კავკასიის უნივერსიტეტის

ჰუმანიტარულ და სოციალურ მეცნიერებათა სკოლის

ევროპისმცოდნეობის საბაკალავრო პროგრამის

კურსის „ევროინტეგრაცია და ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის“

ფარგლებში ნაშრომი თემაზე:

„ევროკავშირის სამშვიდობო და კრიზისების მართვის

პროცესებში მონაწილეობის დინამიკა“

სტუდენტები: ლიკა ჭანტურია

მარიამ ჩანქსელიანი
მარიამ ცაბაშვილი

ლექტორი: ეკატერინე ქარდავა

თბილისი
2023
შესავალი
ევროკავშირი მსოფლიო ასპარეზზე დომინირებს, როგორც მნიშვნელოვანი მოთამაშე
მსოფლიოში არსებითი კრიზისების მოგვარებაში. კოლექტიური სიძლიერის
საშუალებით, ევროკავშირი ცდილობს ხელი შეუწყოს სტაბილურობას, მშვიდობასა
და თანამშრომლობას არეულობის დროს. იქნება ეს ჰუმანიტარული საგანგებო
სიტუაციების, ეკონომიკური ვარდნის, კლიმატის ცვლილების ან რეგიონალური
კონფლიქტების საპასუხოდ, ევროკავშირი ცდილობს თავისი გავლენა მოახდინოს
დიალოგის განვითარებით, დახმარებისა და დახმარების გაწევით, მრავალმხრივი
გადაწყვეტილებების ადვოკატირება. თავისი უზარმაზარი რესურსებითა და
დიპლომატიური შესაძლებლობებით, ევროკავშირი აქტიურად მონაწილეობს
კრიზისების მართვის ძალისხმევაში, ხშირად თანამშრომლობს საერთაშორისო
პარტნიორებთან საერთო მიზნების მისაღწევად. ევროკავშირის მიდგომა ხაზს უსვამს
დიპლომატიას, ადამიანის უფლებების პატივისცემას და მდგრად განვითარებას,
რომლის მიზანია კრიზისების ძირითადი მიზეზების მოგვარება და გრძელვადიანი
გამძლეობის შექმნა. ერთიანი და ეკონომიკური და პოლიტიკური ბერკეტის
გამოყენებით, ევროკავშირი მიზნად ისახავს პოზიტიური და მუდმივი გავლენის
მოხდენას არსებითი კრიზისების მოგვარებაში, რაც ხელს შეუწყობს უფრო
სტაბილურ და აყვავებულ სამყაროს. არაერთი კრიზისული სიტუაციაში
ევროკავშირის მექანიზმების ჩართვის შმდეგ, პოლიტიკური თუ ეკონომიკური
სურათი არაერთხელ გამოსწორება. ამის დასადასტურებლად ვისაუბრეთ რამდენიმე
მსგავს შემთხვევაზე.

ბალკანეთის კრიზისი
ევროკავშირმა (EU) მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა სტაბილურობის ხელშეწყობაში
და ბალკანეთის ქვეყნების მხარდაჭერაში, მაგალითად ომის შემდგომი აღდგენის
საქმეში. მიუხედავად იმისა, რომ 1990-იან წლებში ბალკანეთში რამდენიმე
კონფლიქტი იყო, მაგალითად, იუგოსლავიის ომები, ევროკავშირის ჩართულობა
ძირითადად ამ კონფლიქტების შედეგებზე იყო ორიენტირებული. ევროკავშირის
ერთ-ერთი მთავარი ინიციატივა იყო სტაბილიზაციისა და ასოცირების პროცესი
(SAP), რომელიც მიზნად ისახავდა ბალკანეთის ქვეყნების დახმარებას დემოკრატიის,
კანონის უზენაესობისა და საბაზრო ეკონომიკისკენ გადასვლაში. SAP-ის მეშვეობით
ევროკავშირმა ფინანსური დახმარება, სავაჭრო შეღავათები და ტექნიკური
მხარდაჭერა გაუწია რეგიონის ქვეყნებს, მათ შორის ბოსნია და ჰერცეგოვინას,
სერბეთს, მონტენეგროს, ჩრდილოეთ მაკედონიას, ალბანეთს და კოსოვოს.
ევროკავშირმა თავისი წევრი ქვეყნების ხელმძღვანელობით გადამწყვეტი როლი
ითამაშა კოსოვოს კონფლიქტის მოგვარებაში. ნატოს ინტერვენციამ, ევროკავშირის
ქვეყნების მხარდაჭერით, დაასრულა ომი და გამოიწვია გაერთიანებული ერების
ორგანიზაციის დროებითი ადმინისტრაციის მისიის დაარსება კოსოვოში. მას შემდეგ
ევროკავშირი ჩართულია კოსოვოს სტაბილიზაციასა და განვითარებაში.

