METODY OBLICZANIA PKB:

METODA SUMOWANIA PRODUKTÓW:

- sumowanie wartości produktów i usług wytwórczych w danej gospodarce w danym okresie (I rok)

- należy liczyć wyprodukowane produkty i usługi tylko jeden raz

 sumowanie wartości dóbr finalnych

 sumowanie wartości dodanej
1. PRODUKTY KOŃCOWE (FINALNE):

- dobra (produkty i usługi) nabywane przez ostatecznego użytkownika

 dobra konsumpcyjne nabywane przez gospodarstwo domowe

 dobra inwestycyjne nabywane przez przedsiębiorstwa

- te produkty, które w tym samym roku nie zostały przetworzone w inne produkty (dobra produkcyjne i
konsumpcyjne)

2. WARTOŚĆ DODANA:

- różnica między wartością wytwarzanego dobra a wartością zużytych do tego dobra czynników

- przyrost wartości dóbr, który jest rezultatem danego procesu produkcji

METODA DOCHODÓW:

- suma dochodów wszystkich uczestników życia gospodarczego (płace, renty, odsetki, zyski)

- dodawanie dochodów, które powstają w procesie wytwarzania produktów i usług w danym roku

METODA WYDATKÓW:

- suma wydatków wszystkich uczestników życia gospodarczego na zakup dóbr

- sumowanie wydatków na dobra finalne wytwarzane przez przedsiębiorstwo krajowe:

 wydatki na dobra konsumpcyjne

 wydatki na dobra inwestycyjne
 wydatki rządowe na produkty i usługi (z wyłączeniem płatności transferowych, np.. emerytury, renty,
zasiłki, stypendia)
 wydatki zagraniczne na dobra eksportowe

PRODUKT I DOCHÓD NARODOWY:

- produkt narodowy brutto (PNB) – miara łącznych dochodów, które osiągają obywatele danego kraju bez
względu na miejsce świadczenia usług przez czynniki produkcji

- PNB = PKB + dochody z netto z tytułu własności za granicą

Odpływ z dochodów
= -
Napływ dochodów z z tytułu świadczenia
dochody
netto tytułu świadczenia przez
usług czynników cudzoziemców
produkcji za granicą usług czynników
AMORTYZACJA: produkcji w kraju
- maszyny i urządzenia używane w procesie produkcji ulegają stopniowemu zużyciu

- amortyzacja – odzwierciedla równowartość zużycia zasobu kapitału w danym okresie

INWESTYCJE NETTO I BRUTTO:

- inwestycje brutto – łączne inwestycje, z których część przeznaczona jest na odtworzenie zużytego zasobu
kapitału

- inwestycje netto – wykorzystane na zwiększenie istniejącego kapitału

- inwestycje netto = inwestycje brutto – amortyzacja

DOCHÓD NARODOWY (PNN)

- dochód narodowy netto (dochód narodowy) – uwzględnia inwestycje netto

- PNN = Y = PNB – amortyzacja

PKB JAKO MIARA DOBROBYTU:

- produkcja nieosiągalna

- produkcja w gos podarstwie domowym (na własne potrzeby)

- wartość czasu wolnego

- efekty zewnętrzne produkcji

BEZROBOCIE

ZASOBY STRUKTURALNE NA RYNKU PRACY:

 Zasoby – pokazują rozmiary określonych zjawisk na rynku pracy w pewnym momencie

 Strumienie – tworzą osoby przemieszczające się między stanami rynku pracy (pracujący, bezrobotni,
bierni zawodowo) w pewnym okresie
METODY POMIARU BEZROBOCIA:

 Współczynnik aktywności zawodowej – stosunek liczby aktywnych zawodowo (zasobu siły roboczej
do ludności w wieku produkcyjnym LF/L*100
 Stopa/wskaźnik zatrudnienia – procentowy udział liczby zatrudnionych w liczbie ludności w wieku
produkcyjnym E/L*100
 Stopa bezrobocia – procentowy udział liczby bezrobotnych w liczbie aktywnych zawodowo (zasobie
siły roboczej) U/LF*100

