Kompozit Ders Notlari Ocak 2023

KOMPOZİT MALZEME
MEKANİĞİ
Son Güncelleme: 30.01.2023
Prof. Dr. Mehmet Zor

30.01.2023 DEU Makine Mühendisliği 1
Güncel Notların Öncekinden Farkları:
01.09.2022 tarihli eski notlardaki birkaç yazım hatası düzeltilmiştir.
Web Sitem: www.mehmetzor.com

Web sitemde aşağıdaki materyallere erişebilirsiniz:
Ders Eğitim Videoları : Bu notlardaki herbir konunun anlatıldığı ders eğitim videolardır.
Genel Bilgiler: Kompozit Malzemelerin tipleri, sınıflandırılması, matris ve

fiberlerle ilgili daha geniş kapsamlı genel bilgiler (pdf)
Sınav Soruları: Makine Müh. Bölümünde Yapılan Sınavlar ve Cevap Anahtarları
Yardımcı Belgeler: Sınavlarda kullanılan standart Formül Kağıdı, Literatür Taraması Örneği ve diğer dökümanlar
Öğretim Üyeleri için Açıklama

• Kendi bölümündeki dersinde bu ders notlarını takip etmek isteyen öğretim üyelerine sunum dosyası ve gerekli diğer
dosyalar gönderilecektir. Alttaki mail adresiyle iletişime geçmeleri yeterlidir.
İletişim ve Geri Bildirim için

mehmet.zor@deu.edu.tr
30.01.2023 Kompozit Malzeme Mekaniği – Ders Notları / Prof. Dr. Mehmet Zor 2
Önsöz
Değerli Öğrenciler
Kompozit malzemeler, gerek dayanım, gerek hafiflik ve gerekse ekonomiklik açısından sağladığı avantajlar sebebiyle günümüzde birçok farklı
sektörde kullanılmaktadır. Teknolojik gelişmelere paralel olarak, klasik izotropik yapı elemanlarının yerlerini, zamanla kompozitten yapılan
alternatifleri alabilmekte ve bu durum gün geçtikçe yaygınlaşmaktadır. Bugün için sanayide kullanılan birçok mekanizma, makine, yapı veya
sistemlerde bu tip alternatif kompozit eleman, parça veya ekipmanlarla karşılaşmamız mümkündür. Kompozit malzeme alternatifi temeline
dayanan Ar-Ge ve inovasyon çalışmaları birçok üniversitede veya özel kuruluşta sıklıkla yapılmaktadır.
Tüm bu sebeplerden dolayı geleceğin mühendisleri olarak sizlerin de kompozitlerle ilgili bu tip faaliyetlerde aktif şekilde yer alabilmeniz ancak
ve ancak kompozit malzeme mekaniğinin temel ilke, teori ve yaklaşımlarına yeterince hakim olmanızla mümkün olabilir. Aksi halde bir ar-ge
biriminde karşınıza çıkması çok muhtemel bir kompozit alternatif yapı tasarımı ve analizlerinde sizden beklenilen bilgileri, yönlendirmeleri ve
değerlendirmeleri gerekli seviyede yapamamanız söz konusu olacak ve bu da şüphesiz kariyerinizi olumsuz anlamda etkileyebilecektir.
İşte bu ders notlarıyla, kompozit malzemelerin mekaniği açısından bir mühendisinin bilmesi gerekli temel konuları sizlere aktarabilmeyi
hedefledik. Bu ders notlarını iyice anlayan bir mühendisinin, temel bilgi ve beceriler açısından kendisine bir ayrıcalık ve kuvvetli bir tercih
edilme sebebi katacağında şüphe yoktur. Kompozitlerle ilgili genel bilgiler bu notlarda özetlenmiştir. Daha geniş genel bilgilerin pdf dosyasına
ve standart formül kâğıdına mehmetzor.com web sitesinden ayrıca erişebilirsiniz. Ayrıca konular, ders eğitim videoları ile ilişkilendirilmiştir.
Ders konularının anlaşılmasında anahtar rol oynayan püf noktaları herbir konuda belirtilmiştir. Sizlerin özellikle bu püf noktalarına dikkat
etmenizi özellikle öneriyorum. Ders notları yıllar içerisinde güncellenmekte ve son güncelleme tarihleri özelikle belirtilmektedir.
Bu güncel notların yazılması ve düzenlenmesinde çok yardımcı olan Makine Mühendisleri Serhat Saatçı ve Berk Çıkrıkçı’ ya teşekkür ederim.
Notlarımızın tüm öğrencilere ve araştırmacılara faydası olması dileğiyle..
Eylül 2022
Prof.Dr. Mehmet Zor
3
30.01.2023
Konular
1. Genel Bilgiler
2. Anizotropik Malzeme Tipleri ve Elastik Mekanik Özellikleri (Anistropic Elasticity)
3. Malzeme Özelliklerinin Teorik Hesaplanması
4. Kompozitin Teorik Mukavemeti ve Verim Alma Sınırları (Yapısal Yükleme Örnekleri)
5. Mekanik Özelliklerin Deneysel Tespitleri
6. Kompozitlerde Hooke ve Dönüşüm Bağıntıları (Tek tabaka için gerilme-şekil değiştirme hesaplamaları)
7. Kompozitlerde Hasar Kriterleri

8. Tabakalı Kompozitlerde Mekanik Hesaplamalar.
( [A], [B] ve [D] matrisleri yardımıyla Gerilme-Şekil Değiştirme Hesaplamaları ve Hasar Tespitleri, örnekler)
9. Termal Yüklemeler (Tek tabaka için termal gerilme – şekil değiştirme hesaplamaları ve örnekler)
1- Kompozit Malzemelerle İlgili
Genel Bilgiler
(Daha geniş kapsamlı genel bilgilere mehmetzor.com sitesindeki pdf
dökümanından erişebilirsiniz. Burada özet bilgiler verilmiştir.)
30.01.2023 Kompozit Malzeme Mekaniği – Ders Notları / Prof. Dr. Mehmet Zor
5
1-Genel Bilgiler
1.1 Kompozit Malzemelerin Tanımı
En az iki farklı malzemenin makro seviyede
(birbiri içerisinde çözünmeyecek şekilde)
birleştirilmesiyle oluşturulan yeni malzemelere
kompozit malzemeler denir.
Amaç ise bileşenlerde tek başına iken mevcut olmayan bazı özelliklerin (hafiflik, dayanım esneklik,
vb.) geliştirilmesi ve biraraya getirilmesidir.
1-Genel Bilgiler
1.2 Kompozit Malzemelerin Temel Özellikleri
1. Kompozit aslında karışım anlamına gelmekle birlikte çözünen ve çözen
bileşenlerden oluşmaz.
2. Bileşenler arasında atom alışverişi bulunmamaktadır.
3. Kompozit bileşenleri kimyasal olarak birbirlerini etkilemezler.
4. Malzemeler birbiri içerisinde çözünürse ve atom seviyesinde bir karışım
sözkonusu olursa, bu tür malzemeler kompozit değil alaşım olur.
5. Karışım nanometre seviyesindeki partiküller düzeyinde olursa ise bu tip
kompozitlere nano kompozitler denir.
1-Genel Bilgiler
6. Kompozitler genel olarak «matris» ismi verilen bir ana malzeme ve
«takviye elemanı (fiber, elyaf)» ismi verilen daha mukavim bir
malzemeden oluşturulur.
7. Bu iki malzeme grubundan, takviye malzemesi kompozit malzemenin
mukavemet ve yük taşıma özelliğini, matris malzeme ise plastik
deformasyona geçişte oluşabilecek çatlak ilerlemelerini önleyici rol
oynamakta ve kompozit malzemenin kopmasını geciktirmektedir.
1-Genel Bilgiler
1.3 Kompozit Malzemelerde Hedef

Kompozit malzemelerin üretimiyle aşağıdaki özelliklerin biri veya birkaçının geliştirilmesi
hedeflenmektedir:
• Mekanik Dayanım (Mukavemet) • Elektriksel iletkenlik

• Aşınma dayanımı • Akustik iletkenlik
• Korozyon dayanımı • Isıl İletkenlik
• Isıl Dayanım ve Yanmazlık • Hafiflik
• Sızdırmazlık ve İzolasyon • Ekonomiklik
• Şeffaflık • Estetiklik ve Renk Çeşitliliği
• İşlenebilirlik ve Montaj Kolaylığı • U.V. ışınlarına dayanım
1-Genel Bilgiler
1.4 Kompozit Malzemelerin Avantajları
• Taşıdığı karakteristik özellikleri ile diğer malzemelere

göre birçok avantajları bulunan kompozit malzemeler
uzun ömürleri, hafiflikleri, yüksek kimyasal ve
mekanik dayanımları gibi pek çok üstün
özelliklerinden dolayı tercih edilirler.
1-Genel Bilgiler
Alttaki tabloda, metalik malzemelere göre, kompozit malzemelerin hem çok daha hafif hem
çok daha dayanıklı olduğu açıkça gözükmektedir.
Yoğunluk Çekme Muk. Elastisite Modülü Özgül Çekme Özgül Elas.
ρ σç GPa Mukavemeti Mod.
Malzeme gr/cm3 MPa σç/ρ E/ρ
Alaşımsız Çelik 7.9 459 203 58 26
Alüminyum 2.8 84 71 30 25
Al alaşımı-2024 2.8 247 69 88 25
Pirinç 8.5 320 97 38 11
Ahşap (Kayın) 0.7 110 13 157 19
Kemik 1.8 138 26 75 14
Bor-Epoksi 1.8 1600 224 889 124
Karbon-Epoksi-1 1.6 1260 218 788 136
Karbon-Epoksi-2 1.5 1650 140 1100 93
Kevlar-Epoksi 1.4 1400 77 1000 55
S Camı-Epoksi 1.8 1400 56 824 33
E Camı-Epoksi 1.8 1150 42 639 23
1-Genel Bilgiler
1.5 Kompozit Malzemelerin Tarihçesi
• İnsanoğlu, ilk çağlardan beri kırılgan malzemelerin içine bitkisel
veya hayvansal lifler koyarak kırılganlık özelliğini gidermeye
çalışmıştır.
• Bu konuda en iyi örnek kerpiçtir. Kerpiç üretiminde, killi çamur
içine katılan saman, sarmaşık dalları gibi sap ve lifler kerpicin
mukavemetini artırmaktadır.
• Özellikleri ve lif yönleri farklı ağaç levhalar üst üste istiflenerek
yapılan ok yayları bir başka örnek olarak verilebilir.
1-Genel Bilgiler
• Cam liflerinin üretimi, eski Mısır’a kadar dayanmaktadır.

• Dahası M.Ö. 1600 yıllarında Mısır’da ince cam liflerinin imalatının , XVIII.
Hanedan devrinden kalan, farklı renkte cam liflerinden elde edilen çeşitli
eşyalardan anlaşılmaktadır.
• Cam liflerinin sanayide kullanımıyla ilgili ilk kayıt 1877 tarihlidir.
• Liflerle takviye edilmiş sentetik reçineler 1950’li yıllardan itibaren endüstride
kullanılmaya başlanmıştır. Bu malzemenin en tanınmış grubunu “cam elyaf
takviyeli polyester (CTP)” oluşturmaktadır.
• Ülkemizde “fiber-glass” diye tanınan bu malzemeler, 1960’lı yıllardan itibaren
sıvı tankları, çatı levhaları, küçük boy deniz tekneleri gibi elemanların
imalatında kullanılmaktadır. Ülkemizde seri üretimi yapılmış ilk yerli otomobil
olan “Anadol”un kaportası da bu malzemedendir.
1-Genel Bilgiler
1.6 Kompozitlerin Uygulama Alanları

• Kompozit malzemeler yapıları ve özellikleri sayesinde çok
çeşitli alanlarda kullanılır. Her sektörün farklı ihtiyaçları ve
beklentileri olduğundan, kompozit malzemelerin, ürün
esneklikleri önemli bir avantaj olarak karşımıza çıkmaktadır.
• Kompozitler, farklı sektörlerde hammadde olarak kullanıldığı

gibi imalat yardımcı ekipmanları olarak da kullanılırlar.
• Kompozit malzemelerin yaygın olarak kullanıldığı başlıca

sektörler ve bu sektörlerde kullanılan ürün tipleri aşağıda
kısaca özetlenmektedir:
1-Genel Bilgiler
Kompozitler;
➢ Uzay teknolojisi, ➢ Müzik aletleri endüstrisi,
➢ Denizcilik sektörü, ➢ İnşaat ve yapı sektörü,
➢ Tıp alanında (Tıbbi cihazların imalatı), ➢ Otomotiv Sektörü,
➢ Robot teknolojisi, ➢ Savunma Sanayi ve Havacılık Sektörü,
➢ Kimya sanayisi, ➢ Gıda ve Tarım Sektörü
➢ Elektrik-Elektronik teknolojisi, ➢ Spor malzemeleri imalatı (yüksek

atlama sırıkları, tenis raketleri, sörf,
yarış tekneleri, kayak vs.).
gibi pek çok alanda kullanılmaktadır
1-Genel Bilgiler
1.7 Kompozit Ürün Örnekleri

➢ İnşaat ve Yapı Sektörü ➢ Otomotiv Sektörü ➢ Denizcilik Sektörü ➢ Enerji Sektörü
• Dış ve iç cephe kaplamaları • Otomobil kaportaları • İzolatörler,

• Yelkenli/motorlu tekneler,
• Dekoratif uygulamalar • Kamyon ve otobüs yan panelleri • Antenler,
• Can kurtarma flikaları,
• Çatı kaplama levhalar • Tır dorse yan çıtaları • Devre kesiciler,
• Şamandralar,
• Taşıyıcı profiller • Kamyon rüzgarlık ve ön panelleri • Sigorta- panel kutuları,
• Dubalar-iskeleler,
• Yağmur suyu taşıma sistemleri • Konteyner imalatı • Aydınlatma gövdeleri,
• Deniz motorsikleti,
• Beton kalıpları • Karayolu işaret levhaları • Yalıtkan platformlar,
• Kanolar ,
• Prefabrik binalar • Karayolu kenar dikmeleri • Aydınlatma direkleri,
• Sörf tahtaları,
• Köprüler,Su tankları, • Pedallar, Dikiz Aynaları • Devre kesici kutular,
• Marina ekipmanları vs...
• Gıda Reyonu Kaplamaları • Hava Giriş Manifoldu • Kablo taşıyıcıları,
➢ Savunma Sanayi ➢ Kimya Sektörü ➢ Gıda ve Tarım Sektörü

• Uçak ve helikopter gövde parçaları, • Muhtelif amaçlı borular • Silolar
• Uçak burun ve kanat parçaları • Kimyasal tesis zemin ızgaraları • Gıda depolama tankları
• Havan topları gövdeleri ve sandıkları • Asit tankları ve kaplamaları • Salamura tankları
• Kurşun geçirmez panel imali • Arıtma ekipmanları • Kültür balıkçılığı ekipmanları
• Miğferler,
• Endüstriyel platform ve korkuluklar • Seralar, Tahıl depoları
• Mayın ve hücum bot parça ve gövdeleri
• Barınaklar vs... • Havalandırma kanalları vs... • Sulama kanalları vs...
Kompozit Malzeme Mekaniği – Ders Notları / Prof. Dr. Mehmet Zor 16

