Aborcja w Polsce

Stan prawny aborcji na świecie:

Legalna na życzenie osoby w ciąży
Legalna w przypadku zagrożenia życia, zdrowia fizycznego lub psychicznego osoby w
ciąży, gwałtu, wad płodu lub trudności socjoekonomicznych
Legalna w przypadku zagrożenia życia, zdrowia fizycznego lub psychicznego osoby w
ciąży, gwałtu lub wad płodu
Legalna w przypadku zagrożenia życia, zdrowia fizycznego lub psychicznego osoby w
ciąży lub wad płodu
Legalna w przypadku zagrożenia życia, zdrowia fizycznego lub psychicznego osoby w
ciąży lub gwałtu*
Legalna w przypadku zagrożenia życia, zdrowia fizycznego lub psychicznego osoby w
ciąży
Nielegalna z wyjątkiem zagrożenia życia osoby w ciąży
Nielegalna bez względu na okoliczności
Brak informacji
* – w niektórych krajach (w tym w Polsce) – również innego niż gwałt czynu
zabronionego.
[1]

Aborcja w Polsce – do 1932 roku była bezwzględnie zabroniona, a od 1932, z przerwą w okresie
okupacji niemieckiej, od ogólnego zakazu aborcji obowiązują określone wyjątki. Obecnie – zgodnie z
ustawą z dnia 7 stycznia 1993 o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach
dopuszczalności przerywania ciąży[2] w brzmieniu ukształtowanym m.in. przez dwa wyroki Trybunału
Konstytucyjnego: wyrok z dnia 28 maja 1997 oraz wyrok z dnia 22 października 2020 – aborcja jest
dopuszczalna jedynie w dwóch przypadkach:

1. gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej (bez ograniczeń ze
względu na wiek płodu),
2. gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego
(do 12 tygodni od początku ciąży).

Występowanie okoliczności określonej w pkt. 1 stwierdza lekarz inny niż przeprowadzający zabieg, chyba
że ciąża zagraża bezpośrednio życiu kobiety; okoliczność określoną w pkt. 2 stwierdza prokurator[3]. W
przypadku kobiety małoletniej, bądź ubezwłasnowolnionej całkowicie konieczna jest zgoda jej rodziców
bądź opiekunów prawnych, a w przypadku, gdy nie są w stanie jej wyrazić bądź ciężarna ma mniej niż 13
lat także sądu rodzinnego[4].

Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny szacuje, że Polki wykonują rocznie od 80 do 200 tys.
aborcji[5][6][7]. Jednocześnie przedstawiciele Federacji podkreślają, że faktyczna liczba przeprowadzanych
aborcji jest trudna do ustalenia[8]. Zdaniem Federacji 15% zabiegów dokonuje się poza granicami kraju[7].
Według opublikowanego w 2013 badania Centrum Badania Opinii Społecznej nawet 1/3 Polek (i nie mniej
niż 1/4) w ciągu całego swojego życia przynajmniej raz miała aborcję[9]. Organizacje opowiadające się za
restrykcyjnym prawem aborcyjnym szacują liczbę zabiegów przerwania ciąży przeprowadzonych przez
Polki w tzw. podziemiu aborcyjnym na 7–14 tys. rocznie[10].

Przez długi czas od momentu wejścia w życie obecnej ustawy regulującej kwestię przerywania ciąży,
liczba rocznie wykonywanych legalnych aborcji nie przekraczała tysiąca (z wyjątkiem krótkiego okresu, w
którym była ona dopuszczalna z przyczyn społecznych)[11]. Od 2002 następuje stopniowy wzrost liczby
legalnie przeprowadzonych zabiegów[12][13], a w 2019 ich łączna liczba wyniosła 1110 (z czego niemal
97% przeprowadzono na podstawie przesłanki embriopatologicznej, tzn. w wyniku ciężkiej lub
nieodwracalnej wady płodu)[14]. Liczba przestępstw związanych z przerywaniem ciąży wynikających z
ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach
dopuszczalności przerywania ciąży wynosi od kilkudziesięciu do kilkuset rocznie[15].

Spis treści
Historia
Pod zaborami
Okres międzywojenny
Okupacja niemiecka
Polska Rzeczpospolita Ludowa
III RP
Ustawa z 1993 o planowaniu rodziny
Kodeks karny z 1997
Nowelizacja ustawy dopuszczająca przerywanie ciąży z przyczyn społecznych i jej
uchylenie
Próba wpisania ochrony życia ludzkiego od poczęcia do konstytucji
Próby zmiany przepisów ustawowych w 2016
Próby zmiany przepisów ustawowych w 2017–2018
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 października 2020
Legalność orzeczenia

Liczba legalnie wykonanych aborcji na przestrzeni lat

Podziemie aborcyjne
Opinia publiczna
Badania opinii
List Stu Kobiet
Marsz dla Życia i Rodziny
Czarny protest kobiet
Inne państwa
Uwagi
Przypisy
Bibliografia

Historia

Pod zaborami

W okresie zaborów obowiązywały kodeksy karne państw zaborczych uznające aborcję za przestępstwo
bez wyjątków (aczkolwiek przerwanie ciąży dokonane dla ratowania życia matki mogło być uznane za
legalne jako działanie w stanie wyższej konieczności). W zaborze austriackim odpowiedzialności karnej
podlegał także ojciec mającego narodzić się dziecka, jeśli udowodniono mu udział w dokonaniu aborcji.
Przepisy te były w mocy w odrodzonym państwie polskim aż do 1932 roku.

Okres międzywojenny

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości została powołana Komisja Kodyfikacyjna, która miała za
zadanie przygotować projekt Kodeksu karnego. W związku z nią rozgorzała dyskusja, także w kwestii
zakresu prawnej ochrony życia. Ścierały się stanowiska prezentowane przez środowiska katolickie i
konserwatywne z jednej strony i liberalne z drugiej[16]. W kampanię proaborcyjną byli zaangażowani m.in.
Tadeusz Boy-Żeleński i Irena Krzywicka. Ostatecznie Komisja Kodyfikacyjna postanowiła wprowadzić
karalność aborcji (zarówno wobec matki, jak i abortera), ale w art. 233 Kodeksu karnego z 1932 znalazły
się dwa wyjątki od tej karalności, tj.:

1. z powodu ścisłych wskazań medycznych;

2. gdy ciąża zaistniała w wyniku zgwałcenia, kazirodztwa bądź współżycia z nieletnią poniżej
lat 15[17].

Kodeks wprowadzał też wymóg, aby zabieg był dokonany przez lekarza, nie podano natomiast trybu
stwierdzania występowania przepisanych ustawą wyjątków ani stadium zaawansowania ciąży, do jakiego
wolno dokonać aborcji. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 25 września 1932 o
wykonywaniu praktyki lekarskiej wprowadziło wymóg, aby konieczność medyczna usunięcia ciąży była
potwierdzona przez dwóch lekarzy innych niż przeprowadzający zabieg a uzasadnione podejrzenie, że do
zapłodnienia doszło wskutek przestępstwa stwierdzone odpowiednim zaświadczeniem prokuratora[18][19].

W momencie wejścia w życie było to jedno z najbardziej liberalnych ustawodawstw aborcyjnych w

Europie. Bardziej liberalne przepisy aborcyjne miał jedynie ZSRR w latach 1920–1936.

Okupacja niemiecka

22 lipca 1942 roku Adolf Hitler wyraził swoje zdanie na temat zmniejszenia populacji wschodnich terenów
okupowanych: „W obliczu dużych rodzin tubylczej ludności jest dla nas bardzo korzystne, jeśli dziewczęta i
kobiety mają możliwie najwięcej aborcji”. Hitler groził także: „Osobiście zastrzelę tego idiotę, który
chciałby wprowadzić w życie przepisy zabraniające aborcji na wschodnich terenach okupowanych”[20].

W okresie okupacji hitlerowskiej obowiązywało w latach 1943–1945 prawo pozwalające na dokonywanie

aborcji w nieograniczonym zakresie przez Polki – był to jedyny raz w historii Polski, kiedy aborcja była
legalna „na żądanie”[21][22]. Za „zachęcanie lub zmuszanie niearyjskich kobiet do poddania się aborcji,
świadczenie im usług aborcyjnych oraz wyłączenie jurysdykcji sądów polskich w sprawach o dokonanie
aborcji” skazani zostali członkowie SS i urzędnicy Głównego Urzędu ds. Ras i Osadnictwa SS, w
procesach norymberskich[23].

Polska Rzeczpospolita Ludowa

Ustawa z 28 października 1950 o zawodzie lekarza wprowadziła wymóg, aby konieczność przerwania
ciąży przez wzgląd na zdrowie kobiety ciężarnej była potwierdzona orzeczeniem komisji lekarskiej (której
skład i tryb postępowania określi rozporządzenie ministra zdrowia), a uzasadnione podejrzenie, że do
zapłodnienia doszło w wyniku zgwałcenia, kazirodztwa bądź współżycia z małoletnią poniżej lat 15
stwierdzone stosownym oświadczeniem prokuratora[24]. 27 lipca 1954 została podjęta instrukcja Ministra
Zdrowia w sprawie stwierdzania konieczności dokonania zabiegu przerwania ciąży ze względu na zdrowie
kobiety ciężarnej[25].

Ustawa z dnia 27 kwietnia 1956 r. o warunkach dopuszczalności przerywania ciąży[26] wprowadziła

możliwość dokonywania aborcji przez uprawnionego do tego lekarza w trzech przypadkach (art. 1 ust. 1):

1. gdy za przerwaniem ciąży przemawiały wskazania lekarskie dotyczące zdrowia płodu lub
kobiety ciężarnej;
2. gdy zachodziło uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku przestępstwa;
3. ze względu na trudne warunki życiowe kobiety ciężarnej.

Ustawa zakazywała aborcji w przypadkach określonych w pkt 2 i 3, jeżeli zachodziły przeciwwskazania

lekarskie dotyczące zabiegu przerwania ciąży (art. 1 ust. 2). Istnienie uzasadnionego podejrzenia, że ciąża
powstała w wyniku przestępstwa, stwierdzało zaświadczenie wydane przez prokuratora (art. 2 ust. 1).
Zabronione było:

zmuszanie kobiety do poddania się zabiegowi przerwania ciąży (art. 3);

dokonywanie zabiegu przerwania ciąży za zgodą kobiety, lecz wbrew przepisom art. 1
ustawy (art. 4);
udzielanie pomocy kobiecie ciężarnej w dokonaniu zabiegu przerwania ciąży wbrew
przepisom art. 1 ustawy (art. 5).

W arendze do tej ustawy podkreślono, że jej celem jest ochrona zdrowia kobiety przed ujemnymi skutkami
zabiegów przerywania ciąży, dokonywanych w nieodpowiednich warunkach lub przez osoby niebędące
lekarzami. W praktyce stosowania tej ustawy była wykorzystywana podstawa odwołująca się do
względów społecznych, ponieważ w drodze rozporządzenia Ministra Zdrowia ustalono, że na podstawie
oświadczenia kobiety ciężarnej stwierdza się istnienie ciężkich warunków życiowych kobiety[27].

W kontekście tej ustawy, na gruncie prawa karnego interpretowano w doktrynie, jako dobro chronione:

przez jednych autorów: zdrowie i życie kobiety ciężarnej, nie zaś płód[28], albo ciążę kobiety
zgodną z jej wolą[29],
przez innych autorów: ciążę, tj. normalny rozwój płodu ludzkiego w łonie matki[30],
pośrednio zaś życie i zdrowie kobiety ciężarnej[31].

