Raport "Pułapki inwestowania - 7 błędów, które odbierają Twoje zyski"

Minęło 10 lat i teraz podobny trend opanował

branżę inwestycyjną. Znowu informatyczna rewo-
lucja, komputery, przepływ informacji i świat finan-
sów rzekomo nie będzie już taki sam. Trochę

Zamiast wprowadzenia mnie to bawi, skoro nawet GPW wprowadziła

UTP, żeby umożliwić HFT na parkiecie w Warsza-
trochę o HFT, które wie, to mogę wam zagwarantować, że tak się nie
jest DEAD! stanie. Inwestowanie zawsze będzie takie samo,
tak jak i ekonomia, czy biznes, a nowoczesne
technologie mogą je jedynie ułatwić. W inwesto-
waniu chodzi bowiem o banalną rzecz, tanio ku-
pić i drogo sprzedać. Nic więcej! Rok 2013 poka-
zuje, że HFT i Algo Trading powoli traci na zna-

HFT, Algo Trading, Arbitraż Statystyczny, automa- czeniu i za jakiś czas może pozostanie 2 - 3 tu-

ty to pojęcia, o których słyszymy coraz częściej. zów na tym rynku. Pozostałe firmy inwestycyjne

Inwestorzy, zwłaszcza indywidualni, mogą my- albo się wycofają albo zginą śmiercią tragiczną!

śleć, że przez rozkwit automatycznego inwesto- Najlepiej chyba opisał to Matthew Philips w arty-

wania nie ma już dla nich na rynku miejsca. Wielu

twierdzi, że rynki się zmieniły i nigdy już nie będą
takie jak dawniej. Jak na to wszystko patrzę z dy-
stansu, to od razu przypomina mi się bańka inter-
netowa z 2000 roku. Wtedy też miała nastać
nowa ekonomia, a internet miał zmienić świat!
Dzisiaj wiemy, że internet jedyne, co zrobił to uła-
twił i przyspieszył wiele rzeczy, ale zasad nie
zmienił. Cały czas liczy się przede wszystkim
wartość - wartość dla klienta, dla rynku, dla inwe-
stora. Większość firm, które w okresie hossy in-
ternetowej brylowały na parkietach i ogłaszały
swoje imperialne plany, dawno już nie istnieje.
Okazało się bowiem, że ich produktów tak na-
prawdę nikt nie potrzebował, a swoje wyniki finan-
sowe napędzały sobie nawzajem.

© StrefaInwestorow.pl - Praktycznie o Inwestowaniu 2

Raport "Pułapki inwestowania - 7 błędów, które odbierają Twoje zyski"

kule How the Robots Lost: High-Frequency stratnych pozycjach i zbyt szybko realizujemy zy-
Trading's Rise and Fall. Ostatnio również amery- ski.
kański Bloomberg Businessweek uraczył nas
Niniejszy raport jest efektem badania, jakie zosta-
okładką, która najlepiej oddaje idę upadku HFT
ło przeprowadzone w połowie sierpnia. Zadaliśmy
i Algo Tradingu.
inwestorom pytania o to, co stoi na drodze ich zy-
sków, co im pomogło, a co przeszkodziło w osią-
Co z tego wynika dla inwestora
ganiu dodatnich stóp zwrotu. Na podstawie 1319
indywidualnego?
wypełnionych ankiet stworzona została mapa naj-
Tak jak internet ułatwił ludziom życie poprzez do- częstszych problemów, jakie wymienili uczestnicy
stęp do każdego miejsca na świecie za pomocą badania. Każdy z tych problemów opatrzyliśmy
kilku kliknięć, tak też rewolucja, nazwijmy ją HFT, najlepiej go ukazującym komentarzem jaki się po-
ułatwi życie inwestorom indywidualnym. Dzisiaj jawił w badaniu.
każdy z nas ma dostęp do takich samych narzę-
Niniejszy raport nie daje prostych rozwiązań, ale
dzi jakie mają traderzy w dealing roomach naj-
ma za zadanie pokazać najważniejsze problemy,
większych banków inwestycyjnych. Co więcej,
jakie stoją na drodze naszych zysków. Ma cha-
bez żadnego problemu możemy inwestować na
rakter lustra, które ukazuje nasze największe sła-
tych samych rynkach co oni. Kilka klików i mamy
bości i wskazuje jak można sobie z nimi radzić.
rachunek inwestycyjny, który umożliwia inwesto-
Oprócz moich sugestii pojawią się w nim także
wanie w USA. Mamy jednak nad nimi przewagę,
komentarze ekspertów, którzy będą się dzielić
w postaci dużo mniejszego kapitału. Jesteśmy
swoim doświadczeniem w tym zakresie. Poprosi-
przez to bardziej mobilni i elastyczni. Wbrew po-
łem dr Raimuda Shrieka, Pawła Szczepanika,
zorom rewolucja HFT, tak samo jak internetowa,
Grzegorza Zalewskiego i dr hab. Piotra Zielonkę
zjada swój ogon, a teraz my możemy z tego ko-
o skomentowanie poszczególnych zagadnień,
rzystać.
które na podstawie badania oceniłem jako naj-
ważniejsze. (bardzo dziękuję za cenny wkład
Dlaczego powinieneś przeczytać
każdego z Panów).
ten raport?
Zapraszam do lektury raportu, ponieważ jest on
Niniejszy raport koncentruje się na najbardziej za-
kwintesencją tego, co doskwiera inwestorom. Nie
wodnym czynniku w całym procesie inwestycyj-
mam co do tego wątpliwości, bo sami mi o tym
nym, czyli czynniku ludzkim. Tak niestety jest, że
powiedzieliście w ankiecie, za co serdecznie
najczęściej to my sami stoimy na drodze swoich
wszystkim uczestnikom dziękuję, zwłaszcza tym
zysków. Kombinujemy, jesteśmy niekonsekwent-
których komentarze pojawią się w tym raporcie.
ni, skaczemy z kwiatka na kwiatek, zimujemy na