30.01.2023
1-Genel Bilgiler
Beton kolonlar demir ve betonun birleştirilmesiyle oluşturulur ve aslında bir kompozit yapıdır.
1-Genel Bilgiler
1-Genel Bilgiler
1-Genel Bilgiler
1.8 Kompozitler ve Mühendislik Faaliyetleri

▪ Görüldüğü gibi kompozit malzemeler çok farklı sektörlerde kullanılabilmekte, sürekli geliştirilmekte ve
kullanım oranı günden güne artmaktadır.
▪ Herhangi bir işletmede kompozit yapıların karşımıza çıkma olasılığı oldukça yüksektir.
▪ Sadece kompozit üreticisi firmalarda değil, kullanım durumuna göre diğer firmalarda da kompozit
malzemelere yönelik ar-ge faaliyetleri sıkça yapılmaktadır. Bu faaliyetlerde kompozit malzemelerle
çözümler ve geliştirme alternatifleri mümkün olabilmektedir.
▪ Bu sebeple, mühendislerin, izotropik (metal, seramik vb.) malzemeler için yapabildiği tasarım, analiz,
teorik hesaplamalar, deneysel ölçümler, geliştirmeler, imalat gibi faaliyetleri, kompozit malzemeler için
de yapabilmeleri onlar için önemli bir ayrıcalık ve tercih edilme sebebidir. Bu ise kompozit malzeme
mekaniği konusunda iyi bir temel bilgi birikimiyle ancak mümkündür.
1-Genel Bilgiler
Kompozitlerin mekanik davranışlarının izotropik malzemelerden daha farklı olması, yöne göre
değişebilmesi, mekanik açıdan farklı yaklaşım ve kriterlerle incelenmelerini gerektirir.
Mili kompozit yaparsak, Von-Mises’e göre değil,

Tsai-Hill kriterine göre değerlendirme
yapmamız daha doğru olur. Kompozitler için
Hocam, mil malzemesini
akma-kırılma kriterleri farklıdır.
kompozit yapalım. Von-
mises gerilmelerine
tekrar bakalım.
1-Genel Bilgiler
1.9 Kompozit Malzemelerin Sınıflandırılması
Kompozit malzemelerin oluşum seçenekleri

sonsuz denebilecek kadar çoktur. Bundan
dolayı sınıflandırılmaları oldukça zordur.
Ancak burada yaygın sınıflandırmalar

üzerinde durulacaktır.
1-Genel Bilgiler
1.9.1 Matris Malzeme Cinsine Göre Sınıflandırma:
Kompozitin ana malzemesi olan matris

malzemenin cinsine göre, kompozitler 3 gruba
ayrılabilir:
1. Metal Matris Kompozitler

2. Seramik Matris Kompozitler
3. Plastik (Polime)r Matris Kompozitler
3a Termosetler
3b Termoplastikler
3c Elastomerler
Matris Malzeme Cinsine Göre Sınıflandırma Detayı
1-Genel Bilgiler
1.9.2 Takviye Elemanlarının Şekil ve Yerleştirilmesine Göre:
a. Parçacık Takviyeli Kompozitler (Particulate fiber)
b. Süreksiz (Discontinous) Fiber Takviyeli Kompozitler
c. Sürekli (Continous) Fiber Takviyeli Kompozitler
1-Genel Bilgiler
1.9.3 Tabakalı Kompozitler
a-) Fiber takviyeli tabakalı kompozitler b-) Sandviç kompozitler
• Sürekli, süreksiz veya Parçacık Takviyeli • İki levha arasına farklı bir
Tabakaların (laminae) Üst Üste Yapıştırılması ile malzeme yerleştirilerek elde
Elde edilen Yapılardır (Laminated Composites). edilen tabakalı kompozit
• Tabakalar farklı fiber takviye tipine sahip ise yapılara denir.
buna Hibrit (karma) yapı denir.
• Alt ve üst levhalar izotropik
veya kompozit veya daha
farklı anizotropik bir
malzeme olabildiği gibi, ara
malzemenin de blok halinde
veya bal peteği gibi farklı Bal Peteği Sandviç Yapı
yapılarda olabilir.
Tabakalı Hibrit Yapı
sandviç kompozit paneller
1-Genel Bilgiler
1.9.4 Doğal Kompozitler
Ahşap, kemik gibi malzemeler, tabii (doğal)

kompozit malzemelerdir.
Ağacın kompozit yapısı Kemiğin kompozit yapısı
1-Genel Bilgiler
1.10 Kompozitlerin Bazı Dezavantajları
1. İmalatı gerçekleştirilmiş kompozitin özellikleri her zaman ideal

olmayabilir. Malzemenin kalitesi üretim metodunun kalitesine
bağlıdır, standartlaşmış bir kalite mevcut değildir.
2. Tabakalı kompozitler, tabakalar arası kayma gerilmelerine hassas

olduklarından delaminasyon meydana gelebilir.
3. Bazı kompozitler gevrek olduklarından kolaylıkla zarar görürler,
onarılmaları yeni problemler oluşturabilir.
4. Onarılmadan önce çok iyi temizlenmeleri ve sıcak kurutulmaları
gerekir. Bazı kurutma teknikleri uzun zaman alabilir. Bazen de bu
çok zor olmaktadır.
1-Genel Bilgiler
1.11 Kompozitlerin Üretim Yöntemleri
• Kompozitlerde seçilecek üretim yöntemi; takviye malzemesine, matris

malzemeye, parça şekline, istenen mekanik ve fiziksel özelliklere bağlı
olarak değişim gösterir.
• Bir parçayı üretmek için genel olarak; ham madde, kalıp, ısı ve basınca
ihtiyaç vardır.
• Üretimde:
• Fiberlerin (Elyafın) eşit aralıklı ve homojen bir dağılım göstermesi,
• Elyaf malzemeleri mekanik temaslara karşı hassas olduklarından
matris tarafından iyice ıslatılması,
• Elyaf ile matris arasında kuvvetli ara yüzeyin oluşturulması gereklidir.
1-Genel Bilgiler
1-Genel Bilgiler
1.12 Bazı Malzeme Özellikleri
1.12. a Bazı Termoplastik Reçinelerin (Matrislerin) Mekanik ve Termal Özellikleri
Öz Kütle Çekme Muk. Elastik Mod. Sıcaklık

Malzeme Adı g/cm3 MPa MPa Sınırı oC
Poli-Etilen (PE) (düşük yoğunluk) 0.92-0.93 7-17 105-280 80
Poli-Etilen (PE) (yüksek yoğunluk) 0.95-0.96 20-37 420-1260 100
Poli-Vinil-Klorür (PVC) 1.50-1.58 40-60 2800-4200 110
Poli-Propilen (PP) 0.90-0.91 50-70 1120-1500 105
Poli-Stiren (PS) 1.08-1.10 35-68 2660-3150 85
Akronitril-Butadien-Streyn(ABS) 1.05-1.07 42-50 - 75
Poli-Met-Metha-Arkilik (PMMA) 1.11-1.20 50-90 2450-3150 125
Poli-Tetra-Flor-Etilen(PTFE)(Teflon) 2.10-2.30 17-28 420-560 120
Poli-Amids (PA) Naylon 6.6 1.06-1.15 60-100 2000-3500 82
1-Genel Bilgiler
1.12. b Bazı Takviye Elemanlarının (Fiberlerin) Özellikleri
Özellik E-Camı S-Camı Bor Karbon Kevlar49
Yoğunluk(gr/cm3) 2.54 2.49 2.68 1.85 1.44

Çekme Muk.(MPa) 2000 4750 3450 2900 3750
Çekme Mod.(GPa) 80 89 414 525 136
Lif çapı (µm) 3-200 3-13 100-1000 5-13 12
Isıl G.K(oC-1.10-6) 5 2.9 3 -1 -2

Kopma Uz. (%) 2.75 - 0.7 0.5-1.3 2.5
1-Genel Bilgiler
1.12. c Bazı Takviye Elemanlarının (Fiberlerin) Çekme Eğrileri
1-Genel Bilgiler
1.13 Mukavemette Önemli Kavramları hatırlayalım:
1.13.1 İzotropik Malzeme:
a. Isıl veya mekanik yüklemelere karşı her doğrultu ve

yönde aynı mekanik davranışı gösteren
malzemelerdir.
b. İç yapı dağılımı olarak homojen bir tane dağılımı
gösterirler. Bütün saf metallerin yanısıra, alaşımlar
izotropik malzemelerdir.
c. Bunun yanısıra partikül takviyeli kompozitler,
homojen bir dağılıma sahip ise izotropik malzeme
olarak kabul edilirler.
1-Genel Bilgiler
1.13.2 Ayırma Prensibi ve Gerilme Kavramı:
Dış kuvvetlerin etkisine maruz

bir sistem dengede ise hayali ≡ +
bazda da ayırdığımız her bir
parçası da ayrı ayrı dengededir.
Buna ayırma prensibi denir.
• Hayali olarak ayırdığımız her bir parçasına, dış kuvvetlerden başka, ayırma kısmından iç kuvvetler ve iç
momentler de etki ettirilir. Herbir parçada iç ve dış kuvvetler statik denge sağlar.
• İç kuvvet ve iç momentler: Ayırma yüzeyinde ortaya çıkan tepkilerdir. Sistemin o kısımda dış kuvvetlere
karşı cevabıdır.
• Gerilme : İç kuvvet ve moment tepkilerinden kaynaklanan birim alana düşen kuvvet olarak tanımlanabilir.
• Gerilme uygulanmaz, dış yükler etkisinde cismin içinde oluşur.
1-Genel Bilgiler
1.13.3 Gerilme Çeşitleri

1.13.3.1 Normal Gerilme: Gerilme kesit düzleminin 1.13.3.2 Kayma Gerilmesi: Gerilme düzlem normaline dik
normaline paralel ise; başka bir ifade ile düzleme dik ise; başka bir ifade ile düzleme paralel ise buna kayma
ise buna normal gerilme denir. s ile gösterilir. Çeki- gerilmesi veya kesme gerilmesi denir. t ile gösterilir.
Bası ve Eğilme Yüklemesinde ortaya çıkar.
Kayma gerilmesi
indislerinin anlamı:
ty x
ti j = tj i
t xy Düzlem Gerilme
normali Doğrultusu
1-Genel Bilgiler
1.13.4 Şekil Değiştirme DL/2

DL/2
1.13.4.1 Birim Uzama (e)
• Şekil değiştirmede en önemli kavram birim uzama ismini verdiğimiz büyüklüktür.
e ile gösterilen birim uzama, gerinme olarak da isimlendirilir, İngilizcesi ise «strain» dir.
• En basit tanımıyla, bir cismin birim boyundaki uzama miktarıdır. L0
∆𝐿
• Örneğin çekmeye maruz L0 boyundaki bir çubukta toplam uzama DL ise Birim uzama 𝜀 = 𝐿𝑜
• Birim uzama hangi doğrultuda ise e un indisi ona göre değişir. (ex, ey veya ez olabilir).
1.13.4.2 Kayma Şekil Değiştirme Açısı (g):
• Bir noktadaki kayma gerilmesi sebebiyle oluşan şekil değiştirme açısıdır. g açısı kayma gerilmesi ile aynı
düzlemdedir ve aynı indislere sahiptir. Aşağıdaki şekilleri dikkatlice inceleyerek bu kavramı anlamaya çalışınız.
• Bir noktada, en genel durumda 3 farklı kayma
gerilmesi (txy , tyz , txz ) olabilir.

• Bu gerilmeler kayma şekil değiştirme açılarına
(gxy , gyz , gxz ) sebep olurlar.
1-Genel Bilgiler
1.13.5 Çekme Testi Bir malzemenin mekanik davranışını

karekterize eden en önemli testtir.
Ly
Çekme testinden elde edilen değerler:
a-) Akma Mukavemeti (sakma) : Çekme testinde malzemenin plastik (kalıcı) deformasyona başladığı minimum gerilmedir.
b-) Elastiklik (Young) Modülü : (E) : Çekme eğrisinin doğrusal olan elastik bölge kısmının eğimidir.
𝜎
Elastik bölgede herhangi bir noktadan alınacak değerlerle E bulunabilir: 𝐸= (1.1)
𝜀
1-Genel Bilgiler
c-) Poisson Oranı ()

Bir kuvvetin kendi doğrultusuna dik yöndeki şekil değiştirme etkisini veren
malzeme özelliğidir.
Şekillerdeki gibi tek taraftan ankastre veya iki taraftan serbest bir kirişi x
doğrultusunda çektiğimizde P yükünün etkisi ile çekme yönünde uzama meydana
gelirken y ve z yönünde daralma meydana gelir.
Yani uygulanan P kuvveti diğer eksenlerde gerilme oluşturmaz fakat şekil
değiştirmeye neden olur. Bunu belirleyen malzeme sabiti ise Poisson oranı ’dır.
yanal birim uzama 𝜀𝑦 𝜀𝑧

Poisson oranı: 𝜈 = =− =− (1.2)
eksenel birim uzama 𝜀𝑥 𝜀𝑥
𝜎𝑥
𝜀𝑥 = , 𝜎𝑦 = 𝜎𝑧 = 0 , 𝜀𝑦 = 𝜀𝑧 (Yanal birim uzamalar)
𝐸
1.2 formülü sadece x yönünde çeki durumunda geçerlidir.
Birim uzama aynı zamanda = (Toplam uzama) / (ilk boy) ’dur.
Bu tanım tüm elastik yükleme durumları için geçerlidir.
𝛿𝑥 𝛿𝑦 𝛿𝑧
𝜀𝑥 = , 𝜀𝑦 = , 𝜀𝑧 = (1.3a-c)
𝐿𝑥 𝐿𝑦 𝐿𝑧
30.01.2023 Kompozit Malzeme Mekaniği-Ders Notları-Prof.Dr.Mehmet Zor 38

1-Genel Bilgiler
d-) Rijtlik (Kayma) Modülü ( G )
Bir noktada sadece 𝜏𝑥𝑦 kayma gerilmesi varsa; bu gerilmelerin etkisiyle kayma şekil değiştirme (𝛾𝑥𝑦 ) açısı ortaya çıkar.
𝜏𝑥𝑦 ile 𝛾𝑥𝑦 arasındaki elastik durumdaki ilişki (Hooke bağıntısı): 𝜏𝑥𝑦 = 𝐺. 𝛾𝑥𝑦 (1.4)
𝐸
G: kayma (veya rijitlik) modülüdür. İzotropik malzemeler için E ve  cinsinden hesaplanabilir.: 𝐺= (1.5)
2(1 + 𝜈)
𝜏𝑦𝑧 = 𝐺. 𝛾𝑦𝑧 (1.6)