Jednak w praktyce, aborcja była wykonywana na życzenie kobiety[32]. Co prawda kobiety musiały składać
oświadczenia o swojej sytuacji życiowej, lecz lekarze byli zobowiązani je weryfikować do 1959 roku[32].
Później zabiegi przeprowadzano na życzenie kobiet.
W grudniu 1977 roku Polski Komitet Obrony Życia, Rodziny i Narodu zebrał ponad 12 tysięcy podpisów
pod wnioskiem do Sejmu PRL o zniesienie ustawy o warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z
1956 roku. Sejm przekazał sprawę Ministerstwu Zdrowia i Opieki Społecznej, które w odpowiedzi na
inicjatywę stwierdziło, że nie będzie zmian prawnych, ponieważ wspomniana ustawa, zdaniem
ministerstwa, przyczynia się do zmniejszenia ilości tzw. aborcji i chroni przed tymi, które są dokonywane
przez osoby nieposiadające odpowiednich kwalifikacji. Zdaniem współtwórcy Komitetu – Mariana
Barańskiego – celem tej akcji nie było przekonanie władz do zmian prawnych, bo było to raczej
niemożliwe, ale zainteresowanie sprawą jak najszerszych kręgów społecznych[33].

27 kwietnia 1987 roku ówczesny Klub Inteligencji Katolickiej w Szczecinie złożył do Sejmu wniosek o
zastąpienie dotychczasowych przepisów ustawą o ochronie rodzicielstwa. 1 marca 1988 roku przedstawił
wniosek uzupełniający. W wyniku tego w maju 1988 roku w Sejmie powołano podkomisję w tej sprawie.
Na jej czele stanął Janusz Szymborski, a oprócz niego w skład weszło sześcioro innych posłów. Sejmowa
Komisja Polityki Społecznej, Zdrowia i Kultury Fizycznej poświęciła swoje posiedzenie, w dniu 18
października 1988 roku sprawozdaniu z działalności podkomisji, jak również dyskusji nad ewentualną
nowelizacją ustawy[34]. 28 lutego 1989 roku w Sejmie złożono projekt ustawy o ochronie prawnej dziecka
poczętego, podpisany przez 74 posłów, a przygotowany przez zespół ekspertów Komisji Episkopatu Polski
do spraw Rodziny[35]. 10 maja 1989 roku, na połączonym posiedzeniu, nad projektem dyskutowały
sejmowe komisje Polityki Społecznej, Zdrowia i Kultury Fizycznej oraz Prac Ustawodawczych. Przed
Sejmem zorganizowano pikiety zwolenników i przeciwników projektu, do których wyszedł w przerwie
obrad komisji, ich przewodniczący Marian Król[36].

III RP

Ustawa z 1993 o planowaniu rodziny

Wejście w życie ustawy z 7 stycznia 1993 o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach
dopuszczalności przerywania ciąży[37] ograniczyło dostęp do zabiegów przerywania ciąży – ustawa
przewidywała możliwość dokonania legalnej aborcji przy zaistnieniu jednej z określonych przesłanek[2]:

1. gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej (bez ograniczeń ze
względu na wiek płodu); wystąpienie tej okoliczności stwierdza lekarz inny niż dokonujący
przerwania ciąży, chyba że ciąża zagraża bezpośrednio życiu kobiety
2. gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże
prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej
choroby zagrażającej jego życiu (do chwili osiągnięcia przez płód zdolności do
samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej); wystąpienie tej okoliczności
stwierdza lekarz inny niż dokonujący przerwania ciąży
3. gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego
(do 12 tygodni od poczęcia); wystąpienie tej okoliczności stwierdza prokurator.

W przypadku małoletniej lub kobiety ubezwłasnowolnionej całkowicie, do dokonania aborcji wymagana

jest zgoda przedstawiciela ustawowego na piśmie. W przypadku małoletniej powyżej 13. roku życia
wymagana jest także jej pisemna zgoda; jeżeli ma poniżej 13 lat, wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego,
a małoletnia ma prawo do wyrażenia własnej opinii.

Kodeks karny z 1997

 Art. 152.
§ 1. Kto za zgodą kobiety przerywa jej ciążę z naruszeniem przepisów
ustawy, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto udziela kobiecie ciężarnej pomocy w
przerwaniu ciąży z naruszeniem przepisów ustawy lub ją do tego
nakłania.
§ 3. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub 2, gdy płód
osiągnął zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety
ciężarnej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Art. 153.
§ 1. Kto stosując przemoc wobec kobiety ciężarnej lub w inny sposób
bez jej zgody przerywa ciążę albo przemocą, groźbą bezprawną lub
podstępem doprowadza kobietę ciężarną do przerwania ciąży, podlega
karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1, gdy płód osiągnął
zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Art. 154.
§ 1. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 152 § 1 lub 2 jest
śmierć kobiety ciężarnej, sprawca podlega karze pozbawienia wolności
od roku do lat 10.
§ 2. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 152 § 3 lub w art. 153
jest śmierć kobiety ciężarnej, sprawca podlega karze pozbawienia
wolności od lat 2 do 12.

— Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 2020 r.

poz. 1444 (http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU2020
0001444), ze zm.)

Kobieta ciężarna nie ponosi odpowiedzialności karnej za przerwanie ciąży[38][potrzebny numer strony].

Nowelizacja ustawy dopuszczająca przerywanie ciąży z przyczyn społecznych i jej

uchylenie

30 sierpnia 1996 została uchwalona nowelizacja ustawy o planowaniu rodziny, która dopuszczała
przerywanie ciąży również, gdy kobieta ciężarna znajduje się w ciężkich warunkach życiowych lub trudnej
sytuacji osobistej. Wymagane było złożenie pisemnego oświadczenia przez kobietę ciężarną i odbycie
konsultacji z innym lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej lub inną uprawnioną osobą, niż tą, która
miała przeprowadzić zabieg. Aborcji można było dokonać, jeżeli kobieta podtrzymała swój zamiar po
upływie 3 dni od konsultacji. Nowelizacja weszła w życie 4 stycznia 1997[39].

28 maja 1997 Trybunał Konstytucyjny w pełnym dwunastoosobowym składzie – przy trzech zdaniach
odrębnych – orzekł o niezgodności przepisu wprowadzającego tę przesłankę z przepisami konstytucyjnymi
utrzymanymi w mocy przez tzw. Małą Konstytucję z 1992 przez to, że „legalizuje przerwanie ciąży bez
dostatecznego usprawiedliwienia koniecznością ochrony innej wartości, prawa lub wolności konstytucyjnej
oraz posługuje się nieokreślonymi kryteriami tej legalizacji, naruszając w ten sposób gwarancje
konstytucyjne dla życia ludzkiego. Ponadto w uzasadnieniu do tego orzeczenia wyraził pogląd, że
uchwalona 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej potwierdza w art. 38 prawną ochronę
życia człowieka. Podstawa konstytucyjna, na której oparł swoje orzeczenie TK, znalazła więc
potwierdzenie i wyraźne wyartykułowanie w [nowej] Konstytucji RP”[40]. Przepisy dotyczące tej
przesłanki utraciły moc obowiązującą 23 grudnia 1997 na podstawie obwieszczenia Prezesa TK z 18
grudnia 1997[41].

Próba wpisania ochrony życia ludzkiego od poczęcia do konstytucji

W 2007 roku próbowano zapisać w konstytucji prawną ochronę życia ludzkiego od poczęcia, ale projekt
ten nie został zaaprobowany przez Sejm[42][43]. Partie deklarujące się jako prawicowe (Platforma
Obywatelska, Prawo i Sprawiedliwość) i centrum (Polskie Stronnictwo Ludowe) były wówczas przeciwne
zmianom istniejących przepisów w kierunku większej dopuszczalności aborcji; zmiany takie popierały zaś
partie określające się jako lewicowe (Twój Ruch, Sojusz Lewicy Demokratycznej, Polska Partia Pracy,
Unia Pracy, Socjaldemokracja Polska), częściowo popierała określająca się jako liberalna – Partia
Demokratyczna – demokraci.pl, a także Zieloni 2004. Zaostrzenie przepisów w kierunku mniejszej
dopuszczalności aborcji postulowały m.in. Liga Polskich Rodzin i Prawica Rzeczypospolitej[44][45].

Próby zmiany przepisów ustawowych w 2016

5 lipca 2016 obywatelski komitet inicjatywy ustawodawczej „Stop Aborcji” złożył marszałkowi Sejmu pół
miliona podpisów obywateli popierających projekt ustawy zaostrzającej prawo aborcyjne, którego autorzy
określali zaproponowane przepisy jako rozszerzenie prawnej ochrony życia. Projekt przewidywał także
karę pozbawienia wolności za bezprawne dokonanie aborcji zarówno dla lekarza dokonującego aborcji,
jak i matki[46]. Miesiąc później, 4 sierpnia, Komitet Inicjatywy Ustawodawczej „Ratujmy Kobiety” złożył
215 tys. podpisów pod projektem ustawy zakładającej nieograniczoną możliwość przeprowadzenia aborcji
do końca 12. tygodnia ciąży, jak również odnoszącym się do kwestii antykoncepcji i edukacji
seksualnej[47]. 14 września przedstawiciele Polskiej Federacji Ruchów Obrony Życia złożyli w trybie
ustawy o petycjach projekt zakładający zaostrzenie prawa aborcyjnego, ale nie zmieniający – w
przeciwieństwie do projektu „Stop Aborcji” – obecnego w dotychczasowej ustawie rozwiązania
wyłączającego spod sankcji karnej kobietę poddającą się aborcji[48].

23 września 2016 Sejm po pierwszym czytaniu przekazał do rozpatrzenia przez komisje projekt inicjatywy
„Stop Aborcji”, a odrzucił projekt inicjatywy „Ratujmy Kobiety”. 3 października 2016 w wielu miastach
Polski doszło do dużych manifestacji sprzeciwiających się projektowi inicjatywy „Stop Aborcji”[49]. 5
października sejmowa komisja zarekomendowała Sejmowi odrzucenie projektu[50]. Tego samego dnia w
Parlamencie Europejskim odbyła się również debata na temat sytuacji kobiet w Polsce, podczas której
unijna komisarz ds. sprawiedliwości i równouprawnienia płci Věra Jourová podkreśliła, że „UE nie ma
żadnych kompetencji, jeśli chodzi o politykę dotyczącą aborcji i nie może interweniować w tego typu
sprawach”[51]. Ostatecznie Sejm odrzucił projekt inicjatywy „Stop Aborcji” na posiedzeniu w dniu 6
października 2016[52].

W styczniu 2017 roku Komisja do Spraw Petycji, w reakcji na projekt Federacji, wystosowała do rządu
dezyderat m.in. z pytaniami o plany dotyczące regulacji ws. ochrony życia. Po otrzymaniu odpowiedzi z
Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (w której m.in. poinformowano o braku prowadzonych
przez rząd prac nad zmianą ustawy), komisja zdecydowała w lipcu 2017 roku o skierowaniu projektu do
Komisji Polityki Społecznej i Rodziny[53].

