SİNOLOJİYE GİRİŞ NOTLARI

1-) Sinoloji öncesi

Cengizhan bütün Asya'yı tek çatı altında topladığında ticaret ve temas artıyor. 13. yüzyılda Marco Polo Çin
hakkında yazılar yazıyor bunlar matbaadan önce ve okuma yazma azlığından 18. yüzyıla kadar pek okunmuyor.
Okunduğunda ise Çin çoktan değişmiş oluyor. Başka bir hanedanın eline geçmiş ve içe kapalı bir Çin'e dönüşmüş
oluyor.

2-) Sinoloji sonrası

Gasparde Cruz (rahip) : 1569'da Çin üzerine incelemeler

Juan Ganzales De Mendoza (İspanyol rahip) : Çin büyük krallığının tarihi 1585

Juan Cobo (rahip): Mingxin baojian tercüme etmiş 1592

Sinolojinin atası Matteo Ricci (Italyan rahip): Çin'de yaşamış biz sözlük hazırlamış.

Martino Martini: Çine tercümeler yapmış. Tatar tarihi 1654, Çin tarihi 1658

Ming hanedanlığı 1368-1644 izolasyoncu bir yönetim izlemişler.

1644de Mançular Çin hanedanı kuruyolar 1911'e kadar.

18 yüzyılda Fransız misyonerleri: Bouvet, Gerbillon, Fontaney visdelo, comte

3-)Sinolojinin gelişmesi
Matteo Ricci: civitler ve hıristiyanlığın Çine girişi üzerine 1615, baskısında ismi Çine Hristiyan ekspedisyonu

1623'ten sonra fransız cizvitleri ön plana çıkmış: Joachim Bouvet 1655- 1730, Gottfried Willhem Leibniz 1646-
1716

Cizvitler hakkında Avrupa'da tartışmalar Louis Lecomte nin Çin'in güncel durumu üzerine hatıralar 1696 ile iyice
arttı. Papa 1715 ve 1742'de cizvit karşılarının fikirlerinin arkasında durduğunu söyleyen fetvalar veriyor. Ayrıca
tanrı için tian ve şangdi kelimeleri yasaklanıyor. 1773'te cizvit kiliseleri yasaklanıyor.

Jean Joseph Marie Amiot: 1789'da Mançu sözlüğü, 1772 Savaş sanatı, 1779 Çin müziği, 1776 - 1814 Çinlilerin
tarih, bilim, sanat,görgü ve gelenekleri ile ilgili hatıralar (Pierre Martial Cibot ile birlikte)

Joseph Du Premare: Çince dilbilgisi

De Mailla: Çin genel tarihi (Ming devrine kadar anlatan ZINCHI TANGJIAN GANGMUN kitabının çevirisi)

Antoine Gaubil: Cengizhan ve Moğol hanedanı tarihi, Büyük Tang hanedanı devrinde Çin'in kronolojisi

4-) Misyonerlik dışı sinoloji

Joseph de Guignes: 1756-1758 Hunların Türklerin moğolların ve tatarların tarihi (bu kitabın Türkçeye tercümesi
1923-1925 yılları arasında Hüseyin Cahit Yalçın tarafından yapılmıştır)

Seraphin Couvreur: Çin dilinin klasik sözlüğü 1890

Lean Wieger: Çince karakterler 1890 (Bu kitap 2,3 yüzyıldan shuowen jiezi sözlüğünü esas alarak yazılmış.)

Henri Harvet: Sinolojik çeşitler 1892-1951 (70 kitap)

Çin dilinin büyük Ricci sözlüğü 13.500 Çince karakteri açıklıyor. 1949'dan beri Fransızların yapmış olduğu bir
proje 300.000 kelimeye ulaşıyor.

Ilk sinoloji bölümü Fransa'da1814, Rusya'da 1851, ingiltere'de 1876.

Ilk Çince sözlük napolyon'un emriyle 1813'te

Fransa'da sinoloji bölüm başkanı Abel Remusat: Çin gramerinin unsurları kitabını ve Faxian (Çinli Budist bir
seyyah) hakkında araştırmalar yaptı.

Henri Klaproth 1802de Asya dergisini çıkarıyor.

Hollanda'da 1781'de bilim ve sanat kurumu kuruluyor.

İngilizler adına kalkükada 1784 Bengal Asya derneği kuruluyor.

Fransa'da 1822 Asya derneği kuruluyor. Journal Asiatique dergisi çıkarılıyor.

1823 Londra Royal asiatic society derneği kuruldu. Journal of Royal asiatic society dergisi çıkarıldı.

Friedrich Hirth (Royal asiatic society'nin Kuzey Çin şubesi başkanı): Doğu batı ulaşım tarihi ve Avrupa hunları
çalışmaları vardır.

Stanislas Julien: Xuanzang'ın Batı bölgeleri hatıraları 1857-1858, Göktürkler hakkında Çince tarihi belgeler 1864

Afyon savaşı sonrası İngiltere'de Çin çalışmaları daha da önem kazandı.