Diğer düzlemlerdeki kayma gerilmeleri ve şekil değiştirmeler
arasındaki Hooke bağıntıları: 𝜏𝑧𝑥 = 𝐺. 𝛾𝑧𝑥 (1.7)
1-Genel Bilgiler
1.13.6 En Genel Durumda Hooke Bağıntıları :
İzotropik malzemeler için bir Q noktasındaki gerilme-şekil değiştirmeler arasındaki bağıntılardır:
Kaymadaki Şekil değiştirmeler

Sıcaklık Etkisi
t xy
1
 
e x = s x − (s y + s z ) +  .DT
E
(1.8.a) g xy =
G
(1.8.d)
t yz
1
E
 
e y = s y − (s x + s z ) +  .DT (1.8.b) g yz = (1.8.e)
G
1
 
e z = s z − (s x + s y ) +  .DT
E
(1.8.c)
g xz =
t xz (1.8.f)
G
1-Genel Bilgiler
Matris formatında Hooke Bağıntılarını yazacak olursak;
 1 − − 
 E 0 0 0 
E E
 
e x   −  1 −
0 0 0  s x 
e   E E E  s x 
 y   − − 1   
e z   0 0 0  s z 
(1.9)
 = E E E
 t 
g yz   0 2(1 +  )
0 0 0 0   yz 
    t zx 
g zx  
E
2(1 +  )   
g xy   0  t xy 
0 0 0 0
E
 2(1 +  ) 
 0 0 0 0 0 
 E 
1-Genel Bilgiler
Veya şekil değiştirmeler cinsinden gerilmeleri yazalım.
 E (1 −  ) E E 
 (1 − 2 )(1 +  ) 0 0 0 
(1 − 2 )(1 +  ) (1 − 2 )(1 +  )
 
E E (1 −  ) E
s x   0 0 0  e x 
s   (1 − 2 )(1 +  ) (1 − 2 )(1 +  ) (1 − 2 )(1 +  )  
 y  E E E (1 −  )  e y 
s z   (1 − 2 )(1 +  ) (1 − 2 )(1 +  ) (1 − 2 )(1 +  )
0 0 0  
e (1.10)
 =  z 
t yz   0 0 0
E
0
g
0   yz 
   2(1 +  )  
t zx   E  g zx 
t xy   0 0 0 0 0  g xy 
 2(1 +  )  
 E 
 0 0 0 0 0 
 2(1 +  ) 
Görüldüğü gibi izotropik malzemelerde sadece 2 tane elastik malzeme sabiti ( E, ) vardır.
2. ANİZOTROPİK
MALZEME TİPLERİ
(Bu konu 1 nolu video da anlatılmıştır.)
(Videolara erişim sayfası: https://mehmetzor.com/dersler/kompozit-malzeme-mekanigi/ders-egitim-videolari )
2-Anizotropik Malzeme Tipleri
2.1 Anizotropik Malzeme Nedir?
• Özellikleri doğrultuya göre değişiklik gösteren malzemelere anizotropik

malzemeler denir.
• Aniztropik malzemeler, Isıl veya mekanik yüklemelere karşı, doğrultuya göre
farklı mekanik davranış (gerilme, şekil değiştirme vb.) gösterir.
• Kompozit malzemeler anizotropik malzemelerdir ve bunların daha
özelleştirilmiş halleridir.
• Kompozitlerin mekaniği anlayabilmek için öncelikle daha genel olan anizotropik
malzemelerin mekaniğini bilmek önemlidir.
• Aslında izotropik malzemeler, anizotropik malzemenin en özel halidir.
1.13.6 maddesinde izotropik malzemeler için, elastik bölgede, 2

bağımsız malzeme sabiti (E ve ) olduğu gösterilmiş ve gerilme –şekil
değiştirme ilişkileri (Hooke bağıntılıarı) özetlenmişti.
2.2 Bu Bölümde Amacımız:

• En genelden başlayarak özele doğru anizotropik malzemelerin
tiplerini açıklamak;
• Her bir tip için elastik durumda gerilme-şekil değiştirme
ilişkilerini (hooke bağıntılarını) ve
• Bu ilişkileri sağlayan malzeme sabitlerini çıkarmaktır.
2-Anizotropik Malzeme Tipleri / En Genel Anizotropik Malzeme için Elastik Malzeme Sabitleri
2.3 En Genel Anizotropik Malzeme için Elastik Malzeme Sabitleri
Rijitlik (Stiffness) matrisi: [C] (9x9= 81 bağımsız malzeme sabiti içerir)
İndis formatında:
 s 11  C 1111 C C C C C C C C   e 11  𝝈𝒊𝒋 = 𝑪𝒊𝒋𝒌𝒍 𝜺𝒌𝒍

    
1122 1133 1123 1131 1112 1132 1113 1121
s
 22  C 2211 C 2222 C 1133 C 2223 C 2231 C 2212 C 2232 C 2213 C 2221 e 22  • (i , j , k , l = 1, 2, 3)
s  C C C C C C C C C  e 
 33   3311 3322 3333 3323 3331 3312 3332 3313 3321
  33  • 𝑪𝒊𝒋𝒌𝒍 = Rijitlik(Stiffness) Bileşeni
s 23  C 2311 C 2322 C 2333 C 2323 C 2331 C 2312 C 2332 C 2313 C 2321  e 23 

 s 31
=
 C 3111 C 3122 C 3133 C 3123 C 3131 C 3112 C 3132 C 3113 C 3121

 e 31


1. İndis düzlem normalini,
s 12  C 1211 e 12  2. indis ise gerilme/şekil değiştirme
C C C C C C C C  
  
1222 1233 1223 1231 1212 1232 1213 1221
  doğrultusunu göstermektedir.
s 32  C 3211 C 3222 C 3233 C 3223 C 3231 C 3212 C 3232 C 3213 C 3221   e 32 
s 13  C 1311 C 1322 C 1333 C 1323 C 1331 C 1312 C 1332 C 1313 C 1321

  e 13 
    
s 21  C 2111 C 2122 C 2133 C 2123 C 2131 C 2112 C 2132 C 2113 C 2121  e 21 
Gevşeklik (Compliance) Matrisi: [S] Rijitlik matrisinin tersidir. [S]=[C]-1
 e 11   S 1111 S S S S S S S S  s 11 
    
1122 1133 1123 1131 1112 1132 1113 1121
e 22   S 2211 S S S S S S S S 2221 s 22 
e   S
2222 1133 2223 2231 2212 2232 2213
İndis formatında:
3321 s 33
S S S S S S S S  
 33   3311 3322 3333 3323 3331 3312 3332 3313
 
e 23   S 2311 S 2322 S 2333 S 2323 S 2331 S 2312 S 2332 S 2313 S 2321 s 23  𝜺𝒊𝒋 = 𝑺𝒊𝒋𝒌𝒍 𝝈𝒌𝒍
e 31   S 3111 3121 s 31
 =  
S 3122 S 3133 S 3123 S 3131 S 3112 S 3132 S 3113 S  
e 12   S 1211 S 1222 S 1233 S 1223 S 1231 S 1212 S 1232 S 1213 S 1221  s 12 
• (i , j , k , l = 1, 2, 3)
    
e 32   S 3211 S 3222 S 3233 S 3223 S 3231 S 3212 S 3232 S 3213 S 3221 s 32  • 𝑺𝒊𝒋𝒌𝒍 = Gevşeklik(Compliance)
e 13   S 1311 S 1322 S 1333 S 1323 S 1331 S 1312 S 1332 S 1313 S 1321 s 13
  Bileşeni
    
e 21   S 2111 S 2122 S 2133 S 2123 S 2131 S 2112 S 2132 S 2113 S 2121 s 21 
𝜎11
Herhangi bir noktadaki 1-2 düzleminden gerilme durumuna bakıyoruz.( İndisinde 3 olan
gerilmeler bu düzleme dik olacaktır ve bu düzlemde gözükmeyecektir. )
Statik denge şartlarında birisi olan, O merkezine göre moment dengesini,
«kuvvet x dik uzaklık» şeklinde yazacağız.
𝜎22 𝜎22 Burada normal gerilmeler olan s11 ve s22 nin uzantısı O dan geçtiğinden, normal kuvvetlerin
momentleri sıfırdır.
Sol veya sağ yan yüzeydeki kesme kuvveti: gerilme x alan = 𝜎12 . 𝑏. 𝑡, dik uzaklığı: a/2 dir.
Alt veya üst yüzeylerdeki kesme kuvveti: gerilme x alan = 𝜎21 . 𝑎. 𝑡, dik uzaklığı: b/2 dir.
𝜎11
𝑎 𝑏
෍ MO = 0 2. 𝜎12 . 𝑏. 𝑡. − 2. 𝜎21 . 𝑎. 𝑡. = 0 𝜎12 = 𝜎21 bulunur.
2 2
1-3 ve 2-3 düzlemleri içinde aynı analiz yapılırsa: Kısaltılmış Notasyonlar

𝜎23 = 𝜎32 , 𝜎13 = 𝜎31 bulunur. 𝜀11 = 𝜀1 𝜎11 = 𝜎1
𝜀22 = 𝜀2 𝜎22 = 𝜎2
Sonuçta genel olarak ; 𝛔𝐢𝐣 = 𝛔𝐣𝐢 yazılabilir.
𝜀33 = 𝜀3 𝜎33 = 𝜎3
Aynı düzlemde kayma gerilmelerinden kaynaklanan şekil 2𝜀23 = 𝛾23 = 𝜀4 = 𝛾4 𝜎23 = 𝜏23 = 𝜎4 = 𝜏4
değiştirmeler için de indislerin yeri farketmeyecektir. 2𝜀31 = 𝛾31 = 𝜀5 = 𝛾5 𝜎31 = 𝜏31 = 𝜎5 = 𝜏5
𝛆𝐢𝐣 = 𝛆𝐣𝐢 2𝜀12 = 𝛾12 = 𝜀6 = 𝛾6 𝜎12 = 𝜏12 = 𝜎6 = 𝜏6
Kompozit Malzeme Mekaniği – Ders Notları / Prof. Dr. Mehmet Zor
30.01.2023 48
2-Anizotropik Malzeme Tipleri ve Elastik Mekanik Özellikleri / En Genel Anizotropik Malzeme için Elastik Malzeme Sabitleri
Bu durumda aniztropik bir malzemede rijitlik veya gevşeklik matrsilerindeki bağımsız elastik malzeme
sabitleri 6x6=36 ya indirgenmiş olur.
Böylece, anizotropik bir cisim için kısaltılmış notasyonlar ile gerilme-gerinme ve gerinme-gerilme
bağıntıları alttakii gibi gösterilebilir:
s 1  C 11  e 1  e 1  
  
C 12 C 13 C 14 C 15 C 16
     S 11 S S S S S  s 
e e 2   S 21

12 13 14 15 16 1
s 2  C 21 C 22 C 23 C 24 C 25 C 26   2  S S S S S  s 2
s  C  e  e  
22 23 24 25 26
 3  =  31
C C C C C 36  3 
 ,  3  =  S 31 S S S S S  s 
g 4 
32 33 34 35

t 4  C 41 g 4   S 41
32 33 34 35 36 3
C 42 C 43 C 44 C 45 C 46 
 g 
S S S S S  t 4
t 5  C 51
     
42 43 44 45 46
g 5   S 51 S  t
C C C C C 56  5  
52 53 54 55
 S S S S 
t 6  C 61  g 6 
52 53 54 55 56 5
C 62 C 63 C 64 C 65 C 66  g   S 61 S S S S S  t 6 
 6 62 63 64 65 66
Veya indis notasyonu ile : 𝝈𝒊 = 𝑪𝒊𝒋 𝜺𝒋 , 𝜺𝒊 = 𝑺𝒊𝒋 𝝈𝒋
• (i , j , k , l = 1, 2, 3,…,6)
2-Anizotropik Malzeme Tipleri / Triklinik Malzeme
2.5 Triklinik Malzeme

Nonlineer elastik bir malzemede depolanan enerji yoğunluğu: dW ise,
Gerilme-gerinme bağıntısından;
dW = s i de i (I) ve (II) denklemleri
s j = C jie i Şeklinde de yazılabilir. birbirine eşit olduğundan;
s i = Cije j
Bu durumda benzer şekilde:  2W  2W
=
e i e j e j e i
dW = Cije j de i W = s j e j
→ W = C ji e i e j Cij = C ji
W  2W W  2W
= Cije j → = Cij (I) = C jie i → = C ji (II)
e i e i e j e j e j e i Sij = S ji
Bu durumda C ve S rijitlik ve gevşeklik matrisleri diyagonale göre simetrik olmalıdır. Bu matrislerdeki bağımsız, elastik
malzeme sabitleri 21’dir. Malzeme özellikleri bakımından simetri düzlemleri olmayan böyle bir anizotropik malzemeye
Triklinik malzeme denir.
2-Anizotropik Malzeme Tipleri / Monoklinik Malzeme
2.6 Monoklinik Malzeme
➢ Triklinik malzeme özelliği göstermesinin yanı sıra, kristal veya

daha büyük makro hacimler seviyesinde 1 tane simetri düzlemine
de sahip olan malzemelere monoklinik malzeme denir.
➢ Fiziksel malzeme özelikleri bu düzleme göre simetriktir.
➢ Homojen yapılarda tüm noktalardaki bu simetri düzlemleri

birbirlerine paraleldir. Şekilde, (x-y) düzlemine göre simetrik olan
monoklinik malzeme sembolize edilmiştir.
➢ Bunlara örnek olarak seramik maddelerin hammadesi olan (Herbir küçük kübün bu düzleme göre
simetrik olduğuna dikkat ediniz.)
Feldspar gösterilebilir.
➢ Tabakalı kompozit malzemeler, kristal seviyesinden çok daha

büyük ölçülerde, (gözle görülebilecek makro seviyede) simetri
düzlemline veya birbirlerine paralel simetri düzlemlerine sahip
olabilirler.
Potasyum Feldspar
(Doğada bulunan bir monoklinik
mazleme örneğidir.)
Şimdi monoklinik malzemenin malzeme sabiti sayısını tespit edeceğiz;
Anizotropik, elastik ve monoklinik bir yapının bir noktasında

1-2 düzlemine göre malzeme simetrisi olduğunu düşünüyoruz.
Bu noktada sadece 1 𝜀1 𝑠11 𝑠12 𝑠13 𝑠14 𝑠15 𝑠16 σ1