Przedstawiciele środowiska medycznego, m.in. profesorzy: Romuald Dębski i Krzysztof Preis

opowiedzieli się przeciwko zaostrzeniu przepisów dotyczących aborcji[54][55].

Próby zmiany przepisów ustawowych w 2017–2018

23 października 2017 komitet inicjatywy ustawodawczej „Ratujmy Kobiety 2017” złożył w Sejmie
obywatelski projekt ustawy zmieniającej prawo antyaborcyjne, informując o zebraniu ponad 400 tysięcy
podpisów obywateli go popierających[56]. O kłamstwo w sprawie skali poparcia oskarżyły komitet
środowiska działaczy opowiadających się za restrykcyjnym prawem aborcyjnym i katolickie media,
powołując się na dane Kancelarii Sejmu o liczbie złożonych kart podpisów[57][58]. Projekt ustawy zakładał
możliwość przerwania ciąży do 12. tygodnia, edukację seksualną w szkołach podstawowych, jawną listę
lekarzy powołujących się na klauzulę sumienia oraz dostępność antykoncepcji awaryjnej bez recepty[59].

27 października grupa posłów należących do klubów Prawa i Sprawiedliwości i Kukiz’15, koła Wolni i
Solidarni oraz posłów niezrzeszonych złożyła do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o orzeczenie, że
przepisy ustawy z 1993 zezwalające na aborcję w przypadku dużego prawdopodobieństwa ciężkiego i
nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu są niezgodne z
Konstytucją RP[60][61][62].

30 listopada komitet inicjatywy ustawodawczej „Zatrzymaj Aborcję” złożył w Sejmie obywatelski projekt
ustawy znoszącej prawo do aborcji w przypadku dużego prawdopodobieństwo ciężkiego i
nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu[63]. Projekt został
poparty przez ponad 830 tysięcy obywateli[64].

10 stycznia 2018 odbyło się pierwsze czytanie projektów ustaw inicjatyw ustawodawczych „Ratujmy
Kobiety 2017” i „Zatrzymaj Aborcję”. Po pierwszym czytaniu Sejm odrzucił projekt inicjatywy „Ratujmy
Kobiety 2017”, zaś projekt inicjatywy „Zatrzymaj Aborcję” został skierowany do dalszych prac w Komisji
Polityki Społecznej i Rodziny, z zaleceniem zasięgnięcia opinii Komisji Sprawiedliwości i Praw
Człowieka[65]. 19 marca Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka pozytywnie zaopiniowała
projekt[66]. 2 lipca Komisja Polityki Społecznej i Rodziny powołała podkomisję nadzwyczajną do
rozpatrzenia projektu ustawy[67].

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 października 2020

22 października 2020 Trybunał Konstytucyjny, orzekając w

pełnym składzie w sprawie pod sygn. K 1/20, stwierdził
niezgodność przesłanki embriopatologicznej przerwania ciąży z
art. 38 w związku z art. 30 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji
RP. Trybunał uznał, że legalizacja zabiegu przerwania ciąży, w
przypadku gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne
wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i
nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby
Protest przeciwko zaostrzaniu
zagrażającej jego życiu, nie znajduje konstytucyjnego
przepisów aborcyjnych, Kraków
uzasadnienia. Sędziowie Leon Kieres i Piotr Pszczółkowski
złożyli zdania odrębne do wyroku[68][69].

Omawiając skutki orzeczenia Trybunał stwierdził, że ustawodawca ma prawo, jak i obowiązek,

dostosować stan prawny do wydanego wyroku, w tym przeanalizować, czy obowiązujące rozwiązania
prawne w zakresie wynikającego z art. 71 ust. 2 Konstytucji prawa matki przed i po urodzeniu dziecka do
szczególnej pomocy władz publicznych są wystarczające w przypadku wyeliminowania przesłanki
embriopatologicznej z systemu prawnego. Ustawodawca nie może bowiem przenosić ciężaru związanego
z wychowaniem dziecka ciężko i nieodwracalnie upośledzonego albo nieuleczalnie chorego jedynie na
matkę, ponieważ w głównej mierze to na władzy publicznej oraz na całym społeczeństwie ciąży
obowiązek dbania o osoby znajdujące się w najtrudniejszych sytuacjach[69].
Ze względu na protesty, jakie rozpoczęły się po wyroku, rząd
wstrzymał się z publikacją orzeczenia w Dzienniku Ustaw; na
początku grudnia Rada Ministrów oświadczyła, że „orzeczenie
Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygn. akt K 1/20
powinno zostać opublikowane niezwłocznie po ogłoszeniu przez
Trybunał Konstytucyjny uzasadnienia”[70].

Uzasadnienie wyroku zostało opublikowane 27 stycznia 2021.

Sędziowie Zbigniew Jędrzejewski, Mariusz Muszyński i Jarosław
Wyrembak złożyli zdania odrębne do uzasadnienia[68][71]. Tego Kampania reklamowa skupiającej się
samego dnia orzeczenie zostało opublikowane w Dzienniku na kwestiach antyaborcyjnych
Ustaw[72]. Fundacji Nasze Dzieci Kornice.
Słynny plakat z płodem w sercu,
Bytom 17 lutego 2021
Legalność orzeczenia

Orzeczenie z dnia 22 października 2020 r. zostało szeroko

zakwestionowane w środowiskach prawniczych. Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia”
opublikowało stanowisko, w którym oświadczyło:

Rozstrzygnięcia Trybunału wydane z udziałem „dublerów” nie tylko nie posiadają mocy
prawnej, ale są też nieuznawane przez społeczeństwo. Nie do zaakceptowania jest
sytuacja, w której obywatele pozbawieni są ochrony prawnej, a politycy przy pomocy
opanowanych przez siebie najważniejszych instytucji państwowych, stawiają się ponad
prawem[73].

Helsińska Fundacja Praw Człowieka w dniu wydania wyroku wyraziła stanowisko:

Tak zwane orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego stanowi bezprecedensowy atak na

prawa kobiet, prawa rodziny i wolność jednostki od nieludzkiego i poniżającego
traktowania. Helsińska Fundacja Praw Człowieka przypomina, że w świetle prawa
decyzja podjęta przez Trybunał w tak ukształtowanym składzie nie jest w istocie
orzeczeniem. Dlatego też wzywamy tych, którzy będą wydawać rzeczywiste orzeczenia –
sędziów i lekarzy – o niebranie pod uwagę tego tzw. orzeczenia TK[74].

Grupa 14 prawników z Zespołu Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego w sprawie
rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego aborcji wydało stanowisko, w którym
oświadczyli, że:

omawiane rozstrzygnięcie TK obarczone jest istotnymi wadami prawnymi, w tym przede

wszystkim:

TK orzekał w pełnym składzie, a w wydaniu rozstrzygnięcia brały udział osoby

wybrane przez Sejm VIII kadencji na uprzednio obsadzone już prawidłowo stanowiska
sędziowskie, a więc osoby, które nie mogą w TK orzekać. Dotyczy to Mariusza
Muszyńskiego, Jarosława Wyrembaka i Justyna Piskorskiego, sprawozdawcy w
sprawie K 1/20. Osoby te są nieuprawnione do rozpoznawania spraw w Trybunale
Konstytucyjnym, co musi prowadzić do wniosku o nieważności postępowania w
sprawie i wystąpienia tzw. wyroku nieistniejącego.
składowi Trybunału przewodniczyła Julia Przyłębska, powołana na stanowisko
Prezes TK w procedurze obarczonej poważnymi naruszeniami przepisów prawa[75].
Wojciech Hermeliński, sędzia Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku, w wywiadzie
opublikowanym w dniu 8 listopada 2020 r. wskazał na fakt, że Krystyna Pawłowicz była jednym z
wnioskodawców wniosku o zbadanie zgodności z Konstytucją wykonywania aborcji z przyczyn
embriopatologicznych. Była jednocześnie stroną postępowania i uczestniczyła w wydaniu wyroku.
Stanowiło to podstawę do wyłączenia jej z orzekania w tej sprawie[76].

Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym reguluje ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji
i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Zgodnie z art. 36 ustawy, w zakresie
nieuregulowanym w ustawie do postępowania przed Trybunałem stosuje się odpowiednio przepisy ustawy
z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego[77]. Zgodnie z art. 379 pkt 4 Kodeksu
postępowania cywilnego nieważność postępowania zachodzi, jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny
z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy[78].

Liczba legalnie wykonanych aborcji na przestrzeni lat

Źródła danych: 1980–2001[11], 2002–2011[12], 2012–2018[13], 2019[14], 2020[79].

Podziemie aborcyjne
Podobnie jak w innych krajach zakazujących aborcji, także w Polsce występuje zjawisko podziemia
aborcyjnego, tj. przeprowadzania zabiegów przerywania ciąży poza systemem ochrony zdrowia np. przy
pomocy leków, których skutkiem ubocznym jest wywołanie poronienia[80][81]. Istnieją też zagraniczne
organizacje pozarządowe, takie jak Women Help Women czy Women on Web, wysyłające do Polski
zestawy leków (Mifepriston i Mizoprostol) do samodzielnego przeprowadzenia aborcji w domu[82][81].
Zachodzi też zjawisko tzw. turystyki aborcyjnej – wyjazdów za granicę do krajów, w których prawo nie
zakazuje aborcji na życzenie, w celu przeprowadzenia tam zabiegu[83]. Nie jest to w żaden sposób
sprzeczne z polskim prawem.

Według Federacji na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny rocznie od 80 do 200 tys. Polek decyduje się na
zabieg przerwania ciąży[5][6][7]. O takiej skali podziemia aborcyjnego świadczą: gorsza niż w Europie
Zachodniej edukacja seksualna, roczna liczba aborcji wynosząca 40–100 tys. w krajach z populacją
podobną do Polski[84][85][86]. Argumentem jest tu także liczba aborcji wykonywana we wcześniejszych
latach: w 1992 – 12 tys.[11], a w 1960 – 230 tys.[87], w latach 80. XX wieku – 80–140 tys. rocznie[11].
Faktem przemawiającym za wzrostem liczby aborcji w stosunku do lat 90. XX wieku jest wzrost oficjalnej
liczby poronień (mimo rozwoju opieki medycznej). Istnieje również pogląd, który łączy spadek rocznej
liczby urodzeń w latach 1993–2004 o 140 tysięcy[88] z możliwością istnienia podziemia aborcyjnego.
Spadek ten może jednak wynikać ze zmian kulturowych i społecznych zachodzących w Polsce oraz
skuteczności antykoncepcji.

Organizacje opowiadające się za restrykcyjnym prawem aborcyjnym oceniają natomiast, że liczba

nielegalnych aborcji jest w Polsce o wiele niższa (7–14 tysięcy rocznie), krytykując metodologię tworzenia
szacunków dotyczących podziemia aborcyjnego przez Federę. Wskazują tu fakt, iż w roku 1997, gdy
aborcja była w Polsce legalna ze względów społecznych, dokonano zaledwie 3047 legalnych przerwań
ciąży[89] oraz niesłuszność odnoszenia sytuacji innych krajów, gdzie aborcja na życzenie jest legalna, a
także sytuacji w Polsce sprzed kilkudziesięciu lat do obecnej sytuacji w Polsce[10].

