Joanna Roch

Wewnątrz i wokół – o pożytkowaniu wirtualnych doświadczeń młodzieży jako zasobów

na drodze ku zmianie w Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach

Świat wirtualny a dzieci i młodzież

W ponowoczesnym świecie zaciera się granica pomiędzy tym, co „realne”, a tym co
wirtualne. Obie rzeczywistości funkcjonują na zasadzie zbiorów z częścią wspólną. Łącze
internetowe czy przesył danych daje nam możliwość zaspokajania uniwersalnych potrzeb-
relacji z ludźmi, bezpieczeństwa, przynależności czy rozwoju. Cyfrowa aktywność dzieci i
nastolatków nierzadko budzi jednak niepokój otoczenia. Wiele słyszy się o
niebezpieczeństwach kryjących się w internetowych aktywnościach, cyberprzemocy, stalkingu,
patostreamingu czy phishingu. Aktualizacje obowiązujących zbiorów klasyfikacji zaburzeń
psychicznych wychodzą naprzeciw zjawiskom związanym z nadużywaniem świata
wirtualnego. Nie sposób zaprzeczyć temu, że nadmiarowe korzystanie ze smartfonów, gier,
mediów społecznościowych czy generalnie sieci internetowej może powodować negatywne
następstwa i prowadzić do konsekwencji zarówno psychicznych jak i somatycznych1.

Sukcesywnie aktualizowany dorobek pedagogiki i psychologii dostarcza wiedzy

potrzebnej do rozwoju profilaktyki mającej uchronić dzieci i młodzież przed
niebezpieczeństwami wynikającymi z korzystania z sieci. Doskonałym źródłem pomysłów i
rzetelnie opracowanych materiałów w tym zakresie jest m.in. strona internetowa Fundacji
Dajemy Dzieciom Siłę2. Psychiatria i psychoterapia odnajdują natomiast sposoby na
diagnozowanie i pracę w sytuacji uzależnienia od gier czy siecioholizmu. Temat ten w sposób
aktualny i interesujący poruszają I. Grzegorzewska oraz A. Felińska w jednym z rozdziałów
najnowszego wydania Psychologii klinicznej dzieci i młodzieży zatytułowanym Dziecko i młody
człowiek w obliczu cyfryzacji życia. Oprócz wyników badań dotyczących wpływu korzystania
z nowych mediów na rozwój i działanie ośrodkowego układu nerwowego oraz kryteriów i
rozpowszechnienia patologicznego korzystania z gier i internetu, autorki zwracają uwagę

1
Skrótowy przegląd konsekwencji wynikających z nadmiarowej aktywności w sieci dostępny wraz z bibliografią
na stronie https://www.uzaleznieniabehawioralne.pl/siecioholizm/psychofizyczne-konsekwencje-uzaleznien-
nalogu-komputerowo-internetowego/. Strona funkcjonuje w ramach projektu finansowanego ze środków
Funduszu Rozwiązywania Problemów Hazardowych, będących w dyspozycji Ministra Zdrowia, w ramach
Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020. Zawiera wiele istotnych propozycji dla osób pracujących z
osobami doświadczającymi wyzwań związanych z uzależnianiami behawioralnymi..
2
https://edukacja.fdds.pl/course/index.php?categoryid=33 (dostęp w dniu 13.05.2020)
również na możliwości zastosowania technologii informacyjnych i komunikacyjnych w
profilaktyce oraz terapii dzieci i młodzieży. Wskazują na, potwierdzoną badaniami,
użyteczność gier wideo w pomocy osobom borykającym się z zaburzeniami odżywiania,
zaburzeniami lękowymi, uzależnieniami czy zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z
deficytem uwagi [Grzegorzewska, Felińska 2020, s. 730-732]. Kierunek ten, stosunkowo nowy,
wymaga rzecz jasna kolejnych badan potwierdzających jego skuteczność, niemniej jednak
obecne wyniki działań naukowców przynoszą obiecujący obraz.