© StrefaInwestorow.pl - Praktycznie o Inwestowaniu 3


Kilka słów o badaniu
i raporcie
Niniejszy raport został stworzony w oparciu
o wyniki badania, jakie zostało przeprowadzo-
ne przez serwis StrefaInwestor.pl w połowie
sierpnia 2013 roku. Badanie miało charakter
jakościowy i jego celem było odpowiedzieć na
pytanie co, dlaczego i w jaki sposób, stoi in-
westorom na drodze do zysków. W badaniu
wzięło udział 1319 osób, a pełnych odpowie-
dzi na wszystkie pytania udzieliła około poło-
wa uczestników.
W sumie zadane zostało inwestorom 17 pytań.
Bezpośrednio przedmiotu badania dotyczyło
8 z nich, a 9 miało za zadanie doprecyzować sy-
tuację w jakiej inwestorzy się znajdują (doświad-
czenie, wielkość posiadanego kapitału, czy odno-
tował zyski ze swoich inwestycji). Wypełniając an-
kietę uczestnicy wyrazili zgodę na anonimowe
wykorzystanie ich odpowiedzi w raporcie.
Raport składa się z siedmiu rozdziałów. Każdy
z nich dotyczy jednego z najczęściej pojawiają-
cych się w badaniu problemów, który stoi inwesto-
rom na drodze do zysków. Aby lepiej zobrazować
każdy z problemów, wybraliśmy jeden komentarz
uczestnika badania najlepiej pasujący do oma-
wianej kwestii.
© StrefaInwestorow.pl - Praktycznie o Inwestowaniu
Każda z odpowiedzi została przeze mnie sko-
mentowana. W subiektywny sposób staram się
pokazać jakie jest, moim zdaniem, sedno proble-
mu i w jaki sposób sobie z nim radzić. Oprócz
mnie każdy problem omawiają zaproszeni przeze
mnie do współtworzenia raportu eksperci, wśród
których znaleźli się:
dr hab. Piotr Zielonka
Profesor nadzwyczajny SGGW, zajmuje się psy-
chologią ryzyka oraz finansami behawioralnymi.
Prowadził badania dotyczące fizjologii mózgu
przy współpracy z Centrum Medycyny Doświad-
czalnej i Klinicznej PAN. W 2011 roku wydał
książkę pod tytułem „Giełda i psychologia”. Od
wielu lat kieruje studiami podyplomowymi „Psy-
chologia biznesu dla menedżerów” na Akademii
Leona Koźmińskiego w Warszawie.
dr Raimund Schriek
Wykładał oraz prowadził badania naukowe na
różnych Uniwersytetach (biochemię, prace ba-
dawcze nad stresem, neurobiologię, bromatolo-
gię). Wiele lat zarządzania wiedzą oraz doświad-
czenia w pracy, w roli prezesa międzyuniwersy-
teckiej sieci, doprowadziły go do świata finansów.
Autor wydanej w języku niemieckim książki na te-
mat finansów behawioralnych i inwestowania na
giełdzie (Besser mit behavioral Finance). Jest jed-
nym z najbardziej wziętych prelegentów na finan-
sowo-naukowych eventach w kraju oraz poza
jego granicami. Opracował on edukację online,
która zrealizowana została przez giełdę Stuttgart
i znane banki, brokerów oraz emitentów. Raimund
Schriek jest ponadto mówcą na wielu seminariach
4
Raport "Pułapki inwestowania - 7 błędów, które odbierają Twoje zyski"

dotyczących takich obszarów jak trading oraz roz- Magister inżynier zarządzania, ze specjalizacją w
wój osobowości inwestora. dziedzinie rynków kapitałowych. Były pracownik
dealing roomu jednego z wiodących banków. Za-

Grzegorz Zalewski łożyciel i redaktor naczelny serwisu StrefaInwe-

storow.pl, który prowadzi nieprzerwanie od 2007
Jest obecny na rynkach finansowych od 1993 roku. Współtwórca narzędzia dla inwestorów gieł-
roku. Pracował jako analityk, a później jako szef dowych – skanera rynku giełdowego Sindica-
działu analiz w Gazecie Giełdy Parkiet. Pracował tor.net. Organizator i wykładowca na konferen-
jako analityk oraz zarządzający portfelem akcji cjach Skuteczny Inwestor, odbywających się co
w TFI DWS. Prowadzi szkolenia, dotyczące ryn- roku, począwszy od 2008 r.
ków finansowych (instrumenty pochodne, syste-
my transakcyjne, psychologia inwestowania
i inne) dla inwestorów indywidualnych oraz insty-
tucjonalnych. Założyciel Wydawnictwa Linia, które
specjalizuje się w wydawaniu książek dla inwe-
storów. Od 2006 roku ekspert Domu Maklerskie-
go BOŚ SA. W 2010 roku Zarząd Stowarzyszenia
Inwestorów Indywidualnych przyznał mu honoro-
we członkostwo w SII, za szczególny wkład
w edukację środowiska inwestorskiego.

Paweł Szczepanik

Paweł Szczepanik to doświadczony analityk tech-

niczny, makler papierów wartościowych od 1993
roku z uprawnieniami doradczymi, wykładowca
prowadzący szkolenia w firmie Szkolenia z Inwe-
stycji Giełdowych. Absolwent Szkoły Głównej
Handlowej w Warszawie.