Federa krytykuje szacunki mówiące o kilkunastu tysiącach rocznie nielegalnych aborcji, gdyż oznaczałyby
one, że w 2,5 raza ludniejszej Polsce jest o połowę mniej zabiegów przerwań ciąży niż w Holandii[90].
Z badania przeprowadzonego przez Centrum Badania Opinii Społecznej w okresie od listopada 2012 do
kwietnia 2013 wynika, że nie mniej niż co czwarta, ale jednocześnie nie więcej niż co trzecia dorosła Polka
przynajmniej raz w życiu dokonała aborcji, co daje od 4,1 do 5,8 mln kobiet w skali całego społeczeństwa.
Według badania na przerwanie ciąży częściej decydowały się kobiety w starszym wieku, gorzej
wykształcone, niezadowolone ze swojej sytuacji materialnej, określające swoje poglądy jako prawicowe
oraz deklarujące udział w praktykach religijnych (głównie rzadko i nieregularnie)[9].

Według oficjalnych danych, tj. corocznych sprawozdań, które zgodnie z ustawą ma corocznie przedstawiać
rząd, liczba przestępstw aborcyjnych wynosi od kilkudziesięciu do kilkaset rocznie. Najwięcej przypadków
dotyczy złamania art. 152 § 2 kodeksu karnego, dotyczącego udzielania pomocy kobiecie w przerwaniu jej
ciąży lub nakłaniania jej do tego[15].

Opinia publiczna

Badania opinii

Badania opinii publicznej na temat dopuszczalności przerywania ciąży prowadzone są przez CBOS od
1989 roku. Badanie CBOS z maja 1990 roku wykazało, że 18% Polaków opowiada się za legalnym
przerywaniem ciąży bez ograniczeń, zaś 23% było za jego całkowitym zakazem. W badaniu z marca 1992
roku 25% Polaków opowiadało się za legalnością aborcji bez ograniczeń, a liczba osób popierająca
całkowity zakaz spadła do 10%. W listopadzie 1992 roku przeprowadzono ogólnokrajowe badanie, z
którego wynikało, że 81% polskiego społeczeństwa popierało aborcję w sytuacji zagrożenia życia i
zdrowia kobiety, 11% było przeciwko; w sytuacji gdy płód był dotknięty ciężkimi, nieodwracalnymi
wadami rozwoju lub nieuleczalną chorobą legalną aborcję popierało 80% respondentów, przeciwko było
9%; jeżeli ciąża była wynikiem przestępstwa proporcje wynosiły odpowiednio 74% i 15%; za względu na
szczególnie trudną sytuację bytową, materialną lub rodzinną kobiety ciężarnej, poparcie wynosiło 53%, a
32% było przeciwko. Za legalną aborcją bez ograniczeń opowiadało się 29% respondentów, 60% było
przeciw. Na zadane pytanie Czy Pana(i) zdaniem o zakazie lub dopuszczalności aborcji powinno
zadecydować ogólnokrajowe referendum? 74% Polaków odpowiedziało twierdząco, a 17% przecząco[91].
Z badań tych wynika, że przed uchwaleniem ustawy z dnia 7 stycznia 1993 roku o planowaniu rodziny,
ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, stale wzrastał odsetek osób
opowiadających się za szerszym dostępem do aborcji niż uchwalono w ustawie, a także zdecydowana
większość respondentów opowiadała się za przeprowadzeniem referendum w tej kwestii.

W roku 2005 w sondażu Europejskie Wartości na pytanie Czy kobieta, jeśli nie chce mieć dzieci, powinna
mieć możliwość wykonania aborcji? 48% Polaków odpowiedziało przecząco, a 47% – twierdząco.
Odsetek przeciwników aborcji był największy spośród 10 badanych krajów[92]. W roku 2009 w sondażu
CBOS 44% ankietowanych uważało, że usuwanie ciąży powinno pozostać zakazane. 25% badanych
uważa, że aborcja powinna być dozwolona bez ograniczeń[93].

Według badań przeprowadzonych w 2010 roku w 18 państwach (Meksyk, USA, Francja, Wielka
Brytania, Ukraina, Polska, Rosja, Azerbejdżan, Turcja, Egipt, Palestyna, Iran, Nigeria, Chiny, Korea,
Indie, Tajlandia, Indonezja) 52% ich obywateli było zdania, że państwo powinno pozostawić decyzję o
aborcji kobiecie w ciąży, a 18% uważało, że przerywanie ciąży powinno być karalne (w Polsce było to
odpowiednio 66% i 6%)[94].

W 2010 roku 50% obywateli Polski popierało zakaz aborcji, 45% było przeciwnego zdania. Zauważono
korelację pomiędzy wiekiem i uczestniczeniem w praktykach religijnych a poparciem dla prawa do
aborcji[95]. 73% osób w Polsce nie akceptowało aborcji na życzenie, a 87% popierało dopuszczalność
aborcji w przypadku zagrożenia życia ciężarnej. Gdy ciąża była wynikiem gwałtu lub kazirodztwa, za
dopuszczalnością aborcji opowiedziało się 78% Polaków. 60% Polaków opowiedziało się za
dopuszczalnością aborcji w przypadku, gdy dziecko miałoby urodzić się upośledzone[96].

We wrześniu 2011 roku 47% osób popierało prawo do aborcji (w tym 11% bez względu na okoliczności),
a 46% było przeciwnego zdania (w tym 15% nie dopuszczało przerywania ciąży w ogóle). Zbadano
również poparcie dla prawa do aborcji w przypadku zagrożenia życia matki (87%) i zdrowia (79%), ciąży
powstałej na skutek czynu zabronionego (78%), upośledzenia płodu (59%), trudnościami finansowymi
(24%), osobistymi (21%), samego tylko wyrażenia przez kobietę chęci przerwania ciąży (16%). 43%
oczekiwało złagodzenia ustawy antyaborcyjnej, a 7% zadeklarowało na odwrót[97].

W styczniu 2012 roku Centrum Myśli Jana Pawła II i CBOS wspólnie przeprowadziły sondaż, zgodnie z
którym 80% Polaków odpowiada „zdecydowanie tak” albo „raczej tak” na pytanie o ochronę życia
poczętego[98]. Jednocześnie 52% ankietowanych chciało złagodzenia, a 44% zaostrzenia obecnego
prawa[99]. W listopadzie 2012 roku za aborcją w przypadku zagrożenia życia było 81% badanych,
zagrożenia zdrowia ciężarnej – 71%, poczęcia w wyniku czynu zabronionego – 78%, choroby płodu –
61%[100].

W sierpniu 2013 roku CBOS opublikował wyniki sondażu, zgodnie z którymi 75 proc. Polakow uważa, że
aborcja jest zawsze zła i nigdy nie może być usprawiedliwiona, a 7% uważa, że nie ma w tym nic złego i
aborcja zawsze może być usprawiedliwiona[101]. Również w tym miesiącu Grupa IQS opublikowała
wyniki badań stwierdzających, że 60 proc. Polaków uważa, że aborcja powinna być zakazana także w
przypadku upośledzenia płodu. To o 10 proc. więcej niż rok wcześniej, kiedy przeprowadzono to samo
badanie. Nieznacznie, z 25% do 26% wzrosła liczba przeciwników zakazu. Spadła liczba osób
niemających zdania w tej kwestii: z 25 do 14 procent. Ochronę życia płodu upośledzonego najbardziej
popierają osoby w wieku 20–29 lat (69 procent osób zgadzających się lub raczej się zgadzających ze
stwierdzeniem)[102].

W sondażu przeprowadzonym we wrześniu 2016 przez IPSOS dla OKO.press 47 proc. respondentów
opowiedziało się za pozostaniem przy obecnie obowiązujących regulacjach, 37 proc. stwierdziło, że
ustawa aborcyjna powinna zostać zliberalizowana tak, aby dopuszczać przerywanie ciąży ze względu na
trudną sytuację kobiety, a 11 proc. było za zwiększeniem restrykcji w prawie aborcyjnym[103].

W sondażu przeprowadzonym we wrześniu 2018 przez IBRIS na zlecenie Federacji na Rzecz Kobiet i
Planowania Rodziny 69 proc. Polaków i Polek opowiedziało się za tym, że kobieta do 12 tygodnia ciąży
powinna móc sama zdecydować, czy chce przerwać ciążę (w tym 54 proc. respondentów odpowiedziało:
zdecydowanie tak, a 15 proc. – raczej tak)[104]. Najczęściej za wolnym wyborem opowiadały się osoby z
wykształceniem zawodowym i podstawowym (74 proc.)[104], co według interpretatorów badania wynikało
z faktu, że osoby te najczęściej ponoszą konsekwencje restrykcyjnego prawa, bo nie posiadają środków i
możliwości, by dokonać aborcji w podziemiu aborcyjnym lub za granicą[104].

W kwietniu 2019 Kantar przeprowadził sondaż na zlecenie „Gazety Wyborczej” dotyczący aborcji na
życzenie. 58% Polaków było za aborcją na życzenie do 12. tygodnia ciąży[105]. 7 procent nie miało zdania,
a 35 proc. sprzeciwiało się aborcji na żądanie kobiety. Prawo do przerwania ciąży było najczęściej
popierane przez partię Wiosna Roberta Biedronia (92%) i Koalicji Europejskiej (71%)[106]. Zaś najbardziej
sprzeciwiali się aborcji zwolennicy partii politycznej Prawo i Sprawiedliwość (33 proc. za, 59 proc.
przeciw)[107].

W grudniu 2019 w sondażu IBRiS przeprowadzonym na zlecenie „Rzeczpospolitej” 49,9 proc.

respondentów opowiedziało się za utrzymaniem tzw. kompromisu aborcyjnego, a 28,7 proc. było za
ułatwieniem dostępu do aborcji z innych przyczyn niż wymienione obecnie w ustawie. 14,9 proc. wyraziło
zdanie, że prawo powinno zostać zaostrzone[108].
W sondażu przeprowadzonym przez IPSOS w dniach 14–16 lutego 2019 roku na pytanie Czy kobieta
powinna mieć prawo do przerwania ciąży do 12 tygodnia jej trwania?, twierdząco odpowiedziało 53%
respondentów, a 35% było przeciwnego zdania. W dniach 25–27 listopada 2020 roku respondenci
odpowiadający na to samo pytanie, twierdząco odpowiedziało 66%, przecząco 26%. W obydwu badaniach
drastyczny skok poparcia nastąpił w grupie wiekowej 18–29 lat – z 48% do 79% (przeciwko odpowiednio
41% i 14%)[109].

List Stu Kobiet

List otwarty wystosowany 4 lutego 2002[a] do Parlamentu Europejskiego, zorganizowany przez

Porozumienie Kobiet 8 Marca i OŚKę. W liście sygnatariuszki (m.in.: prof. Maria Janion, Wisława
Szymborska, Magdalena Abakanowicz, Agnieszka Holland, prof. Ewa Łętowska, Krystyna Janda[110],
Irena Grudzińska-Gross, Henryka Bochniarz, Kora Jackowska, Olga Tokarczuk, Anda Rottenberg, Olga
Lipińska)[111][112] domagały się wolnej od zastraszania, demokratycznej debaty na temat sytuacji kobiet w
Polsce, uniemożliwianej ich zdaniem przez porozumienie rządu Leszka Millera z Kościołem katolickim,
które miało polegać na zaniechaniu przez rząd dyskusji na temat prawnego zwiększenia możliwości
dokonywania aborcji w zamian za poparcie Episkopatu dla akcesji do Unii Europejskiej podczas
referendum integracyjnego[111].

