‫‪R.

Tahîr‬‬ ‫ﭘﯚﻟﯽ ﮔﻪورهﺳﺎ‪‬ن‬ ‫واﻧﻪی ﮐﻮردی‬

‫ﺷﻪڕﻓﺨﺎﻧﯽ ﺑﻪدﻟﯿﺴﯽ‬

‫ﺷﻪڕهﻓﻨﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﮔﻪورهﺗﺮﯾﻦ ﺷـﺎآﺎری ﻣ‪‬ـﮋووی ﮔـﻪﻟﯽ‬

‫آﻮردﺳــﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮐــﻪ ﺑــﻪ ﺳــﻪرهﺗﺎ و دهﺳــﭙ‪‬ﻜﯽ ﻣ‪‬ــﮋووی‬
‫ﻧﻮ‪‬ﯽ ﮔﻪﻟﯽ آﻮرد دادهﻧﺮ‪‬ﺖ‪.‬‬

‫ﺷــــــــﻪڕﻓﺨﺎﻧﯽ ﺑﻪدﻟﯿﺴــــــــﯽ ﺧــــــــﯚی ﻟــــــــﻪ ﺧﯚﯾــــــــﺪا‬

‫وهرﭼـــــﻪرﺧﺎﻧ‪‬ﻜﯽ ﮔﺮﻧﮕـــــﯽ ﻣ‪‬ـــــﮋووی ڕاﻣﯿـــــﺎری و‬
‫ﺋــــــﺎﺑﻮوری و آﯚﻣﻪ‪‬ﯾــــــﻪﺗﯽ و آﻠﺘــــــﻮوری ﮔــــــﻪﻟﯽ‬
‫آﻮردﺳــﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺷ ـﻪڕﻓﺨﺎﻧﯽ ﺑﻪدﻟﯿﺴــﯽ آــﻪ ﮔــﻪورهﺗﺮﯾﻦ‬
‫ڕووﻧــــــﺎآﺒﯿﺮ و ﻧﻮوﺳــــــﻪری ﺳــــــﻪردهﻣﯽ ﺧﯚﯾــــــﻪﺗﯽ‬
‫ﺑﻪﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﺷﻪڕهﻓﻨﺎﻣﻪ زاﻧﯿﺎری زۆر و زهﺑﻪﻧـﺪی ﻟﻪﻣـﻪڕ ﺟﻮﮔﺮاﻓﯿـﺎ و ژﯾـﺎﻧﯽ ڕاﻣﯿـﺎری‬
‫و دهﺳــﻪ‪‬ﺗﯽ آــﻮرد و زﻣــﺎن و ڕووه هﻪﻣــﻪﺟﯚرهآﺎﻧﯽ آﯚﻣــﻪ‪‬ﮕﺎی آــﻮردی ﺑــﯚ ﺗﯚﻣــﺎر‬
‫آﺮدوﯾﻦ‪.‬‬

‫ﻟــــﻪ ﮔﻮﻧــــﺪی‬ ‫‪1543.02.25‬‬ ‫ﺷــــﻪڕﻓﺨﺎن آــــﻮڕی ﺷﻪﻣﺴــــﻪدﯾﻦ ﺑــــﻪدﻟﯿﺲ ﻟــــﻪ ڕ‪‬ﮑــــﻪوﺗﯽ‬

‫"ﮔﻪرﻣﻪڕووی" ﺳﻪر ﺑﻪﺷﺎری "ﻗﻮم" ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﻋﻪﺟﻪم ﻟﻪ داﯾﻜﺒﻮوه‪.‬‬

‫ﻟﻪدﯾﻮهﺧﺎﻧﯽ "ﺷـﺎﺗﻪهﻤﺎن ﺳـﭙﯽ ﯾﻪآـﻪم" ﻟﻪﺳـﺎ‪‬ﯽ )‪ 1543‬ﺗـﺎ ‪ (1576‬ﻟﻪﮔـﻪڵ آﻮڕهآـﺎﻧﯽ‬

‫ﺋﻪودا ژﯾﺎوه‪ .‬ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان ﺷـﺎ ﺋﯿﺴـﻤﺎﻋﯿﻠﯽ ﺳـﻪﻓﻪوی ﺳـﺎ‪‬ﯽ ‪ 1576‬ﭘﺎﯾـﻪ و ﻧﺎزﻧـﺎوی ﻣﯿـﺮی‬
‫ﻣﯿﺮان دهﺑﻪﺧﺸ‪‬ﺘﻪ ﺷﻪرهﻓﺨﺎن و دهﯾﻜﺎﺗﻪ ﺳﻪرۆآﯽ هﯚزی آﻮردهآﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪.‬‬
‫‪Copyright © Kurdi.fi‬‬

‫‪1‬‬
‫‪R.Tahîr‬‬ ‫ﭘﯚﻟﯽ ﮔﻪورهﺳﺎ‪‬ن‬ ‫واﻧﻪی ﮐﻮردی‬

‫ﻟــﻪ آــﺎﻧﻮوﻧﯽ دووهﻣــﯽ ﺳــﺎ‪‬ﯽ ‪ 1578‬ﻟــﻪ ﺟــﻪﻧﮕﯽ ﻧ‪‬ــﻮان ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿـﻪآﺎن و ﻋﻮﺳــﻤﺎﻧﯿﻪآﺎﻧﺪا‬