Istnieją również inne podejścia do tematu gier. Jedno z nich prezentuje i bada Jane
McGonigal – amerykańska projektantka gier i wykładowczyni uniwersytetów w San Francisco
i Berkeley. Podczas licznych wystąpień3 oraz w publikacjach4 dowodzi ona, korzystając z
inspiracji dorobkiem psychologii pozytywnej, że gry mają wpływ na ludzkie szczęście i
motywację, wzmacniają poczucie sensu i rozwój społeczności. W książce Reality Is Broken:
Why Games Make Us Better and How They Can Change the World wysuwa wniosek, że gry
w stylu alternatywnej rzeczywistości mogą być zbiorem wskazówek, których realizacja w życiu
realnym „naprawi” świat:

• gra stanowi wyzwanie- zagrożenie i wyzwanie mogą być rożnymi perspektywami

postrzegania jednej rzeczy, gry zawsze aktywizują tryb wyzwania, warto go
wprowadzać i używać w życiu realnym,
• zasady/wzorce- ważne wydaje się dążenie do tworzenia stałych zestawów zasad w danej
materii,
• natychmiastowa informacja zwrotna- istotne w relacjach międzyludzkich, sprzyja
poczuciu bezpieczeństwa i daje możliwość rozwoju,
• wybór i zobowiązanie- wybór postaci, akceptacja zadania w grach inspiruje do
kreowania okoliczności umożliwiających dokonywanie wyborów w życiu realnym
[McGonigal 2011, s. 24-28].

Ciekawe spojrzenie na współczesny, częściowo cyfrowy świat, prezentuje również Jordan

Shapiro. Opierając się na badaniach dotyczących ekonomii, psychologii, filozofii i edukacji
prezentuje pozytywny obraz współczesnych dzieci i młodych ludzi mających szansę na
budowanie postępowej rzeczywistości między innymi dzięki swoim umiejętnościom

3
Między innymi w ramach konferencji TED Ideas worth spreading w roku 2010:
https://www.ted.com/talks/jane_mcgonigal_gaming_can_make_a_better_world?language=pl (dostęp w dniu
14.05.2020)
4
W języku polskim dostępna książka Super Better. Życie to gra, naucz się wygrywać, Wydawnictwo Czarna Owca
2017.
związanym z poruszaniem się po sieci. Wskazuje na to, że: (…) rodzaje gier są uniwersalne,
ponieważ są najbardziej skutecznym sposobem, w jaki dzieci rozwijają ważne kompetencje
społeczne: umiejętność skupienia i utrzymania uwagi, wyznaczania celów, tworzenia planów,
kontrolowania działania, dostosowania się do zmiennych warunków, rozwiązywania
problemów, trzymania się reguł, kontrolowania impulsów i opóźniania gratyfikacji [Shapiro
2018, s. 35]. Pisze o grach jako formie zabawy, która jest podstawą do uczestnictwa
obywatelskiego i tak samo jak kultura, zmienia się w czasie w zależności od realiów
gospodarczych i technologicznych.

Perspektywa korzystania z dorobku świata cyfrowego w dziedzinie pomocowej ujawnia

potencjał nowych technologii jako środków wspierających młodych ludzi w radzeniu sobie z
różnymi wyzwaniami. Aktywność w zakresie gier i świata internetowego nie zawsze stanowi
element problemowego ich użytkowania. Artykuł ten stanowi inspirację do pracy z tymi
klientami, którzy są zaangażowani w granie w gry, używanie smartfonów czy surfowanie po
Internecie na poziomie normy i nie wykazują cech wysoko zależnościowych od takich
aktywności. Propozycje, które zostaną przedstawione w artykule wynikać będą ze sposobu
myślenia wynikającego z Podejścia Skoncentrowanego na Rozwiązaniach (PSR).