Paweł Biedrzycki

Aktywny inwestor giełdowy, przede wszystkim na

rynku akcji polskich. Posiada 11-letnie doświad-
czenie, głównie z polskiego rynku kapitałowego.

© StrefaInwestorow.pl - Praktycznie o Inwestowaniu 5

Raport "Pułapki inwestowania - 7 błędów, które odbierają Twoje zyski"

częściej nie następowało. Ja mimo to cierpli-

wie czekałem, usprawiedliwiając się, że jest to
jedynie niezrealizowana strata. Kurs dalej opa-
Błąd 1: Utopione koszty dał, powiększając w ten sposób moją stratę
z 10% do 20% a potem 30%.

Ze stratą jest jak z wpadaniem do studni, im głę-

biej wpadasz tym trudniej się z niej wydostać.
Czysta matematyka najlepiej odwzorowuje zasa-
dę działania „śliskiego dołka”:
Co aktualnie najbardziej frustruje Pana (Panią)
w inwestowaniu? Co najbardziej Pana (Panią) • Jeżeli pozwolisz sobie na 10% stratę to,
denerwuje lub przeszkadza w inwestowaniu?
aby wrócić do punktu wyjścia musisz od-
robić 11%.
Chyba sam sobie przeszkadzam, niejednokrotnie
robiąc na przekór panującym trendom. Nie po- • 20% strata wymaga odrobienia 25%, aby
trafię wyjść z akcji które mają stratę w moim powrócić do punktu wyjścia.

portfelu 40, 50% licząc że kiedyś to odrobią.

• Jeżeli stracisz 40%, musisz zarobić 67%,
żeby wrócić do punktu wyjścia.

Krzysztof, na rynku od ponad

• 50% strata wymaga 100% zysku, aby po-
10 lat. Inwestowanie na gieł-
wrócić do punktu wyjścia.
dzie kojarzy mu się z: balan-
sowaniem na linie.
• Jeżeli stracisz 90% to już praktycznie mo-
11:41. 22 sierpnia 2013
żesz zapomnieć o pieniądzach, bo powrót
do punktu wyjścia wymagać będzie 900%
stopy zwrotu, co na giełdzie jest rzadko-
Pamiętam jak kilka lat temu, rozpoczynając ścią.
swoją karierę giełdową, wręcz w książkowy
sposób cierpiałem na typowy syndrom po- Gdzieś kiedyś przeczytałem, że inwestor sukcesu
czątkującego inwestora. Kiedy ponosiłem musi pokochać straty i znienawidzić zyski. Musi-
stratę na jakiejś spółce, wydawało mi się, że my nauczyć się szybko realizować straty. Jak tyl-
dopóki nie sprzedam akcji, ta strata jest wirtu- ko się pojawi minus 5%, czy minus 7%, to musi-
alna. Liczyłem, że kurs odbije w górę, żeby od- my zamykać pozycję. Niestety to nie jest takie
sprzedać posiadane akcje, co oczywiście naj- proste. Badania pokazują, że kiedy dowiadujemy
się o stracie masz mózg reaguje na nią w taki

© StrefaInwestorow.pl - Praktycznie o Inwestowaniu 6

Raport "Pułapki inwestowania - 7 błędów, które odbierają Twoje zyski"

sam sposób, jak na wbicie szpilki w palec. Strata

jest dla nas tożsama z bólem fizycznym. Musimy
się nauczyć go znosić tak samo jak sportowiec
znosi ból związany z ciężkimi treningami. Tylko
w taki sposób mamy szansę osiągnąć sukces.
KOMENTARZ EKSPERTA
dr Raimund Schriek
Efekt utopionych kosztów
dotyka zwłaszcza inwesto-
rów. Inwestorzy mają ten-
dencję do wydawania jesz-
cze większych pieniędzy na
stratną pozycję, np. poprzez uśrednianie strat
i tym samym zwiększanie zaangażowania i ry-
zyka. Jak najszybsza akceptacja stratnej transak-
cji i umiejętność zamknięcia pozycji, to prawdo-
podobnie jedna z podstawowych zasad inwesto-
rów sukcesu. Jest to jednak trudne, zwłaszcza
przy małym kapitale, inwestorzy z mniejszymi
zasobami ryzykują bowiem w każdej transakcji
więcej. Efekt utopionych kosztów to wyzwanie,
ale regularnymi ćwiczeniami można zreduko-
wać jego negatywny wpływ.
KOMENTARZ EKSPERTA
Grzegorz Zalewski
To jedna z najtrudniej-
szych tendencji do pokona-
nia – w końcu jeśli na jakiś
projekt przeznaczyliśmy
pieniądze to przyznanie się,
że trzeba będzie ów błędny projekt (np. inwe-
stycję) zaakceptować jest bezpośrednim przy-
znaniem się do błędu. Inwestorzy, szczególnie
ci na rynku akcji uwielbiają przekonywać siebie
samych, że dopóki nie zamkną inwestycji to
strata jest wyłącznie na papierze. To oczywiście
bzdura. Gdyby straty były wyłącznie na papie-
rze, to można by wyrzucić do kosza wszelkie
zasady księgowości, bo np. fundusze wyceniały-
by swoje portfele według cen nabycia.