James Legge: Çin klasikleri 1861-1872,

Çince'de 4 kitap 5 klasik adında bir külliyat vardır

4 kitap:

1-)daxue (büyük bilgi)

2-)zhongyang (orta yol doktrini)

3-) lunyu (konuşmalar)

4-) mengzi

5 klasik:
1-)shijing (şiirler-şarkılar klasiği)

2-)shujing/shangshu(belgeler klasiği)

3-)liji (töreler klasiği)

4-)yijing (değişimler klasiği)

5-)chunqiu (Bahar- güz klasiği)

Samuel Beal (budizm çalışmalarını başlatan kişi): Faxian ve songyun'ün seyahatlerini tercüme etti 1869,
Xuanzang'ın Batı bölgeleri kayıtlarını 1884'te yayımlamıştır.

Henry Yule: 1871 marka Polonun kitabı

Henry H. Howorth: moğolların tarihi 1876-188

T'oung Pao dergisi 1890 çıkaranlar: Gustave Schlegel ve Henri Cordier

Gabriel Devoria: İslam ve mani dini üzerine çalışmış. Çince'nin dışında Tangut, cürcen gibi yazı dilleri üzerine
çalışmış.

Dabryde Thiersant: Çin tıbbı ve Müslümanlık üzerine çalışmış.

Edward Biot: ekonomik konuları sinoloji ilk kez sokan ve üzerine çalışan kişidir. 1851de Zhouli'nin çevirisi
yapmıştır.

Çin araştırmaları kütüphanesi 1878-1924 yoları arası Henri Cordier tarafından başlatılmış.

Sven Hedin Seyahatleri:

İran-kaşgar seyahati 1890

Pamir-tarım havzası-Tibet seyahati 1893-1897

Tarım-Tibet-Kaşmir - kalküta seyahati 1899-1902

Tibet seyahati 1906-1908

Doğu Türkistan seyahati 1918

Pekin-Urumçi-Tarım seyahati 1927-1935

Eserleri:

Asya'nın içinden 1898

Orta Asya ve Tibet 1903

Asya ekpredisyonunun tarihi 1944

8.10.22
D Sir Aurel Stein: Macar asıllı İngiliz arkeolog coğrafyacı, çine orta asyaya geziler yapmış. Çinin en batısından Hotana
kadar yaptıkları gezilerden 12 sandıkla (tarihi belge, mezar buluntuları, çeşitli resim yazma koleksiyonu doluydu)

Eserleri: Hotanın kuma gömülmüş harabeleri, antik hotan, en iç asya, eski orta Asya izleri üzerinde gezilerin özeti

Kültür tarihi açısından Dunhuang önemli bir bölgedir. Dunhuang Çin’in Gansu eyaletinde bulunur. Gansu eyaleti
konum olarak çinde bir koridor gibidir. Budizm Çine giriş yoludur.

Budizm yayılması 5.yyda başlar 6.yyda yayılır 11.yyda devam eder.

Budist mağara tapınakları yaygınlaşır. Mağaralarda çeşitli küçük buda heykelleri, olağanüstü resim-el yazmaları vb.
eserler vardır.

Budist rahipler Tanduk istilasına karşın yazmaları saklayıp yüzyıllarca muhafaza etmişler.

Paul Telliot: steinle aynı rotalara Budist mağaralarına gidiyor ve incelemeler yapıyor. Steinden farkı bulduğu eserleri
yerinde inceliyor.

Rene Grousset ÖNEMLİ SİNOLOG – TÜRK TARİHÇİSİ : Tarih sanatla ilgilenmiş  Cengizhan’ın biyografisi. Meşhur 
bozkır imparatorluğu (atilla Cengizhan timur)

Etieme Balazs: Tang dönemi ekonomisi

Albert vo Le Cog: alman arkeolog-sinolog / türk tarihi için de önemli. Doğu asyaya çine geziler yapmış. Doğu
türkistandan eserler getirmiştir. Mağaralarda duvar yazılarını kazıyıp almanyaya götürmüştür.

 Çin türkistanın gömülü hazineleri

Otto Franke: Avrupada özellikle 19.yyda aydınlanmadan sonra çin bir diktatör olarak görülüyor. Bu adam ise buna
karşı çıkıyor.

Qing imparatorluğu tarihi 1931 , Berlin üni- sinoloji bölüm başkanı

Erich haenisch: Mançu grameri, güney tibet üzerinde çalışıyor.

20.yyda sinoloji anlamında bazı kurumsal girişimler oluyor. 1924 almanyada asia majör dergisi çıkmaya başlıyor.

Duyvendak: Taoizm ana metinlerinden “daode ting” tercüme ediyor. 15.yy başındaki Çin-deniz seferlerinin
tarihlendirilmesi.

Amerika’da Avrupaya göre daha geç bir zamanda 20.yy başında sinoloji araştırmaları başlıyor.
American Oreenty Society  Journal at AOS

Pekinde Yanjing üniversitesi kuruluyor.

 Hardvard – Yanjing (hala var), asiatic studies, asian studies, aas

Akademik alanın önemli dergileri

John king fairbank: bu dergilerin çıkmasında önemli yer oynar. Amerikan- çin araştırmalarının kurucu babası.

Ruslar
Biçurin: Misyoner, çinceden çok tercümesi var.

-hanedan tarihleri
-moğolistan notları

-pekin üzerine notlar

Avrupada çin araştırmalarının artması coğrafi keşifler ve misyonerlik amaçlı olurken, rusyada rejimin değişmesiyle,
17.yyda Rusya topraklarını doğuya doğru genişletir.

130 yılda Mançu sınırlarına dayanıyorlar. Amaç – komünizm yaymak

1683 de Mançularla anlaşma imzalamışlar.

1553 de sınırları genişletmeye başlıyorlar.

