Inwestycje

 układ
kł d strumieni
t i i płatności
ł t ś i zapoczątkowanych
tk h
Przygotowanie projektów wydatkami, w oczekiwaniu na wpływy
inwestycyjnych przewyższające te wydatki w przyszłości przyszłości*
* D. Schneider: Investition, Finanzierung und Besteuerung. Wisebaden 1990, s.
34.

dr Krzysztof Szczepaniak  celowo wydatkowany kapitał przez inwestora [[...],

]
skierowany na powiększenie jego dochodów w
przyszłości
przyszłości**

** K. Dziworska Decyzje
y j inwestycyjne
y yj p przedsiębiorstw,
ę Wydawnictwo
y
Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2000, s. 10.
1 2

Projekt inwestycyjny
Projekt inwestycyjny jest usystematyzowaną „zespół zaplanowanych, wzajemnie ze sobą
formą idei przekształcenia zgromadzonego powiązanych czynności, których celem jest
przez przedsiębiorców kapitału w majątek powstanie lub unowocześnienie określonego
produkcyjny, służący pomnażaniu stanu pod względem rzeczowym, finansowym,
posiadania tychże podmiotów[*] lokalizacyjnym i czasowym zasobu majątku
trwałego”[1]
[*] T. Jajuga, W. Pluta: Inwestycje, Capital Budgeting - budżetowanie
kapitałowe. Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa
[1] H. Walica: Integracja wykonawców przedsięwzięć inwestycyjnych,
7 10.
1995, s. 7-10 Akademia Ekonomiczna im im. K
K. Adamieckiego w Katowicach
Katowicach, Katowice
1992, s. 7.

3 4
 Przedsięwzięcie inwestycyjne Projekt inwestycyjny jako dokument

 Działanie
D i ł i zorganizowane,
i któ zmierza
które i d
do
osiągnięcia określonego celu
celu. W działaniu tym  Odwzorowanie przedsięwzięcia inwestycyjnego, obejmuje
uczestniczy wiele samodzielnych podmiotów, zakresem wszelkie działania związane z przygotowaniem inwestycji,
realizujących określone zadania cząstkowe w realizacją i użytkowaniem zasobów przez nią stworzonych
wyznaczonym miejscu i czasie, aż do momentu
zakończenia przedsięwzięcia jako całości i  Zbiór uporządkowanej informacji służącej do podejmowania
osiągnięcia wyznaczonego celu
celu. niezbędnych decyzji zmierzających do materialnej realizacji i
eksploatacji obiektu inwestycyjnego.
 Docelowy, określony rzeczowo i finansowo
 Celem projektu jest optymalna kombinacja wszystkich
program inwestycyjny,
inwestycyjny przewidziany do realizacji na elementów technicznych i ekonomicznych, mająca na względzie
określonym terenie, nastawiony na osiągnięcie minimalizację ryzyka.
zamierzonego efektu.

5 6

Cel inwestowania Cel inwestowania cd.

cd
Celem istnienia przedsiębiorstwa, a Inwestuje się również po to by:
zatem również celem inwestowania  Zwiększać
ę dochodyy właścicieli
 Zwiększać wartość firmy
jest przede wszystkim
Wartość firmy – zdyskontowana nadwyżka
TRWANIE pieniężna netto
netto, będąca odzwierciedleniem
prawidłowo zaangażowanych aktywów
NA RYNKU
Oceniamy PRZEPŁYWY nie ZYSK NETTO !
7 8
 Zarządzanie inwestycjami Cel zarządzania inwestycjami
ALBO
Zarządzanie
ą inwestycjami
y j jjest  Osiągnięcie
ąg ę maksymalnego
y g zysku
y przy
p y
SZTUKĄ założonych nakładach i zaakceptowanym
wymagającą ryzyku
y y
umiejętności lokowania kapitału ALBO
 Osiągnięcie założonego zysku przy
w takie aktywa (najczęściej rzeczowe), które
przyniosą większą wartość niż wynosiły minimalnych nakładach i zaakceptowanym
nakłady niezbędne do ich pozyskania ryzyku

9 10

Rodzaje inwestycji Nowe budownictwo

INWESTYCJE Nowe b
N budownictwo
d i t t przede
to d wszystkim
tki lokowanie
l k i
kapitału w budowę nowych zakładów przemysłowych,
budowlanych,
y , infrastrukturę
ę komunikacyjną
yj ą (porty
(p y
pasażerskie i przeładunkowe, lotniska, autostrady),
KAPITAŁOWE MAJĄTKOWE NIEMATERIALNE lub przetwórstwo rolne. Działalność ta jest zgodna z
wymogami rozwoju technicznego i przestrzennego,
przestrzennego
przez co oddziałuje aktywizująco na życie społeczno-
- papiery PRZEDSIĘBIORSTWA: - badania;
wartościowe; - nowe;
gospodarcze. Długotrwały cykl przygotowawczy oraz
- rozwój;
- papiery - rozwojowe; - licencje; realizacyjny tego rodzaju inwestycji, wydłuża okres
komercyjne; - modernizacyjne; - znaki towarowe; oczekiwania na efekty materialne poniesionych
- pozostałe odtworzeniowe.
-odtworzeniowe - podnoszenie kwalifikacji; kosztów powodując znaczny wzrost ryzyka.
kosztów, ryzyka
lokaty. - marketing.
NIERUCHOMOŚCI NIERUCHOMOŚCI.

11 12
 Inwestycje modernizacyjne Inwestycje odtworzeniowe
Inwestycje modernizacyjne polegają głównie na Inwestycje odtworzeniowe wynikają przede
unowocześnianiu istniejących już środków trwałych oraz wszystkim z konieczności wymiany zużytych
zaplecza technicznego firmfirm. Zabiegom tym podlegają na
technicznie lub „moralnie” maszyn i urządzeń.
ogół pojedyncze maszyny, urządzenia i składniki
wyposażenia,
yp , środki transportu
p oraz elementy
y Następuje w ten sposób prosta reprodukcja
infrastruktury (budynki, budowle). Na skutek majątku trwałego przy jednoczesnym
poniesionych nakładów poprawie ulega ich uniknięciu wzrostu kosztów powstających
f k j
funkcjonalność,
l ść następuje j obniżka
b i k kkosztów
ó własnych
ł h podczas procesu starzenia się majątku.
produkcji, jak również następuje podniesienie zdolności
wytwórczych lub usługowych jednostki gospodarczej
gospodarczej.