Bezrobocie można wyrazić w wielkościach:

 Absolutnych jako różnicę między aktywnymi zawodowo a zatrudnionymi U=LF-E

 Relatywnych jako stopę bezrobocia

Wiek produkcyjny – wiek zdolności do pracy, M: 18-64 lata, K: 18-59 lat

Aktywni zawodowo – ogól osób w wieku produkcyjnym wyrażający chęć podjęcia pracy

Bierni zawodowo – osoby niepracujący i nieposzukujących pracy, np. osoby starsze (w wieku emerytalnym),
osoby niepełnosprawne, młodzież, która nie rozpocząła jeszcze kariery zawodowej, osoby nie wykazujące chęci
do zatrudnienia mimo posiadania zdolności do podjęcia pracy

Zatrunieni – osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy lub stosunku służbowego na czas określony,
nieokreślony etc.

Bezrobotni:

- osoby, które znajdują się w wieku produkcyjnym oraz

 Pozostają bez pracy, czyli nie wykonują pracy najemnej i na własny rachunek
 Są zdolne i gotowe do podjęcia pracy na typowych warunkach występujących w gospodarce
 Poszukują pracy

Bezrobocie – zjawisko polegające na tym, że pewna część ludzi zdolnych do pracy, poszukujących pracy i
akceptujących istniejący poziom wynagrodzenia nie znajduje zatrudnienia.

BADANIA I EWIDENCJA ZJAWISKA BEZROBOCIA:

 Rejestracja bezrobotnych przez urząd pracy – obliczanie bezrobocia w oparciu o liczbę bezrobotnych
zarejestrowanych przez urząd pracy
 Badania ankietowe reprezentacyjnej grupy ludności – Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności
(BAEL)
 Przeprowadzane przez GUS
 Bada się reprezentacyjną grupę gospodarstw domowych
 Ankietuje się osoby pomiędzy 15. a 74. rokiem życia
PODEJŚCIE REJESTRACYJNE – BEZROBOTNI:

 Pozostają bez pracy

 Są zdolne i gotowe do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu
 Nie uczą się w szkole w systemie dziennym
 Są zarejestrowane w lokalnych urzędach pracy
 Osoby w wieku 18-60 (65) lat
 Nie nabyły prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy
 Nie posiadają nieruchomości rolnej (>2ha)
 Nie prowadzą działalności gospodarczej

OSOBY BEZRONOTNE WEDŁUG BAEL:

- osoby w wieku 15-74 lata, które spełniają równocześnie warunki:

 W okresie badanego tygodnia nie były osobami pracującymi

 W ciągu ostatnich 4 tygodni aktywnie poszukiwały pracy
 Były gotowe podjąć pracę w ciągu 2 tygodni następujących po badanym tygodniu

- do bezrobotnych zalicza się także osoby, które pracę znalazły i czekały na jej rozpoczęcie w okresie nie
dłuższym niż 3 miesiące i były gotowe ją podjąć

TYPY BEZROBOCIA:

 Frykcyjne – związane z normalną, naturalną ruchliwością pracowników; tworzą go osoby pozbawione

pracy tylko w krótkim okresie czasu. Jest związane ze zmianą lub poszukiwaniem nowego, lepszego
zatrudnienia lub przenoszeniem się do innej miejscowości
 Strukturalne - wynika z niedopasowania struktury podaży pracy do struktury popytu na nią;
umiejętności, wiedza i poziom wykształcenia bezrobotnych nie odpowiadaja potrzebom rynku.
Spowodowane jest koniecznością znacznych zmian kwalifikacji pracowników, wywołanych
innowacjami technologicznymi lub kurczeniem się określonych dziedzin produkcji. Źródłem tego typu
bezrobocia może byc upadek niektórych branży czy gałęzi.
 Koniunkturalne (keynesowskie) – spowodowane cyklicznością rozwoju gospodarki
 Klasyczne – wynika z utrzymywania się płac na poziomie przewyższającym poziom równowagi