7 marca doniesieniom o porozumieniu między rządem a Episkopatem zaprzeczył arcybiskup Józef

Życiński. Określił List Stu Kobiet jako „najbardziej niepoważny list protestacyjny, jaki czytałem w
ostatnim czasie”; dodał, że gdyby biskupi pozwolili sobie narzucić tę logikę wywodu, którą prezentuje list
protestacyjny, najprostszą reakcją Kościoła byłaby rezygnacja z jakichkolwiek form poparcia dla działań
zmierzających do integracji europejskiej i ukazanie autorkom, że nie mają racji[113]. 8 marca tekst listu
odczytano podczas dorocznej Manify.

Marsz dla Życia i Rodziny

Od 2006 roku co roku, w wielu miastach Polski odbywają się Marsze dla Życia i Rodziny. Manifestacja w
postaci przemarszu ulicami Warszawy i wielu innych miast Polski (ponad 40 w 2012 r.). Według
organizatorów marszu jest on wyrazem przywiązania do wartości rodzinnych (opartych jedynie o
małżeństwo rozumiane jako związek kobiety i mężczyzny) oraz poszanowania życia od poczęcia do
naturalnej śmierci.

Czarny protest kobiet

22 września 2016 r., z powodu rozpatrywania przez Sejm projektu ustawy zaostrzającego przepisy
dotyczące aborcji, z inicjatywy partii Razem zorganizowano protest pod Sejmem pod hasłem „czarny
protest”[114][115]. Autorką hasła była Małgorzata Adamczyk, członkini partii i działaczka na rzecz praw
kobiet[116]. Akcja była również prowadzona w Internecie – zachęcano do publikowania w mediach
społecznościowych selfie w czarnych ubraniach z hasztagiem #czarnyprotest[116]. W kolejnych dniach
września Razem zorganizowało podobne protesty w innych miastach Polski, takich jak Poznań, Wrocław,
Łódź czy Kraków. We wrześniowych protestach w dużych miastach Polski brały udział tysiące
osób[117][118][119]. 1 października odbył się także protest w dużych miastach Polski oraz w stolicy pod
gmachem Sejmu przeprowadzony przez Inicjatywę Polską Barbary Nowackiej, inicjatorkę zbiórki
podpisów pod obywatelskim projektem złagodzenia obecnego prawa antyaborcyjnego „Ratujmy
Kobiety”[120].
3 października 2016 r. na terenie Polski został zorganizowany
przez środowiska feministyczne[121] ogólnopolski strajk kobiet
(czarny poniedziałek), zainicjowany przez wpis Krystyny Jandy w
serwisie Facebook[122]. Głównym hasłem protestu było prawo
kobiet do decydowania o urodzeniu dziecka wobec projektu
zaostrzenia przepisów dotyczących aborcji[123]. Według
szacunków policji w 143 demonstracjach (m.in. w Warszawie,
Wrocławiu, Krakowie i Poznaniu) wzięło udział 98 tysięcy
manifestantów. 90% protestów odbyło się w miejscowościach
poniżej 50 000 mieszkańców. W kulminacyjnym momencie w
największej demonstracji – na placu Zamkowym w Warszawie –
uczestniczyło według służb porządkowych 17 tysięcy osób, a
według Ratusza 30 tysięcy. Protestowi towarzyszyły dodatkowe
akcje – dni otwarte, treningi, warsztaty i happeningi[124].
Przeciwko zaostrzeniu prawa aborcyjnego demonstrowano też za
granicą, m.in. w Brukseli, Londynie, Paryżu, Berlinie i
Kijowie[123]. 24 października w ponad 100 miastach Polski
odbyły się protesty pod nazwą „II Ogólnopolski Strajk
Kobiet”[125]. Afisze protestu na ulicy w
Warszawie
Akcje protestacyjne w Polsce zyskały ogromny rozgłos w
światowych mediach. W świecie anglojęzycznym doniosły o nich
m.in. gazety The Guardian[126][127], Financial Times[128], The
Independent[129][130] i The Washington Post[131], tygodnik
Time[132], sieci BBC[133] i CNN[134], telewizja Al Jazeera
English[135], magazyn Vice[136] i publiczny nadawca amerykański
NPR[137]. O proteście i akcjach solidarnościowych w krajach
niemieckojęzycznych informowały także Deutschlandfunk[138],
Deutsche Welle[139], Frankfurter Rundschau[140] czy Die
Zeit[141]. W grudniu 2016 „Foreign Policy” umieściło Agnieszkę
Dziemianowicz-Bąk z Partii Razem i Barbarę Nowacką z
Inicjatywy Polskiej na liście FP Top 100 Global Thinkers za udział
w organizacji czarnego protestu[142].

Protest zyskał oddźwięk w serwisach społecznościowych, a

hasztag #czarnyprotest uzyskał największy zasięg spośród
polskojęzycznych tematów w 2016 roku[143]. Według serwisu
Trendinalia w dzień strajku znalazł się on na dziesiątym miejscu
wśród najpopularniejszych hasztagów na świecie (w serwisie
Twitter)[144]. Informacje o proteście dotarły za pomocą serwisów
Twitter, Facebook czy Instagram do 44,5 mln osób, a powiązane z
akcją protestacyjną hasztagi zyskały przeszło 4,6 miliona interakcji
3 października 2016, czarny protest
(polubień, komentarzy i udostępnień)[143]. Z tego względu
w Szczecinie.
demonstracje zostały uznane za największą akcję społeczno-
polityczną w polskim Internecie od czasów protestów przeciwko
umowie ACTA[143].

Inne państwa
W kwietniu 2010 w Brukseli kilkuset aktywistów środowisk pro-choice wyraziło swoje poparcie dla
całkowitej legalizacji aborcji w całej Unii Europejskiej. Dostarczono wtedy apel w tej sprawie
ambasadorowi RP w Belgii[145].

W niektórych miastach UE, jak np. w Berlinie, Monachium, Frankfurcie, Wiedniu czy Amsterdamie od lat
funkcjonują finansowane z dobrowolnych składek kolektywy aborcyjne, które umożliwiają Polkom
wyjazd i legalną, aborcję, pomagając w załatwieniu formalności, w niektórych przypadkach finansując jej
koszty[146][147].

Uwagi
a. W niektórych drukach, np. w „Rzeczpospolitej”, list nosi datę 5 lutego.

