Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 32

SİNİR SİSTEMİ

NEDİR?
DERS NOTLARI

Hazırlayan:

NÖROLOJİ UZMANI
DR. BÜLENT MADİ

www.aknetakademi.com.tr
NÖROLOJİ UZMANI DR. BÜLENT MADİ

İlgi ve uzmanlık alanları:

* Doğumdan yaşam sonuna kadar beyin


gelişimi ve patoloji
* Nörogelişimsel sorunlar
* Nöropsikoloji
* Bunamalar
* Öğrenme
* Üstün zeka ve üstün yetenek

Bülent Madi,1976 yılında İstanbul Üniversitesi Çapa Tıp Fakültesinden mezun


olmuştur, 1980 yılında aynı üniversiteden Nöroloji Uzmanlığını almıştır.

1982-2002 yılları arasında kurucularından olduğu Türkiye Spastik Çocuklar


Vakfı’nda nörolog olarak görev almış, 10.000’in üzerinde gelişimsel sorunu olan
çocuğun tanılanması, eğitim ve rehabilitasyon programlanması ile ilgilenmiştir.
2009 - 2012 arası, Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı Özel Metin Sabancı Merkezi’nde
Araştırmalar ve Rehabilitasyon Direktörü olarak görev almıştır.

Madi 13 yıl süreyle Amerikan Hastanesi’nde nörolog olarak çalışmıştır.

Marmara, Kültür, Yeditepe, Maltepe ve Medipol Üniversitelerinde öğretim görevlisi


olarak çeşitli fakülte ve bölümlerde ders vermiştir. Eğitim Fakültesinde Psikolojik
Danışmanlık ve Rehberlik, Okul Öncesi Öğretmenliği, Zihinsel Engelliler Öğretmenliği,
Sosyal Bilgiler Öğretmenliği, Fen Bilgisi Öğretmenliği bölümlerinde, Sosyal Bilimler
Fakültesinde Psikoloji bölümlerinde ve Diş Hekimliği Fakültesinde lisans dersleri
vermiştir. Lisansüstü derslerini ise Eğitim ve Sosyal Bilimler Fakültelerinde Psikolojik
Danışmanlık ve Rehberlik, Psikoloji ve Okul Öncesi Öğretmenliği bölümlerinde
vermiştir.

1980 yılından bu yana, Madi muayenehanesinde çalışmalarını sürdürmeye ve


huzurevlerinde konsültan hekim olarak görevini sürdürmektedir. Kurucusu olduğu
Altis İletişim ve Genel Danışmanlık Merkezi’nde, bebeklikten yaşlılığa kadar birey
ve diğer kurumlara nörogelişimsel destek çalışmalarının ve psikolojik danışmanlık
hizmetlerinin koordinasyonunu yürütmektedir. Birçok resmi kurum, firma, okul ve
kongrelerde seminer ve konferanslarını devam ettirmektedir.

2014 yılında üçüncüsü yayınlanan “Öğrenme Beyinde Nasıl Oluşur?” ve 2020


yılında da ikinci baskısı yayınlanan “Aşk ve Beyin” kitaplarının yazarıdır.
 Sinir Sistemi Nedir?
Sinir Sistemi Nedir?
Bu konuda neler
biliyoruz?

www.aknetakademi.com.tr 
Merkezi Sinir Sistemi
Merkezi Sinir Sistemi değişik biçimlerde
parçalara ayrılabilir ama kolay anlaşılması
için üçe ayırabiliriz:

* Omurilik
* Beyin Sapı (Omuriliğin en tepesi)
*Onun üstündeki beyin ve beyincik

Beyin Anatomisi

Beyin Ne Zaman Gelişmeye Başlar?

Beyin gelişimi anne karnından Anne karnında annenin sağladığı


itibaren başlar. hormonlar çocuğun gelişimini etkiler.

 Sinir Sistemi Nedir?


Sinir Sistemimizin Ana Bölümleri

↓ ↓ ↓
Sinir Sistemi

A- Merkez Sinir Sistemi B- Çevresel Sinir Sistemi C- Otonom Sinir Sistemi

↓ ↓ ↓
a- Beyin (Beyincik) a- Spinal Sinirler a- Sempatik Sinir Sistemi
b- Omurilik b- Kafa Çiftleri b- Parasempatik Sinir Sistemi

Duyu-Duyu Alımı Pin-Pon Topu Dışarıya Çıkış

- Proliferasyon
Anne Karnında - İndüksiyon
- Migrasyon
Ceninin Gelişim - Organizasyon
- Myelinizasyon
Aşamaları - Sonra Doğum

www.aknetakademi.com.tr 
Bu sinir hücrelerinden beynimizde ortalama 100-150 milyar
var.

NÖRON

a. Hücre içinde hücre çekirdeği (nükleus) olan gövde,

b. Dentrit denilen alıcı uzantılar,

Bir nöron; c. Akson denilen götürücü uzantı ve uçlarından oluşur.

Bir nöron sadece bir nörona, eğitim-uyaranlar ile


binlerce nörona bağlanabilir.

 Sinir Sistemi Nedir?


Miyelinizasyon
Bilgiler sinir hücreleri ile taşınır ve hücrenin gövdesi ile sinaps uçlarında
depolanır.
Bilginin doğru yere, iyi kalitede ve gerekli hızda ulaşabilmesi için bazı sinir liflerinin
etrafında (elektrik tellerinin çevresindeki plastik koruyucu gibi) bir kılıf vardır.
Bu kılıfa miyelin adı verilir. Miyelin oluşumu anne karnında başlar. %80-90’ı anne
karnında iken tamamlanır. Bu olaya ‘‘miyelinizasyon’’ denir.