Vasilev: Budizm, Çin tarihi, edebiyatı ve klasikleriyle uğraşıyor.

20.yyda çarlık yıkılıp SSCB kurulduğunda çalışmalar ideolojik boyuta döner ve hedef komünizmi yaymaya döner.

1921- Novıy Vastak (yeni doğu dergisi) kominizmin uyanış olacağını dutısnuyor

1922- Vostık (doğu) dergisi

Bu dönemde komünizm etkisi olduğu için de araştırgmacılar da komünizm çerçevesinde ve bu bakışla oluyor.

Tarihe ve sosyolojiye bakış toprak mülkiyeti üzerinden oluyor.

Eski çinin tarımsal yapısı

Tihonox: doğu türkistandaki 1864 ayaklanması, yakup bey devletinden bahseder.

Avarin: Mançuryada emperyalizm (Japonları hedef alır)

Daoman: 17.yy sonunda qing hanedanın türkistandaki tarım politikaları

Bunakov: Anyangtaki fal kemikleri

13.10.22

Çinliler batıyı ilk defa MÖ 138-126 yıllarında Hunlara karşı müttefik elde etmek için batıya elçi gönderdiklerinde
tanıyor. İpek Yolunu ve Batıyı (burada batıdan kasıt Türkistan) bu yolla fark etmiş oluyorlar.
Batıdaysa bu dönemlerde Çin hakkındaki bilgiler ancak efsanelere dayanıyordu. Bundan yaklaşık 1000 yıl sonra Çin ile
ilgili bilgiler artacak, Haçlı seferlerinde Müslümanlar aracılığıyla Batı, Çin’den bilgiler almaya devam edecekti.
Çin’in Batıyla asıl teması Cengizhan(1162.-1227) seferleri sonucu gerçekleşti. Bu seferler sayesinde ticaret ve Batıyla
temas arttı. İpek yolu bu dönemde birleşti. Karakurum dünya şehri haline geldi. Karakurum’a misyonerlik için geldiler.
Örn: Plano Carpini, Wilhelm Rubruck (Dini-siyasi motivasyonla Moğolistan’a gelmişlerdir.)
Misyonerler Cengizhan’ı, doğudan büyük bir hristiyan kral geleceği gerekçesiyle, böyle bir efsaneye dayanarak
hristiyan yapmak istiyor.
Pax Mongolica(Moğol Barışı) neticesiyle, bu istikrar sayesinde vergiler azalıyor, ticaret artıyor.

Artık 13. yy itibariyle Avrupa’da Çin’le alakalı bilgi kaynağı oluşmaya başlıyor.

Örn : Marco Polo(1254-1324) seyahatnamesinde Kubilay’ın büyük bir kanal açtırdığından, ve Pekin’in gıda
problemini çözdüğünden, kömür madenleri olduğundan, sosyokültürel olarak çok geliştiğinden, Yangzhi(Güney
Nehir) kenarında büyük şehirler olduğundan bahseder. Bu şehirler arasıdna büyük etkileşimler olduğunu ve gemilerin
çok fazla olduğunu anlatır.
Tüm bu anlatımlardan o dönem Avrupa’nın sosyoekonomik durumu hakkında çıkarımlar yapılabilir. Genel olarak Türk
ve Moğolların dış temaslara açık sosyal yapısı vardır. Çin’in ise dış temaslara daha kapalı bir siyasi yapısı vardır.
Moğolların Çin’e hakim olduğu dönem daha açık bir yapıya bürünüyor. Marco polo Moğolistanı çok ideal biçimde
anlatmasına rağmen bu seyahatname 13. yy Avrupa’yı çok etkilemiyor. NEDEN? >> MATBAA YOK. (Matbaa 15. yy)
PS: Matbaa sayesinde 16. yy’da Marco Polo’nun bu kitabı basıldığı zaman bir yanılsamaya neden oluyor. Çünkü 16. yy
Çin’in içe kapanma dönemi. Marco Polo’nun kitabı ise 300 yıl önceki Çin’i ve ihtişamını anlattığı için yanılsama
yaratmıştır. Böyle bir illüzyon “mistik” bir algı oluşmasına neden olur.

20.10.2022
Sinolojinin başlangıcı 16. yy’a dayanıyor.

O dönem bütün ticaret yolları Osmanlı elinde olduğu için Portekiz-İspanya yeni yollar aramaya başladı. Örneğin,
Portekizliler “Libias” Afrika kesitlerine başlar. Ümit burnu yoluyla Avrupa-Asya’ya gidilir.
Matbaa ve coğrafi keşifler etkisiyle “hristiyanlaştırma” amaçlı seyahatler başladı.

Portekizliler 1514’te Çin’e ulaşır. (ilk misyonerler)

CİZVİTLER : Çin’in Avrupa’ya tanıtımında önemli rol oynamışlardır. Çinlilerin kültürleri öğrenip, onlara hristiyanlığı
öğretmeye çalışır.
Fakat Cizvitlerin ikna etmek amaçlı kendi dinlerini Çinlilerin inançlarına benzetmeye başlıyorlar ve Hristiyanlık
deforme olmaya başlıyor.
Gaspar de Cruz : Dominica rahibi. 1569 “Çin üzerine incelemeler” kitabını yazmıştır.