σ2 = 0 𝛾4 = 𝑠14 𝜎1 = 0
doğrultusunda normal gerilme 𝜀2 𝑠12 𝑠22 𝑠23 𝑠14 𝑠15 𝑠16
𝜀3 𝑠13 𝑠23 𝑠33 𝑠24 𝑠25 𝑠26 σ3 = 0 → 𝑠14 =0
(𝜎1 ) varken, simetriden dolayı 1-3
ve 2-3 doğrultularında çarpılma 𝛾4 = 𝑠14 𝑠24 𝑠34 𝑠44 𝑠45 𝑠46 𝜏4 = 0
𝛾5 𝛾5 = 𝑠15 𝜎1 = 0
oluşmayacaktır. Yani: 𝑠15 𝑠25 𝑠35 𝑠45 𝑠55 𝑠56 𝜏5 = 0
𝛾6 → 𝑠15 =0
𝛾4 = 𝛾5 = 0 olur. 𝑠16 𝑠26 𝑠36 𝑠46 𝑠56 𝑠66 𝜏6 = 0
Benzer şekilde; aşağıdaki durumlarda yine 1-3 ve 2-3 doğrultularında çarpılma olmaz.
Sadece 𝜎2 varken: 𝛾4 = 𝑠24 𝜎2 = 0 → 𝑠24 =0 , 𝛾5 = 𝑠25 𝜎2 = 0 → 𝑠25 =0
Sadece 𝜎3 varken: 𝛾4 = 𝑠34 𝜎3 = 0 → 𝑠34 =0 , 𝛾5 = 𝑠35 𝜎3 = 0 → 𝑠35 =0
Sadece 𝜏6 varken: 𝛾4 = 𝑠46 𝜏6 = 0 → 𝑠46 =0 , 𝛾5 = 𝑠56 𝜏6 = 0 → 𝑠56 =0 bulunur.
Bu durumda, monoklinik ve elastik bir malzeme için gevşeklik ve rijitlik matrislerinde bağımsız malzeme
sabitleri 13’e indirgenmiş olur.
𝑠11 𝑠12 𝑠13 0 0 𝑠16 𝐶11 𝐶12 𝐶13 0 0 𝐶16

𝑠12 𝑠22 𝑠23 0 0 𝑠16 𝐶12 𝐶22 𝐶23 0 0 𝐶16
𝑠13 𝑠23 𝑠33 0 0 𝑠26 𝐶13 𝐶23 𝐶33 0 0 𝐶26
𝑆 = 𝐶 =
0 0 0 𝑠44 𝑠45 0 , 0 0 0 𝐶44 𝐶45 0
0 0 0 𝑠45 𝑠55 0 0 0 0 𝐶45 𝐶55 0
𝑠16 𝑠26 𝑠36 0 0 𝑠66 𝐶16 𝐶26 𝐶36 0 0 𝐶66
Aşağıda monoklinik malzeme için [S] gevşeklik matrisinin her bir teriminin açık ifadesi gösterilmiştir.
 1  21 31 61 
 E − − 0 0
E2 E3 G12 
 1 
12 1 32 62 
 S11 S12 S13 0 0 S16  − − 0 0
S   E1 E2 E3 G12 
 12 S 22 S 23 0 0 S 26     23 1 63 
 − 13 − 0 0 
 S13 S 23 S33 0 0 S36   E1
S  =  =
E2 E3
54
G12  (2.4)
0 0 0 S 44 S 45 0   0 0 0
1
0 

0   G 23 G13
  
0 0 S 45 S55 0
  45 1
 S16 S 26 S36 0 0 S66  0 0 0 0 
 G23 G13 
  26 36 1 
 16 0 0 
 E1 E2 E3 G12 
2.6.1. Monoklinik Malzeme için Hooke Bağıntıları –(3 Boyutlu Durumda)

1 𝑣21 𝑣31 𝑣61
− − 0 0
𝐸1 𝐸2 𝐸3 𝐺12
𝑣12 1 𝑣32 𝑣62
− − 0 0
𝐸1 𝐸2 𝐸3 𝐺12 𝜎1
𝜀1 𝜎1 𝜀1
𝑣13 𝑣23 1 𝑣63 𝜎2
𝜀2 𝜎2 𝜀2 − − 0 0
𝜀3 𝜎3 𝐸1 𝐸2 𝐸3 𝐺12 𝜎3
𝜀3 = (2.5)
𝛾23 = 𝑆 𝜏23 𝛾23 1 𝑣54 𝜏23
𝛾13 0 0 0 0 𝜏13
𝜏13 𝛾13 𝐺23 𝐺13
𝛾12 𝜏12 𝜏12
𝛾12 𝑣45 1
0 0 0 0
𝐺23 𝐺13
𝑣16 𝑣26 𝑣36 1
0 0
𝐸1 𝐸2 𝐸3 𝐺12
𝜎1 𝑣21 𝑣31 𝑣61 𝜏23 𝑣54

𝜀1 = − 𝜎2 − 𝜎3 + 𝜏 (a) 𝛾23 = + .𝜏 (d)
Monoklinik davranış 𝐸1 𝐸2 𝐸3 𝐺12 12 𝐺23 𝐺13 13
gösteren bir malzeme
için gerilme-şekil 𝑣12 𝜎2 𝑣32 𝑣62 𝑣45 𝜏13
𝜀2 = − 𝜎1 + − 𝜎3 + 𝜏 (b) 𝛾13 = 𝜏23 + (e) (2.6.a-f)
değiştirme (Hooke) 𝐸1 𝐸2 𝐸3 𝐺12 12 𝐺23 𝐺13
bağıntılarının 3
boyutlu durumda 𝑣13 𝑣23 𝜎3 𝑣63 𝑣16 𝑣26 𝑣36 𝜏12
𝜀3 = − 𝜎1 − 𝜎2 + + 𝜏 (c) 𝛾12 = 𝜎1 + 𝜎2 + 𝜎3 + (f)
açık halleri: 𝐸1 𝐸2 𝐸3 𝐺12 12 𝐸1 𝐸2 𝐸3 𝐺12
2-Anizotropik Malzeme Tipleri / Ortotropik Malzeme
2.7 Ortotropik Malzeme
➢ Triklinik malzeme özelliğe ilaveten kristal veya daha büyük makro

hacimler seviyesinde 3 tane simetri düzlemine sahip olan
malzemelere ortotropik malzeme denir.
➢ Bir başka ifadeyle ortotropik malzeme türünde Monoklinik

malzemeye ek olarak 2 tane daha simetri düzlemi vardır.
➢ Ortotropik malzemenin her bir noktasında; 1-2, 2-3 ve 1-3

düzlemlerinin her üçüne göre simetriklik söz konusudur.
➢ Sürekli fiber takviyeli kompozit tabakalar Ortotropik özellik

gösterirler.
Aynı şekilde sadece 1 (x) yönünde normal gerilme (𝜎1 ) olursa, simetri düzlemlerinin
hiçbirinde çarpılma meydana gelmeyecektir.
𝛾4 = 𝛾5 = 𝛾6 =0
𝛾4 𝑣𝑒 𝛾5 = 0, monoklinik malzeme özelliği idi. Bunlara ek olarak gelen

𝛾6 =0 denklemi için;
𝜀1 𝑠11 𝑠12 𝑠13 0 0 𝑠16 𝜎1

𝜀2 𝑠12 𝑠22 𝑠23 0 0 𝑠16 0
𝜀3 𝑠13 𝑠23 𝑠33 0 0 𝑠26 0
𝛾4 = 0 = 0
0 0 0 𝑠44 𝑠45 0
𝛾5 = 0 0
𝛾6 = 0
0 0 0 𝑠45 𝑠55 0
0
𝑠16 𝑠26 𝑠36 0 0 𝑠66
𝛾6 = 𝑠16 . 𝜎1 = 0 → 𝑠16 =0
Benzer şekilde, sadece 𝜎2 varken : 𝛾6 = 𝑠26 . 𝜎2 = 0 → 𝑠26 =0,
sadece 𝜎3 varken : 𝛾6 = 𝑠36 . 𝜎3 = 0 → 𝑠36 =0 bulunur.
Ayrıca malzemede sadece 𝜎23 = 𝜏4 = 𝜎4 gerilmeleri varken 𝛾4 = 𝑆44 . 𝜎4
Simetriden dolayı diğer düzlemlerde bir kayma açısı oluşmaz. 𝛾5 = 𝛾6 = 0
𝜀1 𝑠11 𝑠12 𝑠13 0 0 𝑠16 0

𝜀2 𝑠12 𝑠22 𝑠23 0 0 𝑠16 0
𝜀3 𝑠13 𝑠23 𝑠33 0 0 𝑠26 0
𝛾4 =
0 0 0 𝑠44 𝑠45 0 𝜎4
𝛾5 = 0 0 0 0 𝑠45 𝑠55 0 0
𝛾6 = 0 𝑠16 𝑠26 𝑠36 0 0 𝑠66 0
𝛾5 = 𝑆45 . 𝜎4 =0 → 𝑆45 =0 bulunur.
Sonuç olarak ; ortotropik bir malzeme için bağımsız malzeme sabitleri 9 tanedir: E1 , E2 , E3 , G23 , G13 , G12 , 23 ,13 ,12
Ortotropik malzeme için gevşeklik [S] matrisi :
1 𝑣21 𝑣31
3 Boyutlu Durumda − − 0 0 0
𝐸1 𝐸2 𝐸3
𝑣12 1 𝑣32
− − 0 0 0
𝑆11 𝑆12 𝑆13 0 0 0 𝐸1 𝐸2 𝐸3
𝑆12 𝑆22 𝑆23 0 0 0 𝑣13 𝑣23 1
− − 0 0 0 (2.7a)
𝑆 𝑆23 𝑆33 0 0 0 𝐸1 𝐸2 𝐸3
𝑆 = 13 𝑆 =
0 0 0 𝑆44 0 0 1
0 0 0 0 0
0 0 0 0 𝑆55 0 𝐺23
1
0 0 0 0 0 𝑆66 0 0 0 0 0
𝐺13
1
0 0 0 0 0
𝐺12
2 Boyutlu Durumda 1 𝑣21

− 0
𝐸1 𝐸2
𝑆11 𝑆12 0 𝑣12 1 (2.7b)
𝑆 = 𝑆12 𝑆22 0 𝑆 = − 0
𝐸1 𝐸2
0 0 𝑆66 1
0 0
𝐺12
Ortotropik malzeme için rijitlik [C] matrisi :

[C] matrisi ortotropik malzemeler için [Q] olarak da sembolize edilmektedir.
3 Boyutlu Durumda
1 − 𝜐23 . 𝜐32 𝜐13 . 𝜐32 + 𝜐12 𝜐12 . 𝜐23 + 𝜐13
𝐸1 𝐸2 𝐸3 0 0 0
𝐶11 𝐶12 𝐶13 0 0 0 𝐷 𝐷 𝐷
𝜐13 . 𝜐32 + 𝜐12 1 − 𝜐13 . 𝜐31 𝜐21 . 𝜐13 + 𝜐23
𝐶12 𝐶22 𝐶23 0 0 0 𝐸2 𝐸2 𝐸3 0 0 0
𝐷 𝐷 𝐷 (2.7c)
𝐶 𝐶23 𝐶33 0 0 0 = 𝜐 .𝜐 +𝜐
[𝑆] −1
= [Q] = 𝐶 = 13 12 23 13 𝜐21 . 𝜐13 + 𝜐23 1 − 𝜐12 . 𝜐21
0 0 0 𝐶44 0 0 𝐸3 𝐸3 𝐸3 0 0 0
𝐷 𝐷 𝐷
0 0 0 0 𝐶55 0 0 0 0 𝐺23 0 0
0 0 0 0 0 𝐶66 0 0 0 0 𝐺13 0
0 0 0 0 0 𝐺12
( 𝐷 = 1 − 𝜐12 . 𝜐21 − 𝜐13 . 𝜐31 −𝜐23 . 𝜐32 −2𝜐21 . 𝜐32 . 𝜐13 )
2 Boyutlu Durumda
𝐸1 𝜐12 . 𝐸2
0
𝑄11 𝑄12 0 𝐶11 𝐶12 0 1 − 𝜐21 . 𝜐12 1 − 𝜐21 . 𝜐12
= 𝜐12 . 𝐸2 𝐸2 (2.7d)
[Q] = 𝑄12 𝑄22 0 = 𝐶 = 𝐶12 𝐶22 0 0
0 0 𝑄66 0 0 𝐶66 1 − 𝜐21 . 𝜐12 1 − 𝜐21 . 𝜐12
0 0 𝐺12
Örnek 2.1 : Tek yönlü takviyeli Graphite/ Epoxy Kompozitin bir noktasındaki
düzlem gerilme durumu şekilde gösterilmiştir. Buna göre;
a) Gevşeklik matrisini, (Compliance matrix)
b) Minor poisson oranını (Minor Poisson’s ratio)
c) Rijitlik matrisini (Stiffness matrix)
d) Uygulanan gerilme durumuna göre 1-2 doğrultularındaki

gerinme değerlerini bulunuz.
Tek Yönlü Bir Tabakanın Tipik Mekanik Özellikleri

Özellikler Sembol Birim Glass/Epoxy Boron/Epoxy Graphite/Epoxy
Fiber Hacim Oranı 𝑉𝑓 0.45 0.50 0.70
Boyuna Elastisite Modülü 𝐸1 GPa 38.6 204 181
Enine Elastisite Modülü 𝐸2 GPa 8.27 18.50 10.30
Major Poisson Oranı 𝜈12 0.26 0.23 0.28
Kayma Modülü 𝐺12 GPa 4.14 5.59 7.17
30.01.2023 61
Çözüm: 𝑬1 = 181 GPa, 𝑬2 = 10.3 GPa, 𝝊12 = 0.28, 𝑮12 = 7.17 GPa
a-)
1 1
𝑆11 = = = 5,52 x 10−6 MPa−1
𝐸1 181 𝑥103
𝝊12 0,28 5,52 −1.55 0
𝑆12 = - = − = -1,55 x 10−6 MPa−1
𝐸1 181 𝑥103 𝑆 = −1,55 97,09 0 𝑥 10−6 MPa−1
0 0 139,5
1 1
𝑆22 = = = 97,09 x 10−6 MPa−1
𝐸2 10,3 𝑥103
1 1
𝑆66 = = = 139,5 x 10−6 MPa−1
𝐺12 7,17 𝑥103
30.01.2023 62
𝐸2 10.3
b-) 𝜐21 = 𝜐12 = 0.28 = 0.016
𝐸1 181
d-)
c-)
𝐸1 181 𝑥103 𝜀1 𝑠11 𝑠12 0 σ1
𝑄11 = 𝐶11 = = = 189 x 103 MPa
1 −𝜐21 .𝜐12 1 −0,016𝑥0,28
𝜀2 = 𝑠12 𝑠22 0 σ2
𝛾12 0 0 𝑠66 𝜏12
𝜐12 . 𝐸2 0,28 𝑥 10,3 𝑥103
𝑄12 = 𝐶12 = = = 2,9 x 103 MPa
1 −𝜐21 .𝜐12 1 −0,016𝑥0,28
5,52 −1,55 0 2
𝐸2 10,3𝑥103 = −1,55 97,09 0 −6
x10 𝑥 −3
𝑄22 = 𝐶22 = = = 10,35 x 103 MPa
1 −𝜐21 .𝜐12 1 −0,016𝑥0,28 4
0 0 139,5
𝑄66 = 𝐶66 = 𝐺12 = 7,17 x 103 MPa