Görevlerine 1- Duyu nöronları: Uyarıları merkezi sinir sistemine


taşır.
göre 2- Ara nöronlar: Merkezi sinir sisteminde bulunur.
nöronlar İşlevi; merkezi sinir sistemine gelen bilgileri özellik-
le beyin kabuğunda bir yerden bir yere taşıyıp iletişim
üç gruba sağlamaktır.

ayrılır: 3- Motor nöronlar: Merkezi sinir sistemininden gelen


uyartıyı kas ve salgı bezleri gibi organlara taşıyanlardır.

Miyelinizasyon gerçekleşmezse duyu,


algı, öğrenme, sosyal ilişki, duygusallık,
yaratıcılık vb. gelişimi geri kalabilir.

Örneğin çocuğun çevre ile ilişkisi;


hareket etmesi, göz takibi, duygusallık
vd geç gelişlidir.

www.aknetakademi.com.tr 
Sinaps
Bir sinir hücresi ile
gelen bilginin diğer
sinire, kasa, salgı bezine
aktarıldığı, sinirlerin
bağlandığı yere sinaps
denir.

Sinaps
Öğrendikçe beyindeki sinir hücreleri arasında bağlantı sayısı artar.

Bir sinapsta altı bileşen vardır:

1. Uyarıyı getiren hücre

2. Uyarıyı alan hücre

3. Uyarıyı getiren hücrenin zarı

4. Uyarıyı alan hücrenin zarı

5. Sinaptik aralık

6. Nörotransmiterler
(Kimyasal Maddeler)

 Sinir Sistemi Nedir?


Öğrenmenin ve hareketin oluşumu için sinapstaki bu yapılanma gereklidir.
Depresyon, öğrenme bozuklukları, hiperaktivite, dikkat eksikliği, dürtüsellik,
hareket bozuklukları (inme, tik, istemsiz hareketler, kas tonusu değişiklikleri) obsesif-
kompulsif bozukluk, bipolar, psikozlar vb. durumlarda verilen ilaçların nasıl etki
ettiğini çoğu kez bu altı yapının üzerinde yapılan çalışmalardan anlayabiliyoruz.

Beyinde 100-150 milyar??? nöron


ve bunun iki katı kadar glia hücresi
vardır???

Bu hücreler bütün vücudun


hemen her hücresi gibi önceden Apopitozis
programlanmış olarak işlemlerini
sürdürür veya ölür.

Bu durum, hücresel enerji ve yeni


kimyasal değişiklikler vd gerektiren
son derece ilginç bir şekilde
düzenlenmiş bir süreçtir.

Plastisite
Erken dönem beyin hasarlarının, hangilerine bağlanacağını öğrenmiş
varolan beyin yapısının gelişmesi olur.
ve yeniden organizasyonu ile Böylece eğitim ile nöronlar o konuda
giderilmesidir. uzmanlaşmış olur. İyi eğitilmiş beyinde
Bilimde yoğrulabilirlik, uyum yeteneği birkaç saniye içerisinde trilyonlarca
anlamına gelir. Bu terim de öğrenmenin bağlantı kurulabilmesinin nedeni budur.
temel kavramlarından biridir. Bu kimyasal maddelerin salgılanması
Beynin morfolojik plastisitesi, gelişim ile iletişim kurduğu hücrelerin etki
sırasında bazı nöronların göç etmesi arattırıcı veya bastırıcı olan alıcı hücreleri
bazılarının ölmesi, aksonların kollateral, etkiler.
yani sinir hücrelerinin birbiri ile bağlantı Plastisite çoğunlukla sinapsların
kurmaları, filizlendirmeleri ile oluşur. işlerini düzenleyici, gerektiğinde sinaps
Eğitim-pekiştirme ile nöronları sayılarında artma yada azalmaya
arasında iletişimi sağlayan biyokimyasal yol açarak sinapsların kapasitesini
maddeler (taşıyıcı-aktarıcı-nakledici değiştirme özelliğine sahiptir.
transmiterler), alışkanlık edinerek benzer Sinir hücrelerindeki plastisite, çocuğun
uyaran geldiğinde nasıl salgılanacaklarını, ilk aylarındaki gelişimi sırasında üst
presinaptik ucun binlerce sinaptik ucun düzeydedir.

www.aknetakademi.com.tr 
Çocukluk; erişkin dönemden farklı olarak büyüme ve değişimin sürekliliği nedeniyle
devamlı izlem gerektiren dinamik bir dönemdir.

Büyüme
Yapısal artışı dile getiren ‘‘büyüme’’ bedende gerçekleşen sayısal değişiklikleri
içermektedir. (Kilo, boy artışı gibi)
Çocuk sadece fiziksel olarak büyümekle kalmaz, aynı zamanda iç organlarının
yapı ve büyüklüğünde de değişmeler olur.
Büyüme canlı varlığın bedensel yönü ile ilgilidir.

Gelişim Olgunlaşma-Koordinasyon
Canlı varlığın bütün yaşamı boyunca geçirdiği bütün değişiklikleri kapsar.
Gelişim insanın beden yapısı ve duygusal, sosyal zihinsel özellikler açısından düzenli
biçimde değişmesi ve istenilen görevleri yapabilecek duruma gelmesidir.
Örneğin; çocuğun piyano çalabilmesi el-kol ve göz arasındaki işbirliği ve
parmaklardaki beceri-kordinasyon gelişme sonucundan meydana gelir.