Juan Gonzales de Mendoza : Katolik, 1585 “Çin Büyük Krallığının Tarihi”

Juan Cobo : Katolik İspanyol Rahip 1593 Mingxin Baojiun (kitabı tercüme ediyor)

Matteo Ricci : Esas adam. Sinolojinin başlatıcısı, atası, İtalyan Cizvit Rahibi 1583-1610 arası
Çinde yaşamış, Çin’de ölmüş.
Çince -Batı dilleri tercümeler yapmıştır.

“Göğün Sahibinin Gerçek Anlamı” : Bu kitapta Konfüçyizm ve Hristiyanlık benzer

düşüncesini savunmuştur.

“Cizvitler-İsa Dostları ve Hristiyanlığın Çin’e girişi Üzerine” : 1615’te öğrencisi

tarafından basılır.

“Çine Hristiyan Ekspedisyonu” : 2 Bölümden oluşur: I. Çin Tarihi-Toplum Kültürü II. Katoliklerin
Çin’deki Yeri. (öğrencisinin metne müdahaleler ettiği söylenir)
Michelle Ruggieri : Cizvit. Oklid Matematik prensiplerini tercüme etmiştir. Çince Dünya Haritası.

Martino Martini : Çinceye dini tercüme yapar. Tatar Tarihi(1654) , Çin Tarihi(1658)

Not : 1654-1658 Yılları Hanedan değişimine denk gelen yıllardır. Ming Hanedanı yıkılır Qin
Hanedanlığı kurulur. Ming Hanedanlığı Çin’i dışarı kapatır. İzolasyoncu bir politika izlerler. Çin Seddini inşaa eder.
1644’te Mançular Ming Hanedanını yıkar. Mançular Kuzeyden bozkırdan gelir.
Not : Bozkırdan gelen herkese Avrupalılar “Tatar” der.

03.11.2022
19. yy ve Sinoloji ile ilgili Kavramlar

Daha önceki derslerde Cizvitlerin sinoloji araştırmalarında ağırlığı vardı. 19. yy itibariyle artık Sinoloji araştırmaları
üniversitelere kayacak.
İlk Sinoloji bölümleri Fransa’da 1814, Rusya’da 1851, İngiltere’de 1876’da açılır.

Fransa’da 19.yy’da siyasi değişiklikler var. Napolyon yönetimi ele geçirmiş durumda, Fransa’da ilk Çince sözlü onun
emriyle 1813’te çıkmıştır.
Fransa’da Sinoloji Bölüm başkanı Abel Remusat önemli bir isim.

Abel Remusat : “Çin Gramerinin Unsurları” kitabını yazdı.

Faxian (Çinli Seyyah) hakkında araştırmalar yaptı.

Henri Klaproth : 1802’de “Asiatisches Magazine” dergisini kuruyor.

Çincenin yanı sıra Moğolca-Mançuca’da biliyor.

1781 → Hollanda’da → Bilim Sanat Kurumu

1784 → Kaltüka → Bengal Asya derneği

1822 → Fransa → Asya Derneği (Sociate Asiatique) (Jourmal Asiatique)

1823 → Londra → Royal Asiatic Society, Journal of Royal Asiatic Society

NOT : Avrupa’da yayılmacılık hevesleri arttıkça Asya üzerine bilimsel çalışmalar artıyor. Devletler arası Asya’da yer
kapma yarışı artıyor.

Frederich Hirth : Royal Asiatic Society Kuzey Çin Şube Başkanı

Avrupa Hunları – Asya Hunları bağlantısını belirten deliller sunuyor.

Stanisles Julien : “Çinli budist seyyah Xuanzang’ın batı bölgeleri hatırları” ***
1857-1858 Bu kitapta Batı Göktürkleri hakkında bilgiler var.
1864-Göktürkler hakkında Çince tarihi belgeler.

Siyaset bilimi çok etkiliyor. Afyon Savaşı sonrası İngiltere-Çin ilişkileri artıyor. Çin Çalışmalar artıyor.

James Legge : İngilizceye Çin klasiklerini çeviriyor. (4 KİTAP -5 KLASİK) Oxford Üni.
Sinoloji kurdu.
**** 4 KİTAP 5 KLASİK
I. Daxue I. Shijing (Şiirler Şarkılar Klasiği)

II. Zhong Yong(Ortoyol Doktrini) II. Shujing (ShangShui) Belgeler Klasiği

III. Lunyu (Konuşmalar) III. Liji (Törenler Klasiği)

IV. Mengzi IV. Yijing – Değişimler Klasiği

V. Chunqiu – Bahar Güz Klasiği

Samuel Beal : Budist çalışmaları başlatan kişi olarak bilinir.
1869 → Faxian ve Songyu’nun Seyahatleri
1884 → Yuanzang’ın Batı Bölgeleri Kayıtları (2 Cilt Halinde)

Henry Yule : 1871 → Marco Polo’nun Kitabı

Henry H. Howorth :1876-1888 Moğolların Tarihi (3 Cilt)

Çince Kaynaklardan Tercüme

T’OUNG PAO dergisi günümüzde önemini yitirse de ilk yayınlandıktan sonra yarım asır Sinolojide çok önemli yer
tutmuştur. 1890’da ilk çıkaranlar → Gustav Schelegel, Henri Cordier
Henri Cordier : Çince bilmeden Çin’de önemli bir yer tutmuştur. Toung Pao dergisini kurmuştur.
1878-1924 Çin Araştırmaları Kütüphanesi

Sven Hedin : İsveçli bir seyyah. Eseri , “Asya’nın İçinden” (1898) SEYAHATLERİ :
1890 İrandan Kaşgara seyahat

1893-97 Pamir, Tarım Havzası, Tibet Gezisi

1899-1902 Tarım Havzası, Tibet,Kaşmir, Kalküta

1906-1908 Tibet

1918 Doğu Türkistan

1927-1935 Pekin-Uurmçi-Tarım Havzası

Dabry de Thiersant : Çin Tıbbı ile uğraşmıştır.