13 14

Cykl życia projektu inwestycyjnego

 Etap wprowadzenia charakteryzuje się powolnym wzrostem

sprzedaży, wysokimi kosztami eksploatacji, niewielkim lub zerowym
zyskiem. W projekcie inwestycyjnym jest to na ogół okres
j y zdolności produkcyjnych.
dochodzenia do projektowanych yj y

 Wzrost - okres szybkiej ekspansji sprzedaży produktu na rynku,

wzrost zysków, spadku kosztów produkcji i poprawy rentowności.

 Dojrzałość charakteryzuje się ustabilizowaną sprzedażą, zyski

ustabilizują się, mogą nawet w niewielkim stopniu spadać. Spadek
zysków ma najczęściej związek ze wzrostem kosztów
marketingowych. Przedsiębiorstwo stara się utrzymać maksimum
produkcji i sprzedaży jak najdłużej.

 Spadek sprzedaży, zysków i rentowności. Oznacza moment, w

którym powinny zostać podjęte decyzje modernizacji lub rekonstrukcji.
Te nowe przedsięwzięcia inwestycyjne powinny być nie mniej
opłacalne niż dotychczasowe. 15 16
 I Faza przedinwestycyjna (1)
I. I Faza przedinwestycyjna (2)
I.
 Studium możliwości jest etapem: Studium
St di przedrealizacyjne
d li j (pre-feasibility)
( f ibilit )
 nie wymagającym relatywnie dużych wydatków, gdyż jego
priorytetowym celem jest prezentacja głównych zagadnień  podejmowane w celu uniknięcia kosztów związanych z
dotyczących projektu
projektu. przygotowaniem pełnego studium feasibilty dla projektów
projektów,
 polega na rozpoznaniu kierunków inwestowania dających których efektywność stoi pod znakiem zapytania.
szansę osiągnięcia satysfakcjonującej nadwyżki  W jjego
g ramach należyy udzielić odpowiedzi
p czy
yppo
finanso ej
finansowej, przeanalizowaniu wszelkich wariantów projektu jawi się on
 rozpoznanie możliwości zagospodarowania bogactw
naturalnych kraju,
jako atrakcyjny dla inwestorów i wskazana jest pogłębiona
analiza czy też potrzebne jest studium pomocnicze w
analiza,
 rozpoznanie niezaspokojonego popytu na szczególne
wyroby lub usługi, formie specjalistycznych testów i badań.
 zwiększenia
ę udziału w wymianie
y międzynarodowej,
ę y j, itp.
p  Najczęstsze
j ę zlecenia wykonywane
y y podczas
p tych
y studiów
 W szczególnie uzasadnionych przypadkach dotyczą rozpoznania rynku produktów i materiałów,
podejmowane są pomocnicze badania specjalistyczne akceptowalnej skali wytwarzania, bądź doboru
pozwalające szczegółowo rozpoznać niestandardowe najdogodniejszej technologii
technologii, lokalizacji i sposobów
zagadnienia 17 ochrony środowiska. 18

I Faza przedinwestycyjna (3)

I.
Studium
St di f
feasibilty:
ibilt
 ostateczny etap fazy przedrealizacyjnej projektu
i
inwestycyjnego.
t j
 ostateczny fundament techniczny, ekonomiczny
ihhandlowy
dl podejmowanej
d j jd
decyzjiji iinwestycyjnej.
t j j
 wszystkie poczynione założenia, wykorzystane
d
dane i szacunki,
ki a ttakże
kż uzyskane
k wyniki
iki muszą
być dokładnie uzasadnione i opisane, aby
podjęte na ich podstawie decyzje nie budziły
najmniejszych wątpliwości.
 W przypadku identyfikacji słabych punktów
projektu niezbędna jest analiza wrażliwości 19 20
 II Faza realizacji
II. III Faza operacyjna
III.
 stworzenie
t i prawnej,
j fifinansowejj i organizacyjnej
i j jb bazy dl
dla Problemy fazy operacyjnej należy rozpatrywać z punktu
realizacji projektu, widzenia krótkiego i długiego okresu. Spojrzenie
krótkookresowe dotyczy początkowego okresu rozpoczęcia
 nabycie i transfer technologii oraz podstawowe produkcji,
d k ji ki kiedy
d możeż sięi pojawić
j ić wiele
i l problemów
bl ó
projektowanie techniczne, dotyczących takich spraw, jak zastosowanie technik
 szczegółowe
g p
projektowanie
j techniczne i kontraktacja,
j produkcyjnych, użytkowanie sprzętu, niska wydajność pracy
włączając przetargi, ocenę ofert i negocjacje, wynikająca
ik j zbbraku
k wykwalifikowanej
k lifik j kkadry
d i siły
ił roboczej.
b j
Większość tych problemów ma swoje źródło w fazie realizacji
 nabycie ziemi, prace budowlane i instalacyjne, inwestycji. Spojrzenie długookresowe odnosi się do wybranej
 marketing
k i przedprodukcyjny
d d k j wraz z zapewnieniem i i d
dostaw strategiiii i związanych
i h z tym kosztów
k ó produkcji
d k ji i marketingu
k i
i utwo-rzeniem struktury administracyjnej przedsiębiorstwa, oraz przychodów ze sprzedaży. One z kolei powiązane są
 rekrutacja i szkolenie pracowników,
pracowników bezpośrednio
p zp
prognozami
g dokonanymi
y w fazie
przedinwestycyjnej. Jeżeli prognozy te okażą się błędne i
 odbiór fabryki i rozruch. braki te zostaną zidentyfikowane dopiero w fazie eksploatacji,
to środki zaradcze mogą gą okazać się
ę nie tylko
y trudne,, ale
również bardzo kosztowne
21 22