Büyüme ve Gelişme Nasıl Bir Süreçtir?


Döllenmeden başlayarak ergenliğin sonuna kadar düzenli, devamlı ve ilerleyici
bir süreçtir. Bu sürecin hızı her dönemde aynı değildir. Temposunda ve hızında belli
dönemlerde hızlanma ve yavaşlama olur.

Çocuğun 5-8 !? Duyusu ilk olarak ne zaman


gelişir?

Lokalizasyon
Bir beyin işlevinin Hemen her normal Bu merkezler öğrenme
beynin bir yarıküresinin koşullarda tüm sürecinde beynin bir
neresinde bulunacağının insanlardan yerler çok yeriyle bağlantı
kararlaştırılmasıdır. bellidir ve sayıları azdır. kurar.

10 Sinir Sistemi Nedir?


Beyinde bir işi
yapmaktan 1. Sağ hemisfer baskın bir Mekansal Dikkat ağı
sorumlu tek
2. Sol hemisfer baskın bir Dil ağı
merkez sayısı çok
azdır. Beyin ağ 3. Bellek - Emosyon ağı

sistemleri ile çalışır. 4. Yönetici işlevsel ağı

İnsan beyninde 5. Yüz Tanıma ve Obje Tanıma ağı


bir çok büyük ağ
sistemi vardır.
Örnek;

İşlev Sol Hemisfer Sağ Hemisfer

Görsel sistem Harflar, sözcükler Karmaşık geometrik


şekiller, yüzler
İşitsel sistem Dille ilgili sesler Dil ile ilişkisiz çevresel
sesler, müzik (duygu
yüklü)
Somatoduyusal sistem Kompleks şekillerin
dokunarak, tanınması, kör
alfabesi (mekan ile de ilgili
olduğu için)
Hareket Karmaşık olan ve/veya Üç boyutlu uzayla hareket
istemli hareket
Bellek Sözel bellek Sözel olmayan bellek

Dil Konuşma, yazma, okuma, Kafiye, dile ses ahengi


aritmetik katmak, vurgulamalar
Uzaysal sistem Geometri, yön duygusu,
merkan algısı

www.aknetakademi.com.tr 11
İki beyin küresi nasıl haberleşir?

Beyin korteksinin altındaki beyaz madde


nöroglialar ile desteklenen değişik çap ve
uzaklıklardaki sinir liflerinden oluşur. Korteksten
gelen, kortekse giden veya farklı korteks alanlarını
birbirleriyle birleştiren bu lifler haberleşmeyi
sağlar.

İki beyin yarım küresinde ki iletişim kommisural


lifler ile sağlanır.

Bu kommisural liflerden en önemlisi ‘‘Korpus


Kallozum’’ (corpus callosum)’dur.

Korpus Kallozum

Korpus Kallozum iki hemisferi birbirine bağlayan yoğun


sinir yığını olan kalın bir yapıdır. Korpus Kallozum olmazsa iki
hemisfer benzer işler yapamazdı.

O halde beynin iki yarım küresini geliştirmek


için ya doğrudan merkezi sinir sistemini
uyarmak veya çevresel sinir sistemi uyarmak
gerekir.

Acaba nasıl?

12 Sinir Sistemi Nedir?


Beynin iç orta kısmı;

Talamus

Amigdala

Hipokampus

Hipotalamus

Paralimpik Alanlar

Çoğu Duyuların Geldiği Yer


Talamus:

° Çevreden gelen bilgiyi beyin


kabuğuna iletir.
° Serebral kortekse gelen
bilgileri omurilik ve beynin diğer
kısımları aracılığıyla gerekli
yerlere bildirir.
° Duyusal ve motor işlevlerin
bütünleştirilmesini sağlar.

Amigdala

Hipokampus

Hipotalamus

Bazal Ganglionlar

Paralimpik Alanlar

www.aknetakademi.com.tr 13
Duyusal Sistemin Genel Özellikleri

Göz
Çevreden gelen bilgi/ışık ön taraftan gözün içine girer, saydam
tabaka ve göz bebeğinden geçer, göz merceğine ulaşır.

Gözdeki optik aygıt, ağ tabaka üstünde görsel dış dünyanın


bir temsilini oluşturur.

Görsel Algılama
Bilgi, görme siniri üzerinden talamusa (Duyuları alıp organizasyona yardım eden
sonuç çıkması için beyin korteksine yollar nöronların bulunduğu yapı) oradan da
beyin korteksine gönderilir.

Oksipital Lob
Renk, ışık, uzunluk

Oksipital Lob hareket, nesne gibi görsel bilgileri komşusu


olan alanlara yollayarak nesneleri algılamaya, fark etmeye,
yorumlamaya destek verir.

14 Sinir Sistemi Nedir?


Oksipital Lob, aynı zamanda okuma ve yazmayı objelerin bulunması ve renklerin
tanınması yolu ile yapar.

Kelimelerin ve yazmayı objelerin tanınması ve hareketli objelerin takip edilmesi bu


lob sayesinde olur.