© StrefaInwestorow.pl - Praktycznie o Inwestowaniu 7


Błąd 2: Brak planu
i konsekwencji
Co aktualnie najbardziej frustruje Pana (Panią)
w inwestowaniu? Co najbardziej Pana (Panią)
denerwuje lub przeszkadza w inwestowaniu?
Brak wytrwałości w stosowaniu przyjętej (po-
stanowieniem własnym) strategii inwestowania.
Zmienność nastrojów - własnych, ale także zbio-
rowych na giełdzie.
Bogusław, na rynku
od ponad 10 lat.
18:33, 22 sierpnia 2013
Inwestowanie to bez wątpienia jedno z najbar-
dziej konkurencyjnych zajęć na świecie. Każ-
dy chciałby być inwestorem! Zamiast chodzić
do pracy wolałby tu coś kupić, tam sprzedać
i żeby z tego tytułu spływały na konto pienią-
dze. Regularnie oczywiście! Z racji tego, że
jest to atrakcyjne i pozornie łatwe, nie może
być jednak proste. Gdyby tak było, to nikt by
nic nie robił oprócz inwestowania. Świat by
stanął, a każdy człowiek bębniłby tylko w kla-
wiaturę. Klik, klik, klik, tu deal, tam deal
© StrefaInwestorow.pl - Praktycznie o Inwestowaniu
i w końcu wszyscy bylibyśmy milionerami.
Ta pozorna prostota wymaga od inwestora dużej
odpowiedzialności i wyrobienia w sobie świado-
mości, że nie wszyscy mogą zarabiać. Dlatego
też, moim zdaniem, plan jest najważniejszy
jeżeli chcesz, aby Twoje zyski były efektem tego,
co rzeczywiście robisz, a nie chwilowym przypad-
kiem. No chyba, że inwestowanie traktujesz jako
hobby. Pamiętaj jednak, że hobby kosztuje, a in-
westowanie to bardzo kosztowna rozrywka, dużo
droższa od nurkowania, golfa czy tenisa.
Dobry plan inwestycyjny powinien zawierać:
• Cel jaki chcesz osiągnąć, w krótkim i dłu-
gim terminie (miesiąc, rok, itd).
• Zaangażowanie kapitału w pojedynczej
transakcji.
• Maksymalna strata kapitału na jednej po-
zycji.
• Maksymalne obsunięcie kapitału.
• Polityka działania w przypadku wcześniej-
szej realizacji planu rocznego.
• Strategia inwestycyjna (jak inwestujesz,
jaką techniką, jak analizujesz rynek).
• Plan organizacji pracy (co i kiedy robisz,
jako inwestor).
• Dziennik inwestycyjny (miejsce, w którym
notować będziesz swoje transakcje i wnio-
ski, które z nich płyną).
8
Raport "Pułapki inwestowania - 7 błędów, które odbierają Twoje zyski"

KOMENTARZ EKSPERTA często tym, że inwestorzy nie widzą relacji po-

Paweł Szczepanik
między wybraną strategią inwestycyjną, a wła-
sną motywacją, celami czy życiowymi obowiąz-
Nie wierzymy w naszą
kami.
strategię, bo nie zarobili-
śmy na niej wystarczająco
dużo, aby jej zaufać. Ska-
kanie z „kwiatka na kwia-
tek”, dziś gram na RSI, jutro na średnie, a poju-
trze na Ultimate, bo płaci „9 razy na 10” zabija
inwestorów. W strategię uwierzymy, kiedy zo-
baczymy, że zarabiamy. Wniosek: dajmy sobie
czas na testy i albo daną strategię odrzucamy na
zawsze albo ją akceptujemy.

KOMENTARZ EKSPERTA
dr Raimund Schriek

Zdecydowanie, są dowody
– także wśród moich klien-
tów – świadczące o tym, że
wielu inwestorów nie po-
siada strategii dopasowa-
nej do siebie. Zazwyczaj brakuje odniesienia do
zachowania rynku, zwłaszcza do jego zmienno-
ści. Strategie, które są opisywane w książkach
i artykułach są wielokrotnie wdrażane przez in-
westorów w życie, bez dostosowania jej do wła-
snej sytuacji życiowej. Jest to spowodowane

© StrefaInwestorow.pl - Praktycznie o Inwestowaniu 9


Błąd 3: Brak cierpliwości
Co aktualnie najbardziej frustruje Pana (Panią)
w inwestowaniu? Co najbardziej Pana (Panią)
denerwuje lub przeszkadza w inwestowaniu?
Fakt, że nie każdy dzień będzie zakończony
wzrostem wartości kapitału.
Piotr, na rynku od ponad 5 lat.
Inwestowanie na giełdzie koja-
rzy mu się z: łowieniem ryb.
16:48, 22 sierpnia 2013
Brak cierpliwości to odwieczny problem inwe-
stora. Wszyscy inwestorzy już się śmieją
z tego jak się im powie, że trzeba ciąć straty
i pozwolić zyskom rosnąć! Tyle, że w praktyce
mało kto to robi. Wiemy już dlaczego inwesto-
rzy nie tną strat, bo sprawia im to ból. Teraz
możemy poruszyć temat braku umiejętności
wytrzymywania zysków. Ten aspekt ludzkiej
natury również został dokładnie przebadany
i okazuje się, że nasz mózg na zysk reaguje
zupełnie odwrotnie niż na stratę.
Przeprowadzone badania potwierdzają, że zaro-
bienie dwa razy po 10% sprawia człowiekowi
większą przyjemność niż raz 20%. To irracjonal-
© StrefaInwestorow.pl - Praktycznie o Inwestowaniu
ne, ale tak działa nasz mózg. Każdy zysk, nawet
mały, sprawia, że w naszym organizmie wydziela
się endorfina (hormon szczęścia). Zatem im wię-
cej razy to się nam przytrafi, tym nasz organizm
odczuwa większą przyjemność. Niestety nie jest
to korzystne dla wyceny naszego konta inwesty-
cyjnego. Zasady matematyki pokazują bowiem,
że w górę kurs spółki może rosnąć teoretycznie
w nieskończoność, a w dół zaledwie 100%.
W praktyce okazuje się, że ucinanie strat i pozwa-
lanie zyskom rosnąć jest sprzeczne z naturą czło-
wieka i dlatego jest to tak trudne.
Innym aspektem tego, że cierpliwość jest kluczo-
wym czynnikiem w inwestowaniu jest sam cha-
rakter trendów rynkowych. Kiedyś przeprowadzi-
łem analizę trendów na indeksie WIG w latach
2002 - 2011. Wyniki powaliły mnie na kolana. Na
ich podstawie sformułowałem giełdową zasadę
Pareto 5/100. Mówi ona, że za 100% ruchu hossy
lub bessy odpowiada 5% najbardziej wzrosto-
wych lub spadkowych sesji. Rzeczywiste dane
pokazują, że cały trend rozgrywa się tylko
w tych 5 - 10% czasu - reszta to niekończący
się trend boczny, na którym nic nie można za-
robić. Dlatego właśnie tak istotną rzeczą jest
umiejętne rozpoznawanie trendu na rynku. Kiedy
go już rozpoznamy, to musimy się jego trzymać,
bo wystarczy, że przegapimy te 5% kluczowych
sesji i niestety nic nie zarobimy. Pamiętaj, w inwe-
stowaniu, tak jak w polowaniu, cierpliwość to pod-
stawa.
10
Raport "Pułapki inwestowania - 7 błędów, które odbierają Twoje zyski"

