‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫‪ -13‬ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫‪ .13‬ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬

‫‪Stress I‬‬

‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬

‫‪1‬‬

‫ﺳﺆاﻻت ﺟﻠﺴﻪ ﻗﺒﻞ‬

‫• ﻳﻚ ﻓﻴﻠﺘﺮ ﭼﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻲ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫• ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﻤﭙﺎژ ﺿﺮﻳﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﺳﻔﺮهﻫﺎ ﺗﺨﻤﻴﻦ‬
‫زده ﻣﻲﺷﻮد؟‬

‫‪2‬‬

‫ﻣﻄﺎﻟﺐ اﻳﻦ ﺟﻠﺴﻪ‬

‫ﻣﺮور ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﺗﻨﺶ و ﻛﺮﻧﺶ‬ ‫•‬
‫رﻓﺘﺎر ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ و ﻛﺮﻧﺶ‬ ‫•‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻫﻮك‬ ‫•‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻛﺮﻧﺶ ﺻﻔﺤﻪاي و ﺗﻘﺎرن ﻣﺤﻮري و ﺗﻨﺶ ﺻﻔﺤﻪاي‬ ‫•‬
‫داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ ﺗﻨﺶ و ﻛﺮﻧﺶ‬ ‫•‬

‫‪3‬‬

‫‪Page 1 of 23‬‬
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫‪ -13‬ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫ﺗﻨﺶ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻧﺮﻣﺎل و ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﻲ‬

‫• ﺗﻨﺶ ﻧﻴﺮو در واﺣﺪ ﺳﻄﺢ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺮوي ‪F‬‬
‫و ﺑﺮدار ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ‪ n‬ﻳﻜﺴﺎن )ﻳﺎ در ﺟﻬﺖ ﺧﻼف( ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﺗﻨﺶ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻧﺮﻣﺎل ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫ﺗﻨﺶ ﻧﺮﻣﺎل ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺜﺒﺖ ﻳﺎ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺗﻨﺶ ﻛﺸﺸﻲ‬ ‫•‬
‫ﻳﺎ ﻓﺸﺎري ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻛﺸﺸﻲ ﻣﺜﺒﺖ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬در‬ ‫•‬
‫ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ در ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎري ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺎك ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻨﺶ ﻛﺸﺸﻲ ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬ ‫•‬
‫ﻛﺸﺸﻲ ﺧﺎك ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻛﺮﻧﺶﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺜﺒﺖ ﻳﺎ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬

‫‪5‬‬

‫ﺗﺎﻧﺴﻮر ﺗﻨﺶ‬

‫‪6‬‬

‫‪Page 2 of 23‬‬
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫‪ -13‬ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫واﺣﺪﻫﺎي ﺗﻨﺶ‬
‫• ﻧﻪ ﭼﻨﺪان ﻗﺒﻞ‪ ،‬واﺣﺪ ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺑﺎر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ 1‬ﺑﺎر = ‪ 1‬ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫و ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎر ‪ 10‬ﻣﺘﺮ آب اﺳﺖ‪.‬‬
‫• در ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ SI‬واﺣﺪ ﻓﺸﺎر ﭘﺎﺳﻜﺎل اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪1 Pascal = 1 Newton/m2‬‬

‫‪7‬‬

‫ﺗﻨﺶﻫﺎ و ﻛﺮﻧﺶﻫﺎي ﻧﺮﻣﺎل‬

‫‪Pz‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪Py‬‬

‫= ‪σz‬‬ ‫= ‪, σx = x , σy‬‬ ‫‪Volumetric strain:‬‬
‫‪xy‬‬ ‫‪yz‬‬ ‫‪xz‬‬
‫‪∆z‬‬ ‫‪∆x‬‬ ‫‪∆y‬‬ ‫‪ε p = εx + εy + εz‬‬
‫= ‪εz = , εx = , ε y‬‬
‫‪z‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪8‬‬