Dorsal - Parietal Ventral - Temporal

° Eylemler ° Nesne tanıma


° Hareket ° Renk
° Vücudun konumu ° Biçim
° Mekandaki nesnelerin konumu ° Yüz tanıma

Görsel Algı
Duyuların organize edilmesi, işlenmesi, yorumlanması ve anlamlı örüntüler haline
getirilmesi süreci

www.aknetakademi.com.tr 15
Temporal Lob
° İşitme
° Duygulanıma destek
° Lisanın kullanımı
° Müziğin geniş alanı
° Duygu
° Tat alma
° Koku alma
° Bellek (iç kısmındaki limbik alanda kısa süreli bellek)

Temporal lobda özelleşmiş alanlar bulunmaktadır. Bunlar;


a. İşitme

b. Konuşmayı anlama (wernicke)

c. Singulat Girus (iç üst kısımda)


(ve thalamustan dolayı bazı duyuların işlenmesi)

Konuşmayı Anlama (Wernicke)

Wernicke alanı, yazılan ve konuşulan dilin anlaşılmasını,


insanın bir yazıyı okunmasını, anlamasını sağlar ve onun sesle
söylenmesi için beynin ön lobunda ki Broca’ya bilgi aktarır.

° Wernicke alanının ciddi hasarı sonucunda kişi kusursuz işitebilir ve hatta tek tek
sözcükleri tanımlayabilir. Ancak bu sözcükleri bütün ve mantıklı düşünceler biçimde
düzenleyemez.

° Beyindeki Broca alanı etkilenmediğinden konuşma akıcıdır. Fakat kişi ne konuştuğunun


ne de yaptığı hataların farkındadır.

° Benzer şekilde, kişi bazen de yazılı bir sayfadaki sözcükleri okuyabilir, ancak
aktarılmak istenen düşünceyi anlayamaz.

° Bilinci açık kişide Wernicke alanının elektriksel yolla uyarılması zaman zaman
oldukça karmaşık düşünceler oluşturur.

° Bu durum özellikle uyarıcı elektrot, talamustaki ilgili bağlantı alanlarına yaklaşacak


kadar derine yerleştirildiği zaman görülür.
16 Sinir Sistemi Nedir?
Singulat Girus
Frontal lobun arka tarafından başlayıp geriye tarafa doğru
uzanır, aslında temporal lobun derin taraflarında uzunlamasına
bir kıvrımdır.

Singulat korteks
Her iki beyin yarım küresinin iç tarafında bulunur.

° Duyguların yaşantılanması
° Dikkatin odaklanması (İlişkisiz uyaranın baskılanması)
° Duygu ve düşüncenin uygun bir biçimde bütünleştirilmesini
sağlayarak kendini düzenleme ve uyum sağlama
° Hedef motor tepkiyi seçme
° Hatayı farketme
° Performansı denetleme
° Yeni uyaran saptama
° Motivasyonel değerlendirme yapma
° Ödüle dayalı karar vermeyi sağlama
° Ağrıyı, acıyı algılama

Singulat Girusun İşlev Bozuklukları


Belli bir düşünce yada davranış biçimine takılma, takıntılar
(Örneğin; Obsesif Kompulsif Bozukluklar)

İsyankar davranışlar ve tartışmacı tutum

Bağımlı davranış biçim (Örneğin; Alkol-madde-kumar bağımlılığı ve yeme


bozuklukları)

Bilişsel katılık, inatçılık

Duygu, görme, tat alma, koku alma;

Temporal loblardan kaynaklanan epileptik nöbetlerde ortaya


çıkan koku, tat ve görme halüsinasyonları bize temporal lobun
görme, tat alma ve koku alma gibi duyuların organizasyonu
ile karmaşık ilişkileri olduğunu göstermektedir. Temporal lob
bozukluklarında duygusal bozulmalar, otomatik anlamsız
davranışlar izlenebilir.

www.aknetakademi.com.tr 17
Parietal Lob

Basınç, vibrasyon, pozisyon gibi derin duyuları, ağrı, tat alma


duyusunu (dokunma ile ilgili olduğu için orayı da uyarır, beynin
birçok bölgesinde daha da var) gibi duyusal fonksiyonlar parietal
lop tarafından yerine getirilir.

° Dokunma algısı
° Acı, ağrı, dokunma, tat alma, sıcaklık, basınç gibi duyulardan sorumludur.
° Beden imgesi
° Vücut bölümlerinin pozisyonunun algılanması
° Şekil algısı
° Sağ-sol ayrımı
° Görsel dikkat
° Nesnelerin yön, mekandaki pozisyon vb. niteliklerin kavranması
° Okuma, yazma, aritmetik
° Duyguların anlaşılması ve gösterilmesi

Dokunma merkezi ile akademik alan olarak da bilinen Angüler girus, beyinde
birbirlerine yakındır.

Dokunma sırasında, dokunma merkezi ile birlikte farklı bellek sistemleri de devreye
girer.
(Bir insanın eline dokunduğunuz zaman ne hissettiğini sorabilirsiniz.)

Dokunmanın öğrenme süreçlerine de olumlu etkisi vardır.

Bu bilgilerin ışığında akademik beceri ve sosyal ilişkinin gelişimi için dokunma


duyusunun da etkin kullanımının gerekli olduğunu söyleyebiliriz.

Parietal Lobun İşlevsel Bozuklukları


- Beden imgesi bozuklukları ve bedensel bir defektin farkında olmama
(Anosognosia)
- Avucuna konan bir kalemi yoklayarak tanıyamama gibi
- Matematik
- Çizgi algısı
- Cisimleri dokunarak tanıma
- Mekansal algı
- Vd.

18 Sinir Sistemi Nedir?


Akıl Yürütme, Planlama, Soyut Düşünme,
Muhakeme, Karmaşık Hareket, Konuşma ve
Dikkatin Nörofizyolojisi

El, kol ve ayakları kullanarak nasıl tırmanabiliriz? Bu beynin hangi bölgesi ile
yönlendirilir?