𝜀1 15,69
𝜀2 = −294,4 x10−6
𝛾12 557,9
1,81 2,9 0
[𝑆]−1 = 𝑄 = 𝐶 = 2,9 10,35 0 𝑥 103 MPa
0 0 7,17
30.01.2023 63
2.7.1.a Ortotropik Malzeme için Hooke Bağıntıları –(3 Boyutlu Durumda)
1 𝑣21 𝑣31
− − 0 0 0
𝐸1 𝐸2 𝐸3
𝑣12 1 𝑣32
− − 0 0 0
𝜀1 𝜎1 𝜀1 𝐸1 𝐸2 𝐸3 𝜎1
𝜀2 𝜎2 𝜀2 𝑣13 𝑣23 1 𝜎2
− − 0 0 0 𝜎3
𝜀3 𝜎3 𝜀3 𝐸1 𝐸2 𝐸3
𝛾23 =
𝑆 𝜏23 𝛾23
=
1 𝜏23 (2.8)
0 0 0 0 0 𝜏13
𝛾13 𝜏13 𝛾13 𝐺23
𝛾12 𝜏12 𝛾12 1 𝜏12
0 0 0 0 0
𝐺13
1
0 0 0 0 0
𝐺12
𝜎1 𝑣21 𝑣31 𝜏23

(a) 𝛾23 = (d)
𝜀1 = − 𝜎2 − 𝜎 𝐺23
Ortotropik davranış 𝐸1 𝐸2 𝐸3 3
gösteren bir malzeme için
3 boyutlu durumda 𝑣12 𝜎2 𝑣32 𝜏13 (e)
𝜀2 = − 𝜎1 + − 𝜎 (b) 𝛾13 = (2.9.a-f)
gerilme-şekil değiştirme 𝐸1 𝐸2 𝐸3 3 𝐺13
(Hooke) bağıntıları.
(elastik yüklemede 𝑣13 𝑣23 𝜎3 𝜏12 (f)
𝜀3 = − 𝜎1 − 𝜎2 + (c) 𝛾12 =
geçerlidir) 𝐸1 𝐸2 𝐸3 𝐺12
Fiber takviyeli kompozit bir tabaka , makro seviyede 3 düzleme göre de

simetriktir ve makro seviyede ortotropik malzeme olarak düşünülebilirler.
Ancak malzeme özellikleri tespit edilirken,

tabakadan çıkarılacak test numunesinin de
makro seviyede 3 düzleme göre simetrik
olmasına özen gösterilmelidir.
2-Anizotropik Malzeme Tipleri / Enine İzotropik Malzeme
2.8 Enine İzotropik (Transversely Isotropic) Malzeme
Eğer ortotropik malzemenin her noktasında, birbirlerine paralel

olacak şekilde izotropi düzlemleri varsa, bu malzemelere enine
izotropik (transversely isotropic) malzemeler denir.
Malzeme özellikleri o düzlemde her doğrultuda aynı olmasına

rağmen düzleme dik doğrultuda farklılık gösterir.
Fiber eksenine (1)’e göre dönel simetriye sahip kompozit elemanlar

enine izotropik malzemelerdir. Zira 2-3 düzleminde yaklaşık her
doğrultuda özellikler aynıdır. 1 doğrultusunda farklıdır.
Dönel simetriye sahip, fiber takviyeli kompozit

malzemelerde dik kesitte (2-3 düzleminde),
tüm yönlerde malzeme özellikleri aynı kabul
edilebilir.
(2.10.a-e)
Böylece bağımsız malzeme sabiti 9 dan 5 e indirgenmiş olur.

(E2 ve 23 belli iken (2.11 ) formülünden bulunabilmektedir. G23 )
(2.11)
İzotropik malzeme özelliği:
(2-3 izotropi düzlemi
için geçerlidir.)
Enine İzotropik Malzeme için Hooke bağıntıları:
Ortotropik malzemeler için geçerli olan Hooke bağıntıları aynen geçerlidir. (Bknz 2.7.1 konusu)
Enine izotropi uzun dalga boylarında tortul

kayaçlarda görülür. Her bir katman düzlemde
yaklaşık olarak aynı özelliklere sahiptir fakat kalınlık
boyunca farklı özelliktedirler. Her katmanın düzlemi
izotropi düzlemi ve dik eksen simetri eksenidir.
 S11 S12 S13 0 0 0  C11 C12 C13 0 0 0 

S S S  C C C 0 0 0 
 12 11 13 0 0 0   12 11 13 
 S13 S13 S33 0 0  C C C 0 0 0 
S  = 
0
 C  =  13 13 33 
 0 0 0 S 44 0 0   0 0 0 C 44 0 0 
 0 0 0 0 S 44 0   0 0 0 0 C44 0 
   
 0 0 0 0 0 2( S11 − S12 )  0 0 0 0 0 2(C11 − C12 )
Çekme numunesi enine boyutları yeterince büyük olmalı tüm yapıyı temsil edebilmelidir.
Yanlış
Doğru
2.8.1 Enine (Transversly) İzotropik Malzeme için Hooke Bağıntıları (3 boyutlu durumda )
1 𝑣21 𝑣21
− − 0 0 0
𝐸1 𝐸2 𝐸2
𝑣12 1 𝑣32
− − 0 0 0
𝜀1 𝜎1 𝜀1 𝐸1 𝐸2 𝐸2 𝜎1
𝜀2 𝜎2 𝜀2 𝑣12 𝑣32 1 𝜎2
𝜀3 𝜀3 − − 0 0 0 𝜎3 (2.12)
𝜎3 𝐸1 𝐸2 𝐸2
𝛾23 = 𝑆 𝜏23 𝛾23 = 1
𝜏23
𝛾13 𝜏13 𝛾13 0 0 0 0 0 𝜏13
𝐺23 𝜏12
𝛾12 𝜏12 𝛾12
1
0 0 0 0 0
𝐺12
1
0 0 0 0 0
𝐺12
𝜎1 𝑣21 𝑣21 𝜏23
Enine (Transversly) (a) 𝛾23 = (d)
𝜀1 = − 𝜎2 − 𝜎 𝐺23
İzotropik davranış 𝐸1 𝐸2 𝐸2 3
gösteren bir malzeme için (2.13.a-f)
𝑣12 𝜎2 𝑣32 𝜏13 (e)
3 boyutlu durumda 𝜀2 = − 𝜎1 + − 𝜎 (b) 𝛾13 =
gerilme-şekil değiştirme 𝐸1 𝐸2 𝐸2 3 𝐺12
(Hooke) bağıntıları.
𝑣12 𝑣32 𝜎3 𝜏12 (f)
(elastik yüklemede 𝜀2 = − 𝜎1 − 𝜎2 + (c) 𝛾12 =
geçerlidir) 𝐸1 𝐸2 𝐸2 𝐺12
2-Anizotropik Malzeme Tipleri / İzotropik Malzeme
2.9 İzotropik Malzeme 3

• Malzeme içinde eksenlere paralel veya açılı (diyoganal) sonsuz sayıdaki düzlemin
herbirisi izotropi düzlemidir.
• Yani malzeme içerisinde eksenlere paralel veya açılı sonsuz doğrultuda özellikler
aynıdır. 1
• Bu durumda elastik malzeme sabitleri 5’den 2’ye ( E, ) indirgenmiş olur:

2
E
E1 = E 2 = E3 = E ,  23 = 13 = 12 =  , G23 = G13 = G12 = G =
2(1 +  )
 C11 C12 C12 0 0 0 

 S11 S12 S12 0 0 0  C C11 C12 0 0 0 
S S11 S12 0 0 0   12 
 12  C12 C12 C11 0 0 0 
S S12 S11 0 0 0   C11 − C12 
S  =  12  C  =  0

0 0 0 0 

0 0 0 2( S11 − S12 ) 0 0 
2
 0 C11 − C12 
0 0 0 0 2( S11 − S12 ) 0  
0 0 0
2
0

   C11 − C12 
 0 0 0 0 0 2( S11 − S12 )   0 0 0 0 0 
 2 
2-Anizotropik Malzeme Tipleri / İzotropik Malzeme
2.9.1 İzotropik Malzemeler için (Hooke) Bağıntıları – (3 Boyutlu durumda)
1 𝑣 𝑣 𝐸(1 − 𝑣) 𝑣𝐸 𝑣𝐸
− − 0 0 0 − − 0 0 0
𝐸 𝐸 𝐸 (1 − 2𝑣)(1 + 𝑣) (1 − 2𝑣)(1 + 𝑣) (1 − 2𝑣)(1 + 𝑣)
𝑣 1 𝑣
− − 0 0 0 𝑣𝐸 𝐸(1 − 𝑣) 𝑣𝐸
𝜀1 𝐸 𝐸 𝐸 𝜎1 𝜎1 − − 0 0 0
𝑣 𝑣 1 (1 − 2𝑣)(1 + 𝑣) (1 − 2𝑣)(1 + 𝑣) (1 − 2𝑣)(1 + 𝑣) 𝜀1
𝜀2 𝜎2 𝜎2 𝜀2
− − 0 0 0 𝜎3 𝑣𝐸 𝑣𝐸 𝐸(1 − 𝑣)
𝜀3 𝐸 𝐸 𝐸 𝜎3 − − 0 0 0 𝜀3
= veya = (1 − 2𝑣)(1 + 𝑣) (1 − 2𝑣)(1 + 𝑣) (1 − 2𝑣)(1 + 𝑣) (2.14a-b)
𝛾23 1 𝜏23 𝜏23 𝛾23
0 0 0 0 0 𝜏13 1
𝛾13 𝐺 𝜏13 𝛾13
1 𝜏12 0 0 0 0 0
𝛾12 𝜏12 𝐺 𝛾12
0 0 0 0 0 1
𝐺
1 0 0 0 0 0
𝐺
0 0 0 0 0 1
𝐺
0 0 0 0 0
𝐺
(2.14.c)
𝜎1 𝑣 𝑣 𝜏23
𝜀1 = − 𝜎2 − 𝜎3 (a) 𝛾23 = (d)
𝐸 𝐸 𝐸 𝐺
İzotropik davranış gösteren bir
malzeme için gerilme-şekil 𝑣 𝜎2 𝑣 𝜏13 (e)
𝜀 = − 𝜎 + − 𝜎 (b) 𝛾13 = (2.15.a-f)
değiştirme (Hooke) bağıntıları. 2
𝐸 1
𝐸 𝐸 3 𝐺
(elastik yüklemede geçerlidir) 𝜏12
𝑣 𝑣 𝜎3
𝜀3 = − 𝜎1 − 𝜎2 + (c) 𝛾12 = (f)
𝐸 𝐸 𝐸 𝐺
Görüldüğü gibi izotropik malzemelerde sadece 2 tane elastik malzeme sabiti ( E, ) vardır.
2.10 Düzlem Gerilme Durumunda Hooke Bağıntıları : (Ortotropik, Enine İzotropik ve İzotropik Malzemeler için)
Ortotropik malzemeler için, düzlem gerilme durumunda Hooke
bağıntılarını matris formatında şu şekilde yazabiliriz:
𝐸1 𝜐12 . 𝐸2
0
𝜎1 𝜀1 𝜎1 1 − 𝜐21 . 𝜐12 1 − 𝜐21 . 𝜐12 𝜀1
𝜎2 = 𝑄 𝜀2 𝜎2 = 𝜐12 . 𝐸2 𝐸2 𝜀2 (2.16a)
𝛾12 0
𝜏12 𝜏12 1 − 𝜐21 . 𝜐12 1 − 𝜐21 . 𝜐12 𝛾12
0 0 𝐺12
1 𝑣21
− 0
𝐸1 𝐸2
𝜀1 𝑣12 1 𝜎1
𝜀1 𝜎1
𝜀2 𝜀2 = − 0 𝜎2 (2.16b)
= 𝑆 𝜎2 𝐸1 𝐸2
𝛾12 𝛾12 1 𝜏12
𝜏12 0 0 8.Konuda anlatılacaktır.
𝐺12
Sıcaklık etkisi*
Önemli Noktalar:
𝜎1 𝑣21 (a)
𝜀1 = − 𝜎 + 𝛼1 ∆𝑇
1. Sıcaklık etkisi 3ncü konuda daha detaylı anlatılacaktır. Buraya 𝐸1 𝐸2 2
gerinmelere olan etkisi ilave edilmiştir. (2.17)
𝑣12 𝜎2
2. Enine izotropik ve izotropik malzemeler için de bu formüller 𝜀2 = − 𝜎1 + + 𝛼2 ∆𝑇 (b)
𝐸1 𝐸2
geçerlidir.
𝜏12
3. İzotropik malzemeler için; (E1=E2=E, 12=21=, G12 =G, 1=2= ) 𝛾12 =
olarak alınır. 𝐺12 (c)
Tek Yönlü ve Sürekli Fiber Takviyeli (Unidirectinal) Bir Tabakada
3.
ORTOTROPİK
MALZEME ÖZELLİKLERİNİN
TEORİK HESAPLANMASI
(Bu konu 2a ve 2b nolu videolarında anlatılmıştır.)
3. Malzeme Özelliklerinin Teorik Hesapları
3.1 Bu Bölümde Amacımız;

Kompoziti oluşturan izotropik bileşenlerin (matris ve fiberin)
elastik mekanik özellikleri ( Ef , f , Em , m ) belli iken;
Bunların birleştirilmesiyle elde edilmiş tek yön takviyeli ortotropik

bir kompozit tabakanın özelliklerini (E1, E2, 12, G12) teorik olarak
hesaplamaktır.
3.2 Ortotropik Tabakada Lokal Eksenler
1: Tabaka düzleminde, fiber doğrultusuna paralel eksen,

2: Tabaka düzleminde, fiber doğrultusuna dik eksen,
3: Tabaka düzlemine dik ve kalınlık yönündeki eksen
Kompozit Malzeme Mekaniği-Ders Notları-Prof.Dr.Mehmet Zor

30.01.2023 75
3.3 Ortotropik Bir Tabakada Temsili Hacim Elemanı
• Hesaplamalar, tek yönlü fiber

takviyeli kompozit levhadan
çıkarılmış temsili hacim elemanı
üzerinden yapılacaktır.
• Bu eleman o şekilde seçilmelidir ki,

kompozit levhayı minimum seviyede
temsil etsin.
• Mikro seviyede bir temsili eleman incelendiği için bu konu «kompozit malzemelerin mikromekaniği»
olarak da isimlendirilmektedir.
• Elemanter mukavemet hesaplarıyla kompozitin mekanik özellikleri belirlenecektir.

