Prikazi i osvrti

Prilozi, 28, Sarajevo, Ј 999 .. str. 243-269

Mustafa Imamovic, Historija Bosnjaka, Bosnjacka zajednica kulture

"Preporod", Sarajevo, 1997, str. 636.

Mnogi govore kako је knjiga Mustafe Imamovica Нistorija Bosnjaka "prva

cjelovita historija Bosnjaka". Ali, to nije dovoUno precizna formulacija, buduci da
је ovo ргvа opcenito, а ne samo prva cjelovita historija Bosnjaka. Ма koliko listali
ро raznim ЬiЫiografijama trazeci knjigll pod ovim naslovom necemo је pronaci iz
prostoga razloga sto takvo djelo uopce ne postoji. Postoje sinteze historije Bosne, u
kojimaje sa vise ili manje detalja obradivana i povijest bosnjackoga naroda. Pocevsi
od lvana Frane Jukica sredinom 19. stoljeca, preko Safvet-bega Basagica,
Vjekoslava Кlaica, Milana Preloga, Vladimira Corovica, do Noela Malco!ma i
americkih historicara Johna Fine-a i Roberta Donia, takvi pregledi bosanske histori-
je su pisani, ali dosad nije uradena cjelovita historija Bosnjaka. Davno su napisane
historije hrvatskog i srpskog naroda. Cak nekoliko njih. Ove su historije Ьile vise-
tomne, radili su ih timovi historicara, iza kojih su stajale akademije nauka i ogrom-
na materijalna potpora. Doduse, Safvet-beg Basagic је 1900, u vlastitoj nakladi,
pнblikovao Kmtku uputu и pmS!ost Bosne, i danasnji citatelji oЬicno ovu Historiju
Bosnjaka LtSporeduju s tim Basagicevim djelom. Cinjenicaje da su nasi studenti, ра
i profesionalni historicari, svaki studij pocinjali Basagicevom knjigom. Ali, Basagic
svoju mjestimice epsku naracijtt zavrsava sredinom 19. stoljeca sa akcijom Omer-
pase Latasa, kada је, ро njegovome misljenju, Bosna definitivno izguЬila svoju
samostalnost. lako је pisao uputu н proslost Bosne, Basagiceva је knjiga, sve do
pojave Geneze nacionalnog pitanja bosanskilz Muslimana Muhameda Hadzijahica,
Ьila standardno djelo za upoznavanje povijesti Bosnjaka.

Uz Basagica i Mнhameda Hadzijahica, ciji stt istrazivacki rezultati Ьitno

odredivali pravce i tokove istrazivanja bosnjacke povijesti, ра time i nastanak ove
Histoгije Bosnjaka, valja istaknuti jos jedno ime znacajno za bosnjacku histori-
ografijн- Hamdija Кresevljakovic. Profesor Imamovic ga naziva "prvim modemim
historicarem medu Bosnjacima". Mada sн znanstveni rezultati Avde Suceske,
Nusreta Sehica, Dzevada Jщbasica i Iljasa HadziЬegovica veoma vazni za razvoj
bosnjacke historiografije, ipak se niko od njih nije upustao u tako velike sinteze kao
Basagic, Hadzijahic i, evo sada, Imamovic. Zbog toga је ovo djelo Mustafe
Imamovica doista ogroman znanstveni i kнltшni podl!hvat. Sabrati па jednom mjes-
ttt citavu historiju jednog naroda, i uz to jos podjednako temeljito i argumentirano
pisati о njegovoj politickoj, socijalnoj i kultumoj historiji, suvereno raspravljati о
razvoju njegovih institнcija, briljantno pratiti sveukнpan proces njegove integracije
Lt modemu naciju - to mogu samo pravi znalci, koji uz to jos posjeduju snazno
izrazeni smisao za sinteztt.
Ali ono sto је jos zanimljivije u ovoj knjizi је cinjenica da је Mustafa
Imamovic, iako је pisao sintezн, u pojedinim dijelovima knjige napravio tako bril-
jantne analize pojedinih problema da se na krajн citatelj mora pitati kako је uopce