Çin’de Doğu Türkistan’da müslümanlık araştırmaları

Gabriel Devoria : İslam ve mani dini üzerinde çalışmış.

Tunguz ve Cücen Dillerini öğrenmiş

Pagba yazı dili ve alfabesi(kare alfabe olarak geçer) üzerine çalışmıştır.

Eduard Biot : Sinolojiye ekonomiyi sokmuş.

1851 Chou Li’nin çevirisini yapmıştır.

Mehmet Atıf : “Kaşgar Tarihi” 19. yy’da Osmanlıda Asya üzerine yazılan eserlere örnek

verilebilir.

Sir Aurel Stein : Macar asıllı İngiliz arkeolog, coğrafyacı.1901, 1906-1908, 1913-1916, 1920 yıllarında Çine
Orta Asya’ya çeşitli geziler yapmıştır. Çin’in en batısından Hotan’a kadar yaptığı gezilerden 12 sandıkla(bu sandıkların
için çok sayıda tarihi belge, mezar buluntuları, çeşitli resimyazma koleksiyonu doluydu.)
Kültür tarihi açısından Dunhuang önemli bir bölgedir. Dunhuang Çin’in Gansu eyaletinde konum olarak bir koridor
gibidir. Budizmin Çin’e giriş yoludur.
Budizmin yayılması 5. yy’da başlar, 6. yy’da yayılır. 11. yy’da devam eder. Budist mağara tapınakları yaygınlaşır.
Mağaralarda çeşitli küçük Budha heykelleri, olağanüstü resim-el yazmaları vb. eserler vardır.
Budist rahipler istilalara karşın yazmaları saklayıp yüzyıllarca muhafaza etmişlerdir.

Eserleri → Hotan’ın Kuma Gömülmüş Harabeleri

Sandburied Ruins of Desert Cathat

Antik Hotan

Innermost Asia (En iç Asya)

Eski Orta Asya izleri üzerinde gezilerin özeti

Paul Pelliot : Steinle aynı rotalara, Budist mağaralarına gidiyor ve incelemeler yapıyor. Stein’den farkı bulduğu
eserleri yerinde inceliyor ve klasifiye ediyor. (Bu fark önemli)

Rene Grousset : Önemli Sinoloh -TÜRK TARİHÇİSİ

→ Tarih sanatla ilgilenmiş. → Cengizhan’ın Biyografisi

MEŞHUR → Bozkır İmparatorluğu (Atilla-Cengizhan-Timur) 1980’de tr’ye çevrildi.

Etienne Balazs : Tong Dönemi Ekonomisi

Albert vo Le Cog : Alman Arkeolog /TÜRK TARİHİ içinde ÖNEMLİ

Doğu Asya’ya, Çin’e geziler yapmış. Doğu Türkistan’dan eserler getirmiştir. (Turfan amağaralarından

Budha heykelleri vs.)

Mağaralarda duvar resimlerini kazıyıp Almanya’ya götürmüştür.(Berlin Müzesinde bu eserler bombalanmış)

Çin Türkistan’ın Gömülü Hazineleri

Otto Franke : 5 Ciltlik Qing İmparatorluğu Tarihi (1931)

Berlin Üniversitesi Sinoloji bölüm başkanı.

Not: Avrupa’da özellikle 19. yy. Da aydınlanmadan sonra Çin bir diktatorya olarak görülüyor. Otto Franke bu görüşe
karşı çıkıyor.

Erich Haenisch : Mançu Grameri , Güney Tibet üzerine çalışıyor. (14. yy sonlarından Sino-Moğol belgeler)
20. yy’da Sinoloji anlamında bazı kurumsal girişimler de oluyor. 1924 Almanya Asia Major dergisi çıkarmaya
başlıyor.

Duyvendak :Taoizmin ana metinlerinden “Daode Ting” tercüme ediyor. 15. yy. Başındaki Çin Deniz seferlerinin
tarihlendirilmesi.

Not: Amerika’da Avrupa’ya göre daha geç bir zamanda 20. yy başında Sinoloji araştırmaları artıyor.

American Orienty Society → Journal of AOS

Pekinde Yanjing Üniversitesi kuruluyor. → Harvard-Yanjing Institute (hala var)

AKADEMİK ALANIN ÖNEMLİ DERGİLERİ

→Harvard Journal of Asiatic Studies (Hala var)

→Journal of Asian Studies (Hala var)

→Assosiation Asian Studies – AAS (Hala var)

John King Fairbank : Bu dergilerin çıkmasında önemli rol oynar. Amerikan-Çin araştırmalarının kurucu babası ve
önemli biri.

RUSLAR
Biçurin : (Hyacinth, Lakinf, Yakinet)Misyoner. Aslan Çuvaşlı.

Çinceden çok tercümesi var. 18.-19. yy’da yaşamış.

-Hanedan Tarihleri

-Moğolistan notları

-Pekin üzerine notlar

Çok sayıda çince tercimesi vardır.