საბერძნეთსა და მაკედონიის რესპუბლიკის შორის მოლაპარაკებებს ევროკავშირი

აწარმოებდა, რათა გადაეჭრათ თავიანთი გრძელვადიანი უთანხმოება. მისმა
ჩართულობამ ხელი შეუწყო კომპრომისის მიღწევას, მრავალწლიანი
მოლაპარაკებების შემდეგ, ორმა ქვეყანამ 2018 წლის ივნისში მიაღწია შეთანხმებას,
რომელიც ცნობილია როგორც პრესპას შეთანხმება. ამ შეთანხმების თანახმად,
ჩრდილოეთ მაკედონია დათანხმდა სახელის შეცვლას „ჩრდილოეთ მაკედონიის
რესპუბლიკად“, რათა განსხვავდებოდეს მაკედონია ბერძნული რეგიონისგან.
სანაცვლოდ, საბერძნეთმა გააუქმა წინააღმდეგობა ჩრდილოეთ მაკედონიის
გაწევრიანებასთან დაკავშირებით საერთაშორისო ორგანიზაციებში, როგორიცაა ნატო
და ევროკავშირი.მაკედონიის სახელის დავის გადაწყვეტა განიხილებოდა, როგორც
მნიშვნელოვანი ნაბიჯი ბალკანეთის რეგიონში სტაბილურობისა და საბერძნეთსა და
ჩრდილოეთ მაკედონიას შორის ურთიერთობების გაუმჯობესებისკენ. მან საშუალება
მისცა ჩრდილოეთ მაკედონიას გაეგრძელებინა ევროინტეგრაციის მისწრაფებები და
გააღო კარი ორ ქვეყანას შორის გაზრდილი თანამშრომლობისთვის.

ევროკავშირს ასევე ფასეული კონტრიბუცია მიუძღვის ბოსნია და ჰერცეგოვინას

კონფლიქტების მოგვარებაში. ერთ-ერთი მთავარი ინიციატივა იყო 2004 წელს
ევროკავშირის ხელმძღვანელობით სამშვიდობო ძალები,რომელიც ცნობილია
როგორც ევროკავშირის ძალების განლაგება, რის შემდეგაც დასრულდა ბოსნიის ომი
1995 წელს.

ევროკავშირმა ასევე ვრცელი ფინანსური დახმარება გაუწია ბოსნია-ჰერცეგოვინას

სხვადასხვა პროგრამების მეშვეობით, რომლებიც მიზნად ისახავს
პოსტკონფლიქტური რეკონსტრუქციას, ინსტიტუციების ჩამოყალიბებასა და
ეკონომიკურ განვითარებას. ეს დახმარება მოიცავდა ინფრასტრუქტურული
პროექტების დაფინანსებას, კანონის უზენაესობის განმტკიცებას და დემოკრატიის
ხელშეწყობას. გარდა ამისა, ევროკავშირმა ხელი შეუწყო პოლიტიკურ დიალოგს და
მოლაპარაკებებს ბოსნია და ჰერცეგოვინაში სხვადასხვა ეთნიკურ და პოლიტიკურ
ჯგუფებს შორის. ევროკავშირის მიერ ინიცირებული სტაბილიზაციისა და
ასოცირების პროცესის საფუძველი იყო ქვეყანაში პოლიტიკური, ეკონომიკური და
სოციალური რეფორმების ხელშეწყობა.