UJĘCIE NEOKLASYCZNE:

 W gospodarce rynkowej na rynku pracy ustala się równowaga, charakteryzująca się pełnym
zatrudnieniem. Nie ma mowy o bezrobociu w gospodarce wolnorynkowej;
 Zasady postępowania pracodawców i pracowników na rynku pracy  decyzje pracodawców w
sprawie rozmiarów popytu na siłę roboczą zależą od wysokości wstawel płac realnych. Im są one
większe, tym popyt na siłę roboczą mniejszy. Jeżeli chodzi o rozmiary podaży siły roboczej, to im
wyższe stawki realne, tym większa jest podaż siły roboczej.
 Dostosowania poprzez mechanizm płac realnych, które zapewniają równowagę przy pełnym
zatrudnieniu;
 Bezrobocie jako skutek zakłóceń mechanizmu rynkowego (np. związki zawodowe);
 Bezrobocie ma charakter dobrowolny, ponieważ jest wynikiem świadomego braku zgody robotników
na zaakceptowanie wymogów mechanizmów rynkowych;
 Nie ma konieczności aktywnej interwencji państwa w gospodarkę.

UJĘCIE KEYNESISTPWSKIE:

 Rynek pracy skłonny do generowania nadwyżki podaży pracy nad popytem na pracę
 Problem niewystarczającego popytu na towary (przyczyna bezrobocia)
  Bezrobocie o charakterze przymusowym
 Sztywność płac nominalnych
 Konieczna aktywna interwencja państwa

BEZROBOCIE NATURALNE:

 Związane z niedoskonałością rynku pracy (niepełna informacja, mobilność, konkurencja,

niedopasowanie strukturalne)
 Niewrażliwe na zmiany koniunktury
 Nieunikniony poziom bezrobocia frykcyjnego i strukturalnego

JAK ZAPOBIEGAĆ BEZROBOCIU NATURALNEMU?

 Państwo powinno tworzyć warunki do rozwoju mechanizmów rynkowych;

 Państwo powinno usuwać ograniczenia w funkcjonowaniu mechnizmów rynkowych;
 Państwo powinno usprawniać działanie rynku pracy.

POLITYKA PAŃSTWA NA RYNKU PRACY

PRZYCZYNY INTERWENCJI PAŃSTWA NA RYNKU PRACY:

 Niedostateczna przejrzystość;
 Niedostosowania alokacyjne;
 Niedostateczna skłonność do ryzyka;
 Dyskryminacja grup problemowych;
 Histereza.

NIEDOSTATECZNA PRZEJRZYSTOŚĆ:

 Niepewność związana z brakiem intymności;

 Wiele heterogenicznych segmentówrunku pracy;
 Duża rola pośrednictwa pracyi doradztwa zawodowego

NIEDOSTOSOWANIA ALOKACYJNE:

 Pomimo bezrobocia istnieją na rynku wolne miejsca pracy lub są one obsadzone zbyt wolno
 Bezrobocie frykcyjne i strukturalne

PRZYCZYNY NIEDOSTOSOWAŃ ALOKACYJNYCH:

 Niedostateczna przejrzystość rynku

 Nierównowaga regionalna na rynku pracy ( np. mieszkam w Olsztynie, a pracuję w Warszawie)
 Nierównowaga kwalifikacyjna na rynku pracy

NIEDOSTATECZNA SKŁONNOŚC DO RYZYKA:

 Aktorzy rynku pracy mogą być skłonni do krótkookresowych rozwiązań

 Ryzyko inwestycji w kapitał ludzki
 Ważna rola programów szkoleniowych i środków wspierających samozatrudnienie

DYSKRYMINACJA GRUP PROBLEMOWYCH:

 Pracodawcy są mniej skłonni do zatrudnienia osób z grup problemowych

 Nie są one w stanie sprostać wymaganiom stawianym pracownikom na pierwszym rynku pracy
 Praca dla grup problemowych powstaje zatem w drodze interwencji publicznej na rynku pracy

HISTEREZA:
  Bezrobocie będzie sie utrzymywało na poziomie wywołanym przez różne szoki nawet po ustąpieniu
ich oddziaływania
 Problem bezrobocia długookresowego
 Teoria insider-outsider

POLITYKA ZATRUDNIENIA:

 Oddziaływanie na ogólny poziom zatrudnienia w gospodarce, w szczególności na osiąganie stanu

pełnego zatrudnienia
 Przez wykorzystanie instrumentówpolityki pieniężnej, budżetowej, inwestycyjnej, handlu
zagranicznego i płac

POLITYKA RYNKU PRACY:

 Rozwiązywanie problemów strukturalnych i społecznych rynku pracy

 Wykorzystuje instrumenty dostosowujące strukturę podaży pracy na strukturę popytu na pracę
 Interwencja państwa stosowana w przypadku wystąpienia nierównowagi na runku pracy
 Z natury nie tworzy nowych miejsc pracy o długotrwałym i kapitałowointensywnym charakterze

CELE POLITYKI RYNKU PRACY:

 Ograniczenie rozmiarów bezrobocia

 Zmniejszenie niedopasowań strukturalnych na rynku pracy
 Poniesienie produkcyjności siły roboczej
 Zabezpieczenie socjalne bezrobotnych o ongeracji zawodowej

AKTYWNA POLITYKA RYNKU PRACY:

 Zwiększenie szans osób poszukujących pracy na znalezienie i utrzymanie zatrudnienia

 Przeciwdziałanie ich dezaktywizacji
 Aktywizacja ekonomiczna osób zawodowo biernych

AKTYWNA POLITYKA NA RYNKU PRACY W POLSCE:

a) Usługi rynku pracy

 Pośrednictwo pracy
 Pośrednictwo zawodowe
 Organizacja szkoleń
b) Instrumenty rynku pracy
 Zoreintowane popytowo
 Zorientowane podażowo
 ZORIENTOWANE POPYTOWO – zatrudnienie subwencjonowane
 prace interwencyjne

roboty publiczne

prace społecznie użyteczne

środki na podjęcie działalności gospodarczejprzez bezrobotnych i na wyposażenie stanowiska

pracy dla bezrobotnego
 ZORIENTOWANE PODAŻOWO
 Szkolenia
 Staże
 Przygotowanie zawodowe dorosłych

PASYWNA POLITYKA RYNKU:

 Ochrona socjalna bezrobotnych

 Bezpośrednio nie przyczynia się do dedukcji bezrobocia
 Jej celem jest materialne zebezpieczenie osób, które z różnych względów nie mogą znaleźć pracy

SPOŁECZNO-EKONOMICZNE FUNKCJE PAŃSTWA.

PAŃSTWO:

 Zbiór instytucji (administracja i instytucje tworzące system ubezpieczeń społecznych)

 Wartościowanie kolektywistyczne i polityczne przy podejmowaniu decyzji (mniej kierowanie się
rachunkiem ekonomicznym)

ETATYZM:

 Doktryna popierająca ingerencję państwa w działalność prywatną;

 Duży udział budżetu państwa w produkcie krajowym;
 Rozbudowany sektor własności państwowej;
 Ograniczenie kontaktów gospodarczych z zagranicą;
 Ograniczenie samodzielności banku centralnego;
 Swobodna polityka fiskalna;
 Większa władza polityków w państwie;
 Zabezpieczenie ze strony państwa dla ludzi i rejonów ubogich.

LIBERALIZM:

 Minimalna ingerencja państwa;

 Mały udział budżetu państwa w produkcie krajowym;
 Konkurencja, otwarcie na świat;
 Przeciwny utrzymywaniu przedsiębiorstw państwowych;
 Niezależność banku centralnego;
 Rygorystyczna polityka pieniężna;
 Wspieranie prywatnej przedsiębiorczość;
 Efektywne i innowacyjne wykorzystanie zasobów, niezaburzone działanie mechanizmu rynkowego;
 Brak gwarancji pełnego zatrudnienia;
 Podział zasobów i dochodów czasem ujemnie postrzegany przez społeczeństwo.