ZAKRES STUDIUM WYKONALNOŚCI

Projekt inwestycyjny - zawartość (FEASIBILITY STUDY) – (1)

1. Podsumowanie – prezentacja zasadniczych wniosków

Studium wykonalności
y projektu
j (feasibility
( y study)
y) każdego rozdziału
jest opracowaniem, którego celem jest analiza 2. Geneza i historia projektu
3. Analiza rynku i koncepcja marketingowa
rentowności inwestycji.
y j
4 Nakłady
4. N kł d materiałowe
t i ł (przybliżone
( bliż zapotrzebowanie
t b i na
Dzięki przeprowadzonym rozważaniom i kalkulacjom materiały, ich obecne i potencjalne możliwości dostaw, ogólne,
inwestor otrzymuje niezbity dowód opłacalności roczne szacunki kosztów materiałów krajowych i
realizacji projektu. zagranicznych)
5. Lokalizacja, teren budowy i środowisko
6. Strona techniczna projektu
7. Organizacja i koszty ogólnozakładowe

23 24
ZAKRES STUDIUM WYKONALNOŚCI
(FEASIBILITY STUDY) – (2) Czym jest projekt
 Instrumentem
I t t rozwoju
j nowoczesnejj fifirmy
8. Zasoby ludzkie
9 Harmonogram realizacji
9.  Narzędziem chroniącym przed podejmowaniem
10. Prognozy finansowe - sprawozdania nieuzasadnionego ryzyka
11.Ocena efektywności projektu - wskaźniki
 Sukces przedsiębiorstwa i jego zdolność do
12.Ocena ryzyka projektu
pozyskiwania kapitału inwestycyjnego
niezbędnego dla rozwoju, zależy od zdolności do
klarownego precyzowania realistycznych celów
oraz racjonalnego doboru środków
prowadzących do ich osiągnięcia.
25 26

Dobr projekt in
Dobry inwestycyjny
est c jn jest Stałe elementy projektu

1) Opis firmy
 Przejrzysty i czytelny
2) Zarządzanie
 Podbudowany sprawdzalnymi faktami i danymi 3) Plan marketingowy
 Rzetelny i przekonywujący 4) Plan organizacyjny
 Pomysłowy, innowacyjny 5) Plan finansowy – model finansowy
6) Analiza ryzyka
 Zbudowany wg ustalonych zasad
7) Raport oceniający

27 28
 1) Opis firmy 2) Zarządzanie
 Profil organizacyjny firmy
 Misja - hasło przewodnie działalności
 Najważniejsze osoby zarządzające firmą
firmą, ich
 Definicja działalności firmy/projektu – doświadczenie zawodowe, wykształcenie,
skuteczne rozwiązania osiągnięcia
i i i w kkarierze
i
 Konkurencyjność oferty – usługi, jakość albo  Własne zalety
y oraz atutyy innych
y członków
cena zespołu

29 30

3) Plan marketingowy 4) Plan organizacyjny

 Analiza rynku – m.in. nisze rynkowe  Pracownicy
 rekrutacja, selekcja, zatrudnienie, motywowanie,
 Identyfikacja klientów
wynagradzanie, szkolenia
 Lokalizacja – obszar działalności  Dostawcy
 Dystrybucja – strategia marketingowa  Księgowość
 Reklama  Pełna czy
y nie?
 Outsourcing?
 Public relations – wizerunek firmy
 Polityka cenowa – strategia cenowa
 Warunki sprzedaży i kredytu
31 32
5) Plan finansowy – model finansowy 6) Analiza ryzyka
 Ryzyko w nieodłączny sposób łączy się z każdym
 Rachunek zysków i strat biznesem,, dlatego
g spróbuj
p j je
j zminimalizować
 Przychody  Zagrożenia, jakie mogą spotkać Twoje
 Koszty przedsięwzięcie
di i i
 Podatki  Np.
p SWOT,, analiza wrażliwości
 Bilans
 Aktywa i pasywa
 Przepływy środków pieniężnych
 Dz. Operacyjna, Inwestycyjna, Finansowa 33 34

7) Raport oceniający
 Prezentacja wskaźników finansowych
 Potwierdzenie opracowania
p
 W jaki sposób i kiedy zwrócą się inwestorom włożone
pieniądze
 Pozytywne strony przedsięwzięcia, skrótowo szanse
ale i zagrożenia
 Inwestorzy z reguły czytają jako pierwszą
 Klamra opracowania i przedstawienie wniosków

35 36
 Zestawienia tabelaryczne dla prognoz
Zasady modelowania finansowego
finansowych
1
1. Uwzględnienie wszystkich istotnych aspektów działalności firmy i  Zestawienie założeń
wszystkie istotne przewidywane zdarzenia przyszłe  Plan produkcji (usług) i przychodów ze sprzedaży
2. Okres analizy powinien obejmować lata, w których wartości  Plan kosztów
zmiennych
i hd decyzyjnych
j h można stosunkowo
k precyzyjnie
j i  Plan nakładów inwestycyjnych
przewidzieć  Plan źródeł finansowania nakładów inwestycyjnych
3. Model ppowinien ggenerować podstawowe
p sprawozdania
p  Plan kosztów finansowych
finansowe: rachunek zysków i strat, bilans, CF  Plan zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto*
4. Model powinien być dynamiczny – zmiana założenia lub inne  Plan amortyzacji
zmiennej powinna powodować przeliczanie prognozowanych  Plan rachunku wyników
sprawozdań  Plan bilansu
5. Model powinien uwzględniać zaobserwowane na danych  Plan rachunku przepływów pieniężnych
rzeczywistych zależności i trendy  Ocena efektywności
6. Poszczególne przychody i koszty powinny być modelowane  Analizy ryzyka projektu
osobno dla każdej działalności
37 38