KOMENTARZ EKSPERTA nują transakcji. Niestety tego trzeba się na-

dr Raimund Schriek
uczyć. Czekanie na realizacje założonych wa-
runków to jedna z najtrudniejszych rzeczy
Wielu uczestnikom rynku
w tradingu.
brakuje cierpliwości i po-
wściągliwości. Roczne zyski
inwestora wynoszące 72R
(R=ryzyko) odpowiadają
wzrostowi jego środków o 72%. Jeżeli zatem na
rachunku znajduje się 40 000 PLN (przy stopie
ryzyka 400 PLN za transakcje) to zysk wyniesie
28 800 PLN. Ważne, aby inwestorzy skupili się
na wynikach miesięcznych i rocznych, a nie na
konkretnej transakcji. Wtedy wyzwaniem w ta-
kiej sytuacji jest osiąganie zysku w wysokości
6R miesięcznie, co jest całkowicie realne.

KOMENTARZ EKSPERTA
Grzegorz Zalewski

Wielu inwestorów zaczyna

działać już w chwili, gdy
na rachunku znajdą się
pieniądze. A to dobry mier-
nik tego czy są w stanie za-
stosować się do jakiegoś, choćby minimalnego
planu ustalonego wcześniej. Np. określili sobie
cenę zakupu i wybrali spółkę. Co z tego, jak
„gotówka ich tak parzy”, że natychmiast doko-

© StrefaInwestorow.pl - Praktycznie o Inwestowaniu 11


Błąd 4: Chciwość i poczucie
uciekającej okazji
Co aktualnie najbardziej frustruje Pana (Panią)
w inwestowaniu? Co najbardziej Pana (Panią)
denerwuje lub przeszkadza w inwestowaniu?
Najbardziej frustrują mnie niewykorzystane
okazje, kiedy byłem już na rynku, ale wyszedłem
z niego za szybko i nie pozwoliłem mu się "roz-
winąć" i dojść do spodziewanego przeze mnie
poziomu.
Patryk, na rynku od
ponad 1 roku. Inwestowanie
na giełdzie kojarzy mu
się z: polowaniem.
12:59. 24 sierpnia 2013
Właściwie wszystko w tym temacie powiedzie-
li eksperci, których poprosiłem o komentarz.
Dodam tylko jedną ważną rzecz. Inwestowanie na
giełdzie jest właściwie pozbawione jakichkolwiek
ograniczeń i to jest chyba najlepsze w tym bizne-
sie. W normalnym życiu, kiedy wiemy, że jest ja-
kaś biznesowa okazja lub dobra praca w innym
krańcu Polski lub Europy, to musimy podporząd-
© StrefaInwestorow.pl - Praktycznie o Inwestowaniu
kować całe swoje życie, aby z niej skorzystać.
W inwestowaniu okazje pojawiają się cały czas
i wystarczy kilka kliknięć, aby z nich skorzystać.
Trzeba tylko niczego nie żałować i uzbroić się
w cierpliwość, bo okazja znowu się pojawi, trzeba
być tylko na nią przygotowanym.
KOMENTARZ EKSPERTA
dr hab. Piotr Zielonka
Ludzie w krótkim terminie
bardziej żałują błędnego
działania niż straty okazji.
W długim terminie sytuacja
ulega odwróceniu: bardziej
żałujemy tego, czego nie zrobiliśmy w przeszło-
ści, a mogliśmy zrobić.
KOMENTARZ EKSPERTA
Paweł Szczepanik
Wypowiedź uczestnika ba-
dania oznacza, że inwestor
lubi szybkie transakcje
i gra na krótkie odcinki. To
nic złego. Należy szukać ko-
lejnej okazji. Problemem jest oczywiście fakt li-
czenia zysków, których nie zarobiliśmy. Trudno
się tego oduczyć. Proszę pomyśleć, że na gieł-
dzie jest 400 spółek i zawsze któraś będzie lep-
sza. Także ktoś wczoraj wygrał w Lotka, a ktoś
12
Raport "Pułapki inwestowania - 7 błędów, które odbierają Twoje zyski"

w kasynie w Gdańsku trafił numer w ruletę. Też z tymi silnymi emocjami, tak aby być w stanie,
im zazdrościmy? Nie. Ale dostajemy szału, że bez dodatkowych obaw, inwestować konse-
akcje, które sprzedaliśmy z zyskiem 30% poszły kwentnie i skutecznie.
jeszcze 20% w górę. Mimo że zarobiliśmy jeste-
śmy załamani i niezadowoleni. Kiedy to czyta-
my śmiejemy się, że można tak się zachować.
Tylko, że w realu każdy z nas zachowuje się tak
samo.