FUNKCJE PAŃSTWA:

 Ochrona ładu;
 Ochrona przed szkodliwą działalnością gospodarczą (ochrona zdrowia i środowiska człowieka);
 Organizacja systemu pieniężnego;
  Gospodarowanie dobrami publicznymi
 Dobra publiczne – dostarczane konsumentom w trybie nierynkowym: konsumpcja ich przez
jedne osoby nie wyklucza ich równoczesnej konsumpcji przez inne osoby
 Prowadzenie polityki stabilizacyjnej;
 Pobudzanie koniunktury;
 Protekcjonizm wobec wybranych podmiotów;
 Utrzymywanie państwowego sektora w gospodarce.

EKONOMICZNE FUNKCJE PAŃSTWA:

- alokacyjna

- redystrybucyjna

- stabilizacyjna

FUNCKJA ALOKACYJNA:

 Rozdział rzadkich zasobów pomiędzy alternatywne sposoby ich wykorzystania

 Finanse publiczne są narzędziem alokacji części zasobów w gospodarce
 Alokacja zasobów przez system finansów publicznych => dostarczanie towarów i usług społeczeństwu
finansowane z funduszy publicznych

FUNKCJA ALOKACYJNA – DLACZEGO?

 Zadania publiczne i społeczne realizowane przez państwo

 Efekty „uboczne” działalności prywatnych przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej (np.
zanieczyszczenie środowiska)
 Mechanizm rynkowy jest „prawie idealnym sposobem zaspokajania potrzeb prywatnych”

FUNCKJA REDYSTRYBUCYJNA:

 Zmiany w proporcjach podziału dochodów dokonanego przez rynek w celu niwelowania nierówności w
poziomie życia (podatki, wydatki budżetowe, oddziaływanie na system cen)
 Wytwarzanie i dostarczanie dóbr publicznych wymaga posiadania dochodów
 Państwo nie generuje dochodów, sięga do dochodów innych (np. podatki)
 Redystrybucja dokonuje się przez system transferów dochodów – przepływ pieniądza między różnymi
podmiotami a państwem

FUNKCJA STABILIZACYJNA:

 Regulacja koniunktury prowadzona przez państwo

 Wykorzystywanie finansów publicznych do stabilizowania gospodarki rynkowej
 Mechanizm rynkowy nie jest w stanie samoczynnie zapewnić:
 Pożądanej stopy wzrostu gospodarczego
 Wysokiej stopy zatrudnienia
 Niskiej stopy inflacji
 Równowagi w bilansie płatniczym kraju
 Do stabilizowania gospodarki państwo może wykorzystać instrumenty polityki fiskalnej i monetarnej
 Stabilizacyjne oddziaływanie finansów publicznych poprzez podatki i wydatki
 Wykorzystanie podatków dla pełnienia funkcji stabilizacyjnej:
 Automatyczne stabilizatory koniunktury
 Dyskrecjonalne regulowanie poziomu opodatkowania
  Instrumenty oddziałujące na łączny popyt w gospodarce, poziom zatrudnienia, stopę inflacji i stopę
procentową to:
 Wielkość dochodów budżetowych
 Wielkość wydatków budżetowych
 Saldo budżetu państwa

BUDŻET PAŃSTWA => fundusz publiczny + akt prawny + plan finansowy

BUDŻET PAŃSTWA JAKO AKT PRAWNY:

 Akt prawny o określonym czasie obowiązywania

 Ustawa regulująca dochody i wydatki państwa przyjmowana przez parlament
 Rząd zostaje upoważniony do realizacji określonych w ustawie dochodów i wydatków (procedura
budżetowa)