PSR w pracy z dziećmi i młodzieżą

Początki PSR datujemy na lata 70. XX. wieku. Wiążą się

one działalnością Insoo Kim Berg, Steve’a de Shazera oraz ich współpracowników m.in. Eve
Lipchik. Doświadczenia praktyków PSR dowodzą, że prawdziwymi autorami tego podejścia są
sami klienci a relacja pomocowa opiera się na zasadach tak zwanej „filozofii centralnej”:

• JEŚLI COŚ DZIAŁA- RÓB TEGO WIĘCEJ! Zalecenie to wskazuje, że warto

odkrywać i powtarzać te strategie- czynności i zachowania, które są pomocne i
przynoszą pożądany efekt.
• JEŚLI COŚ NIE DZIAŁA- RÓB COŚ INNEGO! Wskazówka ta nawiązuje do
identyfikacji również tych strategii, które nie składają się na pożądany efekt, są
nieskuteczne po to, aby zaprzestać ich praktykowania. W ich miejsce rekomenduje się
odnalezienie „czegoś innego”, co przyniesie lepszy efekt. Celem w tej materii jest
„znalezienie różnicy, która zrobi różnicę”.
• JEŚLI COŚ SIĘ NIE ZEPSUŁO- NIE NAPRAWIAJ! W PSR to klient, korzystając ze
wsparcia konsultanta, określa cele pracy. Podejścia zakłada zatem pewien minimalizm
w działaniach pomocowych, które nie mają wykraczać poza ramy określone przez
 potrzeby klienta. Nie zakłada się zatem zmiany całej osoby czy wyznaczania obszarów
pracy przez terapeutę-eksperta, ale bazowanie na, wypracowanych z kontakcie z
pomagaczem, celach klienta- eksperta od swojego życia i doświadczeń.

Na gruncie polskim podejście pojawiło się w latach 90. XX. wieku i od tamtej pory
znajduje swoje zastosowanie w różnych obszarach pracy z ludźmi- od pracy socjalnej przez
terapię uzależnień aż do coachingu- oraz w pracy z różnymi grupami klientów – od dzieci i
młodzieży po osoby dorosłe na poziomie zarówno indywidualnym jak i grupowym.

PSR, mając swoje źródła w filozofii postmodernistycznej, ukonstytuowało się wokół

kilku założeń. Dla praktyków tego nurtu istotna jest anormatywność oraz koncentracja na
zasobach, mocnych stronach klientów- uznanie ich kompetencji. Konsultanci starają się
przyjmować tak zwaną postawę niewiedzy- nie oceniać tego, co klient robi, czego chce- a w
zamian za to eksplorować perspektywę drugiej strony i otwarcie poznawać znaczenia
funkcjonujące w jej świecie. Kolejne założenie charakteryzujące PSR dotyczy konieczności
koncentracji na osobie- jej potrzebach i celach- nie na badaniu problemu, jego źródeł czy
mechanizmów. Podkreśla się tym samym przekonanie o kompetencjach i możliwościach
klienta, nie na deficytach czy diagnozach. Tym samym zarysowuje się kierunek pracy nad
zmianą, której wyznacznikiem jest obraz preferowanej przyszłości, zmiany, której klient
potrzebuje i którą zarazem odkrywa jak i wprowadza w relacji z konsultantem [Szczepkowski
2016, s. 82-89]. Sukcesywnie uzupełniane zbiory literatury dotyczące PSR oferują
kompleksowe opisy genezy, założeń i ich implikacji dla praktyki pomocowej 5.