Dikkatimizi çeken güzel bir şeyi gözlerimizle izlemek nasıl gerçekleşir?

Okurken gözlerimizin hareketi nereden yönlendirilir?

İnsanlar Beyninde En Gelişmiş Alan: Frontal Lob


Beynin ön tarafında, merkezi yarığın önünde yer alan frontal
lob korteksi, beynin tüm korteks alanının üçte birini oluşturur.

Frontal lobu kolay anlaşılabilir olması için bölgelere ayırabiliriz:

a. Motor korteks
b. Prefrontal korteks
c. Broca alanı
d. Anterior singulat korteks

1- Motor Korteks
Frontal lobların yaklaşık olarak posterior 1/3’ünü kapsar.
Santral sulcusun önünde yer alır.
Kendi içinde her biri vücudun spesifik motor fonksiyonları ve kas gruplarının
topografik temsilini içeren 3 alt gruba ayrılır.

El Ve Ağız Neden Büyük

www.aknetakademi.com.tr 19
Motor-hareket başlatma alan
Aşağıdan başlanırsa ağız ve yüz alanları, sonra yukarıya
doğru el, kol, gövde ve bacak alanları bulunur.
Akıl yürüterek veya daha önceden öğrenilmiş karmaşık
hareketlerin gerçekleşebilmesini hızlı sağlamak için hemen
prefrontalin arkasındadır.
Yine, karmaşık hareketleri içeren spor dallarında başarılı
olanların, problemle karşılaştıklarında hızlı ve çeşitli çözümler
bulabilmeleri buna bağlı olabilir.

İnsan Motor Korteksinde Motor Kontrolün Bazı Özelleşmiş


Alanları
A. İstemli Göz Hareket Alanı

Borca alanının hemen üstü göz hareketlerini kontrol etmekle görevli bir yerdir.
Bu alan, göz kapaklarının göz kırpma hareketlerini de kontrol eder.

B. Baş Çevirme Alanı

Bu alan primer motor korteksin biraz üstündedir ve elektriksel uyarılması başın


hareketine yol açar.
C. El Beceri Alanı

Primer motor korteksin el ve parmaklarıyla ilgili bölgesinin hemen önündeki


premotor alanda, beyin cerrahlarının el becerileri alanı dedikleri bir bölge bulunur.
Tümörler yada diğer lezyonlar bu alanda tahribata yol açınca, el hareketleri
koordinasyonsuz ve amaçsız hale gelir.
Bu duruma ‘motor apraksi’ denir.

Karmaşık hareketleri içeren spor dallarında başarılı


olanların, problemle karşılaştıklarında hızlı ve çeşitli çözümler
bulabilmeleri buna bağlı olabilir.

20 Sinir Sistemi Nedir?


Denge, Dikkat, Akıl Yürütme, Karmaşık Hareketler, Dans, Jimnastik, Yüzme,
Tenis vb. Sporlar Gelişimi Nasıl Etkiler?

2- Prefrontal Korteks
Prefrontal korteks bütün kaynaklardan gelen bilgilerin düzenlendiği ve birleştirilip
ortaya çıkarılacak davranışa karar verdiği yerdir.

Beyinin en geniş korteks alanıdır. Beyin hücrelerinin %30’u


burada bulunur.

Prefrontal Alanın Temel İşlevleri


- Dikkatin sürdürülmesi
- Planlama
- Muhakeme yeteneği
- Ahlaki yargı, Sosyal ilişkiler
- Heyecan ve dürtü kontrolü
- Etkin problem çözme
- Eleştirel, analitik ve soyut düşünme
- Kişinin kendini izlemesi, öz eleştiri ve empati
- Çalışma belleği
- Duyguları tanıyabilme ve yaşabilme
- Limbik sistemin kontrolü

Özet olarak;

Risk Alma Becerisi


Planlama Becerisi
Problem Çözme Becerisi

www.aknetakademi.com.tr 21
Depresyon, otizm, panik atak, psikoz dikkatin yönlendirilmemesi, dürtüsellik, vd.
nedenleri anatomo-nörofizyolojik olarak bu şekilde açıklanabilir.

° Apati
° Agresyon
° Dürtüselliği kontrol altına alamama
° Dikkatsizlik
° Sosyal becerilerde zayıflık
° Planları sürdürmede yetersizlik
° Sosyal beceriksizlik
° Duygusal durumlarda esnek olamama yeri beyinde neresi?

3- Singulat Korteksin Ön Tarafı


° Duyguların yaşantılanması
° Dikkatin odaklanması (İlişkisiz uyaranın baskılanması)
° Duygu ve düşüncenin uygun bir biçimde bütünleştirilmesini sağlayarak kendini
düzenleme ve uyum sağlama

Anterior Singulat Korteksin


Arka Tarafı

- Hedef motor tepkiyi seçme


- Hatayı farketme
- Performansı denetleme
- Yeni uyaranı saptama
- Motivasyonel değerlendirme
yapma
- Ödüle dayalı karar vermeyi
sağlama
- Ağrıyı, acıyı algılama

Dikkat ve İşlevleri

Dikkat:

* Çevreden gelen uyarıcıların bazılarını bastırıp (görmezden/duymazdan gelip)


bazılarını seçerek onlar üzerine odaklanabilme becerisidir.

* Dikkat, odaklanılan uyarıcıyı daha net algılayabilme ve bu süreçlerin tanımlarını


kontrol edebilme becerisini de gerektirir.

22 Sinir Sistemi Nedir?


Farkındalık:

* Farkında olmak kavramı bireyin dikkat etmeye karar vermesi ile ilişkilidir.