BUDŻET PAŃSTWA JAKO PLAN FINANSOWY:

 Plan finansowy zawierający dochody u wydatki państwa, który będzie stanowił podstawę działalności
podmiotów państwowych w następnym roku budżetowym
 Cele i zadania państwa realizowane za pomocą budżetu muszą być z góry określone
 Plan finansowy państwa (władz ustawodawczych i wykonawczych)

CECHY BUDŻETU PAŃSTWA:

 Fundusz scentralizowanych zasobów pieniężnych gromadzonych i dzielonych przez państwo

 Gromadzenie środków pieniężnych z reguły odbywa się w sposób przymusowy
 Ma formę aktu prawnego wysokiej rangi (najczęściej ustawy)
 Ekonomiczny i społeczny wymiar procesów gromadzenia i dzielenia dochodów za pomocą budżetu
 Dochody budżetowe gromadzone są bezzwrotnie
 Plan dochodów i wydatków państwa na z góry ustalony czas
 Budżet jako fundusz musi cechować specjalizacja
 Wiązanie dochodów i wydatków budżetowych z działalnością państwa w zamkniętym okresie
 Strumieniowy charakter budżetu

FUNKCJE BUDŻETU PAŃSTWA:

 Ekonomiczne: redystrybucyjna, alokacyjna, stabilizacyjna, fiskalna, bodźcowa

 Na pograniczu funkcji ekonomicznych i politycznych: kontrolna, kredytowa
 Polityczne: ustrojowa, demokratyczna, planowana, administracyjna

ZASADY BUDŻETOWE:

 Zasada jednoroczności – dochody i wydatki budżetu państwa i pozostałych segmentów sektora

finansów publicznych są planowane na I rok
 Zasada jedności formalnej – rząd ma obowiązek przedstawienia zbiorczego planu finansowego sektora
finansów publicznych (szczególnie budżetu państwa) w jednym akcie prawnym
 Zasada jedności materialnej – zakaz wiązania określonych dochodów publicznych z konkretnymi
zadaniami
 Zasada zupełności (powszechności) – w budżetach i planach finansowych należy ująć wszystkie
dochody i wydatki każdej jednostki sektora finansów publicznych
 Zasada realności – plany finansowe powinny być realne, aby uniknąć napięć w ich realizacji, a także
tworzenia rezerw na wypadek pojawienia się takich napięć
  Zasada szczegółowości – budżet powinien być uchwalany z dostateczną szczegółowością po stronach
dochodów i wydatków (dochody szacowane wg źródeł postawania, a wydatki – wg celów
przeznaczenia)
 Zasada jawności i przejrzystości – zagwarantowanie publicznej odpowiedzialności za politykę
finansową państwa

PODATKI:

 Najważniejsze źródło dochodów budżetowych państwa

 Są to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo na
podstawie przypisów prawa w celu uzyskania dochodów na pokrycie wydatków państwowych.
 Cechy podatku: forma pieniężna, bezzwrotność, ogólność, nieodpłatność, przymusowość
 Rodzaje podatków ze względu na kryterium przedmiotowe:
 Podatki majątkowe i podatki od praw majątkowych
 Podatki od przychodów/dochodów/wydatków
 Krzywa Laffera – zależność między wpływami do budżetu z tytułu podatków a wysokością stopy
podatkowej. Podniesienie stopy podatkowej umożliwia zwiększenie dochodów budżetowych. Dalsze
podnoszenie podatków prowadzi do spadku dochodów budżetowych. Nadmierne wysokie podatki
osłabiają bodźce do prowadzenia działalności gospodarczej, a równocześnie sugeruje pożądany
kierunek zmiany polityki fiskalnej.