Dzieci i nastolatkowie, z racji braku możliwości w pełni samodzielnego decydowania o

konsultacjach ze specjalistami oraz podleganie kontroli i pieczy rodzicielskiej, z założenia
traktowani są jako tak zwani klienci niedobrowolni. Do gabinetu pomagacza trafiają często
„przyprowadzeni” przez rodzica, skierowani przez szkołę czy kuratora. Niezależnie od tego,
terapeuci pracujący PSR koncentrują się na współtworzeniu z klientem rozwiązań w oparciu o
jego potrzeby, cele i posiadane zasoby. W publikacji „Rozmowy o rozwiązaniach” czytamy, że
„(…) terapeuci mogą najskuteczniej i najbardziej wydajnie ułatwiać ten proces, zakładając, że
klienci są kompetentni do zmiany, jeżeli się na nią zdecydują i z szacunkiem zadając pytania
oraz rozwijając to, co klient chce zmienić i to, w jaki sposób chce do tego doprowadzić” [Kim
Berg, de Jong 2002, s. 190]. W przypadku potrzebujących pomocy dzieci to osoby dorosłe

5
Szczególnej uwadze czytelnika chcącego poszerzyć wiedzę w tym obszarze, polecam publikację Terapia
krótkoterminowa skoncentrowana na rozwiązaniu 100 najważniejszych tez, założeń i technik autorstwa H.
Ratner’a, E. George’a, Ch. Ivesona.
zwykle nadają znaczenia ich porażkom i sukcesom. Warto zatem brać pod uwagę perspektywę
systemową i zapraszać ważnych dorosłych do współpracy. Okazuje się to szczególnie
potrzebne w przypadku małych dzieci. Dodatkowo PSR dostarcza innych wskazówek
użytecznych w pracy z dziećmi i nastolatkami. Proponuje się między innymi:

• zaczynanie sesji od pozytywów, od zapoznania się z dzieckiem (tzw. rozmowa

poza problemem) koncentrując pytania na np. ulubionych aktywnościach
dziecka, jego kolegach, zabawkach, ulubionych książkach, filmach etc.;
• używanie tzw. pytań relacyjnych dostosowanych do sytuacji klienta i
pozwalających mu dostrzec, co mogą doceniać u niego ważni dorośli (np.: Co
na temat Twoich mocnych stron mogłaby powiedzieć Twoja
mama/dziewczyna?);
• otwartość na percepcje dziecka/nastolatka – bywa, że koncentrując się na
deficytach dziecka nie traktuje się go jako rzeczywistego partnera do rozmowy,
niezależnie od sytuacji warto jednak dopytywać o jego perspektywę na temat
tego, co może być pomocne czy było pomocne w przeszłości w radzeniu sobie
z wyzwaniami- wzmacniamy tym samym poczucie kompetencji klienta i
budujemy z nim relację, percepcja dziecka poznawana może być werbalnie lub
przy pomocy np.: rysunku;
• unikanie pytań „dlaczego”- zwykle klienci mają wiele doświadczeń
związanych z tym pytaniem, zwykle takich związanych z pouczaniem czy
reprymendami, bardziej użyteczne okazuje się zastanawianie się z klientem nad
poszukiwaniem odpowiedzi na pytanie „jak to się stało” lub koncentracja na
realizowanych celach i potrzebach – „po co?”;
• zauważanie oznak wyjątków- wyjątki to te elementy doświadczeń klientów,
które wymykają się problemowej narracji, te chwile, w których problem nie
dotyczy klienta, dotyczy go w mniejszym stopniu lub klient lepiej sobie z nim
radzi, to też wszystkie te części jego życia, które nie zostały zdominowane przez
problem, koncentracja na nich jest inwestycją w budowanie rozwiązań oraz
wzmacnianie kompetencji klienta w ich wprowadzaniu [Kim Berg, de Jong
2002, s. 196-207];
• wykorzystywanie zabawy- jak pisze Ewa Majchrowska- terapeutka i
superwizorka PSR: „[zabawy] są pretekstem do znajdowania dziecięcych
umiejętności, a dzięki temu dają możliwość komplementowania dzieci w
 oparciu o fakty, które ujawniają się podczas zabawy. Dzięki zabawie dzieci uczą
się jak wyznaczać i osiągać cele oraz je świętować, kiedy odnoszą sukcesy (…)”
[Majchrowska 2015, s. 21-23].