‫ﻛﺮﻧﺶﻫﺎ و ﺗﻨﺶﻫﺎي ﺑﺮﺷﻲ‬

‫‪F‬‬ ‫‪∆x‬‬
‫=‪τ‬‬ ‫‪, γ zx = tan −1‬‬
‫‪xy‬‬ ‫‪z‬‬
‫‪∆x‬‬
‫= ‪for small strains: tan γ zx = γ zx ⇒ γ zx‬‬
‫‪z‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪Page 3 of 23‬‬
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫‪ -13‬ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻪ ﺑﺎرﮔﺬاري و ﺑﺎرﺑﺮداري ﻧﺮﻣﺎل‬

‫‪∆P‬‬ ‫‪∆z‬‬ ‫‪∆r‬‬

‫= ‪∆σ z‬‬ ‫= ‪, ∆ε z‬‬ ‫= ‪, ∆ε r‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪H0‬‬ ‫‪r0‬‬
‫‪−∆ε r‬‬
‫=‪υ‬‬
‫‪∆ε z‬‬

‫‪10‬‬

‫‪11‬‬

‫ﻣﺼﺎﻟﺢ اﻻﺳﺘﻴﻚ ﺧﻄﻲ و اﻻﺳﺘﻴﻚ ﻏﻴﺮﺧﻄﻲ‬

‫‪12‬‬

‫‪Page 4 of 23‬‬
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫‪ -13‬ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫ﻣﺼﺎﻟﺢ اﻻﺳﺘﻮﭘﻼﺳﺘﻴﻚ‬

‫‪13‬‬

‫ﻣﺼﺎﻟﺢ اﻻﺳﺘﻮﭘﻼﺳﺘﻴﻚ – ﭘﺎﺳﺦ ﺗﻨﺶ اﻻﺳﺘﻴﻚ‪-‬ﻛﺮﻧﺶ‬

‫اﻻﺳﺘﻴﻚ‬

‫‪14‬‬

‫ﺳﻄﺢ ﺟﺎري ﺷﺪن ‪yield surface‬‬

‫‪15‬‬

‫‪Page 5 of 23‬‬
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫ ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬-13 ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻠﻲ ﺗﻨﺶ‬

E
G=
2 (1 + ν )

16

‫ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻠﻲ ﺗﻨﺶ‬

‫ ﺧﻄﻲ و اﻳﺰوﺗﺮوپ ﺑﺮ‬،‫ ﻛﺮﻧﺶﻫﺎ ﺑﺮاي ﺧﺎك اﻻﺳﺘﻴﻚ‬،‫• ﺗﻨﺶﻫﺎ‬
:‫اﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن ﻫﻮك ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‬

εx  1 −υ −υ 0 0 0  σ x 
ε   0  σ y 
 y  −υ 1 −υ 0 0
 
 ε z  1  −υ −υ 1 0 0 0  σ z 
 =   
γ xy  E  0 0 0 2 (1 + υ ) 0 0  τ xy 
γ yz  0 0 0 0 2 (1 + υ ) 0  τ yz 
    
γ zx   0 0 0 0 0 2 (1 + υ )  τ zx 
17

Page 6 of 23
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫ ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬-13 ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫ﺗﻨﺶﻫﺎي اﺻﻠﻲ‬
ε1  1 −ν −ν  σ 1 
  1  
ε 2  =  −ν 1 −ν  σ 2 
ε  E  −ν −ν 1  σ 3 
 3 

σ 1  1 −ν ν ν   ε1 
  E   ε 
σ 2  = ν 1 − ν ν  2
σ  (1 +ν )(1 − 2ν )  ν

 3  ν 1 −ν  ε 3 
19

‫ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺮﻧﺶ و ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻨﺶ‬

∆z = ∫ ε z dz , Pz = ∫ ∆σ z dA

Plain Strain ‫ﺣﺎﻟﺖ ﻛﺮﻧﺶ ﺻﻔﺤﻪاي‬

Condition

21

Page 7 of 23
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫ ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬-13 ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﻛﺮﻧﺶ ﺻﻔﺤﻪاي‬

1 +ν
ε1 = (1 −ν ) σ 1 −νσ 3 
E 
1 +ν
ε3 = (1 −ν ) σ 3 −νσ 1 
E 
σ 2 = ν (σ 1 + σ 3 )

ε1  (1 + ν ) 1 −ν ν  σ 1 
 =   
ε 3  E  ν 1 −ν  σ 3 
σ 1  E 1 −ν ν  ε 1 
 =   
σ 3  (1 + ν )(1 − 2ν )  ν 1 −ν  ε 3 
22