Not : Çin araştırmalarının artması coğrafi keşifler ve misyonerlik amaçlı olurken, Rusya’da rejimin değişmesiyle, 17.
yy’da Rusya topraklarını doğuya doğru genişletir. 130 yılda Mançu sınırlarına dayanıyorlar. Amaç: komünizmi yaymak.
1683’te Mançularla anlaşma imzalıyorlar

1553’te sınırları genişletmeye başlıyorlar.

Vasilev : Budizm, Çin Tarihi, Edebiyatı ve klasikleriyle uğraşıyor.

20.yy’da Çarlık Rusya yıkılıp SSCB kurulduğunda çalışmalar ideolojik boyuta döner ve
hedef komunizmi yaymaya döner.

1921-Nayiv Vostok (Yeni Doğu Dergisi) → Komünizmin uyanış olacağını düşünüyor.

1922-Vostuk (Doğu) Dergisi

Bu dönemde komünizm etkisi olduğu için de araştırmalar da komünizm çerçevesinde ve bu bakışla oluyor.
Tarihe ve sosyolojiye bakış toprak mülkiyeti üzerinden oluyor.

1930-Eski Çinin Tarımsal Yapısı

Tihonov : Doğu Türkistandaki 1864 Ayaklanması Yakup Bey
devletinden bahseder.

Avarin : Mançurya’da Emperyalizm (Japonları hedef alır)

Dooman : 17. yy sonunda Qing Hanedanının Türkistan’daki Tarım politikaları

Bunakov : Anyangtaki Fal Kemikleri.

17.11.2022
Birinci ders itibariyle MarcoPolodan başlayıp Çin’e önce dini yayma motivasyonuyla giden Cizvitlerden sonrasında
bilimsel devrimden bahsetmiştik.
Bilimsel sinoloji çalışmaları’da 1814’te Fransa’da ilk Sinoloji kürsüsü kurulmasıyla başlamıştır. İlk kürsü başkanı
Abel Remusat. Ardından Stanis Julien geliyordu. (Bunlar önemli isimler 3 Kasım notlarında var)
Eduard Chavannes : ÇOK ÖNEMLİ bir isim. Sinolog ama Türk tarihi üzerine eserler veriyor.

“Eski çağda ata binmeyi keşfetmek, füzeyi keşfetmeye eşdeğerdir.” diye sözü vardır.

“Batı Türkleri üzerine Belgeler”(1903) Türkçe tercümesi var.

Abel Remusat, Stanis Julien’den sonra Sinoloji kürsüsünde çalışan akademisyenler :

Henri Mapero : Taoizm, Astronomi, Dilbilgisi alanında çalışıyor.

Paul Demieville : Çin budizmi, Eski Çin şiiri alanında çalışıyor.

Jacques Gernet : Ming devri entelektüel hayat üzerine araştırmalar yapıyor.

Pierre-Etienne Will: Mançu devri sosyoekonomik durum çalışmaları yapıyor.

Paul Pelliot :Önceki derslerde bahsedildi, önemli bir isim. Fransa’da sinoloji bölümüne değil, Orta Asya arkeoloji
kurucusu. Moğollar-Orta Asya üzerine araştırmalar.
Marcel Burnet : Çin toplumu araştırmaları yapmış fransız.

Joseph Needham : (1900-1995) Çin bilim tarihi araştırmaları yapmış. Günümüzde hala 27 cildi olan

*** kitabı :

Çinde Bilim ve Medeniyet : 1. Cilt → Giriş 2. Cilt → Çinde Bilimsel Düşünce Tarihi

3. Cilt → Matematik 4 → Fizik(3 Cilt) 5 → Kimya(3 cilt) 6 → Biyoloji(6 Cilt) 7 → Bilim-Medeniyet-Arka Plan(2 Cilt)
Michael Loewe : Han Devri kurumları araştırması

Richard William : Alman Misyoner →YiJing(Değişimler Kitabı) tercümesini yapmıştır. Bernard Karlgen :
Sinolojinin en önemli adamıdır. İsveçli, Stockholm Üni. Çin Araştırmaları
*** kurucusu.

Çince bir şekil dilidir. Alfabe yoktur. Bu yüzden dildeki telaffuz farklılıkları bu şekillerden anlaşılmaz. Çinliler bu
problemi çözmek için Qieyun diye bir sistem yapmıştır. Böylece sesletimi bilinmeyen bir karakterin okunuşu,
seslenimi bilinen iki ayrı karakter kullanılarak açıklamaya çalışmıştır.
Örneğin; “hong” karakterini sesletmek için “he” ve “kong” karakterleri örnek verilmiştir.

Karlgen işte bunun üzerine çalışmıştır. Çinceyi 3 döneme ayırmıştır.

1. Arkaik(Eski Çince) → Han Dönemi

2. Orta Çince → Tong Dönemi
3. Günümüz Çincesi
Bir karakter veriyor, karakterin arkeik Çince, orta Çince ve Günümüz Çince seslendirme ve anlamlarını veriyor. Bu
kitabı : Çince ve Japonca’nın Analitik Sözlüğü

Karlgen’in 2 önemli görüşü var:

1- Çince’nin cümle yapısının değiştiğini iddia ediyor.

TR: Özne – Nesne – Yüklem ING:
Özne – Yüklem – Nesne
ÇİNCE Özne – Yüklem – Nesne

Başlangıçta cümle yapısı Türkçe gibiydi. Batı dilleri etkisiyle gelişti diyor. PS: Bizim hoca buna herhangi bir kanıt
görmemiş.