‫ﭘﺸـﺘﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿـﻪآﺎن ﺑــﻪردهدات و ﺑـﻪﺧﯚی و ‪ 400‬ﭼﻪآـﺪارهوه ﻻﯾــﻪﻧﮕﺮی دژ ﺑـﻪ ﺋ‪‬ــﺮان‬
‫دهوهﺳــﺘ‪ ‬و ﺳــﻪرآﺮداﯾﻪﺗﯽ ﻋﻮﺳــﻤﺎﻧﯿﻪآﺎن دهآــﺎت‪ .‬ﻟــﻪ ﺳــﺎ‪‬ﯽ ‪ 1589‬ﺳــﻮ‪‬ﺘﺎن ﻣــﻮرادی‬
‫ﺳــ‪‬ﮫﻪم دژ ﺑــﻪ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿـﻪآﺎن ﭘﺎﯾــﻪ و ﻧﺎزﻧــﺎوی ﺧــﺎن دهﺑﻪﺧﺸــ‪‬ﺘﻪ ﺷــﻪڕهﻓﺨــﺎن و دهﯾﻜﺎﺗــﻪ‬
‫ﻣﯿـــﺮی وﯾﻼﯾـــﻪﺗﯽ ﺑـــﻪدﻟﯿﺲ‪ .‬ﻟـــﻪ ﺳـــﺎ‪‬ﯽ ‪ 1590‬واﺗـــﺎ ﻟـــﻪ ﺗﻪﻣـــﻪﻧﯽ ‪ 53‬ﺳـــﺎ‪‬ﯿﺪا ﺟ‪‬ـــﻪوی‬
‫ﻓﻪرﻣﺎﻧ‪‬هواﯾﯽ ﺧﯚی دهداﺗﻪ دهﺳﺖ آﻮڕهآﻪی ﺧﯚی ﺷﻪﻣﺴﻪدﯾﻦ ﺑﻪگ‪.‬‬

‫‪1597.08.04‬‬ ‫ﻟﻪ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ 1591‬ﺗﺎ ‪ 1592‬دهﺳﺖ دهآﺎت ﺑـﻪ ﻧﻮوﺳـﯿﻨﯽ ﺷـﻪرهﻓﻨﺎﻣﻪ و ﻟـﻪ‬
‫ﻟــﻪ ﻧﻮوﺳــﯿﻨﯽ ﺷــﻪڕهﻓﻨﺎﻣــﻪ ﺗــﻪواو دهﺑ‪‬ــﺖ و ﭘﻮﺧﺘــﻪی ﻧﻮوﺳــﯿﻨﻪآﺎﻧﯽ ﻟــﻪ ﺳــﺎ‪‬ﯽ ‪1597‬دا‬
‫آﯚﺗــﺎﯾﯽ ﭘ‪‬ﮫ‪‬ﻨــﺎ و ﺑــﻪم ﺟــﯚره ﺑــﯚ ﯾﻪﮐــﻪﻣﺠﺎر ﭘــ‪‬ۆژهی ﺗﯚﻣــﺎرآﺮدﻧﯽ ﻣ‪‬ــﮋووی آــﻮردی‬
‫ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪا‪.‬‬

‫ﻣﯿــﺮ ﺷــﻪرهﻓﺨﺎن ﻟــﻪ ﺳــﺎ‪‬ﯽ ‪1012‬ی آــﯚﭼﯽ دا ﺑﻪراﻣﺒــﻪر ﺑــﻪ ﺳــﺎ‪‬ﻧﯽ ‪1604-1603‬ز‬
‫آﯚﭼﯿﺪواﯾﯽ آـﺮدووه‪ .‬ﺑﻪﺳـﺎ‪‬ﻨﺎﻣﻪی زاﯾﯿﻨـﯽ ‪ 60‬ﺳـﺎڵ ژﯾـﺎوه و ﺑـﻪ ﺳـﺎ‪‬ﻨﺎﻣﻪی آـﯚﭼﯿﺶ‬
‫‪ 63‬ﺳﺎڵ ژﯾﺎوه‪.‬‬

‫ﺷﻪڕﻓﻨﺎﻣﻪ ﮔﻪﻟ‪ ‬ﺑﺎﺑﻪﺗﯽ ﺳﻪرهآﯽ و ﮔﺮﻧﮕﯽ ﮔﺮﺗﯚﺗﻪﺧﯚ وهآﻮ ﺋﻪﻣﺎﻧﻪی ﺧﻮارهوه‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺣﻜﻮوﻣﻪﺗﻪ آﻮردﯾﯿﻪآﺎﻧﯽ ﻣـﻪڕواﻧﯽ و ﺣﻪﺳـﻨﻪوی و ﻓﻪزﻟـﻪوی )ﻓﻀـﻠﻮی( و ﺋـﻪﯾﻮوﺑﯽ‪.‬‬