Przypisy
1. World Abortion Policies 2007 (https://web.archive.org/web/20161022042455/http://www.un.o
rg/esa/population/publications/2007_Abortion_Policies_Chart/2007_WallChart.xls)
[zarchiwizowano z tego adresu (http://www.un.org/esa/population/publications/2007_Abortio
n_Policies_Chart/2007_WallChart.xls) (2016-10-22)], United Nations, Department of
Economic and Social Affairs, Population Division.
2. (Dz.U. z 1993 r. nr 17, poz. 78 (http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU1993
0170078)).
3. Art. 4a ust. 5 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny.
4. BBC NEWS: Europe’s abortion rules (http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6235557.stm#polan
d).
5. Raport 2013 ↓, s. 23.
6. Marta K. Nowak: Dzwonią kobiety, którym szpital właśnie odwołał aborcję. Pomożemy
wszystkim (https://oko.press/dzwonia-kobiety-ktorym-szpital-wlasnie-odwolal-aborcje-pomoz
emy-wszystkim-rozmowa/). OKO.press, 25 października 2020. [dostęp 2020-11-06]. Cytat:
„Nieoficjalnie, poza systemem, aborcji może być nawet 150 000 rocznie. Tak wynika z
szacunków m.in. Federacji na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny.”
7. Polki wykonują do 200 tys. aborcji rocznie, 15 proc. za granicą (https://wyborcza.pl/1,7539
8,8298681,Polki_wykonuja_do_200_tys__aborcji_rocznie__15_proc_.html). wyborcza.pl, 26
sierpnia 2010. [dostęp 2021-02-04].
8. Matura – Newsweek Polska (https://web.archive.org/web/20120305035714/http://matura.new
sweek.pl/teksty/artykul.asp?Artykul=16964).
9. Doświadczenia aborcyjne Polek (https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_060_13.PDF).
Centrum Badania Opinii Społecznych, 2013. s. 6–7.
10. Antoni Zięba: Podziemie aborcyjne w Polsce (https://archiwalna.pro-life.pl/wp-content/uploa
ds/2014/01/Podziemie-aborcyjne-w-Polsce.doc). Polskie Stowarzyszenie Obrońców Życia
Człowieka, 5 grudnia 2006. [dostęp 2021-01-29].
11. Sprawozdanie Rady Ministrów z wykonywania w roku 2001 ustawy z dnia 7 stycznia 1993
roku o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności
przerywania ciąży (http://orka.sejm.gov.pl/Druki4ka.nsf/wgdruku/808/$file/808.pdf).
orka.sejm.gov.pl. s. 62.
12. Sprawozdanie Rady Ministrów z wykonywania oraz o skutkach stosowania w roku 2011
ustawy z dnia 7 stycznia 1993 roku o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i
warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (http://www.archiwum.mz.gov.pl/wp-content/u
ploads/2014/04/SRM-2011.pdf). archiwum.mz.gov.pl. s. 51.
13. Sprawozdanie Rady Ministrów z wykonywania oraz o skutkach stosowania w 2018 r. ustawy
z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach
dopuszczalności przerywania ciąży (https://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/0/87A2E0C9C942
E854C125854B0035C032/%24File/339.pdf). orka.sejm.gov.pl. s. 116.
14. Oficjalne dane o legalnej aborcji w Polsce: 1110 zabiegów przerwania ciąży w 2019 r. (http
s://pulsmedycyny.pl/oficjalne-dane-o-legalnej-aborcji-w-polsce-1110-zabiegow-przerwania-c
iazy-w-2019-r-999603). pulsmedycyny.pl, 18 sierpnia 2020. [dostęp 2021-01-28].
15. Interpelacja nr 8508 – tekst odpowiedzi (http://sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?k
ey=2F92367F), sejm.gov.pl [dostęp 2018-02-26].
16. Histmag.org Boye o aborcję w II Rzeczpospolitej (https://histmag.org/Boye-o-aborcje-w-II-Rz
eczpospolitej-9922/).
17. Dz.U. z 1932 r. nr 60, poz. 571 (http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU1932
0600571).
18. Digital Library of Wielkopolska | Kodeks karny z komentarzem (http://www.wbc.poznan.pl/dli
bra/doccontent?id=77578&dirids=1), www.wbc.poznan.pl [dostęp 2017-11-21] (ang.).
19. J. Makarewicz, Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1932, s. 331–332.
20. 9 marca 1943 r. Hitler wprowadza aborcję na terenach Polski (https://nowahistoria.interia.pl/k
artka-z-kalendarza/news-9-marca-1943-r-hitler-wprowadza-aborcje-na-terenach-polski,nId,2
159191), nowahistoria.interia.pl [dostęp 2020-10-12].
21. J. Heydecker, J. Leeb, Trzecia rzesza w świetle Norymbergi. Bilans tysiąca lat, tł. M. Zeller,
Warszawa 1979, s. 391.
22. Instytut Pamięci Narodowej | Eksterminacja „niewartościowych rasowo” dzieci polskich robo
(http://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/587,Eksterminacja-niewartosciowych-rasowo-dzieci-polskich-
robotnic-przymusowych-na-t.html), ipn.gov.pl [dostęp 2016-03-15].
23. W Norymberdze sądzono hitlerowców także za aborcję (http://info.wiara.pl/doc/3870678.W-N
orymberdze-sadzono-hitlerowcow-takze-za-aborcje), „info.wiara.pl”, 8 maja 2017 [dostęp
2018-02-26].
24. Dz.U. z 1950 r. nr 50, poz. 458 (http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU1950
0500458).
25. M.P. z 1954 r. nr 75, poz. 906 (http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP19540
750906).
26. Dz.U. z 1956 r. nr 12, poz. 61 (http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19560
120061).
27. Lech Gardocki: Prawo karne. Wyd. 11. Warszawa: 2005, s. 227.
28. W. Świda Prawo karne; wyd. 3., Warszawa 1986, s. 478.
29. J. Śliwowski Prawo karne, wyd. 2., Warszawa 1979, s. 359.
30. A. Andrejew, Polskie prawo karne w zarysie, wyd. 9., Warszawa 1989, s. 384.
31. W. Wolter, [w:] I. Andrejew, W. Świda, W. Wolter, Kodeks karny z komentarzem, Warszawa
1973, s. 452.
32. Hoser: „W PRL 800 tys. aborcji rocznie”. Aborcja była wtedy legalna i masowa, ale nie aż tak
– wyjaśniamy (http://natemat.pl/130773,aborcja-w-prl-byla-legalna-i-masowa-abp-hoser-widz
i-w-tym-przyczyne-samobojczej-polityki), naTemat.pl [dostęp 2020-11-10].
33. M. Barański, Od Polskiego Komitetu Obrony Życia i Rodziny do Komitetu Samoobrony
Polskiej, „Konferencja Naukowa: Nurt Narodowy Opozycji Demokratycznej w PRL 1955-
1990. Część II: Wspomnienia i relacje”, Warszawa 2008, s. 13.
34. Biuletyn Komisji Polityki Społecznej, Zdrowia i Kultury Fizycznej, Nr 762/IX kadencji, 1988.
35. Marek Czachorowski, Światowy spisek przeciwko życiu, Szczecinek: Fundacja Nasza
Przyszłość, 2015.
36. Biuletyn Komisji Polityki Społecznej, Zdrowia i Kultury Fizycznej, Nr 953/IX kadencji, 1989.
37. Dz.U. z 1993 r. nr 17, poz. 78 (http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19930
170078).
38. Marcin Berent i inni, Kodeks karny. Komentarz (http://repozytorium.umk.pl/handle/item/3931),
Marian Filar (red.), wyd. 5, Wolters Kluwer, 2016, ISBN 978-83-264-9966-1 [dostęp 2021-09-
29].
39. Dz.U. z 1996 r. nr 139, poz. 646 (http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU199
61390646).
40. Orzeczenie TK z 28 maja 1997 r., sygn. akt K 26/96 (OTK 1997, nr 2, poz. 19).
41. Dz.U. z 1997 r. nr 157, poz. 1040 (http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19
971571040).
42. Poselski projekt ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (http://orka.sejm.go
v.pl/Druki5ka.nsf/0/79EB9DAFA9F1849FC12571F60033806C/$file/993.pdf). [dostęp 31
maja 2009].
43. Wyniki głosowania nad przyjęciem projektu ustawy (http://orka.sejm.gov.pl/SQL.nsf/glosowa
nia?OpenAgent&5&39&79). [dostęp 31 maja 2009].
44. Program ideowy Ligi Polskich Rodzin (https://web.archive.org/web/20091028070925/http://w
ww.lprslask.iap.pl/?id=9460&location=f&msg=1&lang_id=PL). [dostęp 31 maja 2009].
[zarchiwizowane z tego adresu (http://www.lprslask.iap.pl/?id=9460&location=f&msg=1&lang
_id=PL) (28 października 2009)].
45. Założenia polityki Prawicy Rzeczypospolitej (http://prawicarzeczypospolitej.org/pobieranie/S
ilna_Polska_dla_cywilizacji_zycia-Zalozenia_polityki_Prawicy_Rzeczypospolitej.pdf).
[dostęp 31 maja 2009].
46. BĘDZIE AWANTURA O ABORCJĘ. Organizacje pro-life składają obywatelski projekt
ustawy całkowicie zakazującej przerywania ciąży (http://wyborcza.pl/1,75398,20338735,bed
zie-awantura-o-aborcje-organizacje-pro-life-skladaja-obywatelski.html) (http://wyborcza.pl/),
ostatni dostęp: 2017-08-23.
47. 215 tys. podpisów zebranych pod projektem ustawy komitetu „Ratujmy Kobiety” (https://web.
archive.org/web/20180122045454/http://protestkobiet.pl/aktualnosci/265-215-tys-podpisow-z
ebranych-pod-projektem-ustawy-komitetu-ratujmy-kobiety)[zarchiwizowano z tego adresu (ht
tp://protestkobiet.pl/aktualnosci/265-215-tys-podpisow-zebranych-pod-projektem-ustawy-ko
mitetu-ratujmy-kobiety) (2018-01-22)]
(https://web.archive.org/web/20170903183714/http://protestkobiet.pl/), ostatni dostęp: 2017-
08-23.
48. Sejm: PFROŻ złożyła projekt ustawy chroniącej życie dzieci, ale bez karalności kobiet (htt
p://niedziela.pl/artykul/24643/Sejm-PFROZ-zlozyla-projekt-ustawy) (http://niedziela.pl),
ostatni dostęp: 2017-08-23.
49. Czarny poniedziałek w obronie praw kobiet. Protest przed siedzibą PiS (http://wiadomosci.dz
iennik.pl/wydarzenia/zdjecia/532302,5,czarny-poniedzialek-kobiety-protestowaly-przed-sied
ziba-prawa-i-sprawiedliwosci.html). dziennik.pl, 3 października 2016. [dostęp 2016-10-05].
50. Chaos, awantura, głosowanie. Sejmowa komisja za odrzuceniem projektu ws. zakazu
aborcji (http://www.tvn24.pl/sejmowa-komisja-za-odrzuceniem-projektu-ws-zakazu-aborcji,68
1519,s.html) (www.tvn24.pl), ostatni dostęp: 2016-10-06.
51. Europarlamentarzyści dyskutowali o prawach kobiet w Polsce. „Wspierajcie polskie kobiety”
(http://wiadomosci.onet.pl/swiat/parlament-europejski-debata-o-prawach-kobiet-w-polsce/fcm
qx7) (http://wiadomosci.onet.pl/), ostatni dostęp: 2017-08-23.
52. Całkowity zakaz aborcji do kosza. Sejm ostatecznie odrzucił projekt (http://www.tvn24.pl/wia
domosci-z-kraju,3/sejm-odrzucil-projekt-ws-calkowitego-zakazu-aborcji,681648.html)
(www.tvn24.pl), ostatni dostęp: 2016-10-06.
53. Sejm: Petycja Polskiej Federacji Ruchów Obrony Życia dot. zakazu aborcji tyrafi do komisji
rodziny (https://wpolityce.pl/spoleczenstwo/347447-sejm-petycja-polskiej-federacji-ruchow-o
brony-zycia-dot-zakazu-aborcji-tyrafi-do-komisji-rodziny) [dostęp 2018-02-26].
54. Słynny ginekolog: ''Dla konserwatystów matka ma być worem na urodzenie komórki jajowej''
(https://weekend.gazeta.pl/weekend/7,177333,20721842,debski-lekarz-ma-obowiazek-dzial
ac-zgodnie-z-wiedza-medyczna.html), gazetapl [dostęp 2021-05-14] (pol.).
55. Wyborcza.pl (https://trojmiasto.wyborcza.pl/trojmiasto/1,35612,19866719,calkowity-zakaz-ab
orcji-warto-posluchac-kobiet-i-to-w-wieku.html?disableRedirects=true),