DOCHODY PUBLICZNE:

 Bezzwrotne zasilanie finansowe władz publicznych

 Daniny publiczne (podatek, akcyza, cło)
 Dochody publiczne z majątku i praw majątkowych
 Pozostałe dochody:
 Opłaty
 Składki na ubezpieczenie społeczne
 Składki na ubezpieczenie zdrowotne
 Składki na różne fundusze publiczne (FP, PFRON)

WYDATKI PUBLICZNE:

 Na ubezpieczenia społeczne i wydatki socjalne

 Na sfinansowanie podstawowych zadań związanych z funkcjonowaniem państwa (w tym obsługa
długu publicznego)
 Na naukę, edukację ochronę zdrowia, kulturę, kulturę fizyczną i sport
 Wydatki na gospodarkę (wydatki na infrastrukturę, środowisko, rolnictwo, gospodarkę mieszkaniową)
 Wydatki nie przyporządkowane

DEFICYT DUDŻETU PAŃSTWA:

 Wydatki budżetu państwa są większe niż wpływy do budżetu

METODY FINANSOWANIA DEFICYTU:

 Kredyt bankowy udzielany przez instytucję emitującą pieniądz

  Zaciąganie pożyczek u różnych podmiotów
 Zaciąganie kredytów w bankach komercyjnych i pożyczek w instytucjach finansowych
 Powstawanie zobowiązań płatniczych w związku z transakcjami podmiotów publicznych, które są
przejściowo finansowane przez dostawców towarów i usług

DŁUG PUBLICZNY:

 Nominalne zobowiązania sektora finansów publicznych z tytułu:

 Wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wielkości pieniężne
 Zaciągniętych kredytów i pożyczek
 Przyjętych depozytów
 Wymagalnych zobowiązań

PRZYCZYNY POWSTAWANIA DŁUGU PUBLICZNEGO:

 Uporczywy deficyt budżetowy

 Okresy wzmożonych wydatków publicznych
 Realizowana doktryna ekonomiczna
 Osiągnięcie celów politycznych elity rządzącej
 Wpadnięcie władz publicznych w pułapkę zadłużenia

CELE POLITYKI FISKALNEJ:

 Zaspokajania popytu państwa na pieniądz

 Realizacja zadań władz publicznych
 Realizacja celów pozafiskalnych państwa (przy wykorzystaniu instrumentów polityki fiskalnej)
 Pełniejsze wykorzystanie zdolności wytwórczych gospodarki
 Tworzenie warunków do oszczędzania
 Ograniczenie wahań koniunkturowych
 Walka z bezrobociem
 Korekta nadmiernego zróżnicowanych dochodów społeczeństwa

NARZĘDZIA POLITYKI FISKALNEJ:

 Zmiany w zakupach rządowych dóbr i usług

 Zmiany w płatnościach transferowych
 Zmiany w podatkach

ODDZIAŁYWANIE PAŃSTWA NA GOSPODARKĘ:

 Ograniczone możliwości samoczynnego kształtowania się procesów gospodarczych

 Odpowiedzialność państwa za przebieg procesów gospodarczych

INTRUMENTY PIENIĘŻNE ODDZIAŁYWANIA PAŃSTWA NA GOSPODARKĘ:

 Polityka monetarna – obrona wartości pieniądza, regulowanie podaży pieniądza krajowego,

zachowanie bezpieczeństwa walutowego w kraju względem zagranicy
 Polityka fiskalna – dostarczanie państwu dochodów, wykorzystanie podatków i wydatków
budżetowych do stabilizacji gospodarki

Wzrost gospodarczy, bezrobocie, cykl koniunkturalny

ŚWIADCZENIA SPOŁECZNE:
Jednostronne przekazywanie przez podmioty publiczne środków na rzecz gospodarstw domowych

 Świadczenia pieniężne
 Świadczenia w naturze (usługi społ.)
 Nieodpłatne lub częściowo odpłatne usługi
 Finansowane głównie ze środków publicznych
 Wpływają bezpośrednio na poziom konsumpcji gospodarstw domowych
 Organiczność regulacji rynkowych w sferze wytwarzania i podziału

POWODY OGRANICZENIA REGULACJI RYNKOYCH W SFERZE USŁUGI SPOŁ.:

 Szczególny charakter potrzeb zaspakajanych przez te usługi

 Techniczno-organizacyjne warunki wytwarzania tych usług

FUNKCJE ŚWIADCZEŃ SPOŁ.:

 Dochodowo-redystrybucyjna
 Konsumpcyjna
 Rozwojowo-stymulacyjna
 Integracyjna

OPIEKA ZDROWIA:

 System ubezpieczeniowo-budżetowy (od 19994r.)