KOMENTARZ EKSPERTA
dr Raimund Schriek

W inwestowaniu nie ma de
facto straconych okazji,
ponieważ rynki stwarzają
nowe możliwości praktycz-
nie w każdym momencie.
Być może w retrospekcji inwestor może uznać
jakąś sytuację za straconą okazję, ale nawet
wtedy ta ocena jest prawidłowa w 50% przypad-
ków. Inwestor powinien uczyć się z przeprowa-
dzonych transakcji (zarówno tych udanych, jak
i nieudanych), ale nie powinien żadnej z nich
żałować i zamartwiać się z ich powodu. Inwe-
storzy mają często tendencję do wiązania danej
transakcji z wieloma uczuciami i przeczuciami,
jakie jej towarzyszyły. Najważniejszym zada-
niem inwestora jest zatem poradzenie sobie

© StrefaInwestorow.pl - Praktycznie o Inwestowaniu 13


Błąd 5: Strach przed stratą
i ponoszeniem ryzyka
Co aktualnie najbardziej frustruje Pana (Panią)
w inwestowaniu? Co najbardziej Pana (Panią)
denerwuje lub przeszkadza w inwestowaniu?
Najbardziej stresujący jest ciąg strat. Prowadzi
do stanu "apatii" i braku wiary w możliwość
dokonywania trafnych inwestycji.
Arkadiusz, na rynku od
ponad 3 lat. Inwestowanie
na giełdzie kojarzy mu
się z: halsowaniem.
19:11. 23 sierpnia 2013
O tym dlaczego strata nas tak dotyka pisałem
w rozdziale o efekcie utopionych kosztów. Nie
jest to jednak bezpośrednia przyczyna tego,
dlaczego się jej boimy. Badania badaniami, ale
ja mam na ten temat nieco inną teorię, wynika-
jącą z doświadczenia. Każdy kto przychodzi
na giełdę doskonale zdaje sobie sprawę
z tego, że bez ryzyka nikt nie pije szampana.
Problem jest w tym, żeby tego szampana choć
trochę skosztować zanim się straci ciężko za-
robione pieniądze. Boimy się strat dopóki nie
© StrefaInwestorow.pl - Praktycznie o Inwestowaniu
doprowadzimy do stanu, że na inwestowaniu
na giełdzie nie możemy już stracić.
Najlepiej to wyjaśnię jeżeli posłużę się przykła-
dem. Załóżmy, że rozpoczynasz swoją przygodę
z inwestowaniem z kwotą 50 tyś zł. Zakładając,
że jesteś inteligentny i pracowity oraz masz tro-
chę szczęścia od razu zarabiasz. Po dwóch la-
tach Twój rachunek sięga już 100 tyś zł. Jeżeli nie
skosztujesz tego jak smakuje szampan i nie wy-
płacisz kwoty którą wpłaciłeś (50 tyś zł), to cały
czas będziesz się bał. Kluczem do tego, aby uzy-
skać pewność w inwestowaniu jest doprowadze-
nie do stanu, gdy „gra się za pieniądze kasyna”
i nie ryzykuje się swoich pieniędzy, które zarobili-
śmy ciężką pracą.
KOMENTARZ EKSPERTA
Paweł Szczepanik
W przypadku daytradingu
jest łatwiej o tyle, że może-
my pograć na demo
i sprawdzić szybko, że na-
sza strategia jest dobra
albo zła. Trudno proponować symulację na ak-
cjach, gdzie transakcje mogą trwać po kilka ty-
godni. Jedyny sposób to wyjść z rynku na 2-3
lata i uczyć się, ćwiczyć i zapisywać transakcje.
Jeśli masz ciąg strat to nie graj, nie trać więcej.
Jeśli masz straty na portfelu około 50%, bo ku-
piłeś w szczycie hossy to: jeśli to są banki albo
spółki z WIG20 to czekaj, bo większość wróci.
Jeśli to są małe spółki, to nie ma dla ciebie ra-
14
Raport "Pułapki inwestowania - 7 błędów, które odbierają Twoje zyski"

tunku. Dobre fundamentalnie już odbiły, a te złe KOMENTARZ EKSPERTA

Grzegorz Zalewski
będą spadały dalej. Wiara, że Polimex, Bioton,
Perolinvest kiedyś odbiją jest ułudą i stawia nas
Po początkowych sukce-
w sytuacji bez wyjścia. Rada na przyszłość:
sach wcześniej czy później
10% w jedną spółkę maksymalnie. Trzeba mieć
następuje seria strat. Są
wyjątkowego pecha, by zbankrutowały wszyst-
one na tyle bolesne, że sama
kie akcje z Twojego portfela. Jak zbankrutują
pamięć o tym sprawia, że za-
dwie, to 20% na portfelu. Jak pozostałe 3 wzro-
czynamy się bać kolejnych transakcji. Zaczyna-
sną 100%, a 5 będzie na zero już masz zysk.
my działać asekuracyjnie, wąsko stawiamy sto-
Masz problem z wyborem właściwych spółek?
py, załamuje się nasz wcześniejszy plan. Nieste-
Graj indeks lub spółki wchodzące w skład in-
ty po raz kolejny – poza zmianą tych nawyków
deksu, bo... indeks nigdy nie zbankrutuje. Złe
niewiele możemy zrobić. Jeśli poddamy się lę-
spółki wypadają z indeksu np. Polimex, PBG,
kowi, to już na starcie przegraliśmy, bo będzie-
a wchodzą nowe, lepsze. Zawsze masz jakość
my bali się podjąć uzasadnionego ryzyka.
w portfelu. Jak ktoś jest słaby w analizie funda-
mentalnej i nudzą go raporty, to jedyny wybór.
Lubisz analizę fundamentalną, szukaj spółek.
Jednak skupowanie Polskiego Jadła, bo zoba-
czyłeś, że mają pierogi na stacji benzynowej nie
jest dobrym pomysłem.(sytuacja autentyczna).
Kupujesz Midasa po 13, bo okryłeś w czasie po-
dróży samolotem nogi głównego udziałowca
kocem, bo mu zmarzły i zdradził Ci sekret, że
będzie po 30 nie jest dobre (sytuacja autentycz-
na).