246
Pri kazi i osvrti
Prilozi, 28, Sarajevo, 1999., str. 243-269

mogиce na jednom relativno malom prostoш, kao sto је jedna knjiga, istodobno
napraviti toliko aпalitickih i siпtetickih zahvata. Evo, vidimo da moze. Ova паm је
kпjiga svjedok.
Osim toga, Imamovic historijи Bosnjaka ne pise kao izoliran fenomen . On
historijи tog naroda vjestim nitima veze za hi storijн Bosne. Ali, ovo nije samo his-
torija о bosanskim Bosnjacima, premda se najvecim dijelom odnosi na taj dio bosn-
jacke popиlacije. Povijest Bosnjaka iz ostalih manje ili vise kompaktnih regija
(Goranci- oko danasnjeg Prizrena i Torbesi- oko Velesa, te neke druge bosnjacke
oaze и Makedoniji) manje је zastиpljena, ali је zato povijest Bosnjaka
Novopazarskoga sandzaka, koji sи sa Bosnjacima u ВiН historijski oformili jednu
nacionalno-politicku cjelinu, dovoljno prikazana.
Aиtor је knjigu podijelio u 8 dijelova, pri сети је srednjem vijeku posveceno
100-njak stranica, dobu osmanske vladavine oko 250, aнstrougarskom dоЬи oko
1ОО, jugoslavenskom razdoЬljи do kraja Dп1goga svjetskog rata oko 60, а 20-ak
stranica sadrzi bosnjacku povijest od 1945. do ovih dana. Кroz sva ta razdoЬlja aиtor
prati proces formiranja Bosnjaka н poseban vid zajednice koji је tokom historije pre-
rastao i oformio se и posebnu nacijн рориt ostalih balkanskih nacija. Drиgim
rijecima, Mиstafa Imamovic prati proces integracije Bosnjaka u modernи nacijtl sli-
jedeci и historiografiji provjerene modele. Gotovo nijedan aspekt bosnjacke povi-
jesti, znacajan za odvijanje toga procesa, nije zanemaren. Moglo Ьi se cak kazati
kako su pojedini segmenti tako dobro obradeni da se doimlju kao zasebne studije.
Dijelovi о нlozi dervisa н bosnjackoj povijesti, racunanju vremena, mиslimanskim
praznicima, bosnjackim dovistima, zabavama, "pozoristu sjenki" ("karadoz") i tako
dalje, pravo su osvjezenje za historiografske tekstove. Ponekad је historiografija
monotona, mjestimice i dosadna, ali ova Historija Bosnjaka nije uoblcajena i nije
oblcna historija: ona је ziva, upecatljiva, sva је Ll pokretи, lahko se cita, plijeni
citatelja od prve do posljednje stranice.
Profesor Imamovic је u ovoj knjizi podjednako uvjerljiv i ubjedljiv kada
raspravlja о procesи doseljavanja Slavena u Bosnu, koji su pocetni cinilac u etno-
genezi Bosnjaka, jednako kao i kada raspravlja о brojnim zamrsenim proЬiemima
bosnjacke povijesti 20. stoljeca. Onaj ko poznaje sva nasa neslaganja i kontroverze
oko proЬ\ema Crkve bosanske ili procesa prihvatanja islama н Bosni, mora primi-
jetiti kako Imamovic u ovoj knjizi veoma elegantno i s puno znanstvene akriblje
savladava sve razlicitosti, sva nasa razmimoilazenja i razlicita tt1macenja tih prob-
lema. On samo mjestimice izravno polemizira s nekim tezama u dosadasnjoj histo-
riografiji. Cesce nudi svoj sud, svoje mis~enje, svoj stav nego sto raspravlja о tudim
tezama. Ne zeli polemizirati s mrtvima. Zivi се svakako prepoznati kada polemizirn
s njihovim tezama. Ра, bнjrum.
Izvjesno је da се Histoгija Bosnjaka izazvati brojne reakcije znanstvene
javnosti. Sиd znanosti cesto nije jednak sиdu javnosti. Sam Mustat·a Imamovic је u
ovoj knjizi neke ranije stavove, prezentirane Ll prethodnim knjigama, upravo pod