2- Çince fonetik bir değilse de geniş anlamlar içerisinde belirli sesler hep aynı anlamı veriyor. Karlgen karakterleri
kenara atıp sesleri ve anlamları yazmış. Böylece belirli seslerin geniş çerçevede ortak anlamda buluştuğunu iddia
ediyor.

Örn:”hong” canlılık, kırmızılık anlamı taşıyor. Çok geniş bir çerçeveden bakınca canlılık ve kırmızılığı birbiriyle
ilişkilendirebiliriz.
24.11.2022

Türk tarihinin ilk yazılı kaynakları Çince kaynaklar. Bir Türk Çin Tarihi araştırdığı zaman kendi tarihine de ışık tutmuş
oluyor.
Çin’de aslında 2 temel kültür var:

KUZEY KÜLTÜRÜ GÜNEY KÜLTÜRÜ

Sarı Nehir Yangzı(Zhan Jian)
→Düzensiz Akış →Çiftçiliğe daha elverişli

→Bereketli toprakları sürükler →Daha verimli okyanus kıyısına kadar götürür.

→Seller, taşkınlar

→Çamurlu akar

DARI – BUĞDAY ÇELTİK – PİRİNÇ

HAMUR -ERİŞTE PİRİNÇ YEMEKLERİ

Kuzey ve Güneydeki nehirlerin farklı özellikleri, ürün farkını dolayısıyla beslenme farklılıklarını da getirir. Kuzey
kültürü bozkıra daha yakın olduğu için Türk kültürüyle daha haşır neşir.

Çin tarihine baktığımızda 24 hanedanlıktan bahsedebiliriz. Bu hanedanlıklardan önceki dönemde ise tarih-mitoloji
içiçe geçmiştir. İmparatora efsanevi özellikler yüklenmiştir.

Xia Hanedanlığı : Efsanelerin dayandığı ilk imparatorluk

Shang Hanedanlığı : Bronz işçiliği, çin yazısının bu devirlere kadar gittiği iddia edilir. Zhou Hanedanlığı :
Çine Batıdan gelenn bir Xia-Shong’ta farklı. Konar-Göçer
 Hanedan Sarı Nehir kıyısında nispeten küçük bir alanda yaşar. Etrafında Zhou Hanedanına bağlı derebeylikler
vardır.
 Entelektüel gelişme hız kazanır. Konfüçyüs dönemi bu dönemde.
 Zhong Guo tabiri bu dönem ortaya çıkar.

Qin Hanedanlığı : “24 Hanedan”ın birincisi. Kurucusu Shı Huang’dı(Başlangıç İmparator) Önce diğer
derebeylikleri sonra Zhou Hanedanlığını yıkıyor.
 Anti-Konfüçyus. Tüm kitapları toplatılıp yaktırıyor. 15 yılda yıkılıyor.
Han Hanedanlığı : Çin uygarlığının ana temelini atar.

 Tam bir Konfüsyusçu. Qin Hanedanlığının imhasından kurtulan kitapları tekrar çıkartır.
 M.Ö 114’te memuriyet okulu kuruluyor.
 Bizim için neden önemli? Hunlarla Çağdaş bir hanedanlık.

01.12.2022

Çin Tarihi Tekrar :

Çin kaynakları 24 Hanedan şeklinde geçer. Tarih gelenekleri açısından 24 Hanedanın kayıtlarının toplanmasıdır.
Çoğaltılmıştır. 24 Hanedan Yıllıklarına internetten dahi ulaşılabilir durumdadır. 24 Hanedan öncesinde de efsanevi
hükümdarlar da vardır. (yazıyı bulan, Sarı Nehiri dize getiren vs.) Zhou Hanedanı oldukça uzun sürmüştür. Bunlar
Çinli değildir, batıdan gelen yabancılardır. Eberheard bunlara Türkler demiştir. (başka alimler başka fikirler beyan
etmekte) 1000 yıl boyunca Çini yönetiyorlar. Zhou Dönemlendirmesi (başkentin konumuna göre adlandırılmış):
1-Batı Zhou Dönemi :

2-Doğu Zhou Dönemi : Derebeylerden birisi Zhou ailesine yardım ediyor, daha doğuya göç etmelerini sağlıyor.
Yıkılana kadar Doğu Zhou devresi. Çin edebiyatı için de önemli devreler. Bahar Güz devresi deniyor.
Daha sonra Qin Hanedanlığı.

Qin Hanedanlığından sonra Han Hanedanlığı (MÖ 206 - MS 220). Qin Hanedanlığından farklı olarak
400 yıllık hakimiyeti var. Hun Devleti ile aynı çağlardadır. Ama Zhou’lar zamanında da var. Qin Hanedanlığı tek bir güç
altında ülkeyi birleştiriyor. Han Hanedanlığı daha uzun bir süre bunu kökleştiriyor.
Shiji : 24 Hanedan Yıllığının ilk örneği ve en eskisi.

Çinliler için en çok temasta bulunduğu ve sıkıntı yaşadığı Hunlar.