Przygotowanie prognoz Sukces prognoz

Prognozy wpływające na decyzje: Najwierniejsze przybliżenie rzeczywistości
Narzędzie oceny projektu i zarządzania projektem
 Odpowiednie założenia,
 Konsekwentny układ 1. Doświadczenie
 Powiązanie z dostępnymi danymi historycznymi i 2. Jakość danych wejściowych i wyjściowych
rynkowymi
k i 3
3. Konstr kcja model
Konstrukcja modelu
 Elastyczne (nadające się do modelowania)  Przejrzysty, spójny, sparametryzowany
4. Konsekwencja
Ni b d d
Niezbędne dane:  Prognozy – nominalne – nominalna stopa
 Szacowanie sprzedaży, nakładów inwestycyjnych, dyskontowa
k
kosztów,
tó zapotrzebowania
t b i na majątek
j t k obrotowy
b t  Prognozy – realne (bez inflacji) – realna stopa
dyskontowa (bez inflacji)
netto, zewnętrzne źródła finansowania
5. Uwzględnienie zmian przepisów podatkowych i
 Wiarygodne planowanie podatkowe
 Wynikające z opisowej części studium 39 40
Założenia: Dobór stóp
Prognoza kosztów
procentowych i cen do projektu
 Stopa realna/nominalna:  Rozbicie na grupy
 Ceny realne – po skorygowaniu cen nominalnych o inflację.  Stałe, przyrastające inflacyjnie
Cena realna oznacza, że wartość towarów wyrażona jest w  Przyrastające w wyniku rozwijania działalności
cenach stałych. Stopa procentowa realna.
 Przyrastające
y ją wg g innych
y założeń: np. wzrost
 Cena zmienna – uwzględnia inflację. Analiza w cenach wynagrodzeń
zmiennych, wymaga stopy nominalnej.
 Równanie Fischera:  Stałe (względnie stałe)
(1+stopa nominalna)=(1+stopa realna)*(1+stopa inflacji)
 Zmienne
stopa nominalna =(1+stopa realna)*(1+stopa inflacji) – 1  Powiązanie kosztów i przychodów
stopa realna = (1+stopa nominalna) / (1+stopa inflacji) – 1

41 42

Wynagrodzenia i obowiązkowe
Kapitał obrotowy netto
obciążenia wynagrodzeń
 Kapitał obrotowy netto,
netto majątek obrotowy netto,
netto kapitał
pracujący
Składki
 Jest to część aktywów bieżących,
bieżących finansowana kapitałami
stałymi
Emerytalne (9,76%/9,76%)
 Jest to wartość majątku
ją obrotowego
g ((kapitału
p obrotowego
g
brutto), pomniejszona o stan zobowiązań krótkoterminowych
Rentowe (4,5%/1,5%) (bieżących)
Kapitał obrotowy netto może być obliczony w dwojaki sposób:
Chorobowe (pracownik 2,45%)  Według podejścia majątkowego:
 Kapitał obrotowy netto = aktywa bieżących – pasywa
Wypadkowe (pracodawca 1,8%) bieżące
 Według podejścia kapitałowego:
43 44

 Kapitał obrotowy netto = kapitał stały - majątek trwały

 Kapitał obrotowy netto
Kapitał obrotowy netto dodatni lub ujemy
KON = AO – ZB
Aktywa Pasywa Aktywa Pasywa
Aktywa Pasywa
Budynki, Budynki,
Budynki
Budynki,
Kapitał własny Kapitał własny
budowle, Kapitał własny
Aktywa trwałe budowle, budowle,
wyposażenie,
wyposażenie, wart. Kapitał stały wyposażenie,
wart
wart.
niematerialne i wart.
niematerialne i
prawne itp. niematerialne i Kredyty
Kredyty prawne itp. Kredyty
prawne itp. długoterminowe
długoterminowe KON długoterminowe
K it ł obrotowy
Kapitał b t Akt
Aktywa obrotowe
b t KON
(+)
Aktywa obrotowe (-) Zobowiązania
Zobowiązania
Zobowiązania bieżące bieżące
bieżące Aktywa
y obrotowe

Kapitał obrotowy netto Kapitał obrotowy netto

45
„dodatni” „ujemny” 46
 

Kalkulacja składników KON Zadanie

przychody ze sprzedaży
Należności =
liczba dni w roku
Na podstawie
N d t i poniższych
iż hddanychh ustal
t l zapotrzebowanie
t b i na kkapitał
it ł
obrotowy netto przedsiębiorstwa na koniec drugiego roku
działalności operacyjnej:
x cykl należności w dniach
 koszty
k t operacyjne
j 120 ttys. zł;
ł
 przychody ze sprzedaży 150 tys. zł;

koszty  3-letni kredyt

y inwestycyjny
y yj y w wysokości
y 25 tys.
y Euro,, spłacany
p y
Zapasy = x cykl zapasów w dniach na koniec okresu umowy, udzielony po kursie kupna dewiz
liczba dni w roku 3,98 zł/€; w dniu sporządzania kalkulacji kurs sprzedaży euro
4,20 zł/€;
 rotacja należności 24 dni;
koszty operacyjne  rotacja zapasów 18 dni;
ZB = x cykl ZB w dniach  rotacja zobowiązań 36 dni;
liczba dni w roku
Na koniec pierwszego roku działalności operacyjnej kapitał
obrotowy netto firmy wynosił 6 000 zł. Założenie: rok – 360 dni.