3.4 Fiber Ve Matris Hacim Oranları Arasındaki Bağıntı
A1 = A f 1 + Am1 → A1 L = A f 1 L + Am1 L
A1
A1 L A f 1 L Am1 L 𝐹𝑖𝑏𝑒𝑟 𝐻𝑎𝑐𝑚𝑖 𝑀𝑎𝑡𝑟𝑖𝑠 𝐻𝑎𝑐𝑚𝑖
→ = + = +
𝐾𝑜𝑚𝑝𝑜𝑧𝑖𝑡 𝐻𝑎𝑐𝑚𝑖 𝐾𝑜𝑚𝑝𝑜𝑧𝑖𝑡 𝐻𝑎𝑐𝑚𝑖
A1 L A1 L A1 L
𝑉𝑓 𝑉𝑚
→ 1 = V f + Vm Vm = 1 − V f (3.1)
Normali 1 yönü olan kesit alanları:
Fiber hacimsel oranı Matris hacimsel oranı
A1 L : Kompozitin hacmi Kompozit Yoğunluğunun Teorik Hesabı: 𝝆 = 𝝆𝒇 𝑽𝒇 + 𝝆𝒎 𝑽𝒎 (3.2)

A f 1 L : Fiber hacmi
Am1 L : Matris hacmi

3.5 E1’ in Teorik Hesabı (Fiber Doğrultusunda Elastiklik Modülü’nün Teorik Hesabı)
Püf noktası -1 : 𝜺𝒇𝟏 = 𝜺𝒎𝟏 = 𝜺𝟏 (1 Yönünde fiber, matris ve kompozitin birim uzamaları birbirlerine eşittir.) (3.3)
1 yönünde P çeki kuvveti uygulanan temsili hacim elemanını düşünüyoruz.
Ι-Ι kesitinin sol kısmının statik dengesinden,

𝑃 = 𝑃𝑓1 + 𝑃𝑚1 = 𝜎1 . 𝐴1 = 𝜎𝑓1 . 𝐴𝑓1 + 𝜎𝑚1 . 𝐴𝑚1 ,
E1 .e 1 A1 = E f e f 1 A f 1 + E m e m1 Am1
𝜎1 = 𝐸1 . 𝜀1 , 𝜎𝑓1 = 𝐸𝑓 . 𝜀𝑓1 , 𝜎𝑚1 = 𝐸𝑚 . 𝜀𝑚1
𝐴𝑓1 𝐴𝑚1 𝐴𝑓1 . 𝐿 𝐴𝑚1 . 𝐿 𝐸1 = 𝐸𝑓 . 𝑉𝑓 + 𝐸𝑚 . 𝑉𝑚
𝐸1 = 𝐸𝑓 + 𝐸𝑚 = 𝐸𝑓 + 𝐸𝑚 (3.4)
𝐴1 𝐴1 𝐴1 . 𝐿 𝐴1 . 𝐿
Sonuç olarak fiber hacimsel oranını, fiber ve matris malzemelerin elastisite
modüllerini biliyorsak ; ortotropik tek yönlü tabakanın 1 yönündeki elastisite
𝑉𝑓 𝑉𝑚 modülünü teorik olarak (3.4) formülden hesaplayabiliriz.
Ayrıca: 𝑃 = 𝑃𝑓1 + 𝑃𝑚1 = 𝜎1 . 𝐴1 = 𝜎𝑓1 . 𝐴𝑓1 + 𝜎𝑚1 . 𝐴𝑚1 , denkleminden 1 yönüdeki gerilmeler arasındaki bağıntı:
𝐴𝑓1 𝐴𝑚1 𝜎1 = 𝜎𝑓1 𝑉𝑓 + 𝜎𝑚1 𝑉𝑚

𝜎1 = 𝜎𝑓1 + 𝜎𝑚1 → (3.5)
𝐴1 𝐴1
Şeklinde elde edilir. Bu bağıntı ilerideki hesaplamalarda karşımıza çıkacaktır.
Fiber Oranının E1 Değerine Etkisi

3.6.a E2’ nin Teorik Hesabı (Fiberlere Dik Doğrultudaki Elastik Modülünün Teorik Hesabı)
2 yönünde P2 çeki kuvveti uygulanan temsili hacim elemanında sırasıyla Ι-Ι ve II-II kesiti
aldığımızda; fiber ve matristeki iç kuvvetlerin ve kesit alanlarının kompozittekine eşit
olduğunu; dolayısıyla gerilmelerin de kompozitteki gerilmeyle aynı çıktığını aşağıdaki
şekillerden anlayabiliriz.
Püf noktası -2 : 𝝈𝟐 = 𝝈𝒇𝟐 = 𝝈𝒎𝟐 (2 yönünde gerilmeler birbirlerine eşittir) (3.6)

𝜎2 𝜎2 𝜎2
Gerilme-Şekil değiştirme (Hooke) bağlantılarından ; 𝜀2 = , 𝜀𝑓2 = , 𝜀𝑚2 = (3.7)
𝐸2 𝐸𝑓 𝐸𝑚
3.6.b ) Poisson etkisi (p*): Fiber ve matrisin poisson özellikleri farklıdır. Sadece s2 varken, matris 1 yönünde daha fazla, fiber ise daha az büzülmek ister.
Birbirlerini etki ederler. Bu durum 1 yönünde hem matriste hem fiberde gerilme oluşmasına sebep olur. Bu ise ef2 ve em2 ye birer terim daha ilave edilmesi
anlamına gelecektir. Buna poisson etkisi denir. Ancak burada poisson etkisi ihmal edilerek E2 formülü çıkarılmıştır.
𝜀2 = 𝜀𝑓2 . 𝑉𝑓 + 𝜀𝑚2 . 𝑉𝑚 (3.8)

s2
L (𝜎2 = 𝜎𝑓2 = 𝜎𝑚2 ) olduğundan ,
t
𝜎2 𝜎𝑓 𝜎𝑚
= 2 . 𝑉𝑓 + 2 . 𝑉𝑚
1 𝑉𝑓 𝑉𝑚
s2 = + (3.9a)
2 doğrultusundaki toplam uzama; Δ𝑊 = Δ𝑊𝑓 + Δ𝑊𝑚
Ε𝑚 . Ε𝑓
Δ𝑊 = 𝜀2 . 𝑊 𝜀2 . 𝑊 = 𝜀𝑓2 . 𝑊𝑓 + 𝜀𝑚2 . 𝑊𝑚 veya 𝐸2 = (3.9b)
𝑉𝑓 . Ε𝑚 + 𝑉𝑚 . Ε𝑓
Δ𝑊𝑓 = 𝜀𝑓2 . 𝑊𝑓
𝑊 𝑊𝑓 𝑊𝑚 Poisson etkisi (p*) ihmal edilmezse;
𝜀2 . = 𝜀𝑓2 . + 𝜀𝑚2 . E2 yerine E2* kullanırız
Δ𝑊𝑚 = 𝜀𝑚2 . 𝑊𝑚 𝑊 𝑊 𝑊
1 𝑉𝑓 𝑉𝑚
= + − 𝑝∗ (3.10a)
𝑊. 𝐴2 𝑊𝑓 . 𝐴𝑓2 𝑊𝑚 . 𝐴𝑚2 𝐸2 ∗ 𝐸𝑓 𝐸𝑚
𝐿. 𝑡 = 𝐴2 = 𝐴𝑓2 = 𝐴𝑚2 𝜀2 . = 𝜀𝑓2 . + 𝜀𝑚2 .
𝑊. 𝐴2 𝑊. 𝐴𝑓2 𝑊. 𝐴𝑚2 𝑉 𝑉 (𝐸 . 𝑣 − 𝐸 . 𝑣 )2
𝑓 𝑚 𝑚 𝑓 𝑓 𝑚
𝑝∗ = (3.10b)
𝐸𝑚 𝐸𝑓 (𝑉𝑓. 𝐸𝑓 + 𝑉𝑚. 𝐸𝑚 )
1 𝑉𝑓 𝑉𝑚
Fiber Oranının E2 Değerine Etkisi

3.7 Kompozitlerde Poisson Oranları ve Anlamlar𝚤:

𝜀𝑗
Ortotropik karekter gösteren bir tabaka için genel olarak poisson oranı ifadesi: 𝜐𝑖𝑗 = − (3.11)
𝜀𝑖
υ𝐢𝐣 ’ nin açık ifadesi:
Sadece i doğrultusunda çekme yapıldığında,
j dik doğrultusunda oluşan birim daralma (εj ) nın çekme doğrultusundaki
birim uzama (εi ) ya oranının negatifidir.
Buna göre;
Major (Büyük) Poisson Oranı: Minor (Küçük) Poisson Oranı: Transverse (Enine, çapraz) Poisson Oranı:
𝜀2 𝜀1 𝜀3
𝜐12 =− (a) 𝜐21 = − (b) 𝜐23 = − (c) (3.12a-c)
𝜀1 𝜀2 𝜀2
Bağımsız olmayan üç poission oranı daha vardır: 𝜐13 , 𝜐32 , 𝜐31
Ortotropik bir malzemede genel olarak poisson oranları ve 𝜐𝑖𝑗 𝜐𝑗𝑖

Elastiklik modülleri arasında şu şekilde bir ilişki de mevcuttur:
= (3.13)
𝐸𝑖 𝐸𝑗
Not: Poisson oranı sıfırdan küçük (negatif) olamaz. İzotropik malzemelerde aynı zamanda 0.5 ’den büyük olamaz.
3.8 12 ’in Teorik Hesabı (Major Poisson Oranının Teorik Hesabı)
1 yönünde çekiye maruz temsili hacim elemanında, 2 yönündeki toplam şekil
değiştirme (DW), fiber ve matristeki şekil değiştirmelerin toplamına eşittir.
Δ𝑊 = Δ𝑊𝑚 + Δ𝑊𝑓
𝑊𝑚 𝑊𝑓
𝜀2 . 𝑊 = 𝜀𝑚2 . 𝑊𝑚 + 𝜀𝑓2 . 𝑊𝑓 → 𝜀2 = .𝜀 + . 𝜀 = 𝑉𝑚 . 𝜀𝑚2 + 𝑉𝑓 . 𝜀𝑓2
𝑊 𝑚2 𝑊 𝑓2
𝜀2 𝑉𝑚 . 𝜀𝑚2 + 𝑉𝑓 . 𝜀𝑓2 𝑊𝑚 𝑊𝑚 . 𝐿 𝑀𝑎𝑡𝑟𝑖𝑠 𝐻𝑎𝑐𝑚𝑖
𝜐12 =− = = = 𝑉𝑚
𝜀1 =− 𝑊 𝑊. 𝐿 𝐾𝑜𝑚𝑝𝑜𝑧𝑖𝑡 𝐻𝑎𝑐𝑚𝑖
𝜀1
𝑊𝑓
Fiber için benzer şekilde: = 𝑉𝑓
𝑊
Matris ve fiberin poisson oranlarını da yazacak olursak:
𝜀𝑚2 (3.3) denkleminden, 𝜺𝟏 = 𝜺𝒎𝟏 = 𝜺𝒇𝟏
𝜐𝑚 = − 𝜀𝑚2 = −𝜐𝑚 . 𝜀𝑚1
𝜀𝑚1
𝜀𝑓2 −𝑉𝑚 . 𝜐𝑚 . 𝜀1 − 𝑉𝑓 . 𝜐𝑓 . 𝜀1
𝜐𝑓 = − 𝜀𝑓2 = −𝜐𝑓 . 𝜀𝑓1 → 𝜐12 = −
𝜀𝑓1 𝜀1
−𝑉𝑚 . 𝜐𝑚 . 𝜀𝑚1 − 𝑉𝑓 . 𝜐𝑓 . 𝜀𝑓1 𝜐12 = 𝜐𝑚 . 𝑉𝑚 + 𝜐𝑓 . 𝑉𝑓 (3.14)

→ 𝜐12 = −
𝜀1
Fiber Oranının 12 Değerine Etkisi

3.9 𝐺12 Teorik Hesabı (1-2 düzlemindeki rijitlik modülünün teorik hesabı)
Temsili hacim elemanında 1-2 düzleminde meydana

gelen kayma gerilmesi (t12) fiber ve matriste farklı şekil
değiştirme açıları (gf , gm) oluşturur.
Kompozitteki şekil değiştirme açısı (g12); Δ = Δ𝑓 + Δ𝑚

𝑊𝑓 𝑊𝑚
𝛾.W = 𝛾𝑓 . 𝑊𝑓 + 𝛾𝑚 . 𝑊𝑚 𝛾 = 𝛾𝑓 . + 𝛾𝑚 .
𝜏12 𝑊 𝑊
𝛾12 = , 𝑡𝑔𝛾 ≅ 𝛾 (Çok küçük açılarda)
𝐺12 𝛾= 𝛾𝑓 . 𝑉𝑓 + 𝛾𝑚 . 𝑉𝑚
1 𝑉𝑓 𝑉𝑚
= + (3.15a)
Kompozit malzemenin tamamı için baktığımızda; 𝐺12 𝐺𝑓 𝐺𝑚
𝜏12 𝜏12 𝜏12
Δ = . 𝑉𝑓 + .𝑉 veya
𝑡𝑔𝛾 = 𝛾 = W
olur. Δ= 𝛾.W 𝐺12 𝐺𝑓 𝐺𝑚 𝑚
G𝑚 . G𝑓
Kompozitte oluşan kayma gerilmesi (𝜏12 ) G12 = (3.15b)
Bu bağıntıyı fiber ve matris Δ𝑓 = 𝛾𝑓 . 𝑊𝑓 aynı zamanda fiber ve matriste meydana 𝑉𝑚 . G𝑓 + 𝑉𝑓 . G𝑚
gelen kayma gerilmesiyle aynıdır.
malzeme için de yazabiliriz.
Δ𝑚 = 𝛾𝑚 . 𝑊𝑚
Fiber ve matris izotropik olduğundan,
( g: şekilde gözükmez ancak teorik olarak varlığı düşünülür. ) 𝐸𝑓 𝐸𝑚
𝐺𝑓 = (a) , 𝐺𝑚 = (b) (3.16a-b)
2(1 + 𝜈𝑓 ) 2(1 + 𝜈𝑚 )

Örnek 3.1 (video 2a, örn 1)
Cam Fiber (Glass Fiber) Epoksi (Epoxy)
Elastisite Modülü Ef =110 GPa Em = 3,5 GPa
Poisson Oranı f =0,27 m = 0,3
Yukarıda E ,  özellikleri verilen malzemelerin birleştirilmesiyle elde edilecek olan

Cam-Epoksi (Glass fiber–Epoxy) kompozitin elastik özelliklerini bulunuz.
(Fiber Hacim Oranı = Vf = 0,3)
E1 = ? , E2= ?, G12 = ? , ν12=?

Çözüm:
➢ E1’in bulunuşu:
𝑉𝑓 = 0,3 ⟹ 𝑉𝑚 = 1 − 𝑉𝑓 = 0,7
(3.4) denkleminden 𝐸1 = 𝐸𝑓 . 𝑉𝑓 + 𝐸𝑚 . 𝑉𝑚 = 110𝑥 0,3 + 3.5𝑥 0,7
𝐸1 = 35,45GPa
➢ E2’in bulunuşu:
𝐸𝑓 . 𝐸𝑚 110𝑥(3,5)
(3.9b) denkleminden 𝐸2 = =
𝐸𝑓 . 𝑉𝑚 + 𝐸𝑚 . 𝑉𝑓 110𝑥 0,7 + 3,5𝑥(0,3)
𝐸2 = 4,93 GPa

➢ G12’in bulunuşu:
𝐸𝑓 110
(3.16a) denkleminden 𝐺𝑓 = = = 43,31 GPa
2(1 + 𝜈𝑓 ) 2(1 + 0,27)
𝐸𝑚 3,5
(3.16b) denkleminden 𝐺𝑚 = = = 1,346 GPa
2(1 + 𝜈𝑚 ) 2(1 + 0,3)
𝐺𝑓 . 𝐺𝑚 43,31 𝑥 1,346
(3.15b) denkleminden 𝐺12 = =
𝐺𝑓 . 𝑉𝑚 + 𝐺𝑚 . 𝑉𝑓 43,3 𝑥 0,7 + 1,346 𝑥(0,3)
𝐺12 = 1,898 GPa
➢ 12’nin (majör poisson oranı) bulunuşu:
(3.14) denkleminden 𝜐12 = 𝜐𝑓 . 𝑉𝑓 + 𝜐𝑚 . 𝑉𝑚 = 0,27 𝑥 0,3 + 0,3 𝑥 0,7
𝜐12 = 0,291

3.10 Diğer Kompozit Tiplerinde Malzeme Özelliklerinin Teorik Hesapları
• Makro seviyede İzotropik özellik gösterirler.

• E ve  değerleri birer tanedir ve teorik olarak elde
edilemezler; ancak deneysel olarak elde edilebilirler.
Partikül Takviyeli Doğranmış Fiber (Whiskers)
Kompozit Takviyeli Kompozit
• Ortotropik özellik gösterirler, 1 ve 2 yönlerinde özellikler aynıdır.