trojmiasto.wyborcza.pl [dostęp 2021-05-14].
56. Obywatelski projekt ustawy o prawach kobiet i świadomym rodzicielstwie. Druk nr 2060 (htt
p://sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/PrzebiegProc.xsp?id=286BDD4158A0C166C12581E20043C890).
sejm.gov.pl. [dostęp 2017-12-01].
57. Kaja Godek dla wPolsce.pl: Feministki kłamały w sprawie zebranych podpisów. [WIDEO] (htt
ps://wpolityce.pl/spoleczenstwo/370917-kaja-godek-dla-wpolscepl-feministki-klamaly-w-spra
wie-zebranych-podpisow-wideo) [dostęp 2018-02-26].
58. Pół miliona Polaków za aborcją? Prawda jest zupełnie inna (http://gosc.pl/doc/4332340.Pol-
miliona-Polakow-za-aborcja-Prawda-jest-zupelnie-inna), „gosc.pl”, 4 grudnia 2017 [dostęp
2018-02-26].
59. Projekt liberalizujący ustawę antyaborcyjną już w Sejmie. Komitet uzbierał prawie 500 tys.
podpisów (https://oko.press/projekt-liberalizujacy-ustawe-antyaborcyjna-juz-sejmie-komitet-u
zbieral-prawie-500-tys-podpisow/). oko.press, 23 października 2017. [dostęp 2017-11-01].
60. Trybunał Konstytucyjny sprawdzi, czy ustawa antyaborcyjna jest zgodna z Konstytucją. W
1997 roku w ten sposób zaostrzono przepisy (https://oko.press/trybunal-konstytucyjny-spraw
dzi-ustawa-antyaborcyjna-zgodna-konstytucja-1997-r-sposob-zaostrzono-przepisy/).
oko.press, 3 listopada 2017. [dostęp 2017-11-08].
61. TK oceni, czy aborcja ze względu na wady płodu jest zgodna z konstytucją (http://www.rmf2
4.pl/fakty/polska/news-tk-oceni-czy-aborcja-ze-wzgledu-na-wady-plodu-jest-zgodna-z-,nId,2
462356). rmf24.pl, 7 listopada 2017. [dostęp 2017-11-08].
62. Sprawa K 13/17 (http://ipo.trybunal.gov.pl/ipo/Sprawa?&sygnatura=K%2013/17). Trybunał
Konstytucyjny. [dostęp 2017-11-08].
63. Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny,
ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Druk nr 2146 (htt
p://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=2146). sejm.gov.pl. [dostęp 2018-01-
10].
64. Komitet #ZatrzymajAborcję zebrał 830 tys. podpisów (https://web.archive.org/web/20190702
033735/https://www.rp.pl/apps/pbcs.dll/error). rp.pl. [dostęp 2017-12-01].
65. Sejm o aborcji: „tak” dla Zatrzymaj Aborcję, „nie” dla Ratujmy Kobiety (http://www.rp.pl/Zdrow
ie/301119988-Sejm-o-aborcji-tak-dla-Zatrzymaj-Aborcje-nie-dla-Ratujmy-Kobiety.html). rp.pl,
2018-01-11. [dostęp 2018-01-11].
66. Sejmowa komisja pozytywnie zaopiniowała projekt „Zatrzymaj aborcję” (https://www.tvn24.p
l/wiadomosci-z-kraju,3/projekt-zatrzymaj-aborcje-w-sejmowej-komisji,823384.html). tvn24.pl,
2018-03-19. [dostęp 2018-04-06].
67. Projekt „Zatrzymaj aborcję” w specjalnej podkomisji. „Sposób na utopienie tematu” (https://w
ww.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju,3/projekt-zatrzymaj-aborcje-na-sejmowej-komisji,850412.ht
ml). tvn24.pl, 2018-07-02. [dostęp 2018-07-02].
68. Wyrok z dnia 22 października 2020 r. sygn. akt K 1/20 (https://ipo.trybunal.gov.pl/ipo/Spraw
a?cid=2&dokument=20359&sprawa=22412). ipo.trybunal.gov.pl.
69. Komunikat Trybunału Konstytucyjnego do sprawy pod sygn. K 1/20 (https://trybunal.gov.pl/po
stepowanie-i-orzeczenia/komunikaty-prasowe/komunikaty-po/art/11299-planowanie-rodziny-
ochrona-plodu-ludzkiego-i-warunki-dopuszczalnosci-przerywania-ciazy). trybunal.gov.pl.
70. Stanowisko Rady Ministrów z dnia 1 grudnia 2020 r. w przedmiocie terminu publikacji
wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygn. akt K 1/20 (M.P. z 2020 r. poz. 1104 (ht
tp://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP20200001104)).
71. Wyrok ws. aborcji. Jest uzasadnienie TK do wyroku z 22 października 2020 r. (https://www.r
p.pl/Prawo-karne/301279922-Wyrok-ws-aborcji-Jest-uzasadnienie-TK-do-wyroku-z-22-pazd
ziernika-2020-r.html). rp.pl, 27 stycznia 2021. [dostęp 2021-01-27].
72. Dz.U. z 2021 r. poz. 175 (http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU202100001
75).
73. Stanowisko SSP „Iustitia” w sprawie statusu Trybunału Konstytucyjnego | IUSTITIA –
Kwartalnik Stowarzyszenia Sędziów Polskich (https://www.kwartalnikiustitia.pl/stanowisko-s
sp-iustitia-w-sprawie-statusu-trybunalu-konstytucyjnego,10660) [dostęp 2021-01-28].
74. Helsińska Fundacja Praw Człowieka » Stanowisko Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka
ws. tak zwanego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (https://www.hfhr.pl/stanowisko-hels
inskiej-fundacji-praw-czlowieka-ws-tak-zwanego-orzeczenia-trybunalu-konstytucyjnego/),
www.hfhr.pl [dostęp 2021-01-28].
75. Stanowisko Zespołu Ekspertów Prawnych w sprawie rozstrzygnięcia Trybunału
Konstytucyjnego dotyczącego aborcji (https://www.batory.org.pl/oswiadczenie/stanowisko-ze
spolu-ekspertow-prawnych-w-sprawie-rozstrzygniecia-trybunalu-konstytucyjnego-dotyczace
go-aborcji/), Fundacja im. Stefana Batorego [dostęp 2021-01-28].
76. Wojciech Hermeliński: Jest szansa na złagodzenie rygorów aborcyjnych (https://www.rp.pl/O
pinie/311089948-Wojciech-Hermelinski-Jest-szansa-na-zlagodzenie-rygorow-aborcyjnych.h
tml), www.rp.pl [dostęp 2021-01-28].
77. Dz.U. z 2019 r. poz. 2393 (http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190002
393).
78. Dz.U. z 2021 r. poz. 1805 (http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20210001
805).
79. Raport Ministerstwa Zdrowia: 1076 aborcji w Polsce w 2020 r. W tym legalne byłyby 23 (http
s://www.rp.pl/Spor-o-aborcje/307199916-Raport-Ministerstwa-Zdrowia-1076-aborcji-w-Polsc
e-w-2020-r-W-tym-legalne-bylyby-23.html). rp.pl, 19 lipca 2021. [dostęp 2021-07-22].
80. Aborcyjny Dream Team, Potrzebujesz aborcji? Nie jesteś sama! (http://aborcyjnydreamteam.
pl/wp-content/uploads/2019/12/potrzebujesz_aborcji_zin.pdf), grudzień 2019.
81. Raport 2013 ↓, s. 20.
82. Aborcja domowa (http://aborcyjnydreamteam.pl/aborcja-musisz-wiedziec/aborcja-domowa/),
Aborcyjny Dream Team [dostęp 2021-02-27] (pol.).
83. Raport 2013 ↓, s. 22.
84. Historical abortion statistics, Uzbekistan (http://www.johnstonsarchive.net/policy/abortion/ab-
uzbekistan.html) [dostęp 2020-10-28].
85. Historical abortion statistics, Spain (http://www.johnstonsarchive.net/policy/abortion/ab-spain.
html) [dostęp 2020-10-28].
86. Historical abortion statistics, Canada (http://www.johnstonsarchive.net/policy/abortion/ab-can
ada.html) [dostęp 2020-10-28].
87. Ewa Fratczak, Aneta Ptak-Chmielewska, „Demograficzny wymiar aborcji” w pracy: Aborcja.
Przyczyny, następstwa, terapia. Red. Naukowa B.Chazan, W.Simon. Wyd. Wektory 2009 (htt
ps://ssl-kolegia.sgh.waw.pl/pl/KAE/struktura/ISiD/struktura/ZMSiAB/publikacje/Documents/E
Fratczak_APtak_Chmielewska_Aborcja.pdf), s. 17 [dostęp 2020-10-28].
88. https://web.archive.org/web/20190702080818/http://federa.org.pl/dokumenty_pdf/aborcja/Rapo
89. Sprawozdanie z realizacji ustawy aborcyjnej za rok 1997 (http://orka.sejm.gov.pl/Rejestrd.ns
f/wgdruku/592/$file/592.pdf), s. 33.
90. Historical abortion statistics, Netherlands (http://www.johnstonsarchive.net/policy/abortion/ab
-netherlands.html) [dostęp 2020-10-28].
91. Opinia społeczna o przerywaniu ciąży. Komunikat z badań (https://www.cbos.pl/SPISKOM.P
OL/1992/K_104_92.PDF), Centrum Badania Opinii Społecznych, listopad 1992.
 92. RAPPORT EUROPEAN VALUES (https://web.archive.org/web/20070614020232/http://ww
w.thebrusselsconnection.be/tbc/upload/attachments/European%20Values%20Overall%20E
N.pdf).
93. Polacy skręcają na prawo – Najnowsze informacje – Informacje – portal TVN24.pl –
15.10.2009 (https://web.archive.org/web/20091017222453/http://www.tvn24.pl/0,1624062,0,
1,polacy-skrecaja-na-prawo,wiadomosc.html).
94. Badania nt. karalności aborcji [En] (http://www.federa.org.pl/index.php?option=com_content&
view=article&id=7&Itemid=15).
95. http://www.newsweek.pl/artykuly/sekcje/spoleczenstwo/aborcja-dzieli-polakow--nowy-
sondaz,61802,1.
96. Polacy akceptują aborcję, ale nie na życzenie (http://e-prawnik.pl/wiadomosci/przeglad-pras
y/polacy-akceptuja-aborcje-ale-nie-na-zyczenie.html). e-prawnik.pl, 2010-07-13.
97. Aborcja dzieli Polaków na połowę. Oto sondaż – Dziennik.pl (http://wiadomosci.dziennik.pl/
wydarzenia/artykuly/354857,cbos-opinie-polakow-ws-aborcji-prawie-tyle-samo-za-co-przeci
w.html).
98. Rzeczpospolita, „Twarde „nie” dla aborcji” (http://www.rp.pl/artykul/944669.html).
99. Szefowa CBOS: Polacy przeciw aborcji na życzenie (http://wyborcza.pl/1,75478,12720560,S
zefowa_CBOS__Polacy_przeciw_aborcji_na_zyczenie.html).
100. CBOS: Większość Polaków popiera obecne prawo dotyczące aborcji – INTERIA.PL (https://
web.archive.org/web/20121206044521/http://fakty.interia.pl/polska/news/cbos-wiekszosc-pol
akow-popiera-obecne-prawo-dotyczace,1869486).
101. Przyzwolenie na aborcję maleje w Polsce – Społeczeństwo – rp.pl (http://www.rp.pl/artykul/1
038458-Przyzwolenie-na-aborcje-maleje-w-Polsce.html), www.rp.pl [dostęp 2017-11-16].
102. 60 proc. Polaków wybiera życie. W ciągu 9 miesięcy sprzeciw wobec aborcji dzieci
niepełnosprawnych wzrósł o 10 procent (http://wpolityce.pl/wydarzenia/61244-60-proc-polak
ow-wybiera-zycie-w-ciagu-9-miesiecy-sprzeciw-wobec-aborcji-dzieci-niepelnosprawnych-w
zrosl-o-10-procent), wpolityce.pl [dostęp 2017-11-16].
103. OKO.press: Sondaż OKO.press: Rośnie liczba zwolenników liberalizacji ustawy
antyaborcyjnej (https://oko.press/sondaz-oko-press-rosnie-liczba-zwolennikow-liberalizacji-u
stawy-antyaborcyjnej/). OKO.press, 1 października 2016. [dostęp 2020-11-02].
104. Magdalena Chrzczonowicz: Aż 69 proc. Polek i Polaków za prawem kobiety do przerwania
ciąży do 12 tygodnia – najnowszy sondaż (https://oko.press/az-69-proc-polek-i-polakow-za-p
rawem-kobiety-do-przerwania-ciazy-do-12-tygodnia-najnowszy-sondaz/). 27 września 2018.
[dostęp 2020-11-02].
105. Joanna Podgórska, Aborcja na żądanie do 12. tygodnia ciąży – tego chcą Polki i i Polacy (htt
ps://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/1790060,1,aborcja-na-zadanie-do-12-ty
godnia-ciazy--tego-chca-polki-i-i-polacy.read), www.polityka.pl, 2019 [dostęp 2019-04-18].
106. Takiego poparcia dla aborcji na żądanie nie było w Polsce od lat. Nawet na prawicy są jej
zwolennicy (http://natemat.pl/270239,coraz-wiecej-polakow-jest-za-aborcja-nowe-wyniki-son
dazu-kantar), naTemat.pl [dostęp 2019-04-18].
107. Sondaż ‘Wyborczej’: Rekordowe poparcie dla prawa do aborcji na żądanie (http://wyborcza.