47 48
 Zmiany KON = KONt – KONt-1 Składniki nakładów - praktycznie
 Jeżeli
J ż li określimy
k śli kkapitał
it ł obrotowy
b t netto
tt w dwóch
d ó h okresach,
k h tto jjego  Teren zakładu
 Nabycie gruntu, wliczając wszystkie koszty nabycia
wzrost lub spadek oznacza strumień pieniądza przychodzącego
 Przygotowanie i uzbrojenie terenu
lub odchodzącego
ą g z firmyy
 R b t b
Roboty budowlano-inżynieryjne
d l i ż i j – roboty
b t na zewnątrz,
t budowle
b d l
 Wzrost KON - wydatek, który musi być sfinansowany
 Roboty budowlano-inżynieryjne — budynki
 Spadek KON - wpływ – zwolnienie środków pieniężnych  Zakład produkcyjny
 Do uwolnienia środków pieniężnych w firmie może przyczynić się:  Maszyny i urządzenia dla zakładu produkcyjnego
 spadek należności lub wzrost zobowiązań  Specjalne koszty montażu urządzeń
 Inspekcje i testy
 Firmom oczekującym na zapłatę zależy na skróceniu tego okresu,
 Zakład i urządzenia usługowe
ponieważ są zmuszane w skrajnych przypadkach do zaciągania
wysoko oprocentowanych kredytów  Wartości niematerialne
 K
Koszty
t techniczne
t h i
 spadek zapasów
 Projekt procesu i zakładu, podstawowe plany techniczne
 Wynik wzrostu sprzedaży  Obiekty czasowe niezbędne dla prowadzenia prac budowlanych
 Poprawa funkcjonowania zaopatrzenia  Inżynier nadzoru budowlanego: biuro itp
49 50

Składniki nakładów – praktycznie (2) Plan amortyzacji

 Inne koszty bezpośrednie realizacji projektu
 Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych/fizycznych
 Przygotowanie i wydanie dokumentów przetargowych na budowę  Amortyzacja jako kategoria ekonomiczna służy urealnianiu wartości
y yj y i innych
obiektów inżynieryjnych y obiektów zgodnie
g z podzielonym
y na początkowej
p ą j majątku
ją zaangażowanego
g g wp
produkcji,
j , do jjego
g wartości
etapy programem
bieżącej.
 Wydatki przedprodukcyjne
 Rachunek amortyzacji określa zmniejszanie wartości składników
 Opłaty za technologię lub patenty,
patenty prowizje dla pośredników
majątku trwałego w poszczególnych okresach obrachunkowych i
 Opłaty prawne i koszty ubezpieczenia
znajduje odzwierciedlenie w kosztach produkcji.
 Kapitał obrotowy
 Zapasy zgromadzone w trakcie etapu budowy  Standardowo przyjmuje się roczną stawkę amortyzacji budynków
 Surowce 2,5%, maszyn i urządzeń 10%, itd. (zgodnie z ustawą o pdop)
 Zaopatrzenie fabryczne  Istnieje możliwość wyodrębnienia środków trwałych nie związanych
 Części zamienne i zapasowe trwale z budynkiem i stosowania indywidualnych stawek amortyzacji.
 Wyroby

51 52
 Zasady dokonywania odpisów
Amortyzacja a zysk netto
amortyzacyjnych
 Amortyzacja
A t j jako
j k iinstrument
t t pomiaru
i zmniejszania
i j i wartości
t ś i początkowej
tk j 1
1. Od zaktualizowanej
kt li j wartości
t ś i początkowej
tk j składnika
kł d ik majątku
j tk
składników majątku trwałego uczestniczy w przenoszeniu tych zmian do będącego w posiadaniu i użytkowaniu podmiotu.

kosztów  ścisła
ś zależność
ż ść między zyskiem netto a amortyzacją. 2
2. Od miesiąca następującego po miesiącu
miesiącu, w którym składnik majątku
zostały przyjęte do użytkowania; nie nalicza się amortyzacji od
 Niedomiar kosztów amortyzacyjnych to powstanie zawyżonego wyniku
momentu zakupu do momentu faktycznego przyjęcia do używania.
finansowego, a zawyżony wynik finansowy to naliczenie obligatoryjnych 3. W równych ratach miesięcznych.
obciążeń – też zawyżonych – co powoduje odprowadzenie zawyżonego 4. Do końca miesiąca, w którym nastąpiło zrównanie wysokości
podatku dochodowego. umorzenia z wartością początkową lub w którym środek trwały
postawiono w stan likwidacji, zbyto bądź stwierdzono jego niedobór.
 Nadmiar odpisów amortyzacyjnych, to zmniejszenie wyniku
5
5. N k amortyzowania
Nakaz t i przez cały
ł okres
k posiadania
i d i środka
ś dk ttrwałego.
ł
finansowego
6. Od środków trwałych używanych sezonowo amortyzację można
 Czyli
y nieprawidłowości
p w określeniu odpisów
p p
powodują
ją p
przesunięcia
ę w obliczać tylko za okres ich użytkowania
użytkowania.
czasie wyników okresowych. 53 54

Amortyzacja cd..
cd Budżet projektu
 Metody:
 Liniowa
 Degresywna
Progresywna
g y Źródła Nakłady
=

 Jednorazowa finansowania inwestycyjne
 Amortyzowanie środków trwałych grupami
 Zakupy inwestycyjne i inwestycje
odtworzeniowe
dt i

55 56
Prognoza źródeł finansowania Prognoza koszów finansowych
 Udział własny  Korespondują
K d j z prognozą zewnętrznych
h źźródeł
ód ł
 Kapitały wniesione przez udziałowców, sponsorów finansowania:
 Grunt
 Odsetki od zaciągniętego kredytu
 Pokrycie kosztów projektu, dokumentacji, elementów
wyposażenia  Od wykorzystanej części kredytu
 Dopłaty do kapitału  Stawka referencyjna i marża
 Euribor, Libor, Wibor; 1M, 3M, 6M
 Kapitały podporządkowane
 Ryzyko projektu
 Zewnętrzne źródła finansowania
 Koszty prowizji
 Kredyty
K d t bankowe
b k
 Długoterminowe
 Przygotowawcza
 Budowa  Od zaangażowania
 Kapitalizacja odsetek  Od wcześniejszej spłaty
 Krótkoterminowe  Aranżacyjna
 Pożyczki  Agencyjna
 Dłużne papiery wartościowe 57  Ujemne różnice kursowe od kredytów 58

Kapitał własny vs
vs. kapitał obcy RZiS Bilans
RZiS, Bilans, CF
 Syntetyczne
S prognozy finansowe
f
 Wyniki historyczne i poprzednich prognoz