ევროკავშირის მიდგომა ხაზს უსვამს მრავალეთნიკური შერიგების, ადამიანის

უფლებების პატივისცემისა და კანონის უზენაესობის მნიშვნელობას. მან ხელი
შეუწყო ბოსნია და ჰერცეგოვინის ეთნიკურ თემებს შორის თანამშრომლობას და
ინტეგრაციას სტაბილური და აყვავებული ქვეყნის შექმნის მიზნით.

მიუხედავად იმისა, რომ კონფლიქტები და გამოწვევები ჯერ კიდევ არსებობს ბოსნია-

ჰერცეგოვინაში, ევროკავშირის ჩართულობამ მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა
ქვეყნის სტაბილურობის, ეკონომიკური განვითარებისა და დემოკრატიული
მმართველობის სფეროში მიღწეულ პროგრესში.
საბოლოოდ შეიძლება ითქვას, რომ ეს ყოველივე არის მხოლოდ მცირედი, რაც
ევროკავშირს გაუკეთებია, რადგან ის კვლავ განაგრძობს ბალკანეთის კონფლიქტების
მოგვარებას. თავისუფლად ვიტყვით, რომ ის გადამწყვეტ როლს თამაშობს რეგიონში
რათა შეინარჩუნოს სტაბილურობა და ხელი შეუწყოს ქვეყნის კეთილდღეობას.

კვიპროსის კრიზისი ბერძნებსა და თურქებს შორის

კვიპროსის კრიზისი ეხება კვიპროსის კუნძულზე ბერძნულ და კვიპროსელ თემებს
შორის არსებულ კონფლიქტს. დავა გამომდინარეობს მმართველობის, ძალაუფლების
გაზიარებისა და ტერიტორიული კონტროლის საკითხებზე. ევროკავშირი აქტიურად
მონაწილეობს კვიპროსის კრიზისის მოგვარების მცდელობებში და მშვიდობიანი
გადაწყვეტის გასაადვილებლად (Cyprus and the Enlargement of the European Union,
n.d.).

ევროკავშირის მონაწილეობა კვიპროსის კრიზისში, პირველ რიგში, კუნძულის

ევროკავშირში გაწევრიანებისკენ მიისწრაფვის. (Cypros Crisis , n.d.)2004 წელს
კვიპროსი შეუერთდა ევროკავშირს, როგორც გაყოფილი კუნძული, ხოლო ბერძნული
კვიპროსის მთავრობა წარმოადგენს მთელ კუნძულს კავშირში. ამასთან, ევროკავშირი
ცნობს თურქეთის კვიპროსის საზოგადოებას, როგორც მნიშვნელოვან
დაინტერესებულ მხარეს კონფლიქტის მოგვარებაში. (Vassiliou, 2004)

ევროკავშირის მონაწილეობა კვიპროსის კრიზისში ხელს უწყობს სხვადასხვა

ინსტიტუტებისა და ინიციატივების საშუალებით. ევროკომისია, ევროკავშირის
აღმასრულებელი მკლავი, მნიშვნელოვანი დახმარებაა კვიპროსისთვის ფინანსური
და ტექნიკური დახმარების გაწევისთვის, განსაკუთრებით ეკონომიკური
განვითარების და ინფრასტრუქტურის სფეროებში. გარდა ამისა, ევროპარლამენტმა
აქტიურად მოუწოდა კვიპროსის გაერთიანებას და მხარს უჭერს დიალოგს ორ
საზოგადოებას შორის.

ამ კონფლიქტის მიმდინარეობის პერიოდში გაერთიანებული ერების ორგანიზაციამ

ასევე გადამწყვეტი როლი ითამაშა ბერძნულ კვიპროსულ და თურქულ კვიპროსულ
თემებს შორის მოლაპარაკებების გაადვილებაში. (Time to engage again for peace in
Cyprus, 2021)ევროკავშირმა მხარი დაუჭირა და გაეროს მიერ წამოწყებულ
ინიციატივებს, მაგალითად, ანანის გეგმა 2004 წელს, (Cypros Crisis , n.d.) რომელიც
მიზნად ისახავდა კუნძულის გაერთიანებას ფედერალური სისტემის ქვეშ.
მიუხედავად იმისა, რომ ანანის გეგმა უარყო ბერძენმა კვიპროსელებმა
რეფერენდუმში, ევროკავშირი ერთგული დარჩა ყოვლისმომცველი შეთანხმების
მხარდასაჭერად.

