 579
(...)
6.1. İnsan Hakları Komitesi, bu başvuruda yer alan iddiaları incelemeye başlama-
dan önce, İçtüzüğünün 87. kuralı uyarınca başvurunun Sözleşme’ye ek İhtiyari Proto-
kol kapsamında kabul edilebilir olup olmadığını incelemek durumundadır.
6.2. İhtiyari Protokol’ün 5. maddesi, 2. fıkrası (a) bendi, Komite’yi, aynı mesele-
nin başka bir uluslararası soruşturma ya da çözüm usulü tarafından inceleniyor olma-
sı halinde bir başvuruyu ele almaktan men etmektedir. Bu bağlamda, Komite, Ekono-
mik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme’nin 16. maddesi uyarın-
ca sunulan Devlet raporları üzerinde yapılan inceleme ile, 5. maddenin 2 (a) fıkrası
uyarınca bir bireyin İhtiyari Protokol çerçevesinde İnsan Hakları Komitesi’ne sundu-
ğu bir talebin, “aynı mesele”nin incelenmesi anlamına gelmediğini belirtmektedir.
6.3. Komite ayrıca, bir Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme
hükmünün ihlali iddiasıyla ilgili olarak İhtiyari Protokol kapsamında sunulan bir sa-
vın, bu olguların Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme-
si ya da başka bir uluslararası sözleşme tarafından korunan bir hakla ilgili olması ha-
linde de halen Sözleşme hükümleriyle bağdaşır nitelikte olabileceğini (bkz. İhtiyari
Protokol’ün 3. maddesi) dile getirmektedir. Ancak gene de, Medeni ve Siyasi Haklara
İlişkin Uluslararası Sözleşme tarafından korunan bir hakla ilgili olarak iddia edilen ih-
lalin bu olgulardan kaynaklanıp kaynaklanmadığı incelenmelidir.
6.4. İhtiyari Protokol’ün 5. maddesi, 2. fıkrası (b) bendi, iç hukuk yollarının tüke-
tilmemiş olması halinde Komite’yi, bir başvuruyu ele almaktan alıkoymaktadır. Önü-
müzdeki başvurunun tarafları, iç hukuk yollarının tüketilmiş olduğu konusunda mu-
tabıktır.
(...)
7. Dolayısıyla, İnsan Hakları Komitesi, 23 Temmuz 1984 tarihinde, bu başvuru-
nun kabul edilebilir olduğuna karar vermiştir. (...)
8.1. Taraf Devlet, İhtiyari Protokol’ün 4. maddesi, 2. fıkrası kapsamında sunduğu
14 Ocak 1986 tarihli yazıda, 29 Mayıs 1985 tarihli savunmasında ilettiği savları tek-
rarlayarak bu başvurunun kabul edilebilirliğine bir kez daha itiraz etmektedir.
8.2. Taraf Devlet, davanın esasını tartışırken, öncelikle olgusal zemini şu şekilde
izah etmektedir:
“Bayan Zwaan WWV yardımı için Ekim 1979’da talepte bulunduğu za-
man 13. maddenin 1. fıkrası 1. bendi hâlâ yürürlükteydi. Bu maddede, kadın
ne ailenin geçimini sağlıyor ne de kocasından geçici bir süre için ayrı yaşıyorsa
WWV yardımlarının evli kadınlar tarafından talep edilemeyeceği hükmü yer
almaktaydı; meğer ki bu kadın ailenin geçimini sağlıyor veya kocasından geçi-
ci bir süre için ayrı yaşıyor olmasın. WWV’nin 13. maddesi, 1. fıkrasında yer
alan “ailenin geçimini sağlayan kimse” kavramı özel bir öneme sahiptir ve bu
Yasa’ya (...) dayanan yasal düzenlemelerde daha da ayrıntılı bir şekilde açık-
lanmıştır. Evli bir kadının ailenin geçimini sağlayan kimse sayılıp sayılmayaca-
ğı meselesi, diğerlerinin yanı sıra, ailenin toplam gelirinin net miktarına ve bu
miktarın kadın tarafından ne orada sağlandığına bağlıdır. WWV’nin 13 1 (1)
580 içtihat hukuku
8.3. Taraf Devlet, Sözleşme’nin 26. maddesinin kapsamıyla ilgili olarak diğer hu-
suslardan ayrı olarak aşağıda belirtilen konuların altını çizmiştir:
(...)
8.4. (...) Taraf Devlet, “ailenin geçimini sağlayan kimse” kavramı ile bir yanda ka-
mu gelirlerinin (...) kısıtlı olanakları ile diğer yanda Hükümet’in sosyal güvenlik sağ-
lama yükümlülüğü arasında “uygun bir dengenin tutturulduğunu” öne sürmektedir.