pl/7,75398,24670637,sondaz-wyborczej-rekordowe-poparcie-dla-prawa-do-aborcji.html),
wyborcza.pl [dostęp 2019-04-18].
108. Sondaż: Polacy nie chcą adopcji dzieci przez pary jednopłciowe (https://www.rp.pl/Spolecze
nstwo/312099905-Sondaz-Polacy-nie-chca-adopcji-dzieci-przez-pary-jednoplciowe.html),
www.rp.pl [dostęp 2020-05-13].
109. Sondaż Ipsos dla OKO.press: 66 proc. Polaków za prawem do aborcji (https://oko.press/66-p
roc-za-prawem-do-aborcji/), oko.press [dostęp 2021-02-04].
110. Krystyna Janda: dziennik (https://web.archive.org/web/20151017222633/http://www.krystynaj
anda.pl/dziennik?y=2002&m=3&d=4). krystynajanda.pl, 2002-03-04. [dostęp 2011-06-08].
[zarchiwizowane z tego adresu (http://www.krystynajanda.pl/dziennik?y=2002&m=3&d=4)
(2015-10-17)].
111. Co łączy ustawę aborcyjną z integracją z UE – list do Parlamentu Europejskiego (http://www.
kuwi.europa-uni.de/de/lehrstuhl/lw/depolitbez/Lehrveranstaltungen/Seminarmaterial/list100k
obiet.pdf). kuwi.europa-uni.de. [dostęp 2011-05-30].
112. Historia Manif (http://kobiety-kobietom.com/news/art.php?art=604) (pol.). kobiety-
kobietom.com, 2004-02-15. [dostęp 2011-05-30].
113. Abp Życiński dementuje doniesienia „Listu kobiet” – ekai.pl (https://web.archive.org/web/201
61003071308/https://ekai.pl/wydarzenia/x1759/abp-zycinski-dementuje-doniesienia-listu-ko
biet/). ekai.pl. [dostęp 2010-08-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (http://ekai.pl/wydarzenia/
x1759/abp-zycinski-dementuje-doniesienia-listu-kobiet/) (2016-10-03)].
114. Parlamentarny.pl – Zaostrzenie prawa aborcyjnego? Czarny protest Partii Razem (http://web.
archive.org/web/20161103215744/http://www.parlamentarny.pl/wydarzenia/zaostrzenie-praw
a-aborcyjnego-czarny-protest-partii-razem,14429.html). [dostęp 2016-11-01].
115. Interview: The #czarnyprotest and Monday’s women strike might be a turning point in Polish
politics (https://rs21.org.uk/2016/09/30/interview-the-czarnyprotest-and-mondays-women-stri
ke-might-be-a-turning-point-in-polish-politics/).
116. To ona wymyśliła #CzarnyProtest. Mówili, że lajkami na Facebooku i czarnym ubraniem nie
wygramy. No więc wygraliśmy! (http://weekend.gazeta.pl/weekend/1,152121,20798021,to-on
a-wymyslila-czarnyprotest-mowili-ze-lajkami-na-facebooku.html)
117. #CzarnyProtest we Wrocławiu (http://wroclaw.partiarazem.pl/2016/09/25/czarnyprotest-we-wr
oclawiu/). [dostęp 2016-11-01].
118. Gazeta Krakowska – Czarny protest na Rynku Głównym w Krakowie. „Piekło kobiet trwa” (htt
p://www.gazetakrakowska.pl/wiadomosci/krakow/a/czarny-protest-na-rynku-glownym-w-krak
owie-pieklo-kobiet-trwa-zdjecia-wideo,10667034/). [dostęp 2016-11-01].
119. Czarny protest. Partia Razem przeciw zaostrzeniu prawa aborcyjnego (http://lodz.wyborcza.p
l/lodz/1,35153,20738514,czarny-protest-partia-razem-przeciw-zaostrzeniu-prawa-aborcyjneg
o.html).
120. „Czarny protest” przed Sejmem, „Puls Biznesu” online za PAP, 2016-10-01 (https://web.archi
ve.org/web/20161126081706/http://www.pb.pl/4635579,80908,czarny-protest-przed-
sejmem).
121. Kobiety strajkują w czarny poniedziałek. „Ogłaszamy jednodniową akcję ostrzegawczą” (htt
p://wyborcza.pl/1,75398,20756133,kobiety-strajkuja-w-czarny-poniedzialek-oglaszamy-jedn
odniowa.html).
122. Kobiety chcą strajkować ws. aborcji (http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114883,2074
6998,kobiety-chca-strajkowac-ws-aborcji-wykladowca-uw-napisala.html) – Gazeta.pl.
123. „Czarny protest” w Polsce. Zatrzymania w Warszawie i Poznaniu, Wirtualna Polska
Wiadomości, 2016-10-03 (http://wiadomosci.wp.pl/czarny-protest-w-polsce-zatrzymania-w-w
arszawie-i-poznaniu-6043744998191745a).
124. Grupa Wirtualna Polska, „Czarny protest”. Manifestacje w wielu miastach w Polsce. Ile osób
wzięło udział w demonstracjach? (http://wiadomosci.wp.pl/czarny-protest-manifestacje-w-wie
lu-miastach-w-polsce-ile-osob-wzielo-udzial-w-demonstracjach-6043943038128769a), 4
października 2016 [dostęp 2016-10-04].
125. Wyborcza.pl (http://wyborcza.pl/7,75398,20882361,kobiety-znow-protestuja-zyjemy-w-leku-i-
strachu-ponad-demonstracji.html). [dostęp 2016-10-24].
126. Christian Davies, Polish women strike over planned abortion ban (https://www.theguardia
n.com/world/2016/oct/03/polish-women-strike-over-planned-abortion-ban), „The Guardian”, 3
października 2016, ISSN 0261-3077 (http://worldcat.org/issn/0261-3077) [dostęp 2016-10-
05] (ang.).
127. Christian Davies, Women to go on strike in Poland in protest at planned abortion law (http
s://www.theguardian.com/world/2016/oct/02/women-to-go-on-strike-in-poland-abortion-law),
„The Guardian”, 3 października 2016, ISSN 0261-3077 (http://worldcat.org/issn/0261-3077)
[dostęp 2016-10-05] (ang.).
128. Evon Huber, Henry Foy, Polish women stage strike over plans for total ban on abortion (http
s://www.ft.com/content/c6e6272a-897b-11e6-8cb7-e7ada1d123b1), „Financial Times”,
www.ft.com, 3 października 2016 [dostęp 2016-10-05].
129. Samuel Osborne, Thousands of women across Poland refuse to work in all-out strike against
abortion ban (http://www.independent.co.uk/news/world/europe/poland-women-abortion-strik
e-protests-black-monday-polish-protestors-industrial-action-a7343136.html), „The
Independent”, 3 października 2016 [dostęp 2016-10-05] (ang.).
130. Harriet Agerholm, Thousands of women across Poland refuse to work in all-out strike against
abortion ban (http://www.independent.co.uk/news/world/europe/poland-women-abortion-strik
e-protests-black-monday-polish-protestors-industrial-action-a7343136.html), „The
Independent”, 3 października 2016 [dostęp 2016-10-05] (ang.).
131. Rick Noack, Polish women go on nationwide strike against proposed abortion ban (https://w
ww.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2016/10/03/polish-women-go-on-nationwide-s
trike-against-proposed-abortion-ban/), „Washington Post”, 3 października 2016 [dostęp 2016-
10-05].
132. Tekendra Parmar, Polish Women to Strike Against Proposed Abortion Ban (http://time.com/4
516202/womens-strike-poland-abortion/), „TIME.com” [dostęp 2016-10-05].
133. Black Monday: Polish women strike against abortion ban (http://www.bbc.com/news/world-eu
rope-37540139), „BBC News”, 3 października 2016 [dostęp 2016-10-05] (ang.).
134. Elizabeth Roberts, Antonia Mortensen, Women march against proposed abortion ban in
Poland (http://www.cnn.com/2016/10/03/europe/poland-abortion-protest/index.html), CNN, 3
października 2016 [dostęp 2016-10-05].
135. negin: Poland’s women on strike against abortion bill (https://web.archive.org/web/20161007
182421/http://stream.aljazeera.com/story/201610030046-0025292). 2016-10-01. [dostęp
2016-10-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (http://stream.aljazeera.com/story/20161003004
6-0025292) (2016-10-07)].
136. Karol Grygoruk, Portraits of Women on Strike Against Poland’s Ban on Abortion (http://www.v
ice.com/read/portraits-polish-women-general-strike-yesterday-abortion-womens-rights-876),
„VICE”, 4 października 2016 [dostęp 2016-10-05] (ang.).
137. Camila Domonoske, Polish Women Hold ‘Black Monday’ Strike To Protest Proposed
Abortion Ban (http://www.npr.org/sections/thetwo-way/2016/10/04/496526099/polish-women-
hold-black-monday-strike-to-protest-proposed-abortion-ban), [w:] NPR [online], 4
października 2016 [dostęp 2016-10-05].
138. Florian Kellermann, #czarnyprotest – Polen protestieren gegen Abtreibungsverbot (http://ww
w.deutschlandfunk.de/czarnyprotest-polen-protestieren-gegen-abtreibungsverbot.795.de.htm
l?dram:article_id=367659), 3 października 2016 [dostęp 2016-10-05] (niem.).
139. qu, uh, Massenprotest in Polen gegen totales Abtreibungsverbot (http://www.dw.com/de/mas
senprotest-in-polen-gegen-totales-abtreibungsverbot/a-35949746), [w:] Deutsche Welle
[online], DW.COM, 3 października 2016 [dostęp 2016-10-05].
140. Polen: Protest gegen Abtreibungsverbot (http://www.fr-online.de/politik/polen-protest-gegen-
abtreibungsverbot,1472596,34823166.html), „Frankfurter Rundschau”, 3 października 2016
[dostęp 2016-10-05] (niem.).
141. dpa i inni, Polen: Zehntausende demonstrieren gegen Abtreibungsgesetz (http://www.zeit.de/
gesellschaft/zeitgeschehen/2016-10/polen-abtreibungsgesetz-europaweite-proteste), „Die
Zeit”, Hamburg , 3 października 2016, ISSN 0044-2070 (http://worldcat.org/issn/0044-2070)
[dostęp 2016-10-05].
142. Global Thinkers 2016 – Agnieszka Dziemianowicz-Bak and Barbara Nowacka (https://gt.fore
ignpolicy.com/2016/profile/agnieszka-dziemianowicz-bak-and-barbara-nowacka?dc5668163
2=&b5a58a9b9d=), [w:] Foreign Policy [online], 12 grudnia 2016 [dostęp 2016-12-12].
143. redakcja (autor zbiorowy), ANALIZA #CZARNYPROTEST vs. #BIAŁYPROTEST – polityka
w sieci (http://politykawsieci.pl/analiza-czarnyprotest-vs-bialyprotest), [w:] Polityka w sieci
[online], politykawsieci.pl, 5 października 2016 [dostęp 2016-10-05].
144. #CzarnyProtest wśród najpopularniejszych hasztagów na świecie (www.tvn24.pl) (http://ww
w.tvn24.pl/czarnyprotest-jednym-z-najpopularniejszych-hasztagow-swiata,680911,s.html).
145. http://www.newsweek.pl/artykuly/sekcje/swiat/belgowie-chca-zniesienia-zakazu-aborcji-w-
polsce,56079,1.
146. Ciocia Wienia: Pomagamy Polkom przy aborcji i anonimowym porodzie. W Wiedniu
[ROZMOWA] (https://oko.press/pomagamy-polkom-przy-aborcji-i-porodzie-w-austrii/),
„oko.press”, 6 marca 2021 [dostęp 2021-03-14] (pol.).
147. Aborcja za granicą (http://aborcyjnydreamteam.pl/aborcja-musisz-wiedziec/aborcja-za-granic
a/), Aborcyjny Dream Team [dostęp 2021-03-14] (pol.).

Bibliografia
20 lat tzw. ustawy antyaborcyjnej w Polsce (https://federa.org.pl/wp-content/uploads/2017/0
7/raport_federacja_2013.pdf). Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, 2013.
ISBN 978-83-88568-47-3.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aborcja_w_Polsce&oldid=64730281”

Tę stronę ostatnio edytowano 6 paź 2021, 07:03. Tekst udostępniany na licencji Creative Commons: uznanie
autorstwa, na tych samych warunkach (http:https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.pl), z możliwością
obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o warunkach korzystania
(http:https://foundation.wikimedia.org/wiki/Warunki_korzystania).