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻘﺎرن ﻣﺤﻮري‬

Axial symmetry or axisymmetric

1
ε1 = [σ 1 − 2νσ 3 ]
E
1
ε 3 = (1 −ν ) σ 3 −νσ 1 
E

ε1  1  1 −2ν  σ 1 
 =   
ε 3  E  −ν 1 −ν  σ 3 
σ 1  E 1 −ν 2ν  ε1 
 =  ν  
σ
 3 (1 + ν )(1 − 2ν )  1  ε 3 

23

‫ﺣﺎﻟﺖ اﻻﺳﺘﻴﻚ ﻏﻴﺮاﻳﺰوﺗﺮوپ‬

For axisymmetric conditions:

 1 −2ν rz 
 Er  ∆σ z 
∆ε z   E z 
  = 
 ∆ε r   −ν zr (1 −ν rr )  ∆σ r 
 
 Ez Er 
ν rz Er
By superposition: =
ν zr Ez

24

Page 8 of 23
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫‪ -13‬ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫‪Plane Stress Loading‬‬ ‫ﺑﺎرﮔﺬاري ﺗﻨﺶ ﺻﻔﺤﻪاي‬

‫‪σz = 0; τxz = 0; τzy = 0‬‬

‫‪y‬‬

‫‪x‬‬
‫‪25‬‬

‫ﺑﺎرﮔﺬاري ﺗﻨﺶ ﺻﻔﺤﻪاي‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻨﺶ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﻪ ﺗﻨﺶ زﻳﺮ ﺑﻴﺎن ﻛﺮد‪:‬‬

‫‪σx; σy; and τxy‬‬

‫‪A‬‬

‫‪σy‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪τxy‬‬
‫‪A‬‬
‫‪σx‬‬
‫‪x‬‬
‫‪26‬‬

‫ﻫﺪف‬
‫‪σy‬‬
‫‪τxy‬‬
‫‪A‬‬
‫‪σx‬‬
‫‪A‬‬

‫‪y‬‬
‫‪State of Stress at A‬‬
‫‪x‬‬

‫اﮔﺮ ‪ σy ،σx‬و ‪τxy‬‬

‫ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﻨﺪ‪...‬‬
‫‪27‬‬

‫‪Page 9 of 23‬‬
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫ ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬-13 ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫ﻫﺪف‬

State of Stress at A
y
y’
x’
θ
x τ’xyσ’x, σ’y, ‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
... ‫ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ؟‬
28

‫اﻧﺘﻘﺎل‬
σy
τxy
τxy
τ’xy=?
θ
σ’x=? σx
A

y
y’
x’
θ
x
State of Stress at A

29

‫اﻧﺘﻘﺎل‬

‫ﺑﺎ ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ﺗﻌﺎدل ﺑﺮاي ﮔﻮه‬

σ x +σ y  σ x −σ y 
σ x ' =   +   cos 2θ + τ xy sin 2θ
 2   2 
σ x −σ y 
τ xy ' = −  sin 2θ + τ xy cos 2θ
 2 

30

Page 10 of 23
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫‪ -13‬ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫ﺻﻔﺤﺎت اﺻﻠﻲ و ﺗﻨﺶﻫﺎي اﺻﻠﻲ‬

‫ﺻﻔﺤﺎت اﺻﻠﻲ‬
‫دو ﺻﻔﺤﻪاي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻨﺶ ﻧﺮﻣﺎل روي آﻧﻬﺎ ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﻳﺎ ﻣﻴﻨﻴﻤﻢ‬
‫اﺳﺖ‬
‫ﻫﻴﭻ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﻲ در ﺻﻔﺤﺎت اﺻﻠﻲ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫اﻳﻦ دو ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻋﻤﻮدﻧﺪ‬
‫اﻣﺘﺪاد اﻳﻦ ﺻﻔﺤﺎت )‪ (θp‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪ 2τ xy ‬‬

‫= ‪θp‬‬ ‫‪tan −1 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪σ −σ ‬‬
‫‪ x‬‬ ‫‪y ‬‬