• 2 yönündeki özellikler, teorik olarak 1 yönündekilerle aynı
şekilde bulunur.
İleride anlatılacak özellikler:
𝐸2 = 𝐸1 = 𝐸𝑓 . 𝑉𝑓 + 𝐸𝑚 . 𝑉𝑚
Bu 2 kompozit tipi için 1 ve 2 yönlerindeki
çeki / bası mukavemetleri ve termal
𝜐12 = 𝜐21 = 𝜐𝑚 . 𝑉𝑚 + 𝜐𝑓 . 𝑉𝑓 genleşme katsayıları da eşittir.
1 𝑉𝑓 𝑉𝑚 Çeki muk.: 𝜎1𝑚𝑎𝑥 = 𝜎2𝑚𝑎𝑥 = 𝜎𝑐𝑚𝑎𝑥

= +
Örgü (Woven) Elyaf 𝐺12 𝐺𝑓 𝐺𝑚 Bası muk.: 𝜎1𝑚𝑖𝑛 = 𝜎2𝑚𝑖𝑛 = 𝜎𝑐𝑚𝑖𝑛
Sandviç Kompozit
Takviyeli Kompozit CTE.: 𝛼2 = 𝛼1 =
𝛼𝑓 . 𝐸𝑓 . 𝑉𝑓 + 𝛼𝑚 . 𝐸𝑚 . 𝑉𝑚
𝐸1
30.01.2023 90
3.11 Bazı fiber malzemelerinin mekanik özellikleri
Elastiklik Poission Kopma

Çap Yoğunluk Modülü Oranı Mukavemeti
Malzeme (μm) ρ (kg/m3) E (GPa)  sult (MPa)
E-glass 10 2600 74 0.25 2500
S-glass 10 2500 86.9 0.22 2850
Kevlar 49 12 1450 130 0.4 2900
“HT«High Strength 7 1750 230 0.3 3200
“HM” High Modulus 6.5 1800 390 0.35 2500
Boron 100 2600 200 3400

3.12 Bazı matris malzemelerinin mekanik özellikleri

Elastiklik Poission Kopma
Yoğunluk Modülü Oranı Mukavemeti
Malzeme
ρ (kg/m3) E (GPa)  sult (MPa)
Epoxy 1200 4.5 0.4 130
Phenolic 1300 3 0.4 70
Polyester 1200 4 0.4 80
Polycarbonate 1200 2.4 0.35 60
Vinylester 1150 3.3 75
Silicone 1100 2.2 0.5 35
Urethane 1100 0.7-70 30
Polyimide 1400 4-19 0.35 70
PolyPropylene (PP) 900 1.2 0.4 30
PolyPropylene Sulfone (PPS) 1300 4 65
PolyAmide (PA) 1100 2 0.35 70
PolyEther Sulfone (PES) 1350 3 85
PolyEtherImide (PEI) 1250 3.5 105
PolyEther-Ether-Ketone (PEEK) 1300 4 90

Çözüm:
Örnek 3.2(video 2a, örn 2): Alüminyum alaşımı sürekli ve tek
a-) 𝜌 = 𝜌𝑓 𝑉𝑓 + 𝜌𝑚 𝑉𝑚 = 2.7x(0.64)+2.6x(0.36) r= 2.66 gr/cm3
yönlü boron elyaflarla takviyelendirilerek maksimum
%36 içerikli kompozit tabaka yapımı istenmektedir. b-) 𝐸1 = 𝐸𝑓 𝑉𝑓 + 𝐸𝑚 𝑉𝑚 = 379x(0.36)+70x(0.64) 𝐸1 = 181,24GPa
Bileşenlerin özellikleri tabloda verilmiş olup bu verilere 1 𝑉𝑓 𝑉 0.36 0.64

= 𝐸 + 𝐸𝑚 = + = 0.01004 𝐸2 = 99,08𝐺𝑃𝑎
𝐸2 𝑓 𝑚 379 70
göre kompozit tabakanın;
a-) yoğunluğunu , c-)
ν12 = ν𝑓 . 𝑉𝑓 +ν𝑚 . 𝑉𝑚 = 0.2x(0.36) + 0.33x(0.64) ν12 =0,28
b-) 1 ve 2 yönlerindeki Elastiklik Modüllerini ,
c-) 1-2 düzlemindeki (major ve minor) poisson oranlarını, 0,28
= 99,08 ν21 = 0,153
181,24
d-) 1-2 düzlemindeki rijitlik modülünü hesaplayınız.
d-)
Yoğunluk Elastiklik Modülü Poisson

(gr/cm3) (GPa) oranı
Boron Elyafı 2,6 379 0,2 1 Vf V 0,36 0,64 1

= + m = + = → G12 = 37,59GPa
Alüminyum 2,7 70 0,33 G12 G f Gm 157,92 37,59 37,59

KOMPOZİTİN
4 TEORİK MUKAVEMETİ VE
VERİM ALMA SINIRLARI
(YAPISAL YÜKLEMELER SONUCU OLUŞAN GERİLME-ŞEKİL DEĞİŞTİRME HESAPLAMA ÖRNEKLERİ)
(Bu konu 4a ve 4b videolarında anlatılmıştır.)

4. Kompozitin Teorik Mukavemeti ve Verim Alma Sınırları
4.1 Bu Bölümde Amaçlarımız:
1. Fiber ve Matrise ait mukavemet sınır değerleri (kopma

gerilmeleri) ve fiber hacimsel oranı belli iken kompozitin 1
ve 2 yönlerindeki çeki ve bası mukavemetlerini teorik
olarak hesaplamak,
2. Yapısal yükleme sonucu oluşan gerilme ve şekil

değiştirmeleri örnekler üzerinden anlatmak,
3. Fiberlerin yük taşıyabilmesi ve kompozitten dayanım

açısından verim alınabilmesi için, fiber hacimsel oranının
alt sınır değerlerini belirlemektir.

4.2 Kompozit Yapıda Yük Dağılım Oranı Hesabı:

𝑃𝑓1
Öncelikle 1 yönünde çekme yükünün ne kadarını fiberler taşır? Sorusuna cevap arıyoruz: =?
𝑃𝐶1
𝑃𝐶1 =
𝑉𝑓
𝑃1 = 𝑃𝐶1 = 𝑃𝑓1 + 𝑃𝑚1 , 1 yönü için püf noktasını hatırlayalım: 𝜀𝑓1 =𝜀𝑚1 =𝜀1
𝐸𝑓 . 𝐴𝑓1
𝑃𝑓1 𝑃𝑓1 𝜎𝑓1 . 𝐴𝑓1 (𝐸𝑓 . 𝜀𝑓1 ). 𝐴𝑓1 𝐸𝑓 . 𝐴𝑓1 𝐴1 𝑉𝑚
= = = = =
𝑃𝐶1 𝑃𝑓1 + 𝑃𝑚1 𝜎𝑓1 . 𝐴𝑓1 +𝜎𝑚1 . 𝐴𝑚1 (𝐸𝑓 . 𝜀𝑓1 ). 𝐴𝑓1 +(𝐸𝑚 . 𝜀𝑚1 ). 𝐴𝑚1 𝐸𝑓 . 𝐴𝑓1 +𝐸𝑚 . 𝐴𝑚1 𝐸𝑓 . 𝐴𝑓1 𝐸𝑚 . 𝐴𝑚1
+
𝑉 𝐴1 𝐴1
𝑓
𝑃𝑓1 𝐸𝑓 . 𝑉𝑓
= (4.1)
𝑃𝐶1 𝐸𝑓 . 𝑉𝑓 +𝐸𝑚 . 𝑉𝑚
4.3 Kompozit Yapının Deformasyon Aşamaları
Sürekli fiberlerle, tek yönlü takviye edilmiş kompozit bir tabaka, 1 yönünde
çekiye maruz bırakıldığında yükün artmasıyla birlikte dört aşamada
deforme olurlar.
Aşama 1 :Elyaf ve matris elastik şekil değiştirirler.
Aşama 2: Elyaf elastik şekil değiştirmeye devam ederken, matris plastik şekil
değiştirir.
Aşama 3: Hem elyaf hem de matris plastik şekil değiştirirler.
Aşama 4: Elyafın kırılmasına müteakiben, matris kırılmasa bile kompozitin de

kırıldığı kabul edilir.
• Bu adımlardan bazıları kompozit bileşenlerinin yapılarına (gevreklik-süneklik) bağlı olarak oluşmayabilir.
• Fiberler daha yüksek mukavemetli olsa dahi üzerine gelen gerilme daha fazla olacağından öncelikle fiberler kopar. (Doğru
ve verimli tasarlanmış bir tabaka için).

4. Kompozitin Teorik Mukavemeti ve Verim Alma Sınırları 𝜎 k
okopma Şekil 4.1
4.4) 1 Yönünde Kompozit Mukavemeti (𝜎𝑐 𝑚𝑎𝑥 ) Teorik Hesabı: 𝜎𝑓𝑚𝑎𝑥 pa Gevrek bir yapıda
 Elyaf (fiber) ve matris kırılgan (gevrek) bir yapıya sahip ise 4.3 maddesinden m deformasyon aşamaları
anlatılan deformasyon aşamalarında plastik bölge olmayacaktır. a
𝜎𝑚
• Dayanım açısından verimli bir kompozitte Fiberler matristen önce kırılır. tan 𝜃𝑚 = = 𝐸𝑚
𝜃𝑓 𝜀𝑚1
 Püf Noktası 3: Fiberler kırıldığı anda kompozit hasara uğramış kabul edilir. 𝜎𝑐𝑚𝑎𝑥 b 𝜎𝑓
kopma tan 𝜃𝑓 == 𝐸𝑓
𝜀𝑓1
• Fiberler a noktasına geldiğinde kopar. a (𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 ; 𝜎𝑓𝑚𝑎𝑥 ) kompozit 𝜎1
• Bu sırada matris ve kompozitteki birim uzamalar da fiberinki ile aynı, 𝜃𝑐 tan 𝜃𝑐 = = 𝐸1
kopma 𝜀1
yani 𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 olmalıdır. (püf noktası 1’den) 𝜎𝑚𝑚𝑎𝑥
d
• Dolayısıyla fiberler koptuğu anda, kompozit b, matris c noktasındadır. 𝜎𝑚 𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 c 𝜃𝑚 matris
• Fiberler koptuğu anda matriste kopma oluşmamıştır. Matrisin kopması 𝜀

𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 𝜀𝑚𝑚𝑎𝑥
için d noktasına kadar gelmesi gerekir.
• Herhangi bir anda kompozitteki gerilme : s 1 = V f s f + Vms m1 (3.5)
(E1 hesabında anlatılmıştı.) 1
• Fiberin kopma mukavemeti: 𝜎𝑓𝑚𝑎𝑥 = 𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 . 𝐸𝑓 (4.2)

• Fiberler kırıldığında matristeki gerilme: 𝜎𝑚 𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 = 𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 . 𝐸𝑚 (4.3)
3.5 denklemini kopma anında 𝜎1 = 𝜎𝑐 𝑚𝑎𝑥 olacaktır.
• Fiberlerin kopması anında kompozitteki gerilme: 𝜎𝑐 𝑚𝑎𝑥 = 𝑉𝑓 . 𝜎𝑓𝑚𝑎𝑥 + 𝑉𝑚 . (𝜎𝑚 )𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 (4.4)
(yani kompozitin 1 yönündeki mukavemeti)
• Matrisin kopma mukavemeti: 𝜎𝑚𝑚𝑎𝑥 = 𝜀𝑚𝑚𝑎𝑥 . 𝐸𝑚 (4.5)
4.5 Fiberlere dik (2) yönündeki Kompozit Mukavemeti nedir?

2 yönünde kompozitin mukavemeti (𝜎2−𝑚𝑎𝑥 ) , matris mukavemetine ( 𝜎𝑚𝑚𝑎𝑥 ) eşittir. (Tek yönlü, sürekli fiber takviyeli tabaka için).
𝝈𝒇 > 𝜎𝑚𝑚𝑎𝑥 𝝈 𝟐 = 𝝈 𝒇 𝟐 = 𝝈 𝒎𝟐 𝜎2−𝑚𝑎𝑥 = 𝜎𝑚𝑚𝑎𝑥 (4.6)

𝒎𝒂𝒙
Çünkü 2 yönünde gerilmeler eşit olacağı için en önce en düşük mukavemetli olan matris kopacaktır.
Bununla birlikte çalışma şartlarında 2 yönünde bir yükleme sözkonusu ise sadece 1 yönünde (unidirectional) sürekli
fiber takviyeli kompozit kullanılması anlamsız olur.
30.01.2023 99
4.6 Kompozitin Bası Mukavemetleri: Bası yüklemesine maruz bir tabakada da aynı şekilde fiberlerin
hasara uğradığı anda kompozit hasara uğradığı kabul edilir.
𝜎 Buna göre;
𝜎𝑓𝑚𝑎𝑥
Çeki Bölgesi 1 Yönünde Bası yüklemesi yapılırsa:
𝜎𝑐𝑚𝑎𝑥
𝜎𝑚𝑚𝑎𝑥 • Fiberlerin bası mukavemeti: 𝜎𝑓𝑚𝑖𝑛 = 𝜀𝑓𝑚𝑖𝑛 . 𝐸𝑓 (4.7)
𝜀𝑚𝑚𝑖𝑛 𝜀𝑓𝑚𝑖𝑛 𝜎𝑚 𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 𝜀
𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 𝜀𝑚𝑚𝑎𝑥 • Fiberlerin bası hasarı anında 𝜎𝑚 = 𝜀𝑓𝑚𝑖𝑛 . 𝐸𝑚 (4.8)
matris 𝜀𝑓
c 𝜎𝑚 𝜀𝑓 matristeki gerilme: 𝑚𝑖𝑛
𝑚𝑖𝑛
Bası 𝜎𝑚𝑚𝑖𝑛
hasarı • Fiberler bası hasarına uğradığında kompozitteki gerilme:
kompozit
( Kompozitin Bası Mukavemeti):
Bası 𝜎𝑐𝑚𝑖𝑛
hasarı
𝜎1−𝑚𝑖𝑛 = 𝜎𝑐 𝑚𝑖𝑛 = 𝑉𝑓 . 𝜎𝑓𝑚𝑖𝑛 + 𝑉𝑚 . (𝜎𝑚 )𝜀𝑓𝑚𝑖𝑛 (4.9)
Bası
a
m • Matrisin Bası Mukavemeti: 𝜎𝑚𝑚𝑖𝑛 = 𝜀𝑚𝑚𝑖𝑛 . 𝐸𝑚 (4.10)
a
p 𝜎𝑓𝑚𝑖𝑛
Bası
o
hasarı 2 Yönünde Kompozitin Bası Mukavemeti (𝜎2𝑐−𝑚𝑖𝑛 ) Matrisin bası mukavemetine eşittir:
k
𝜎2𝑐−𝑚𝑖𝑛 = 𝜎𝑚𝑚𝑖𝑛 (4.11)
Çünkü 2 yönünde ilk önce matris hasara uğrar.
30.01.2023 100
Örnek 4.1
Tabloda özellikleri verilen matris ve fiber malzemelerden, tek yönlü ve sürekli fiber takviyeli bir ortotropik kompozit tabaka
üretilecektir. 400mm x 400mm x 4mm boyutlarındaki bu tabakada %25 hacimsel oranında fiber kullanılacaktır. Buna göre,
a-) 1 yönünde çekme yapıldığında, kompozitin hasara uğrayacağı anda, fiberlerdeki ve matristeki gerilmeleri hesaplayınız.
b-) Bu tabakaya 1 ve 2 Yönlerinde aynı anda F1=80kN, F2 = 48kN luk çeki kuvvetleri uygulanırsa, kompozit, fiber ve matriste, 1 ve
2 yönlerinde ortaya çıkacak gerilmeleri ve toplam şekil değiştirmeleri (uzamaları) ayrı ayrı hesaplayınız.
c-) Poisson etkisini ihmal etmeseydik, c şıkkında bulduğumuz 2 yönündeki toplam uzama ne kadar değişirdi?