Wirtualne aktywności jako element współpracy terapeutycznej

PSR bazuje na współpracy z klientem. Współpraca ta ma szansę ułożyć się szczególnie

pomyślnie kiedy zawiera w sobie otwartość w poszukiwaniu i pożytkowaniu zasobów klienta.
Mogą być nimi cechy jego osobowości, umiejętności, właściwości środowiska, w którym żyje
czy elementy związane z jego zainteresowaniami. Często w praktyce pomocowej spotykamy
klientów, którzy są zainteresowani wirtualnymi aktywnościami- oglądają bajki, seriale, grają w
gry, używają Facebooka, Instagrama, Tik-Toka. Zaangażowanie te można spożytkować w
procesie budowania rozwiązań.

Gry komputerowe mogą być obszarem kompetencji klienta, które możemy

ekstrapolować w inne dziedziny jego życia. Użyteczną interwencją może być w tym obszarze
ćwiczenie „Postać mocy”6.

Wyobraź sobie, że spotykasz swoją ulubioną postać z gry/filmu/serialu. Podaje ci dłoń. Gest
ten ma magiczne działanie- dzięki niemu przyjmujesz te cechy tej postaci, które ci najbardziej
imponują/które lubisz najbardziej.

• Po jakich swoich zachowaniach poznajesz, że przejąłeś

cechy swojego idola?

• Jaką to robi różnicę?

• Kto pierwszy z Twojego otoczenia to zauważa?

• Kto jest najmniej zdziwiony tym, że potrafisz się tak

zachowywać?

• Co to zmienia w Twoim myśleniu o sobie?

• Jak radzisz sobie z ....? (zgłaszana trudność)

6
Ćwiczenie zainspirowane praktyką zaproponowaną przez Sebastiana Vernieuwe podczas warsztatu Praca z
dziećmi, młodzieżą i ich rodzinami z wykorzystaniem modelu z Brugii (warsztat przedkonferencyjny 2019,
konferencja TSR - wspólne założenia, różne rozumienie(a)).
Możliwości: praca na skali (gdzie 1 oznacza, że w minimalnym stopniu potrafisz się tak
zachowywać, a 10, że przychodzi ci to z największą łatwością), wyjątki, mała zmiana.

Zadanie: wybierz jeden dzień tygodnia i zachowuj się w taki sposób/rzut monetą.

Nierzadko postaci z gier czy filmów stanowią wzorce, inspiracje czy punkty odniesienia dla
młodych ludzi. Powyższa propozycja łączy świat klienta, obszar jego zainteresowań lub
kompetencji z budowaniem rozwiązań.

Istotną częścią praktyki PSR jest język. Budując relację

z klientem jesteśmy zainteresowani nadawanymi przez niego znaczeniami z jednej strony, z
drugiej natomiast staramy się posługiwać językiem klienta. We współpracy z młodym
człowiekiem grającym w gry możemy pożytkować także sformułowania pochodzące z tego
świata i obecne w sposobie myślenia klienta. Według Michaela Hjertha, wieloletniego praktyka
i trenera PSR, korzystanie z „wirtualnego” języka bywa szczególnie użyteczne w kontakcie z
grającymi klientami z ADHD i Zespołem Aspergera 7. Zaproponował on tzw. model OASIS –
sprawdzający się w przypadku mających trudność z kontrolą zachowań. Gry komputerowe
wymagają organizacji, zaczynania nowych czynności i utrzymywania ich realizacji w czasie,
koncentracji, tolerancji na frustrację, pamięci, autoregulacji. Funkcje te bywają wyzwaniem dla
osób z problemami, jednak w grach potrafią z nich korzystać (tworzy się pewnego rodzaju
„oaza”). Istnieje zatem coś co w kontekście gier wspiera funkcje zarządzające. Pojawia się
jednocześnie obszar, w którym ludzie działają dobrze, mają poczucie osiągnięć i sukcesów.
Zadaniem terapeuty PSR może być wtedy eksploracja tego obszaru przy pomocy odpowiednich
pytań, np.:

• Jak to robisz, że jesteś dobry w osiąganiu kolejnych leveli?