‫ﻣﻘﺪار ‪ θp1‬و ‪ θp2‬ﻣﻲدﻫﺪ‬

‫‪31‬‬
‫دو‬

‫ﺻﻔﺤﺎت اﺻﻠﻲ و ﺗﻨﺶﻫﺎي اﺻﻠﻲ‬

‫اﻣﺘﺪاد ﺻﻔﺤﺎت اﺻﻠﻲ‬

‫‪θp2‬‬
‫‪θp1‬‬
‫‪x‬‬

‫‪90°‬‬

‫‪32‬‬

‫ﺻﻔﺤﺎت اﺻﻠﻲ و ﺗﻨﺶﻫﺎي اﺻﻠﻲ‬

‫ﺗﻨﺶﻫﺎي اﺻﻠﻲ‬

‫‪σx +σ y ‬‬
‫‪σ max = σ 1 = ‬‬ ‫‪ + R‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪σ x +σ y ‬‬
‫‪σ min = σ 2 = ‬‬ ‫‪ − R‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬

‫‪σ −σ y ‬‬
‫‪2‬‬

‫‪R = 33 x‬‬ ‫‪ + τ xy‬‬

‫‪2‬‬

‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Page 11 of 23‬‬
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫‪ -13‬ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫ﺑﺮش ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ )‪(ττmax‬‬

‫ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﻲ روي دو ﺻﻔﺤﻪ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻫﻢ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﻨﺪ‬

‫اﻣﺘﺪاد دو ﺻﻔﺤﻪ )‪ (θs‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪ σ −σ y‬‬ ‫‪‬‬

‫= ‪θs‬‬ ‫‪tan −1  − x‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2τ xy‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫دو ﻣﻘﺪار ‪ θs1‬و ‪ θs2‬ﻣﻲدﻫﺪ‬

‫‪τmax = R‬‬
‫‪σ −σ y ‬‬
‫‪2‬‬

‫‪R =  x‬‬ ‫‪ + τ xy34‬‬

‫‪2‬‬

‫‪ 2 ‬‬

‫ﺑﺮش ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ‬
‫اﻣﺘﺪاد ﺻﻔﺤﺎت ﺑﺮش ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ‬

‫‪θs2‬‬
‫‪θs1‬‬
‫‪x‬‬

‫‪90°‬‬

‫‪35‬‬

‫ﺻﻔﺤﺎت اﺻﻠﻲ و ﺻﻔﺤﺎت ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﻲ ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ‬

‫‪45°‬‬ ‫‪Principal plane‬‬

‫‪x‬‬
‫‪Maximum shear plane‬‬

‫‪θp = θs ± 45°‬‬
‫‪36‬‬

‫‪Page 12 of 23‬‬
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫‪ -13‬ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ‬

‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ σ x + σ y ‬‬
‫‪σ x '−‬‬ ‫‪ + τ xy '2 = R 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ داﻳﺮه‬

‫‪37‬‬

‫داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ‬
‫‪(σx + σy)/2‬‬

‫‪R‬‬ ‫’‪σx‬‬

‫’‪τxy‬‬ ‫‪38‬‬

‫داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ‬

‫
ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ روي داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻣﻘﺎدﻳﺮ’‪ σx‬و‬

‫’‪ τxy‬در ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﺧﺎص ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫
ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ روي داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ از ﻣﺤﻮر اﺻﻠﻲ ‪ x‬در ﺟﻬﺖ‬
‫ﻋﻜﺲ ﻋﻘﺮﺑﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺳﻨﺠﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‬
‫
ﻗﺮارداد ﺗﻨﺶﻫﺎي ﻗﺒﻞ را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ‬

‫‪39‬‬

‫‪Page 13 of 23‬‬
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫‪ -13‬ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ‬
‫‪θ‬‬

‫‪θ=0‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﺻﻔﺤﻪاي را ‪ 180‬درﺟﻪ ﺑﭽﺮﺧﺎﻧﻴﻢ‪،‬‬
‫ﻳﻚ دور ﻛﺎﻣﻞ رﻓﺘﻪاﻳﻢ )ﻳﻌﻨﻲ ‪ 360‬درﺟﻪ‬
‫روي داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ(‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬

‫’‪σx‬‬
‫‪θ = 90°‬‬

‫’‪τxy‬‬ ‫‪40‬‬

‫داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ‬

‫‪θ‬‬
‫‪θ‬‬
‫‪2θ‬‬

‫‪ ...‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ وﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ را ‪ θ°‬درﺟﻪ‬