‫‪Copyright © Kurdi.fi‬‬

‫‪ -2‬ﺣﺎآﻤﻪ آﻮردﯾﻪآﺎﻧﯽ ﭘﺸﺘﺎوﭘﺸﺖ ﺣﻮآﻤ‪‬اﻧﯿﺎن آﺮدووه‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪R.Tahîr‬‬ ‫ﭘﯚﻟﯽ ﮔﻪورهﺳﺎ‪‬ن‬ ‫واﻧﻪی ﮐﻮردی‬

‫‪ -3‬ﺋــــﻪو ﺣﺎآﻤــــﻪ آﻮرداﻧــــﻪی ﭘﺎرهﯾــــﺎن ﻟ‪‬ــــﺪاوه و وﺗﺎرﯾــــﺎن ﺑــــﻪﻧﺎو ﺧﻮ‪‬ﻨﺪراوهﺗــــﻪوه‪.‬‬

‫‪ -4‬ﺟﮕﻪ ﻟﻪﻣﺎﻧﻪش ﺑﻪدوور و در‪‬ﮋی ﺑﺎﺳﯽ ﺣﻜﻮوﻣﻪﺗﯽ ﺑﺘﻠﯿﺴﯽ )ﺑﻪدﻟﯿﺴﯽ( آﺮدووه‪.‬‬

‫ﭘﻪرﺗﻮوآﯽ ﺷﻪڕﻓﻨﺎﻣﻪ ﻟﻪ آﯚﻧﻪوه ﮔﺮﻧﮕﯿﻪآﯽ زۆری ﭘ‪‬ﺪراوه‪ .‬ﻟﻪ ﺳـﺎ‪‬ﯽ ‪1978‬ی آـﯚﭼﯽ‬
‫ﺑﻪراﻣﺒـــــﻪری ‪1667‬ی زاﯾﯿﻨـــــﯽ ﻟـــــﻪزﻣﺎﻧﯽ ﻓﺎرﺳـــــﯿﻪوه ﻟـــــﻪ ﻻﯾـــــﻪن ﺷـــــﺎﻣﯽ ﻧﺎو‪‬ﻜـــــﻪوه‬
‫وهرﮔ‪‬دراوهﺗــــﻪ ﺳــــﻪر زﻣــــﺎﻧﯽ ﺗــــﻮرآﯽ و ﻟــــﻪ دواﯾﯿــــﺪا "وﻟﯿــــﺎﻣﯿﻨﯚف"ی ڕووﺳــــﯽ‬
‫آﺮدووﯾﻪﺗﯿﻪ ڕووﺳﯽ و ﺑﻪ ﭼـﺎﭘﯽ ﮔﻪﯾﺎﻧـﺪووه و "آـﺎرﻣﯚی" ﻣ‪‬ﮋووﻧﻮوﺳـﯽ ﻓﻪڕهﻧﺴـﯿﺶ‬
‫آﺮدوﯾﻪﺗﯿـــﻪ ﻓﻪڕهﻧﺴـــﯽ و ﻟـــﻪ ﻣﯿﺴـــﺮﯾﺶ ﻣ‪‬ﮋووﻧﻮوﺳـــﯽ آـــﻮرد ﻟـــﻪ ﭼﻠـــﻪآﺎﻧﯽ ﺳـــﻪدهی‬
‫ڕاﺑــﺮدوو ﺑﻪﻓﺎرﺳــﯽ ﭼــﺎﭘﯽ آــﺮدووه و ﻣــﻪﻻ ﺟــﻪﻣﯿﻞ ڕۆژﺑــﻪﯾﺎﻧﯽ ﻟﻪﺳــﺎ‪‬ﯽ ‪1953‬دا ﺑــﻪ‬
‫ﭘـﻪراو‪‬ﺰی ﺑﻪﻧﺮﺧــﻪوه آﺮدووﯾﻪﺗﯿـﻪ ﻋــﻪڕهﺑـﯽ و ﺑــﻪﭼﺎﭘﯽ ﮔﻪﯾﺎﻧــﺪووه‪ .‬دواﺟــﺎرﯾﺶ هــﻪژار‬
‫ﻣﻮآﺮﯾﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﭘﻪراو‪‬ﺰ و ﭘ‪‬ﺸﻪآﯿﻪآﯽ در‪‬ﮋهوه آﺮدووﯾﻪﺗﻪ آـﻮردی و ﻟﻪﺳـﺎ‪‬ﯽ ‪1972‬دا‬
‫ﻟﻪ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪی آﯚڕی زاﻧﯿﺎری آﻮرد ﻟﻪ ﺑﻪﻏﺪا ﻟﻪ ﭼﺎپ دراوه‪.‬‬

‫‪Copyright © Kurdi.fi‬‬

‫* ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯽ‪ :‬ﺑﯚ ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﺋﻪو ﺑﻪرهﻪﻣﻪ ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﺮاوهﮐﺎﻧﯽ ﻣﺎ‪‬ﭙﻪڕی ﺧﯚزﮔﻪ ﮐﻪ‪‬ﮏ وهرﮔﯿﺮاوه‪.‬‬

‫‪3‬‬