• Co jest Ci w tym pomocne?
• Jak się tego nauczyłeś?

W pracy związanej z konkretnym problemem możemy „wprowadzić” go do świata gry

jako „wyzwanie”, przed którym staje klient, mówiąc: Załóżmy, że starasz się coś zrobić w grze
i ci nie wychodzi, co robisz? Uzyskujemy informację jak osobą poradzi sobie z trudnością-
spróbuje jeszcze raz- try again- czy zmieni strategię- zrobi coś inaczej. Możliwe jest wtedy

7
Warsztat przedkonferencyjny 2017, Przejść na kolejny level - gry komputerowe, filozofia stoicka i koncentracja
na rozwiązaniach jako model rozwoju umiejętności w pracy z klientami z ADHD i Zespołem Aspergera,
konferencja Poza techniką – indywidualny styl w Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach.
wspólne zastanowienie się nad tym Co można zrobić inaczej? W przypadku braku pozytywnych
efektów zmiany strategii okazać się może, że konieczne jest podniesienie umiejętności-
skillsów- czego musisz się nauczyć/dowiedzieć, by poradzić sobie lepiej?8 Istotną możliwością
jest także transfer sposobów działania, zasobów- jeśli coś działa w jakimś kontekście, można
to przenieść w inny obszar, np.: Jak możesz używać swojej odwagi z gry w relacjach z
rówieśnikami? Do czego może przydać Ci się ta cierpliwość, którą wykazujesz się grając?

Ważną częścią pracy nad zmianą w PSR jest budowanie wyobrażenia preferowanej
przyszłości. Jedną z dróg, które otwierają tę możliwość jest użycie tzw. pytania o cud [Kim
Berg, de Jong 2002, s. 101]:

Mam do Ciebie może trochę dziwne, nietypowe pytanie. Pytanie, które wymaga trochę
wyobraźni. Wyobraź sobie, że kiedy skończymy naszą rozmowę, robisz to co zwykle robisz o tej
porze, idziesz do domu, jesz kolację, a potem kładziesz się spać i zasypiasz. Podczas, kiedy Ty
śpisz wydarza się cud. Problem, który Cię tu sprowadził został rozwiązany. Ale dzieje się to,
podczas kiedy Ty śpisz, więc nie wiesz o tym, że cud się wydarzył, a twój problem został
rozwiązany. Budzisz się rano. Powiedz, po czym poznasz, że ten cud się wydarzył, a Twój
problem został rozwiązany?

Budowanie obrazu cudu zakłada zwrócenie uwagi na różne obszary życia klienta i
zaangażowanie wielu jego zmysłów, np.:

• Co robisz zaraz po wstaniu z łóżka?

• Jakie dźwięki słyszysz?
• Co zjadasz na śniadanie?
• Jakie kolory cię otaczają?

Jest to moment, w którym z powodzeniem można zaangażować wątki wirtualne obecne w życiu
klienta, by poszerzyć obraz preferowanej przyszłości:

• Co publikujesz tego dnia na swoim profilu na Facebooku?

• Jakie zdjęcie wrzucasz na Instagrama? Jak je podpisujesz?