‫ﺑﭽﺮﺧﺎﻧﻴﻢ‪ ،‬روي داﻳﺮه ‪ 2θ°‬ﻣﻲﭼﺮﺧﻴﻢ‬
‫’‪σx‬‬

‫’‪τxy‬‬ ‫‪41‬‬

‫داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ‬

‫’‪σx‬‬
‫‪σ2‬‬
‫‪τmax‬‬
‫‪σ1‬‬
‫’‪τxy‬‬ ‫‪42‬‬

‫‪Page 14 of 23‬‬
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫‪ -13‬ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه وﺿﻌﻴﺖ ﺗﻨﺶ در ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ‬

‫اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺗﻮده ﺧﺎك‪ ،‬داﻳﺮهﻫﺎي‬
‫ﻣﻮﻫﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ ﻳﻚ ﺗﻜﻨﻴﻚ ﺳﺎده اﻣﺎ ﻗﻮي‬

‫اﺳﺖ‬
‫ﻗﺮارداد ﻋﻼﻣﺖ را درﺳﺖ رﻋﺎﻳﺖ‬
‫ﻛﻨﻴﺪ‬

‫‪43‬‬

‫ﻳﻚ ﻣﺴﺌﻠﻪ داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ‬

‫‪200 kPa‬‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﺗﻨﺶ ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬در ﺳﻤﺖ‬
‫راﺳﺖ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫‪60 kPa‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪40 kPa‬‬

‫ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫ﺗﻨﺶﻫﺎي اﺻﻠﻲ‬
‫اﻣﺘﺪاد ﺻﻔﺤﺎت اﺻﻠﻲ‬
‫ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﻲ‬
‫اﻣﺘﺪاد ﺻﻔﺤﺎت ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﻲ‬

‫‪44‬‬

‫‪200 kPa‬‬
‫رﺳﻢ داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ‪:‬‬
‫‪60 kPa‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪40 kPa‬‬

‫‪120‬‬

‫)‪σ (kPa‬‬
‫‪R = 100‬‬

‫)‪τ (kPa‬‬

‫‪Page 15 of 23‬‬
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫ ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬-13 ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

Principal Stresses

σ1= 220

σ (kPa)
σ2= 20 R = 100

τ (kPa)

Maximum Shear Stresses

σ (kPa)
τmax =
100

τ (kPa)
200 kPa
Positions of x & y Planes
on Mohr Circle 60 kPa

A 40 kPa

R = 100

120 60

θ
40
σ (kPa)
60

tan θ = 60/80

τ (kPa) θ = 36.87°

Page 16 of 23
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫ ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬-13 ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬
200 kPa
Orientations of Principal Planes
60 kPa

A 40 kPa

minor principal
plane

71.6°
36.9° σ (kPa)
18.4°

major principal plane

τ (kPa)
200 kPa
Orientations of Max. Shear
Stress Planes 26.6°
60 kPa

A 40 kPa

53.1°
36.9° σ (kPa)

τ (kPa) 116.6°

‫ﺑﺎرﮔﺬاري ﻛﺮﻧﺶ ﺻﻔﺤﻪاي‬

εz = 0; γxz = 0; γzy = 0
y

x
51

Page 17 of 23
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫‪ -13‬ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫اﻧﺘﻘﺎل ﻛﺮﻧﺶ ﺻﻔﺤﻪاي‬

‫ﻗﺮاداد ﻋﻼﻣﺖ‪:‬‬
‫ﻛﺮﻧﺶﻫﺎي ﻧﺮﻣﺎل )‪ εx‬و ‪ :( εy‬اﻧﺒﺴﺎط ﻣﺜﺒﺖ‬
‫ﻛﺮﻧﺶ ﺑﺮﺷﻲ )‪ :(γ‬ﻛﺎﻫﺶ زاوﻳﻪ ﻣﺜﺒﺖ‬
‫‪y‬‬ ‫‪y‬‬

‫‪εx positive‬‬
‫‪εy negative‬‬
‫‪γ positive‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪before‬‬ ‫‪after‬‬
‫‪52‬‬