© StrefaInwestorow.pl - Praktycznie o Inwestowaniu 15


Błąd 6: Brak odpowiedniej
strategii inwestycyjnej
Co jak dotąd próbował(a) Pan(i) zrobić albo
robił(a), aby poprawić swoje wyniki inwestycyj-
ne? Co działało, a co nie?
Szukam metodologi odpowiadającej mojemu ty-
powi osobowości i skłonności do ryzyka. Nieste-
ty każda zmiana metodologi pociąga za sobą
kolejne straty i nie mogę się skoncentrować tyl-
ko na 1 z nich.
Szymon, na rynku od ponad
1 roku. Inwestowanie na
giełdzie kojarzy mu się
z: realizowaniem celów.
9:32. 23 sierpnia 2013
Uważam, że w zakresie strategii inwestorzy
popełniają najwięcej błędów. Oderwijmy się
jednak na chwilę od inwestowania i wyobraź
sobie, że planujesz budowę domu. Od czego
zaczynasz? Przeglądasz jakie są dostępne
młotki? Analizujesz jaka wiertarka ma najwięk-
szą moc? A może zastanawiasz się nad tym
w jakim modelu spodni roboczych będziesz
na budowie wyglądał najlepiej? Nie zrozum
© StrefaInwestorow.pl - Praktycznie o Inwestowaniu
mnie źle, ja też te błędy popełniałem. Zaczyna-
łem od lektury książek poświęconych forma-
cjom świecowym, potem były wskaźniki, geo-
metria rynku i tak dalej, i tak dalej. Koncentro-
wałem się na narzędziach, a nie strategii inwe-
stowania.
Żeby wybrać odpowiednią strategię inwestowania
przy której jesteśmy w stanie wytrwać musimy
wyjść od tego co posiadamy i co chcemy osią-
gnąć. W przypadku budowy domu określamy ile
mamy pieniędzy lub innych aktywów i wybieramy
miejsce, gdzie chcemy budować. Zanim kupimy
działkę robimy dokładne plany budynku, aby wy-
brać optymalne miejsce. Kupujemy materiały i do-
piero na końcu koncentrujemy się na samym wy-
borze narzędzi. Cały początkowy proces determi-
nuje to, czego potrzebujemy później.
W inwestowaniu jest dokładnie tak samo. Na po-
czątku musimy usiąść i spokojnie zastanowić się
ile posiadamy pieniędzy i co chcemy osiągnąć.
Jeżeli mamy 10 tyś. zł i chcemy osiągnąć 1 mln zł
w dwa lata, to wybór jest prosty: forex i mocny le-
war. Na 99,9% poniesiemy porażkę, ale w inny
sposób tego nie osiągniemy. Zawsze mamy przy-
najmniej minimalną szansę. Narzędzia to czysta
AT, wskaźniki, geometria bez zarządzania kapita-
łem.
Jeżeli posiadamy 150 tyś. zł i chcemy mieć 1 mln,
ale za 10 lat, to oczywiście wybierzemy akcje,
Trend Folowing podparty analizą fundamentalną
i śledzeniem rynku. Jeżeli będziemy zdyscyplino-
wani i konsekwentni, to na pewno nam się to uda.
W pierwszym przypadku, gdy posiadamy kapitał
10 tyś. zł i oczekujemy szybkich i dużych zysków,
16
Raport "Pułapki inwestowania - 7 błędów, które odbierają Twoje zyski"

musimy zaangażować 100% swojego czasu,

nale przez prawie pół roku. Założył, że hossa IT
a w drugim zaledwie 5%.
będzie trwała, dopóki z drzewa przed biurem
O ograniczeniu dostępnego czasu też warto pa- nie spadną liście. Czyli grał na pory roku. To, że
miętać. Musimy dokładnie określić posiadany ka- drzewo było całoroczne było jego pechem, ale
pitał, dostępny czas, perspektywę inwestycyjną dowodzi, że każda strategia jest dobra. Rada jest
i oczekiwany zysk. To kluczowe czynniki, jakie taka, by zacząć od początku. Stworzyć strategię,
musimy ustalić, aby dobrać odpowiednią dla sie-
ułożyć plan zarządzania pozycją, zrobić kilka
bie strategię inwestycyjną. Bez odpowiedzi na te
transakcji na małych kwotach i powoli odbudo-
pytania jedynie przypadkiem możemy trafić na
wywać swój system wiary.
odpowiednią dla siebie strategię inwestycyjną
przy, której wytrwamy długo. W przeciwnym razie
będziemy skazani na skakanie z kwiatka na kwia-
tek i łut szczęścia.
KOMENTARZ EKSPERTA
dr hab. Piotr Zielonka