8
Po nazwaniu umiejętności użytecznym narzędziem jej rozwijania może być metoda Bena Furmana „Kids’ Skills”
opisana przez samego twórcę w publikacji Program „Dam radę” w praktyce. Nowa metoda
pomagania dzieciom w przezwyciężeniu problemów z emocjami
i zachowaniem, przytoczona również przez J. Szczepkowskiego w artykule opublikowanym na łamach
Wychowania na co dzień zatytułowanym: Niewłaściwe zachowania młodzieży – konstruktywne rozwiązania
instytucjonalne z perspektywy Podejścia Skoncentrowanego na Rozwiązaniach. Przy okazji refleksji na temat
użyteczności świata wirtualnego w pracy terapeutycznej warto wspomnieć, że powstała aplikacja dedykowanan
metodzie Kids’ Skills, z której z powodzeniem korzystają terapeuci na całym świecie.
 • Co innego zauważają w Twojej aktywności Twoi wirtualni znajomi?
• Jaki filmik umieszczasz na Tik- Toku?

Takie ujęcie daje szansę na wyraźniejsze osadzenie obrazu „cudu” w świecie doświadczeń
klienta.

Młodzi ludzie często nie wyobrażają sobie, aby nie mieć

przy sobie swojego smartfona. Tę okoliczność również można spożytkować terapeutycznie. W
przypadku pracy na sesji związanej z zapiskami czy korzystaniem z kart metaforycznych, klient
może zrobić zdjęcie, które pozostając w jego galerii może stanowić „przypominajkę” o ważnej
kwestii czy temacie. Bywa również, że klienci- wprowadzając różne zmiany, ucząc się nowych
umiejętności- zaliczają momenty porażek, „wpadek”. Na taką okoliczność dobrze jest
przygotować młodego człowieka proponując mu np.: wykonanie tzw. Apteczki Pierwszej
Pomocy- narzędzia przydatnego klientom szczególnie wtedy, kiedy sprawy nie dzieją się po
ich myśli, a w realizacji celów pojawiają się przeszkody. „Klasyczna” apteczka wykonywana
jest na papierze lub w formie książeczki. Pożytkując aktywności wirtualne może ona powstać
np.: w notatkach ba smartfonie lub w plikach specjalnej aplikacji (np.: CRAFT). Apteczka może
zawierać różne treści, np.:

• strategie poradzenia sobie, kiedy pojawia się trudność, wyzwanie,

• pomocne osoby- zdjęcia, numery telefonów,
• mocne strony klienta, istotne wartości,
• fotografie obrazujące dobre momenty stanowiące motywację do dalszej pracy,
• nagrania (muzyka, filmiki) dotyczące realizacji celu, motywujące, dopingujące do
aktywności.

Apteczka zapisana na smartfonie dostępna jest niemal natychmiastowo, jest pod ręką dla klienta
kiedy doświadcza trudności. Może być sukcesywnie uzupełniana i edytowana. Zapisując się w
pamięci urządzenia nie może się „zgubić”.

Refleksje końcowe

Kiedy skupiam się na tym, co dobre, mam dobry dzień, a kiedy skupiam się na tym, co złe- mam
zły dzień. Jeżeli się skupiam na problemie to problem rośnie, jeżeli skupiam się na odpowiedzi-
rośnie odpowiedź [Anonimowi Alkoholicy 1976, s . 451]

Parafrazując powyższe słowa, punkty koncentracji w pracy terapeutycznej i kierunek ich

pożytkowania mogą mieć istotne znaczenie dla procesu budowania i dążenia do rozwiązań.
Świat klienta jest dla nas światem zastanym- od otwartości i sposobu myślenia pomagacza
zależy czy będzie stanowił on zasób czy element ograniczający. Przedstawione pomysły mogą
stanowić inspirację do interwencji wzmacniających zasoby i budujących relację terapeutyczną.
Pozostają w zgodzie z założeniami Podejścia Skoncentrowanego na Rozwiązaniach i sprzyjają
efektywnej współpracy.

Literatura:

Alcoholics Anonymus, Alkoholic Anonymous: The story of how thousands of men and women
have recoveredfrom alcoholism, Nowy Jork 1976.

Felińska A, Grzegorzewska I., Dziecko w obliczu cyfryzacji życia, [w:] Psychologia kliniczna
dzieci i młodzieży, I. Grzegorzewska, L. Cierpiałkowska, A. Borkowska (red.), Warszawa 2020.