* Farkındalık için ilgi gereklidir ve bu ilginin gelişmesi için aile, okul, mahalle
arkadaşları gibi çevresel faktörler oldukça etkilidir.

Dikkat

° Dikkati Odaklama ° Görsel Dikkat


° Bozucu Etkiye Direnç ° İşitsel Dikkat
° Karmaşık Dikkat ° Görsel Mekansal Dikkat
° Dikkatı Kaydırma ° Dokunma Sorunları
° Dikkati Sürdürme

Dikkat ve Farkındalık Ağı


Retikular aktivasyon sistemi beynin alt tarafından talamusa doğru bilgi verir.
Limbik sistemde singular girus korteksi hipotalamus, hipokampus çalışarak bilgi
toplamaya hazırdır.
Prefrontal, temporal, oksipital, parietel bölgeleri de içine alarak bir devre kurulur.

Beyinde dikkat sisteminin alt yapısını oluşturan


‘‘Retiküler Aktivasyon Sistemi’’ (RAS) her türlü
oryantasyon ve dikkat işlevlerinin başlamasını sağlar.
RAS’ı etkileyen olaylar bilinç bozukluklarına neden
olarak dikkat süreçlerini daha başından kesintiye
uğratır.

Temporal Lob

* İşitsel alan, Wernicke ve korteksin iç üst tarafında talamus, hipotalamus, amigdala,


hipokampus, insula dikkat için önemli!

Parietal Lobun Arka Tarafı

* Zaman ve mekanda yönelmeyi sağlayan dikkati odaklama


işlemini sağlar.
* Mekansal dikkat sağ parietal ve singulat korteks ile
ilgilidir.

www.aknetakademi.com.tr 23
Prefrontal Korteks

- Bu alanlarla birlikte prefrontal korteks:

- Dikkati düzenlemede, yönlendirmede, dikkatin


sürdürülmesinde, ilişkisiz uyaranların ketlenmesinde ve benzeri
gibi yüksek zihinsel faaliyetlerin yönlendirilmesinde etkilidir.

Dikkat İle İlgili Nörotransmitterler Bazıları


Dopamin
Nöropinefrin
Serotonin
Vd.

Hafıza, Duygulanım, Hormonal Denetimin Nörofizyolojisi


İç Beyin Yapısı

Emme, yakalama gibi ilkel refleksler


Hareketlerin programlanması
Kaygı düzeyi ve bellek
Limbik sistem canlının yaşaması ve türünü
devam ettirebilmesi ile ilgilidir.
Beslenme, savunma, cinsellik ve bana ait
olan duygular

Limbik Sistemin Görevleri ve Bozulması


Davranışları düzenler.
Motivasyonel güdüler, emosyonel durumu ve içgüdüleri ayarlar.
Ödül ceza sistemi (hoşa giden-gitmeyen, doyum-nefret, yaklaşma-kaçma vb.)
Vücut ısısı, vücut sıvıları, yeme-içme dürtüleri, vücut ağırlığının kontrolü de bu
bölgede düzenlenir.
Yaşanılan bir duygunun gittikçe şiddetlenmesine ve iz bırakmasına neden olur.
Bellek
Koku duyusunun değerlendirilmesi bu bölge için çok önemlidir.
Bu bölge korteks ve beyin sapının birçok alanı ile ilişkilidir.

24 Sinir Sistemi Nedir?


Limbik sistem prefrontal korteksin denetimindedir.

Kaygı, Bellek, Unutma ve Hormon Yönetimi

Talamus
Amigdala
Hipotalamus
Hipokampus

Talamus
Beynin deniz feneri talamus mu? Göz mü?

Vücudun termostatıdır, eğer vücut çok ısınırsa, verdiği emirle derideki damarların
genişlemesini sağlar ve terleme ile vücut soğur.
Beyindeki hormonal sistemi hipofizi de kontrol eder.
Kadınlarda, erkeklere göre daha erken dönemde işleve başlar. Bu nedenle kadınlar
ergenlik çağına daha erken girerler. Hormon dalgalanmalarına daha duyarlıdırlar.
Hipokampus, çağırımsal öğrenmenin gerçekleşmesini sağlayan beyin yapılarından
biridir.
Belleğin (öğrenmenin) kontrolü hipokampustadır.
Yeni edilmiş bilgilerin depolanmasında rolü vardır.
Hipokampusu etkileyen hasarlarda kısa süreli belleğin uzun süreli belleğe
dönüştürülemediği gözlenmiştir.

Amigdala
Dikkat
Öğrenme
Duygular
Tehlikeyi değerlendirme
Kaç-savaş
Korkuya şartlanma
Duygusal yükü olan olaylar
Bağlanma (oksitosin reseptörleri)
Üremeyle ilgili davranışlar
www.aknetakademi.com.tr 25
Amigdala hipotalamuslada işbirliği yoğun ilişki içindedir.
Amigdalanın harabiyetinde, edinilmiş deneyimlere bağlı olarak davranışlar,
duygusal durum bozulabilir.

Beynin Duygusal Durumu

Anksiyete Gelecek

Korku
Şimdi
Depresyon

Geçmiş
Post Travmatik
Stres Bozukluğu

Kaygı Sırasında Beyin Nasıl Çalışır?


İleri unutkanlıklarda hareket sistemlerinde de sıkıntı olabilir. Elini kullanma, yürüme
sorunları gibi hareket sistemlerinde sıkıntı olabilir.
Örnek:
Bazal gangli onların aktive olmasının ardından beyincik ve frontallobdaki motor
hareket alanı devreye girmemesi gibi farklı klinik bulgular ile karşılaşılır.