KOMENTARZ EKSPERTA
Paweł Szczepanik Odpowiednia strategia in-
westycyjna oprócz strony
Odpowiedź uczestnika ba- merytorycznej powinna
dania pokazuje, że często uwzględniać akceptowalny
szukamy sposobu i święte- przez inwestora poziom
go Graala, który uczyni strat. Krótkowzroczne unikanie strat powoduje,
nas bogatym. W starych że niektórzy inwestorzy, bez względu na przyję-
czasach ludzie poświęcali życie, by z piasku ty horyzont inwestycyjny, śledzą non-stop wy-
zrobić złoto i umierali w biedzie. Każda strate- cenę swych aktywów i przejmują się nawet
gia jest dobra, jeśli będziemy stosować ją syste- chwilowymi wahaniami cen.
matycznie i wcześniej ją sprawdzimy. Znany mi
inwestor „Johnny Jezus” grał na kontraktach
polskich na ciśnienie atmosferyczne i zarobił
majątek. Potem przeszedł na obserwację pór
roku i analizę liści na drzewach. Szło mu dosko-

© StrefaInwestorow.pl - Praktycznie o Inwestowaniu 17


Błąd 7: Uleganie
zachowaniom stadnym
Co aktualnie najbardziej frustruje Pana (Panią)
w inwestowaniu? Co najbardziej Pana (Panią)
denerwuje lub przeszkadza w inwestowaniu?
Najbardziej frustruje mnie, że rynek nie jest ra-
cjonalny. Jest jak stado gołębi, kilka się ruszy
niepotrzebnie i wszystkie leeecąąą! Tak więc
nieco irytuje mnie, że często trzeba walczyć ze
sobą, aby powstrzymać się przed dołączeniem
do często dziwnych zachowań rynku. A jako
mała płotka muszę rozważniej decydować, kiedy
dołączać się do ruchu.
Bartosz, na rynku od ponad
1 roku. Inwestowanie na
giełdzie kojarzy mu
się z: bólem głowy.
12:48. 23 sierpnia 2013
Niestety, w większości przypadków rynek jest
racjonalny. Tylko w kluczowych momentach
zwrotnych się myli, aczkolwiek wtedy zawsze
wysyła sygnały ostrzegawcze. Musimy po pro-
stu zdobyć doświadczenie i uważnie słuchać,
jakie sygnały do nas wysyła. Jedna z najważ-
© StrefaInwestorow.pl - Praktycznie o Inwestowaniu
niejszych sentencji, jaką powinien sobie wypi-
sać każdy inwestor nad monitorem to: "Rynek
ma zawsze rację". Ciągłe inwestowanie na za-
sadzie kontrarialnej, przeciwnie niż myśli
większość, przypomina próbę ciągłego płynię-
cia w rzece pod prąd. Kluczem jest zmiana
myślenia i płynięcie zgodnie z panującym prą-
dem, a koncentrowanie się na wystających
z dna skałach i zakrętach, jakie na rzece za-
wsze się pojawiają.
Zarówno zasady matematyki (w górę rynek może
rosnąć w nieskończoność, a w dół spadać tylko
100%), jak również statystyka rynkowa (rynek
przez 80% czasu stoi bokiem, przez 15% czasu
rośnie, a 5% spada) preferują raczej giełdowych
optymistów. Znam wielu inwestorów, którzy już
nie inwestują, bo w 2008 roku uwierzyli w to, że
rynek będzie tylko spadał. Potem w każdych
wzrostach widzieli tylko okazję do gry na spadki.
Trzeba zapamiętać, że rynek ma zawsze rację,
bo tylko dzięki dyktowanym przez niego cenom
jesteśmy w stanie coś zarobić. Słuchajmy go i po-
dążajmy za nim, to naprawdę ułatwia inwestorowi
życie. Nie boksujmy się z nim, bo nigdy nie wy-
gramy.
18
Raport "Pułapki inwestowania - 7 błędów, które odbierają Twoje zyski"

KOMENTARZ EKSPERTA
dr hab. Piotr Zielonka

Rynek papierów wartościo-

wych nie stanowi rzeczywi-
stości „out-there”. Uczest-
nicy rynku swoimi decyzja-
mi wpływają na jego obraz.
Dlatego powszechne są samosprawdzające się
i samozaprzeczające sobie prognozy. Co więcej,
od czasu do czasu na skutek szerzącej się euforii
lub paniki, inwestorzy skłonni są do wykazywa-
nia zachowań stadnych.

KOMENTARZ EKSPERTA
Grzegorz Zalewski

Z zachowaniami stadnymi
wiąże się pewien paradoks.
Z jednej strony w punktach
zwrotnych zdecydowanie
warto działać przeciwko
większości. Ale jeśli rynek jest w silnym tren-
dzie, to należy robić właśnie to co większość.
Jak się tego nauczyć – być obserwatorem, a nie
tylko uczestnikiem. Nie poddawać się presji
opinii większości, ale dopóki na rynku jest
moda (czyli jest on w trendzie) to ją wykorzy-
stać ile tylko się da.

© StrefaInwestorow.pl - Praktycznie o Inwestowaniu 19

© Copyright by StrefaInwestorow.pl
Data: 23.06.2014

Tytuł: „Raport z badania: Pułapki

inwestowania - 7 błędów, które odbierają
Twoje zyski”

Pod redakcją: Pawła Biedrzyckiego

Skład: StrefaInwestorow.pl

Zezwala się na kopiowanie oraz dowolne rozprowadzanie niniej-

szej publikacji tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez wy-
dawcę. Zabrania się dokonywania jakichkolwiek zmian w zawarto-
ści publikacji bez pisemnej zgody jej wydawcy.

Serwis internetowy StrefaInwestorow.pl

WWW: StrefaInwestorow.pl
Adres e-mail: Pawel@StrefaInwestorow.pl

Wszelkie prawa zastrzeżone.

All rights reserved.