Professional Documents
Culture Documents
LAGOM P1 Haugen Eusebio
LAGOM P1 Haugen Eusebio
Sa artikulo ni Einar Haugen na “Dialect, Language, Nation” (1966), kaniyang binigyang diin
ang malaking kaugnayan ng wika sa paghubog ng nasyonalismo sa isang bansa. Pinatunayan niya
ito sa pamamagitan ng pagtalunton sa kasaysayan at mga sitwasyong pangwika na matatagpuan
sa mga itinampok niyang bansa. Layunin ni Haugen na mailahad ang mga hakbangin kung paano
maging istandardisado ang isang wika sapagkat naniniwala siya na ang wika at bansa ay
magkabuklod at ang isang bayang marangal ay mayroong sariling wika at sariling pagkakakilanlan.
Sinimulan niyang paghambingin ang mga terminong ‘wika’ at ‘dayalekto’ sapagkat
mayroong kalituhan at pagsasalasalabid sa pagpapakahulugan at paggamit ng dalawang
terminong ito. Sa pamamagitan ng pagsipat sa kasaysayan, nakita niya na ‘wika’ ang terminong
mas nauna at ang pinakamatandang patunay nito ay mula pa sa sa taong 1290. Ang terminong
‘dayalekto’ naman ay unang nakita sa panahon ng Renaissance na terminong hiniram mula sa
mga Griyego at kaniyang natuklasan mula sa The History of the World ni Sir Walter Raleigh na ang
tinutukoy nito ay ang ‘Aeolic Dialect’ at napatotohanan na ang sitwasyong pangwika sa sinaunang
Gresya ay ang pinagbatayan ng paggamit sa terminong ito para sa mga pasulat na uri ng panitikan.
Sa Gresya, walang umiiral na iisang Greek norm noong classical period kundi maliliit na
mga pangkat na nagkakaintindihan lamang ang mayroon. Ang ‘dayalekto’ para sa kanila ay hindi
sinasalita kundi ito ay tinuturing na iba’t ibang baryasyon ng pasulat na panitikan, ilan na sa mga
halimbawa nito ay ang Ionic para sa kasaysayan, Doric para sa awit, at Attic para sa trahedya. Sa
panahong ito, ipinapalagay na ang mga pasulat na dayalekto ay siya ring sinasalitang wika ng
bawat lugar na kanilang kinabibilangan, resulta nito ay hindi pagkakaisa. Ngunit sa pagdating ng
Hellenistic period na kung saan naging makapangyarihan ang Gresya at ang Athens ang naging
sentro ng kultura at administrasyon, nadebelop ang dayalekto nitong koine at tinanggap ito ng
mga mamamayan bilang wikang panlahat, dahil dito ay naisantabi ang pagkakaiba-iba ng mga
dayalekto upang bigyang daan ang pagpapaunlad sa kanilang komon na wika.
Naging batayan sa kung paano gagamitin ang mga terminong ‘wika’ at ‘dayalekto’ ang
pangyayari sa Gresya. Kung titingnan batay sa singkronikong pananaw sa kasaysayan, ang wika
ay maaaring mailapat sa pagkakaroon ng iisang pamantayang pangwika at kung batay naman sa
Myla Eusebio
Lagom: Haugen FIL 225
Myla Eusebio
Lagom: Haugen FIL 225
Myla Eusebio
Lagom: Haugen FIL 225
bubuo ng sarili nilang wika tulad ng Israel at Finland na siyang bumuo ng sariling wika batay sa
sagradong wikang nag-exist na sa kanila at hinugot na lamang sa kasaysayan, ngunit
kinakailangan nito ng isang masinsinang pagpaplanong pangwika at masigasig na
pagdodokumento sa mga polisiyang pangwika tungo sa istandardisasyon.
Makapangyarihan ang tungkulin ng pagsulat sa usapin ng istandardisasyon,
nasusuportahan nitong mapayabong ang oral na komunikasyon na siyang isang magandang
praktika upang mas mapaunlad pa ang wika at nagkakaroon ng manwal ang mga nais matuto ng
wika. Gayumpaman, iba-iba ang bigat at implementasyon ng istandardisasyon ng bawat bansa.
Sa huli, naglatag ng isang proseso si Haugen para sa mga bansa na nais bigyang solusyon
ang kanilang suliraning pangwika at para sa pagpapatatag ng kanilang pagpaplanong pangwika,
ang mga hakbang na ito ay nakabatay sa pangangailangan ng bansa, kung ito ba ay batay sa
lipunan o wika, at anyo o gamit.
Una ay kinakailangang dumaan sa proseso ng pagpili o seleksyon ang isang lipunan,
napakamasalimuot ng prosesong ito sapagkat hindi maiiwasan na makompromiso ang ibang wika
at mabigyan ng pabor ang mga tagapagsalita ng wikang napiling i-elevate o paunlarin. Dahil dito,
mungkahi ni Haugen na isaalang-alang ang mga importanteng salik tulad ng isang wikang
mayroong mas malaking potensyal na mapagbuklod-buklod ang pagkakaiba-iba ng mga
mamamayan, isang wika na mas madaling matutuhan ng nakararami, at isang wika na
pinakamabuti at makabubuti sa lahat. Matapos makapili ng isang wika, ay kailangan itong
mapaunlad sa pamamagitan ng kodipikasyon na kung saan magiging pino at solido ang istandard
ng wikang ito, halos walang babaguhin, at minimal lamang ang baryasyon nito sa anyo. Sa
pagpapaunlad ng wikang napili batay sa anyo sa pamamagitan ng kodipikasyon, kinakailangang
mapaunlad din ang gamit nito sa pamamagitan ng elaborasyon na kung saan dapat ito ay
naisasalin at mayroong kakayahang magsalin at huli, magiging matagumpay lamang ang isang
wikang napili kung ito ay tinanggap ng lipunan sa pamamagitan ng paggamit ng wikang ito upang
makilahok at magampanan ang tungkulin nila sa bansang kanilang kinabibilangan.
Myla Eusebio