Merhaba arkadaşlar, dikkatli izlediyseniz dünyadaki birçok bilim dalının gelişmesinin temellerini
öğrendiniz demektir. Latince kelimelerden dolayı kaygınız arttıysa bütün dünyanın bu kelimeleri
kullandığını bilin. Bu terimler evrensel olarak yalnızca nörobilimde değil, flimler, sohbetler gibi birçok
yerde karşınıza çıkacaktır.
Gelişmeniz için nörobilimi yakaladığınız günleriniz olsun.
Eğitim, sosyoloji, psikoloji, tarih, hukuk, sanat, pazarlama, tamamlayıcı tıp alanlarında nörobilim
kullanılıyor.

KAYGI!!!
26 Sinir Sistemi Nedir?
NLP SÖZLÜK:
Alt Sistemler: Her temsil sisteminde yaptığımız İç Uyumsuzluk: İç uyumumuzun ve
ince ayrıntılar, içsel temsillerimizin niteliği, bütünlüğümüzün bozulma hali, davranışa
düşüncelerimizin en küçük yapı taşları. yansıyan iç çatışmalar yaşamak.
Aynalamak: Uyumu artırmak amacıyla diğer İkinci Konum: Dünyayı bir başkasının bakış
kişinin davranış, yetenek, inanç veya değerlerinin açısında görmek. Nörolojik düzeylerden birisi.
bazı parçalarını paylaşmak. İnançlar: Kendimiz, başkaları ve dünya hakkında
Beden Dili: Söz veya ses kullanmadan yaptığımız genellemeler ve bunların içinde
bedenimizle iletişime geçiş şeklimiz. işleyiş prensiplerimiz. Nörolojik düzeylerden
Bilinç: Şimdiki zamandaki algılamamıza ait her birisi.
şey. İsimlendirme: Bir fiili soyut bir isme dönüştürme
Birinci Konum:Kişinin kendi bakış açısı birinci süreci ve bu şekilde oluşan terimlere verilen
bakış açısıdır. Olaylara sürekli biçimde kendi ad. Örneğin: “İlişkilendirmek1, “İlişki” kelimesine
bakış açısından bakma, egosantrik bir yapıyı çevrilir, yani süreç bir şeye dönüşür.
işaret etmekte ve kişilerarası anlaşmayı İstenen Sonuç: Deneyimden bir kademe uzakta
engelleyebilmektedir. Nörolojik düzeylerden olmak, uzaktan görmek veya işitmek.
birisi. Kalibrasyon: Sözsüz sinyalleri okuyarak
Bütünlük: İnançların, değerlerin, becerilerin ve karşınızdaki kişinin ruh halini doğru olarak
eylemlerin aynı yönde birleştirilmesi. Kişinin anlayabilmek.
kendi kendisiyle uyum içinde olması. Kaynaklar: İstediğimiz sonuca ulaşmamamıza
Çapa: Bir tepki uyandıran her türlü dürtü. yardımcı olacak her şey. Fizyoloji, ruh halleri,
Çapalar ruh halimizi değiştirirler. inançlar, stratejiler, deneyimler, insanlar, olaylar,
Çapa Atmak: Bir şeyi başka bir şeyle birbirine sahip olduğumuz şeyler, yerler… vs.
bağlamak. Kimlik: Kendi öz imgemiz veya öz kavrayışımız.
Çarpıtma: Deneyimi değiştirme, herhangi bir Kendimizi kim olarak gördüğümüz. Nörolojik
şekilde farklı hale getirme. düzeylerden birisi.
Çevre: Nerede ve ne zamanla ilgili konular ve Meta Model: Evrensel modelleme ilkelerinin
hangi kişiyle olduğumuz. kullanımına dayanan bir dil modeli. Dille
Nörolojik düzeylerden birisidir. deneyimi birbirine bağlayan bir dil kalıbı ve soru
Davranış: Düşünce süreçleri de dâhil olmak çeşitleri.
üzere giriştiğimiz her türlü eylem. Metafor: Bir öykü veya karşılaştırma ima eden
Dokunsal: Hissetme duyusu, dokunmaya bir ifade şekliyle dolaylı iletişim yolu.
dayanan duyumsamalar ve hatırlanan Milton Modeli: Meta Modelin tersi. Sanatsal
duyumsamalar, duygular ve denge hissi gibi bir belirsizlik içeren dil kalıpları ile başkasının
içsel duygular. tecrübesine ayak uydurmak ve bilinçdışındaki
Duyusal Kesinlik: Edindiğimiz bilgide, daha ince kaynaklarına erişmek.
ve faydalı ayrıştırmalar yapmayı öğrenme Modelleme: Bir insanın bir işi başarmasını
süreci. sağlayan düşünceler ve davranışlar düzenini
Erişim İpuçları: Bedenimizde, nefes alıp ayırt etme ve keşfetme süreci.
verişimiz, beden duruşumuz,jestlerimiz ve Nörolojik Düzeyler: Deneyimin değişik düzeyleri:
göz hareketlerimiz gibi değişiklikler yapmak Çevre, davranış, beceri, inançlar, kimlik ve ruhsal
yoluyla kendimizi belirli şekillerde düşünmeye düzeyler.
yönlendiren hareketler. Olumlu Niyet: Her hareket veya inancın
Genelleme: Belirli bir deneyimin bir deneyim arkasındaki olumlu amaç.
sınıfını temsil eder hale getirildiği süreç. Önvarsayımlar: Önceden yapılan, yani öyle
Gerçeklik Haritası: Her insanın bireysel algıları olduğu kabul edilip ona göre davranılan, fikirler
ve tecrübelerine dayanarak inşa ettiği temsili ve inançlar.
dünya. Ruhsal Düzey: Ruh haliniz. En çok kendiniz
Göz Erişim İpuçları: Gözlerin çeşitli yönlere olduğunuz ve başkalarıyla bağınızın en yüksek
doğru hareket etmesiyle görsel, işitsel veya olduğu deneyim seviyesi. Nörolojik düzeylerden
dokunsal düşünmeyi belirtmesi. birisi.
www.aknetakademi.com.tr 27
Silme: Deneyimde veya düşüncede bir deneyimin tanımlama veya çoklu betimleme denir.
bir bölümünü silmek veya unutmak. Üçüncü Konum: Dünyayı dışarıdaki bir
Temsil Sistemi: Duyu organlarımızı kullanarak gözlemcinin bakış açısıyla algılamak.
farklı kanallarla bilgiyi içimize tekrar sunmamız: Yeterlilik: Bir işi yapmak için uygulanan başarılı
Görsel, işitsel, dokunsal, kokusal ve tatsal. strateji. Bir yetenek. Nörolojik düzeylerden
Trans: Trans hali, dikkatimizi kendi içimizde birisi.
odakladığımız bir “bilinç” durumudur. İçimizdeki Zaman Boyunca: Zamanı dışarıdan yaşayan
düşünce ve duygulara, onların ne anlam kişiler.
ifade ettiklerine, tamamen dikkatimizi vererek Zaman Çizgisi: Geçmişinizi geleceğinizle
gerçekleştiririz. Dış dünyaya olan ilgimizin en bağlayan çizgi. Geçmişimiz, şimdiki zamanımız
az olduğu noktadır. ve geleceğimize ait resimleri, sesleri ve
Uyum: Kendiniz ve başkalarıyla güven ve duyguları depolama biçimimiz.
etkileşime dayalı bir ilişki. Zaman İçinde: Geçmişin arkanızda, geleceğin
Üçlü Tanımlama (Çoklu Betimleme): Aynı önünüzde olduğu, “şu an”ın ise bedeninizin
olay hakkında farklı bakış açılarına sahip olma içinden geçtiği bir zaman çizgisine sahip
becerisi. Birinci konum, ikinci konum ve üçüncü olmak.
konumun üçüne birden sahip olmaya üçlü