Furman B., Program „Dam radę” w praktyce. Nowa metoda pomagania dzieciom w
przezwyciężeniu problemów z emocjami i zachowaniem, Warszawa 2011.

Kim Berg I., De Jong P., Rozmowy o rozwiązaniach, Kraków 2002.

Majchrowska E., Dziecięce zabawy skoncentrowane na rozwiązaniach, Rozwiązania 2015, nr

0.

McGonigal J., Reality Is Broken: Why Games Make Us Better and How They Can Change the
World, Nowy Jork 2011.

McGonigal J., SuperBetter. Życie to gra, naucz się wygrywać, Warszawa 2017.

Ratner H., George E., Iveson Ch., Terapia krótkoterminowa skoncentrowana na rozwiązaniu
100 najważniejszych tez, założeń i technik, Wrocław 2017.

Szczepkowski J., Niewłaściwe zachowania młodzieży – konstruktywne rozwiązania

instytucjonalne z perspektywy Podejścia Skoncentrowanego na Rozwiązaniach, Wychowanie
na co Dzień 2015, nr 5.

Szczepkowski J., Resocjalizacja młodzieży uzależnionej oparta na potencjałach. W

poszukiwaniu rozwiązań instytucjonalnych, Toruń 2016.

Shapiro J., Nowe cyfrowe dzieciństwo, Warszawa 2018.

Materiały własne autorki:

Zbiory notatek z warsztatu Praca z dziećmi, młodzieżą i ich rodzinami z wykorzystaniem

modelu z Brugii (warsztat przedkonferencyjny 2019, konferencja TSR - wspólne założenia,
różne rozumienie(a)).
Zbiory notatek z warsztatu przedkonferencyjny 2017, Przejść na kolejny level - gry
komputerowe, filozofia stoicka i koncentracja na rozwiązaniach jako model rozwoju
umiejętności w pracy z klientami z ADHD i Zespołem Aspergera, konferencja Poza techniką –
indywidualny styl w Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach.

Źródła internetowe:

https://www.uzaleznieniabehawioralne.pl/siecioholizm/psychofizyczne-konsekwencje-
uzaleznien-nalogu-komputerowo-internetowego/

https://edukacja.fdds.pl/course/index.php?categoryid=33

https://www.ted.com/talks/jane_mcgonigal_gaming_can_make_a_better_world?language=pl

Streszczenie:

Artykuł porusza tematykę spożytkowania doświadczeń związanych ze światem wirtualnym w

pracy terapeutycznej z dziećmi i młodzieżą w Podejściu Skoncentrowanym na Rozwiązaniach.
Prezentuje różne perspektywy analizy aktywności internetowych młodych ludzi. Wyjaśnia
pokrótce filozofię nurtu PSR oraz jego główne założenia. Przestawia wybrane propozycje
pożytkowania doświadczeń klientów w zakresie użytkowania gier i smartfonów w budowaniu
współpracy terapeutycznej zorientowanej na kreowanie rozwiązań opartych na zasobach,
celach i potrzebach klienta.

Słowa kluczowe: terapia, podejście skoncentowane na rozwiązaniach, gry, internet, smartfon,

młodzież

Informacje o autorce:

Joanna Roch- pedagog specjalny (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), terapeutka

TSR (certyfikowana przez Polskie Stowarzyszenie Terapeutów Skoncentrowanych na
Rozwiązaniach), specjalista psychoterapii uzależnień (Instytut Psychologii Zdrowia w
Warszawie). W trakcie szkolenia specjalistycznego z psychoterapii klinicznej dzieci i
młodzieży (Klinika Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu).
Pracuje jako terapeutka w Całodobowym Młodzieżowym Oddziale Leczenia Uzależnień w
Toruniu, prowadzi warsztaty z zakresu PSR, zajęcia dydaktyczne ze studentami oraz własną
praktykę terapeutyczną.