 Rozdział ubezpieczenia chorobowego (świadczenia pieniężne w razie choroby i macierzyństwa) i
zdrowotnego (finansowanie świadczeń leczniczych i innych)

FINANSOWANIE OPIEKI ZDROWOTNEJ:

 Wpływy ze składek na ubezpieczenie zdrowotne

 Finansowanie składek z budżetu państwa do niektórych grup obywateli:
 Rolnicy
 Bezrobotni
 Pobierający zasiłki z pomocy społ.
 Finansowanie budżetu w przypadku:
 Leczenia części osób nieubezpieczonych
 Inwestycji i szkolnictwa medycznego
 Nadzoru epidemiologicznego i farmaceutycznego, a także profilaktyki

OPODATKOWANIE PRACY W POLSCE:

Obciążenia podatkowe i parapodatkowe:

 Składki na ubezpieczenie społeczne opłacane przez pracodawcę i pracownika

 Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
 Podatki

SYSTEM PIENIĘŻNO-KREDYTOWY

PIENIĄDZ – powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonywana jest wymiana produktów i
usług.

FUNKCJE PIENIĄDZA:

 Jednostka obrachunkowa
 Środek wymiany
  Środek płatniczy
 Środek przechowywania bogactwa
ZASOBY PIENIADZA W GOSPODATCE:

 Pieniądz w ścisłym sensie – gotówka (banknoty i monety) w obiegu oraz wkłady bankowe na żądanie
 Pieniądz w szerokim sensie – wkłady terminowe, bony skarbowe, obligacje i inne papiery wartościowe
 NBP:
- M1 – pieniądz gotówkowy w obiegu + depozyty złotowe gospodarstw domowych + depozyty złotowe
przedsiębiorstw na żądanie
- M2 – M1 + depozyty terminowe gospodarstw domowych i przedsiębiorstw
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ZMIANĘ WARTOŚCI PIENIĄDZA:

 Inflacja
 Deflacja
 Aprecjacja
 Deprecjacja
 Dewaluacja
INFLACJA:

 Wzrost ogólnego poziomu cen

 Wzrost cen przy tym samym wolumenie dóbr w wymiarze fizycznym i niezmienionej ich jakości
SKUTKI INFLACJI:

 Komplikuje rachunek ekonomiczny

 Osłabia skłonność do oszczędzania
 Wiąże się z redystrybucją dochodów
ROLA BANKÓW:

 Przyjmowanie depozytów w zamian za odsetki

 Świadczenie usług finansowych związanych z obiegiem pieniądza
 Udzielanie kredytów
 Kreowanie pieniądza
KREACJA PIENIĄDZA:

 Część depozytu pierwotnego jest źródłem udzielania kredytów przez banki

 Banki mają określaną rezerwę gotówki lub innych płynnych aktywów (rezerwa obowiązkowa)
 Mnożnik kreacji pieniądza – ile razy zwiększy się suma depozytów bankowych w efekcie pojawienia się
depozytu pierwotnego

BANK CENTRALNY:

 Monopol na emisje pieniądza gotówkowego

 Bank banków
 Bank państwa
 Stabilizuje rynki
 Uczestniczy w realizacji polityki pieniężnej państwa, kontroluje podaż pieniądza i kredytu w
gospodarce

INSTRUMENTY ODDZIAŁYWANIA BANKU CENTRALNEGO NA PODAŻ PIENIĄDZA:

 Zmiany stopy rezerw obowiązkowych

 Zmiany stopy redyskontowej
 Operacje otwartego rynku