247
Prikazi i osvrt:i
Prilozi, 28, Sarajevo, 1999., str. 243-269

вtjecajem znanstvenih rasprava i novih znanstvenih dostignuca, modificirao.

Pomenimo ovdje samo mali detalj о odnosima srpskog i muslimanskog autonomnog
pokreta koncem 19. i pocetkom 20. stoljeca. Madaje и osnovi ostao pri tezama izne-
senim prije vise od 20 godina vezanim za te pokrete, u nekim su detaljima te teze
ipak izmijenjene. Vjerovatno се historiografija u budиcnosti i neke teze iznesene u
ovoj knjizi promijeniti. Gotovo је sigиmo da се se neki detalji pokazati nedovoUno
argиmentiranim. Neke је ocjene autor nekriticki preиzeo iz dosadasnje histori-
ografije bez konzиltiranja izvorne arhivske grade (ро inerciji se Memorandиm Ser-
ifa Amaиtovica iz 1917. godine, na primjer, tumaci kao zahtjev Bosnjaka za
autonomijom Bosne i Hercegovine u okviru Ugarske). Ali, и ovakvim knjigama nisu
presиdni detalji nego cjelina i osnovna ideja. А u tome ova knjiga nece dиgo biti pre-
vazidena.
Na kraju, moZda Ьismo mogli kazati da је najnovije razdoЬlje bosnjacke
povijesti ipak obradeno nesto povrsnije nego ranija razdoЬlja. RazdoЬljи Drugog
svjetskog rata posveceno је 14 stranica, а preko 50 godina bosnjacke povijesti posli-
je Drugog svjetskog rata prikazano је na svega 22 stranice. То је nedovoljno, ali
istodobno i povod za pisanje mozda i drиgoga toma Historije Bosnjaka.

Hиsnija Kamberovic

Mladen Ancic, Putanja klatna. Иgarsko-hrvatsko kraljevstvo i Bosna и XIV.

stoljecu. Zavod za povijesne znanosti HAZU u Zadru i ZIRAL (Zajednica
izdanja Ranjeni labud), Zadar- Mostar, 1997., str. 308. (lat.)

Primjenjenom metodologijom i ostvarenim rezultatima knjiga М. Ancica

predstavlja novo videnje bosanskog srednjovjekovlja и historiografiji. Ona је rezul-
tat aиtorovog rada и okviru projekta Drиstvenog cilja XIIJJ2. Glavni dio teksta raden
је и Sarajevu, bume 1991. i 1992., а poslije autorovog izlaska iz grada 1993.g., uz
manja dotjerivanja branjena је kao doktorska teza na Filozofskom fakиltetu u
Zagrebи.
Fokиsirajиci tllmacenje bosanske historije XII.-XIV. stoljeca sklopom bosan-
sko-иgarskih odnosa aиtor se morao pozabaviti pracenjem dosadasnjih najvaznijih
dostignuca historiografije, koristiti brojne objavljene izvore i raditi na neobjavljenoj
arhivskoj gradi.
U tиmacenjи odnosa Bosne i Ugarske osnovno oЬiljezje dosadasnje histori-
ografije lezi u pristrasnom povezivanjи sa savremenim politickim kretanjima. Od
prvih historija (М. Simek i Ј. Rajic) do najnovijeg vremena iskristalizirala se pod-
jela historiografije na pitanjll "bosanske pripadnosti". Prateci iscrpno glavne karak-
teristike slicnih, ali i razlicitih koncepata srpske, madarske, hrvatske i "lokalne"

248