Wymogi:

 W jednolitej walucie
 Okres budowy i okres eksploatacji
 Identyczne okresy prognozy
 Zgodne z przepisami prawa (amortyzacja, podatki,
opłaty)
 Dane historyczne
59
 Benchmarking 60
 RZiS Bilans
RZiS, Bilans, CF – wymogi cd…
cd R h k zysków
Rachunek kó i strat
t t
 Ocena efektywności
O f kt ś i  Wykorzystywany do obliczenia dochodu netto lub
 Ocena płynności straty w danym roku.
 Analiza progu rentowności (BEP – break even point)  RZiS jest
j t zestawieniem
t i i przychodów
h dó i kkosztów,
tó
 Testy wrażliwości które musiały być poniesione dla osiągnięcia
przychodów w danym okresie
okresie.
 Rozwiązania techniczne – realne finansowo  RZiS jest powiązany z bilansem – wynik zwiększa
 Otoczenie społeczno-ekonomiczne
społeczno ekonomiczne, ekologiczne lub zmniejsza kapitały własne. Zysk nie podzielony
 Stałość założeń w założonym horyzoncie planowania zwiększa rezerwy kapitałowe kapitał zapasowy.
 Uzupełnienie
p wariantów i strategii
g p projektu
j – strategia
g
marketingowa, zakres projektu, zasoby, lokalizacja,
technologia, zdolności produkcyjne

61 62

Rachunek przepływów pieniężnych (1) Rachunek przepływów pieniężnych (2)

 Przepływy
p y y pieniężne
p ę dzieli się
ę według
g trzech rodzajów
j działalności
prowadzonej przez przedsiębiorstwa:  Płynność finansowa
 operacyjnej – obejmują podstawowe działania przedsiębiorstwa (zakup  dodatkowe informacji o sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, gdyż
i sprzedaż
d ż ttowarów,
ó usług
ł llub
b iinnych
h składników
kł d ikó majątkowych)
j tk h) uwzględnia rzeczywiste wpływy i wydatki środków pieniężnych,
pieniężnych
 inwestycyjnej – dotyczy zakupu lub sprzedaży składników majątku
ustalone zgodnie z zasadą kasową
g
trwałego  Ustalenie zmian, jakie nastąpiły w stanie środków pieniężnych
 finansowej – dotyczy operacji, które prowadzą do zmian wielkości i oraz na ile wynikały one z działalności operacyjnej,
struktury kapitałów zaangażowanych inwestycyjnej i finansowej przedsiębiorstwa
 Sprawozdanie
S d i z przepływu
ł śśrodków
dkó pieniężnych
i i ż h sporządza
d się
i na  Ma zapewnić
ape nić zsynchronizowanie
s nchroni o anie wpływów
pł ó i wydatków
datkó
podstawie:  Kalkulacja strumieni pieniężnych dla wyliczenia NPV i IRR
 bilansu  Przepływy finansowe – różnica w kalkulacji na potrzeby płynności
 rachunku zysków i strat
 danych ewidencji księgowej
 informacji dodatkowych
63 64
 Cash flow a rachunek zis Bilans
 Zestawienie ujmujące po lewej stronie majątek (aktywa), a po prawej
stronie kapitał (pasywa) organizacji, czyli źródła finansowania majątku.
wydatki nakłady
wpływy przychody Aktywa Pasywa
Środki
Ś trwałe Kapitały własne
Aktywa bieżące Zobowiązania długoterminowe
Płynność RziS Surowce, materiały, produkcja w Zobowiązania bieżące
t k zapasy
toku,
Zdolnośc do regulowania Rentowność – całoroczne
bieżacych zbowiazań przychody i koszty Środki finansowe
Krótkoterminowe papiery
wartościowe
Należności
Wpływ ≠ przychód zwrot nadpłaconego podatku, udzielony kredyt
Przychód ≠ wpływ należność nieuregulowana  Jedną z pozycji bilansu jest zysk, co umożliwia powiązanie bilansu z
Koszt ≠ wydatek amortyzacja drugim obowiązkowym sprawozdaniem - rachunkiem zysków i strat
Wydatek ≠ koszt spłata kredytu, wypłata z zysku (rachunkiem wyników).

 Seria prognozowanych bilansów pokazuje zmiany aktywów i pasywów

65
w okresie planowanym. 66

Spłata kredytu przy stałej racie Spłata kredytu przy stałych

kapitałowej płatnościach łącznych
 Wartość umorzenia (stała): U =S0/(n * m)  wartość umorzenia: Ui zmienna
 Wartość odsetek: Zi=Si-1 * r/m  Wartość odsetek: Zi=Si-1 * r/m
 Rata łączna: Ai=U+Zi  Rata łączna (stała): A
29
 A=U+ZU=A–Z
ce
Tysiąc

26

Tysiące
Odsetki (Z)
27
Rata kapitałowa (U) 24

1
25 22
11 n*m
23
20
 r 
18 1  n 
21
16
S0  A   m
19
14 rn
17 12

10
m
15
67 0 1 2 3 4 5 68
0 1 2 3 4 5
Rata kapitałowa (U) Odsetki (Z)
 Determinanty wyboru źródeł
O
Ocena opłacalności
ł l ś i projektu
j kt
finansowania
 dostępność
d t ść danego
d źródła;
ź ódł
Koncepcja standardowa: Koncepcja właścicielska:
 szybkość uzyskania środków;
 wielkość środków niezbędnych a możliwych do  parametry liczone dla całego  parametry liczone dla
zainwestowanego kapitału zainwestowanego kapitału
uzyskania;
y ;  w ocenie nie uwzględnia się tych własnego
 koszt kapitału własnego i koszt finansowania wpływów i wydatków, które  wyznaczana z uwzględnieniem w
związane są z finansowaniem przepływach pieniężnych
kapitałem obcym; inwestycji podlegających dyskontowaniu
 stopa dyskontowa na poziomie przepływów związanych z
 korzyści podatkowe wynikające z finansowania stopy zwrotu wymaganej przez finansowaniem
kapitałem obcym; wszystkich dawców kapitału (np
(np.  stopa dyskontowa na poziomie
WACC bez tarczy podatkowej) stopy zwrotu wymaganej przez
 ocena i zarządzanie ryzykiem finansowym - właściciela
możliwość
żli ść obsługi
b ł i dł
długu i spłaty
ł t zadłużenia
dł ż i z
69 70
generowanych przychodów;