KAYNAKÇA:
Alder, H. (1997). NLP: Sinir Dili Programlaması. İstanbul: Sistem Yayıncılık
Andreas, S. Faulkner, C. (2001). NLP “Başarının Yeni Teknolojisi”. İstanbul: Beyaz Yayınları.
Aydın, İ,H. Değirmenci, C,H. (2016). Beynin Şifresi. İstanbul: Girdap Kitap
Balaban, G. (2019). NLP Tekniği ve Zihin. İstanbul: Eftalya Kitap Yediveren Yayınları
Bandler, R. Grinder, J. (2016). NLP, Değişim İçin Beyninizi Kullanın. İstanbul: Alfa
Biçer, T. (2017). NLP Kişisel Liderlik. İstanbul: Beyaz Yayınları
Dilts, R. (2019). Dil İllüzyonları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Eren, C. (2015). NLP İçerik Sizi Düşünmek. İstanbul: Beyaz Yayınları
Goleman, D. Seppala, E. Zenger, J. Folkman, J. McKee, A. Ruttan, R. McDonnell, M. Nordgren, L.
(2019). Duygusal Zeka, Empati. Harward Business ReviewPress. İstanbul: Optimist
Gün, N. (2002). NLP Zihninizi Kullanma Kılavuzu. İstanbul: Kuraldışı Yayıncılık
Kahveci, N. (2019). Sistematik Düşünme. İstanbul: Doğu Kitabevi
Kan, M. (2017). Bireysel Mükemmellik Anahtarı NLP. İstanbul: Maviçatı Yayınları
Kılınç, M. (2018). Değişimin Şifreleri. İstanbul: Kariyer Yayıncılık
Madi, B. (2014). Öğrenme Beyinde Nasıl Oluşur. Ankara: Efil Yayınevi
O’Connor, J. (2014). NLP Çalışma Kitabı. İstanbul: Arıtan Yayınevi
O’Connor, J. Lages, A. (2010). NLP ile Koçluk. İstanbul: Hayat Yayın Grubu
O’Connor, J. McDermott, I. (2001). NLP’nin İlkeleri. İstanbul: Sistem Yayıncılık
Yurdakul, K. (2017). NLP “Zihni Yeniden Programlamak”. İstanbul: Türdav

28 Sinir Sistemi Nedir?


Notlar:
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................... .................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

www.aknetakademi.com.tr 29
Notlar:
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................... .................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

30 Sinir Sistemi Nedir?


Notlar:
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Copyright: Bu eserin tüm hakları saklıdır. İzinsiz, kısmen ya da tamamen hiçbir şekilde
kopya edilemez, çoğaltılamaz, dağıtılamaz. (2016)
www.aknetakademi.com.tr 31
Türkiye’nin Online Eğitim Platformu

Merkez Ofis

Meşrutiyet Mah. Karanfil Sk. 51/4 Çankaya/ANKARA

Tel : 0 312 232 35 26


Tel : 0 507 615 96 16

www.aknetakademi.com.tr

You might also like