გარდა ამისა, ევროკავშირმა გამოიყენა თავისი გავლენა, როგორც საერთაშორისო

მსახიობმა, რათა ორივე მხარემ ხელი შეუწყოს კონსტრუქციულ დიალოგში ჩართვას.
(Time to engage again for peace in Cyprus, 2021) მან ხაზი გაუსვა ადამიანის უფლებების
პატივისცემის მნიშვნელობას, დემოკრატიული ფასეულობების პოპულარიზაციას და
სამართლიანი და მდგრადი გადაწყვეტის პოვნას, რაც ორივე საზოგადოებას
სარგებელი მოაქვს.

ევროკავშირის მცდელობის მიუხედავად, კვიპროსის კრიზისის შესახებ

ყოვლისმომცველი რეზოლუცია ჯერ არ მიღწეულია. კუნძულის დაყოფა კვლავ
სადავო საკითხია და მოლაპარაკებები გრძელდება გაეროს ეგიდით. ევროკავშირი,
სხვა საერთაშორისო აქტორებთან ერთად, აგრძელებს დიპლომატიური ძალისხმევის
მხარდაჭერას და მოუწოდებს ბერძნულ კვიპროსელ და თურქულ კვიპროსულ
თემებს გულწრფელ დიალოგში ჩაერთონ და იმუშაონ ურთიერთგამომრიცხავი
გადაწყვეტისკენ.

კვიპროსის კრიზისის მაგალითი გვაძლევს საშუალებას ვივარდაუდოთ, ევროკავშირი

აქტიურად მონაწილეობს კვიპროსის კრიზისში, პირველ რიგში, გაეროს
ხელმძღვანელობით მოლაპარაკებების მხარდაჭერის გზით და მშვიდობიანი და
ყოვლისმომცველი გამოსავლის პოვნაში. მიუხედავად იმისა, რომ კონფლიქტი
გადაუჭრელი რჩება, ევროკავშირის ჩართულობა აჩვენებს მის ერთგულებას
რეგიონში სტაბილურობის, დიალოგისა და შერიგების განვითარებაში.

დასკვნა
ევროკავშირმა მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა სხვადასხვა რეგიონში
პრობლემების გადაჭრის პროცესებში, მათ შორის ისეთი მაგალითები, როგორებიცაა
ნაშრომში განხილული კვიპროსი, უკრაინა და ბალკანეთი. მიუხედავად იმისა, რომ
ევროკავშირმა შეიძლება ყოველთვის არ იმოქმედოს პირდაპირ ან უზადო ხისტი
გზით, იგი მუდმივად ცდილობს ნავიგაცია გაუწიოს გამოწვევებს ისე, რომ თავიდან
აიცილოს თვითდაზიანება მისი ძირითადი პრინციპების დაცვის დროს.
ევროკავშირის მონაწილეობა კონფლიქტების მოგვარებაში და კრიზისების
მენეჯმენტში ცხადყოფს, რომ მისი ვალდებულებაა დაიცვას ისეთი ღირებულებები,
როგორიცაა მშვიდობა, სტაბილურობა და ადამიანის უფლებები. დიალოგის
ხელშეწყობით, დახმარების გაწევით და დიპლომატიური ძალისხმევის
მხარდაჭერით, ევროკავშირი მნიშვნელოვან როლს ასრულებს თანამშრომლობის
გაღრმავებაში და კონსტრუქციული გადაწყვეტილებების ძიებაში. მიუხედავად
იმისა, რომ მოგვარების გზა შეიძლება იყოს რთული და შედეგები შეიძლება
განსხვავდებოდეს, ევროკავშირის ერთგულება მისი ფუძემდებლური იდეების
დაცვაში მყარი რჩება, რაც წარმართავს მის მონაწილეობას პრობლემების გადაჭრის
მცდელობებში მთელს მსოფლიოში.