Kalkulacja zysku netto Porównanie dwóch ujęć

EBITDA Ujęcie
Uj i standardowe
d d Ujęcie
Uj i właścicielskie
ł ś i i l ki
– amortyzacja Zysk netto Zysk netto
+Amortyzacja +Amortyzacja
= EBIT
+Odsetki -ZKON
– koszty
y finansowe -ZKON
ZKON -Nakłady
Nakłady inwestycyjne
= zysk brutto -Nakłady -(Spłata kredytu –
– (zysk brutto x T) inwestycyjne
y yj Zaciągnięcie
ąg ę kredytu)
y )
= zysk netto
=NFN= FCFF =NPN=FCFE
Stopa dyskontowa – stopa
Stopa dyskontowa – WACC
zwrotu z kapitału własnego
bez tarczy podatkowej

71 72
 Drugi wariant FCFF Wartość rezydualna
EBIT x (1 – T)
Przepływy Przepływy
y j
+ amortyzacja pieniężne projektu
Przepływy Przepływy
wynikające z
inwestycyjnego = + + wartości
– nakłady inwestycyjne (inwestycji nowej)
inwestycyjne operacyjne
rezydualnej
– zmiana kapitału obrotowego netto (NCF) projektu

= FCFF Rn 
FCFn
Rn 
FCFt 1
WACC WACC  g
 odzyskiwana jest w końcu okresu eksploatacji
Stopa dyskontowa = WACC z tarczą podatkową  FCF t+1 poziom wolnych przepływów gotówkowych w pierwszym roku
po wyraźnie oznaczonym okresie prognozy
 WACC średni ważony koszt kapitału
 g oczekiwana stopa wzrostu wolnych przepływów
gotówkowych w nieskończenie długim okresie

73 74

Miary opłacalności inwestycji Metody statyczne (proste)

 Statyczne
 100 % 
Zn
 Rachunek porównawczy kosztów R 
I
 Rachunek porównawczy zysków
 Rachunek porównawczy stóp zwrotu
 Okres zwrotu nakładów
skumulowaneNCFn
 Dynamiczne Oz  n  12
NCFn 1
 NPV
 IRR
 MIRR

75 76
 Net Present Value – NPV
Zmodyfikowana NPV (MNPV)
Wartość bieżąca netto
N

 NCF  1  rei 
n N t
NCFt
NPV  
t
MNPV  t 1
 NCF
C 0
t  0 (1  rd ) 1  r N
t

gdzie:
N V 0
NPV  rei – przewidywana stopa reinwestycji przepływów,
 NCF0 – suma nakładów inwestycyjnych niezbędnych
do uruchomienia projektu,
NPV  max  N – liczba okresów trwania projektu,
 t – indeks czasu

77 78

Internal Rate of Return – IRR

Indeks rentowności
Wewnętrzna stopa zwrotu (1)
 NCF(+) – dodatnie n
NCFt
NPV  
przepływy pieniężne
() w t-tym okresie, 0
t  0 (1  IRR )
N t
NCFt
t  0 1  r 
t
 NCF(–) – ujemne
PI   N () przepływy pieniężne
NCFt
t  0 1  r 
t
w t-tym okresie, IRR > stopy
py dyskontowej
y j
 r – stopa dyskontowa
79 80
Internal Rate of Return – IRR Internal Rate of Return – IRR
Wewnętrzna stopa zwrotu (2) Wewnętrzna stopa zwrotu
1. przygotowanie tablicy przepływów pieniężnych
1
2. przyjęcie dowolnego poziomu stopy dyskontowej i

NPV1(i2  i1) zdyskontowanie przepływów netto dla przyjętego poziomu

stopy
t
IRR  i1  3. jeśli otrzymane NPV jest dodatnie, następne obliczenia

NPV1  NPV2
przeprowadza się dla wyższej stopy dyskontowej, aż do
osiągnięcia
i i i NPV ujemnego
j
4. wówczas IRR musi znajdować się między tymi dwoma
stopami dyskontowymi, czyli między:
Wady IRR: 5. stopą dyskontową (1) dla której NPV (1) jest min większe
od 0
- założenie o reinwestycji nadwyżek finansowych po a stopą dyskontową (2) dla której NPV (2) jest min
stałej stopie IRR większe
i k od
d0
- brak możliwości zastosowania do projektów 6. Ponieważ zależność między stopa dyskontową a NPV nie
jest linowa, jeśli różnica miedzy i1 i i 2 będzie zbyt duża,
nietypowych to formuła nie da realistycznych wyników.
81 82

Modified Internal Rate of Return – MIRR Modified Internal Rate of Return – MIRR
Zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu Zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu

 MIRR to wewnętrzna stopa zwrotu, dla której

zdyskontowana
y wartość końcowa inwestycji
y j jjest
n

 CIF (1  r
t rei ) n t równa zaktualizowanej wartości nakładów
inwestycyjnych.
y yj y Przy
y tym
y wartość końcowa to
MIRR  n t 0
n
1 wartość przyszła nadwyżek finansowych netto
 COF (1  r
t 0
t dysk . ) t generowanych
g y p przez p
projekt.
j
 MIRR>rd projekt akceptujemy
 MIRR<rd projekt odrzucamy
 MIRR=rd wymagane dodatkowe uzasadnienie o
pr jęci llub
przyjęciu b odr
odrzuceniu
ceni projekt
projektu
83 84
 Problemy decyzyjne Zadanie 1.
1
200 000 D
Dysponując
j następującymi
j iddanymi:
i
Rok 0 1 2 3 4
Z k netto
Zysk tt 00
0,0 23 600,0
600 0 31 200,0
200 0 43 600,0
600 0 40 000,0
000 0
150 000