Han Shu : MÖ 2. Yy Başlarında. Bu kaynak 24 Hanedan yıllığının ikincisi. Han devletinin ilk dönemini anlatır. MS 25’e
olan olayları anlatır. Hunlar ile ilgili önemli bilgiler bulunur.
16 Devlet Devri : Güney-Kuzey Hanedanlar devri de denir. Han yıkıldıktan sonra birbirine yakın zamanda kurulmuş
olan 16 devletin devri. 16 devletin sadece 3 tanesi Çinli aileler tarafından kurulmuş. 4’ü Hunlar tarafından kurulmuş.
Hakimiyetler altındaki nüfuz karışık. Bozkırlılar da var, Çinliler de var. 3 tanesi Di halkı tarafından kurulmuş. 5 tane
devlet Hsienpi’ler tarafından kurulmuş.
1 devleti Chianglar(Tibetliler) kurmuş.

Toba Wei - Kuzey Wei Dönemi : Kurucu boy Toba’lar. Bozkırdan gelen bir ırk. Bu da yabancı bir devlet. Türkler
bunlara Tabgaçlar diyorlar. Eberheard başta olmak üzere bazı alimler Tabgaçları bir Türk boyu olarak görüyorlar. 386-
556 arasında Çin’in Kuzey kısmına hakimler. Tabgaçlar Göktürk kurulduktan sonra yıkılıyor. Tonyukuk Anıtı, Kültigin
Anıtı, Bilge Kağan Anıtı. Bu anıtlara baktığımızda(700lü yıllar) Çinden bahsederken hep Tabgaç diyorlar. Bu
isimlendirme Tabgaç devri bittikten sonra da devam ediyor. 11. yy’da Türk Dil tarihin önemli eseri Divan-ı Lügatı Türk
burada da Tabgaç kelimesi var. Kaşgarlı Mahmut Tabgaç kelimesinin anlamı olarak bir Türk boyu yazıyor.
İkinci karşılığı olarak da Çin yazıyor.

Zhou – Chi Devletleri

Sui Devleti : Zhou ve Chi devletlerini yıkarak 581-618 arasında hüküm sürdü(Göktürkler zamanı) Son dönemlerinde
karışıklık içinde geçer.
Tang Devleti : Göktürklerden yardım alarak Sui’yi yıkarlar ve Tang’ı kurarlar. (618-907) En uzun hanedanlardan biri.
Ülke adaları aslında ailelerin adları. Tang kökeni hakkında farklı fikirler var ama çoğunlukla Çinli kabul edilirler. Hatırı
sayılır sayıda araştırmacı kurucunun Çinlileşmiş bir Türk olduğunu söyler. Kuzeyde Göktürkler var. Uygurlar dönemi
de Tang dönemine denk gelir. Uygurların Tang ile yoğun ilişkisi var.
 Çin devletinin en önemli iki devleti Han devleti ve Tang Devleti. Han birleştirmiş ve uzun süre hüküm sürmüş.
Oldukça gelenekçi. Han Devri Çin tarihindeki en önemli devirlerden biri (Konfüçyus çok önemli) Bu çağlarda
Hunlar da var. İkinci büyük devre Tang devresi. Çünkü Han devletine göre daha geniş sınırlara ulaşıyor ve
uzun süre hakimiyet altında tutuyor.
 Han devleti Antik Çince devri. Tang devri ise Orta Çince devri olarak geçer.
 Göktürklerin esaret devresi Tang Devrinde. Tang Devrinde Tang’ın hakimiyeti altına girer. Bozkırdan çok göç
geldiği için Çin Seddinin orada Göktürkleri iskan etmeye çalışıyor. Bu devrede Türk modası var(kıyafetler
Türkler gibi, Saray adetleri de Türk adetlerine benziyor) Aslında Türkler siyasi olarak zayıf ve kötü bir
dönemde.
5 Hanedan devri : Tang yıkıldıktan sonra başlıyor. Kısa süreli hanedanlar. (arda arda baba oğul tahta geçse bile
Çinliler hanedan diyebiliyor.) 5 ailenin 3’ü yine Türkler tarafından kurulmuş.
İçlerinde Şato Türkleri de var.
Song Devleti: 960-1127 Güney Song Devleti : 1127 – 1279
Liao Devleti : Songlar ile çağdaş bir devlet. Çinli olmayan bir halk. Kitan halkı. Bozkırdan gelen Kitanlar kuzey Çine
hakim oluyor. Bozkıra da hakim oluyorlar (916-1125) Bugün Rusça da Kitay kelimesi kullanılıyor. Doğudaki Türk
Cumhuriyetlerinde de Kitay kelimesinin Çin için kullanıldığı görülmektedir. Marco Polo zamanında Çine Cathay
deniyor.. İngilizce eski eserlerde Kuzey Çin Cathay olarak adlandırılırken Güney Çin China olarak adlandırılıyor.
Cin Devleti : (1115-1234) Çinli değiller. Çindeki altın kelimesini seçiyorlar. Bu halk bozkırdan gelen

Cürcetler. Kitanları yıkıyorlar ve kendi hakimiyetlerini kuruyorlar. Kuzey Çine hakimler. Güneye Güney Song devleti
hakim. Bu devleti Cengizhan ve onun oğulları yıkıyor. Daha sonra Song’u da yıkıp Yuan Hanedanını kuruyor.
Yuan Devleti (1260-1368) Moğollar bütün Çin’i ele geçiriyor. İlk defa bütün Çin ele geçiriliyor.

Kubilay Moğolistan-Tibet-Çin’e hakimken Hülagün Anadolu, Suriye, Afganistan, Pakistana hakimdir.