Hükümet, “ailenin geçimini sağlayan kimse” kavramının, hukukun eşit durumlara
eşit olmayan bir şekilde uygulandığı anlamına gelecek şekilde “ayrımcı” olduğunu ka-
bul etmemektedir. Bunun yanı sıra, WWV hükümlerinin “özünde ayrımcı olmayan
makul nitelikteki sosyal ve ekonomik değerlendirmelere dayandığı” da savunulmak-
tadır. Söz konusu hükmün erkeklere uygulanmaması sonucunu doğuran sınırlama, er-
kekler lehine ve kadınlar aleyhine olacak bir ayrımcılık yapmak arzusundan değil, bu
Yasa çıkartıldığı zaman mevcut olan ve bu hükmü erkeklere de uygulanabilir kılmayı
anlamsız kılan de facto sosyal ve ekonomik durumdan kaynaklanmıştır. Bayan Zwa-
an işsizlik yardımı için başvurduğu sırada mevcut de facto durum da esasen pek fark-
lı değildir. Bu nedenle, Sözleşme’nin 26. maddesine yönelik hiçbir ihlal meydana gel-
memiştir. Son yıllarda, mevcut sosyal bağlam içerisinde bu hükmün yürürlükte kal-
masını arzu edilmez kılan yeni bir sosyal eğilimin büyümekte oluşu bu durumu değiş-
tirmemektedir.
(...)
10. İnsan Hakları Komitesi bu başvuruyu, İhtiyari Protokol’ün 5 maddesinin 1.
fıkrasında öngörülmüş olduğu üzere, taraflar tarafından kendisine sunulmuş olan tüm
bilgiler ışığında incelemiştir.
(...)
12.1. Taraf Devlet, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası
Sözleşme’nin 2. maddesinde yer alan hükümlerle, 26. madde hükümleri arasında ha-
tırı sayılır bir örtüşme bulunduğunu ileri sürmektedir. Komite, belirli bir konunun,
Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme,
Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi ya da önümüzdeki baş-
vuruda olduğu gibi, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleş-
me gibi başka bir uluslararası sözleşme kapsamında yer alması ya da atıfta bulunul-
ması halinde dahi, Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme’nin uygula-
nabileceği görüşündedir. Her ne kadar, bu ikiz sözleşmelerin [Medeni ve Siyasi Hak-
lara İlişkin Uluslararası Sözleşme ile Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin
Uluslararası Sözleşme] hazırlık süreçleri birbiriyle bağlantılı ise de, Komite’nin Mede-
ni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme hükümlerini tam olarak uygulama
gerekliliği devam etmektedir. Bu bağlamda Komite, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel
Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme’nin 2. maddesi hükümlerinin, Medeni ve Siyasi
Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme’nin 26. maddesinin tam olarak uygulanmasının
önüne geçmediğini dile getirmektedir.
12.2. Komite ayrıca, Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme’nin
582 içtihat hukuku
lik Ödemelerine İlişkin Kanun’un (WWV) 13 (1) 1 maddesi uyarınca bir evli kadının
WWV yardımı alabilmesi için, “ailenin geçimini sağlayan kimse” olduğunu kanıtla-
ması gerekliydi; evli erkekler açısından ise bu koşul aranmıyordu. Dolayısıyla, statü-
den kaynaklanır gibi görünen farklılaştırma, evli kadını evli erkeğe kıyasla dezavan-
tajlı bir duruma sokmak suretiyle aslında cinsiyete dayanıyordu. Böyle bir farklılaştır-
ma makul sayılamaz ve bu husus, geçmişe yönelik olarak 23 Aralık 1984 tarihinden
itibaren geçerli olmak üzere (...) 29 Nisan 1985 tarihinde çıkartılan yasa değişikliği
ile, Taraf Devlet tarafından da kabul edilmiş görünmektedir.
15. Bayan Zwaan-de Vries’in bahsi geçen dönemde içine düştüğü durum ve o dö-
nemde yürürlükte olan Hollanda yasasının tatbiki, onu, Medeni ve Siyasi Haklara İliş-
kin Uluslararası Sözleşme’nin 26. maddesinin cinsiyete dayalı olarak ihlal edilmesi so-
nucu mağdur etmiştir; çünkü sosyal güvenlik yardımından erkeklerle eşit bir şekilde
faydalanması engellenmiştir.
16. Komite, Taraf Devlet’in kadınlara yönelik ayrımcılık yapma niyeti taşımadığı-
nı belirtmekte ve Bayan Zwaan-de Vries’e uygulanan ayrımcı yasa hükümlerinin da-
ha sonra kaldırılmış olmasını takdirle karşılamaktadır. Taraf Devlet, her ne kadar
şikâyette bulunulduğu sırada Bayan Zwaan-de Vries’in maruz kaldığı ayrımcılığa son
vermek için gerekli tedbirleri almış ise de, Komite Taraf Devlet’in Bayan Zwaan-de
Vries’in zararını uygun şekilde gidermesi gerektiği görüşündedir.