Projekt A Amortyzacja 0,0 30 000,0 30 000,0 30 000,0 30 000,0

Cross-Over-Rate Projekt B
A-B Odsetki ,
0,0 4 500,0
, 3 000,0
, 1 500,0
, 0,0
,
100 000 Nakłady inwestycyjne 120 000,0 0,0 0,0 0,0 0,0
IRR A
NPV

49,75% Kredyt 45 000,0 0,0 0,0 0,0 0,0

N

IRR B Spłata kredytu 15 000,0 15 000,0 15 000,0 0,0

50 000
73,11%
Kapitał obrotowy
0 6 400 7 200 8 600 8 000
netto
0
określ efektywność projektu w ujęciu właścicielskim zakładając, że

0%

4%

8%

2%

6%

0%

4%
0%

4%

8%

%
koszt kapitału własnego wynosi 25% oraz stopę reinwestycji
12

16

20

24

28

32

36

40

44

48

52

56

60

64

68

72

76

80

84

88

92

96
10

10

10

11

11

12

12
IRR ((A-B))
27,72% d h d 10%
dochodu 10%, przy użyciu
i następujących
t j h miar:
i okres
k zwrotu
t zwykły
kł
-50 000

Stopa dyskontowa
85
i zdyskontowany, NPV, MNPV, PI, MIRR 86

Odpowiedzi do wariantu dla:

Zadanie 2.
2
FCFF FCFE
OZ 2 lata i 1 m-c OZ 2 lata Zdecyduj, który projekt jest lepszy i powinien być przyjęty do
realizacji. Odpowiedź uzasadnij odpowiednią miarą oceny
y j stosując
inwestycji, ją koszt kapitału
p w dwóch wariantach 25% i 20%.
ZOZ 2 lata i 10 m-cy
m cy ZOZ 2 l i 9m
9

NPV 43 807,0 NPV 38 020,0

, Rok Projekt A Projekt B

MNPV 23 338,0 MNPV 19 745,5 0 -1 200 -1 200

1 500 -200
200
PI 1,37 PI 1,51
2 900 800
IRR 37 1%
37,1% IRR 47,9% 3 -200 1 200
MIRR 25,4% MIRR 32,5%
, 4 1 100 800
87 88
 Ocena ryzyka projektu Etapy statystycznejj analizy
li ryzyka
k
 Analiza progu rentowności n

 Jaka jest minimalna cena sprzedaży do zrównania przychodów i kosztów 1. Oczekiwana wartość salda
przepływów pieniężnych
E (t )   CF
i 1
i  pi
 Margines bezpieczeństwa z uwagi na zmiany ceny
n
 Analiza wrażliwości
 Określa margines możliwych do zaakceptowania odchyleń podstawowych
2. Oczekiwana wartość zdyskontowana
netto E(NPV)
E ( NVP )   E (t )
i 1
i  ai
parametrów
t ó projektu
j kt w stosunku
t k do
d przyjętych
j t h założeń
ł ż ń n
 Wypływ zmiany przychodów, kosztów, nakładów na zmiany NPV, IRR,
DSCR
3. Obliczane wariancji przepływów
pieniężnych
V CF   (CF
i 1
i  E (t ) i ) 2  p i

 Analiza SWOT n
 Podsumowanie analizy 4. Ustalenie odchylenia standardowego S NPV  
t 0
V CF  a i
 Wspomaganie procesu decyzyjnego
5. Szacowanie współczynnika
S NPV
 SW: Marketing, Finanse, Walory funkcjonalne i użytkowe, Organizacja i
zarządzanie
ą
zmienności CV NPV 
E ( NPV )
 OT: Otoczenie marketingowe, Otoczenie prawno polityczne, Otoczenie 89 90
techniczne, Ekologia, Otoczenie społeczne

Premia za ryzyko jako funkcja

Interpretacja ryzyka współczynnika zmienności
Współczynnik Premia za ryzyko Stopa %
 Ocena bezwzględna: E(NPV)0
zmienności (punkty procentowe)
 Ocena względna:
gę
0001
0.0-0.1 0 i
 Odchylenie standardowe: o ile średnio wartość
zdyskontowana NPV ocenianego projektu może się 0.1-0.3 1 i+1
odchylać od oszacowanej wartości oczekiwanej
E(NPV). 0.3-0.5 3 i+3
 Współczynnik zmienności: określa ile ryzyka
0.5-0.7 6 i+6
przypada na jednostkę wartości oczekiwanej NPV.
 Racjonalne
j inwestowanie zmierza ku minimalizacjij 0.7-0.9 10 i+10
współczynników.
0.9-1.1 15 i+15

1.1-1.4 22 i+22
91 92
Bibliografia:
 W Behrens,
W. B h PM H
P.M. Hawranek:
k Poradnik
P d ik przygotowania
t i
przemysłowych studiów feasibility. Wydawnictwo UNIDO,
Warszawa 1993.
 T Czerwińska,
T. C iń k E E. N
Nawrocka,
k M M. RRymarzak, k K
K. SSzczepaniak,
i k
D. Trojanowski, A. Wojewnik-Filipkowska: Inwestycje i
nieruchomości. Elementy teorii i praktyki, Fundacja Rozwoju
U i
Uniwersytetu
t t Gdańskiego,
Gd ń ki 2009
2009.
 K. Dziworska: Decyzje inwestycje przedsiębiorstw.
Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2000.
 L. Czechowski, K. Dziworska, T. Gostkowska-Drzewicka, A.
Górczyńska, E. Ostrowska: Projekty inwestycyjne,
finansowanie, metody i procedury oceny, ODDK 1996
 E. Ostrowska: Ryzyko projektów inwestycyjnych, PWE 2002
 J.Gajdka, E.Walińska: Zarządzanie finansowe, teoria i
praktyka, FRRP 2000
 E.F.Brigham, L.C. Gapiński: Zarządzanie finansami, PWE 93
2000