‫اﻧﺘﻘﺎل ﻛﺮﻧﺶ ﺻﻔﺤﻪاي‬

‫‪ εx + εy   εx − εy ‬‬ ‫‪γ‬‬

‫‪ε x ' = ‬‬ ‫‪ + ‬‬ ‫‪ cos 2θ + xy sin 2θ‬‬
‫‪ 2   2 ‬‬ ‫‪2‬‬
‫' ‪γ xy‬‬ ‫‪ε −εy ‬‬ ‫‪γ‬‬
‫‪= − x‬‬ ‫‪ sin 2θ + xy cos 2θ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪ 2 ‬‬ ‫‪2‬‬

‫ﻓﺮﻣﺖ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬

‫ﺗﺒﺪﻳﻼت ﺗﻨﺶ‬
‫‪53‬‬

‫ﻛﺮﻧﺶﻫﺎي اﺻﻠﻲ‬
‫ﻛﺮﻧﺶﻫﺎي ﺑﺮﺷﻲ ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ‪ ε1‬و ﻣﻴﻨﻴﻤﻢ ‪ε2‬‬
‫در اﻣﺘﺪاد دو ﺻﻔﺤﻪ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻫﻢ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪ γ‬‬ ‫‪‬‬

‫‪θ p = tan −1  xy ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪εx −ε y ‬‬
‫‪ εx + ε y ‬‬
‫‪ε1 = ‬‬ ‫‪ + R‬‬
‫‪ 2 ‬‬
‫‪ ε − ε y   γ xy ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪εx +εy ‬‬ ‫‪R =  x‬‬ ‫‪ + ‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ε1 = ‬‬ ‫‪ − R‬‬
‫‪ 2 ‬‬ ‫‪ 2   2 ‬‬
‫‪54‬‬

‫‪Page 18 of 23‬‬
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫‪ -13‬ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫)‪Maximum Shear Strain (γγmax‬‬

‫‪γmax/2 = R‬‬
‫‪ ε − ε y   γ xy ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪R =  x‬‬ ‫‪ + ‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ 2   2 ‬‬

‫‪θp = θs ± 45°‬‬

‫‪55‬‬

‫داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ‬
‫‪(εx + εy)/2‬‬

‫‪R‬‬ ‫’‪εx‬‬

‫’‪γxy‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪56‬‬

‫ﻗﻄﺐ در داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ‬

‫• ﻗﻄﺐ ‪ pole‬ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮدي اﺳﺖ روي داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ ﻛﻪ‬
‫اﮔﺮ از آن ﻧﻘﻄﻪ ﺧﻄﻲ ﺑﻪ ﻣﻮازات ﺻﻔﺤﻪاي رﺳﻢ ﺷﻮد‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ‬
‫ﺗﻨﺶ را در آن ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫• ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻗﻄﺐ در داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ وﺿﻌﻴﺖ ﺗﻨﺶ را در‬
‫ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺪاﻧﻴﻢ و روي داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ ﻧﺸﺎن دﻫﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ از ﻧﻘﻄﻪ‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﺗﻨﺶ روي داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ‪ ،‬ﺧﻄﻲ ﺑﻪ ﻣﻮازات ﺻﻔﺤﻪ ﻣﻮرد‬
‫ﻧﻈﺮ رﺳﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ ﻗﻄﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪57‬‬

‫‪Page 19 of 23‬‬
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫‪ -13‬ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫‪Page 20 of 23‬‬
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫‪ -13‬ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫‪Page 21 of 23‬‬
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫‪ -13‬ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫‪Page 22 of 23‬‬
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورز‬ ‫‪ -13‬ﺗﻨﺶ – ﻗﺴﻤﺖ اول‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك‬

‫ﺳﺆاﻻت‬
‫• ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ ﻛﺮﻧﺶ ﺻﻔﺤﻪاي و ﺗﻘﺎرن ﻣﺤﻮري ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫• ﻗﻄﺐ در داﻳﺮه ﻣﻮﻫﺮ ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫• ﺻﻔﺤﺎت اﺻﻠﻲ ﺗﻨﺶ ﭼﻪ ﺻﻔﺤﺎﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؟‬

‫‪59‬‬

‫‪Page 23 of 23‬‬