Çözüm: a)
𝑣12 𝑣21 𝑣12 0,33
Fiberler koptuğu anda, kompozitin hasara uğradığı kabul edilir. = → 𝑣21 = 𝐸2 . = 61.67
𝐸1 𝐸2 𝐸1 89,25
Kopma anında fiberdeki gerilme: 𝜎𝑓𝑚𝑎𝑥 = 280𝑀𝑃𝑎 dir.
. . ≫ 𝑣21 = 0,228
Ancak bu anda matriste henüz hasar oluşmamıştır.
𝐸𝑓 207
Fiberler koptuğu anda matristeki gerilme, 𝜎𝑚 𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 değerindedir. 𝐺𝑓 = = = 83,467𝐺𝑃𝑎
2(1 + 𝑣𝑓 ) 2(1 + 0,24)
𝜎𝑓𝑚𝑎𝑥 280
𝜎𝑚 𝐸𝑚 50
(4.3) denkleminden: 𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 =𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 . 𝐸𝑚 = 𝐸𝑓
𝐸𝑚 = 207 50
𝐺𝑚 = = = 18,38𝐺𝑃𝑎
2(1 + 𝑣𝑚 ) 2(1 + 0,36)
→ 𝜎𝑚 𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 = 67,63𝑀𝑃𝑎
1 𝑉𝑓 𝑉𝑚 0,25 0.75
Diğer şıklara geçmeden önce ortotropik özellikleri hesaplamalıyız: = +
𝐺12 𝐺𝑓 𝐺𝑚
= 83,467 +
18,38
= 0.0438
𝐸1 = 𝐸𝑓 𝑉𝑓 + 𝐸𝑚 𝑉𝑚 = 207x(0.25)+50x(0.75) … >> 𝐸1 = 89,25GPa
→ 𝐺12 = 22,83 𝐺𝑃𝑎
1 𝑉𝑓 𝑉𝑚 0,25 0.75 … >> 𝐸2 = 61,67GPa

= + = 207 + = 0.0162
𝐸2 𝐸𝑓 𝐸𝑚 50
ν12 = ν𝑓 . 𝑉𝑓 +ν𝑚 . 𝑉𝑚 = 0.24x(0.25) + 0.36x(0.75) .. ≫ ν12 = 0.33

b-) F1=80kN Kompozitteki gerilmeler:
F1 80𝑥103
F2 F2=48kN 𝜎1 = A = 400𝑥4 = 50MPa,
1
A1 A2 F2 48𝑥103
𝜎2 = = = 30𝑀𝑃𝑎,
F1 A2 400𝑥4
𝜏12 = 0
(2.17.a) denkleminden
𝜎1 𝑣21 50 0,228
1 Yönünde kompozitteki birim uzama (gerinme): → 𝜀1 = − 𝜎2 . = 3
−30. 3
=4.49x10−4
𝐸1 𝐸2 89,25𝑥10 61,67𝑥10
1 yönünde kompozitteki toplam uzama: → ∆𝐿1 = 𝐿1 . 𝜀1 = 400. 4,49x10−4 = 0,179𝑚𝑚
(2.17.b) denkleminden
𝑣12 𝜎2 0,33 30
2 yönündeki kompozitteki birim uzama (gerinme): → 𝜀2 = −𝜎1 . + = −50. 3
.+ 3
=3,01 x 10−4
𝐸1 𝐸2 89,25𝑥10 61,67𝑥10
2 Yönünde kompozitteki toplam uzama : → ∆𝐿2 = 𝐿2 . 𝜀2 = 400. 3,01x10−4 = 0,12𝑚𝑚

1 yönünde birim uzamalar eşittir.
(3.3) denkleminden, fiber ve matristeki 1 yönünde birim uzamalar: → 𝜀1 =𝜀𝑓1 = 𝜀𝑚1 = 4.49x10−4
2 yönünde gerilmeler eşittir.
(3.6) denkleminden, fiber ve matristeki 2 yönünde gerilmeler: → 𝜎2 = 𝜎𝑓2 = 𝜎m2 = 30𝑀𝑃𝑎
İzotropik malzemeler için geçerli olan Hooke bağıntılarını fiber ve matris için uygulayabiliriz:
𝜎𝑓1 𝑣𝑓 𝑣𝑓 0 𝜎𝑓1 0,24

𝜀f1 = − 𝜎 − 𝜎 = − . 30=4.49x10−4 → 𝜎𝑓1 = 100,14𝑀𝑃𝑎
𝐸𝑓 𝐸𝑓 𝑓2 𝐸𝑓 𝑓3 207𝑥10 3 207𝑥10 3
(2.15.a) denkleminden:
𝜎𝑚1 𝑣𝑚 𝑣𝑚 0 𝜎𝑚1 0,36
𝜀m1 = − 𝜎𝑚2 − 𝜎𝑚3 = 3
− 3
. 30=4.49x10−4 → 𝜎𝑚1 = 33,25 𝑀𝑃𝑎
𝐸𝑚 𝐸𝑚 𝐸𝑚 50𝑥10 50𝑥10
𝑣𝑓 𝜎𝑓2 𝑣𝑓 0 0,24 30
𝜀f2 = − 𝜎𝑓1 + − 𝜎 =− 100,14 + → 𝜀f2 = 2,88𝑥10−5
(2.15.b) denkleminden
𝐸𝑓 𝐸𝑓 𝐸𝑓 𝑓3 207𝑥103 207𝑥103
𝑣𝑚 𝜎𝑚2 𝑣𝑚 0 0,36 30
𝜀m2 =− 𝜎 + − 𝜎 =− 33,25 + → 𝜀m2 = 36,05𝑥10−5
𝐸𝑚 𝑚1 𝐸𝑚 𝐸𝑚 𝑓3 50𝑥103 50𝑥103

c-) Poisson etkisini dikkate aldığımızda değişen değerler E2 ve 21 dir.

Poisson etkisi ihmal edilmezse etkilenen değerlerin üstüne (*) koyuyoruz.
𝑉𝑓 𝑉𝑚 (𝐸𝑚 . 𝑣𝑓 − 𝐸𝑓 . 𝑣𝑚 )2 0,25𝑥0,75 (50𝑥0,24 − 207𝑥0,36 )2

(3.10b) denkleminden: Poisson etki faktörü : 𝑝 = ∗ = = 7,93𝑥10−4
𝐸𝑚 𝐸𝑓 (𝑉𝑓. 𝐸𝑓 + 𝑉𝑚. 𝐸𝑚 ) 50𝑥207𝑥(0,25𝑥207 + 0,75𝑥50)
1 𝑉𝑓 𝑉𝑚 1 0,25 0,75
(3.10.a) denkleminden: = + − 𝑝∗ → = + − 7,93𝑥10−4 = 0,0154 → 𝐸2∗ = 64,87 𝐺𝑃𝑎
𝐸2∗ 𝐸𝑓 𝐸𝑚 𝐸2∗ 207 50
𝑣12 𝑣21 𝑣12 0,33

(3.13) denkleminden: = → 𝑣21 = 𝐸2∗ . = 64,87 → 𝑣21∗ = 0,24
𝐸1 𝐸2 𝐸1 89,25
𝑣12 𝜎2 0,33 30
(2.17.b) denkleminden: Kompozitteki 2 yönündeki → 𝜀2∗ = −𝜎1 . + = −50. .+ =2,77 6x 10−4
𝐸1 𝐸2∗ 89,25𝑥10 3 64,87𝑥10 3
birim uzama:
2 Yönünde Poisson etkisi ihmal edilmezse: → ∆𝐿2 ∗ = 𝐿2 . 𝜀2∗ = 400. 2,776x10−4 = 0,11𝑚𝑚
kompozitteki
toplam uzama Poisson etkisi ihmal edildiğinde: → ∆𝐿2 = 𝐿2 . 𝜀2 = 400. 3,01x10−4 = 0,12𝑚𝑚 olarak bulunmuştu.
Fark: → ∆𝐿2 - ∆𝐿2 ∗ = 0,12 − 0,11 = 0,01𝑚𝑚

Örnek Problem 4.2

Örnek 4.1 deki tabaka, şekildeki gibi, kendi boyutlarına uygun sabit bir oyuğun
içerisine yerleştiriliyor ve 1 yönünde F= 60kN luk bir bası kuvvetine maruz
bırakılıyor. Buna göre; bu tabakanın 1 ve 2 doğrultularında kenar uzunluklarındaki
değişimleri hesaplayınız. (Tabakanın ait, arka ve yan yüzeyleri oyukla temas
halindedir.).
F −60𝑥103
Çözüm: 1 yönündeki gerilme: 𝜎1 = A = 400𝑥4 = −37,5MPa,
1
Sınırlamadan dolayı 2 yönündeki birim ve toplam şekil değiştirmeler sıfırdır. → 𝜀2 = 0 → ∆𝐿2 = 𝐿2 . 𝜀2 = 0
𝑣12 𝜎2
Denk.(2.13.b)’ den → 𝜀2 = −𝜎1 . + = 0 → 𝜎2 = 𝐸2
𝐸1
. 𝜎1 . 𝑣12 = 61,67
89,25
−37,5 .0,33 → 𝜎2 =-8,55MPa
𝐸1 𝐸2
𝜎1 𝑣21 −37,5 0,228 → 𝜀1=-3.89x10−4
Denk. (2.13.a)’ dan → 𝜀1 = − 𝜎2 . = −(−8,55).
𝐸1 𝐸2 89,25𝑥103 61,67𝑥103
1 yönündeki toplam kısalma: → ∆𝐿1 = 𝐿1 . 𝜀1 = 400. (−3.89x10−4 ) → ∆𝐿1 =0,155mm

Örnek Problem 4.3 E(GPa)  smax (MPa)

Demir 200 0,3 400
P1
Beton 32 0,2 65
Demir çubukların betona yerleştirilmesiyle elde edilmiş 12cm çaplı, 24cm

uzunluktaki silindirik bir donatı numunesi, alt ve üst kısımlarından iki silindirik
rijid levha arasına yerleştirilerek basma testine tabi tutuluyor. Test sırasında bası
24cm
kuvveti P1 =700kN iken numunenin boyunda 0.4mm lik bir çökme (kısalma)
ölçülmüştür. Buna göre,
a-) Bu malzeme aniztropik malzeme tiplerinden hangi özel tipe girer?
(Cevap: Enine İzotropik Malzeme)
b-) Numune çapındaki daralmayı bulunuz. (Cevap: 40,56x10-3mm)

c-) Bu numunede 700kN luk bası kuvveti için betondaki ve demir çubuklardaki gerilmeleri hesaplayınız.
(Cevap: betondaki gerilme: -53,34MPa, demirdeki gerilme : -333.4MPa)
d-) Numunenin dayanabileceği maksimum bası kuvvetini teorik olarak hesaplayınız. (Cevap: 839.66kN)
e-) Aynı malzeme özelliklerine sahip olacak 1m x 0.5 m lik dikdörtgen kesitli bir kolonda 24mm çaplı demir çubuklardan kaç
tane kullanılmalıdır? (Cevap: 34 tane)
4.7 Kompozitten Verim Alma Sınırları
• Dayanım açısından düşündüğümüzde, matrisi fiberlerle takviye etmekteki

hedefimiz matristen daha dayanıklı bir yapı elde etmektir.
• O halde matris malzemeden daha dayanaksız bir kompozit tabaka

üretmenin bir anlamı yoktur.
• Böyle bir problem fiber oranının belirli sınır değerlerin altında kalması
durumlarında ortaya çıkar.
• Fiberler matristen daha mukavimdir ancak belli bir sınırın altında kalınca
kompozitin mukavemetini daha da düşürür.
• Sağlıklı ve verimli bir üretim için bu alt sınır değerleri bilmemiz ve bu

sınırların üstünde imalat yapmamız gerekir.
• Şimdi bu sınır değerlerin teorik olarak nasıl hesaplandığını göreceğiz:..>>

4.7.1 Minimum Fiber Hacim Oranı : 𝑉𝑓𝑚𝑖𝑛

a- Fiber oranı çok az olduğunda, 1 yönünde çeki yapılırsa, fiberler başlangıçta hemen kopar ve yük taşımaz. Yükü matris
taşır. Bbu durumda kompozitin hasar anı matrisin hasara uğradığı olarak kabul edilir. Bir önceki Şekil 4.1 deki diyagramda
hasar anı d noktasına karşılık gelir. Yani matristeki gerilme sm1 = 𝜎𝑚𝑚𝑎𝑥 olduğunda kompozitteki gerilme 𝜎1 = 𝜎𝐶𝑚𝑎𝑥 dır
ve hasar anıdır. Bu durumda herhangi bir andaki kompozitteki gerilme denklemi (3.5) den:
0
Fiberler yük taşımazsa kompozit mukavemeti* : 𝜎𝑐𝑚𝑎𝑥 = 𝑉𝑚 . 𝜎𝑚𝑚𝑎𝑥 = (1 − 𝑉𝑓 ) 𝜎𝑚𝑚𝑎𝑥 (4.12)
b- Fiber oranı yeterli olunca, fiberler başlangıçta hemen kopmaz ve yük taşır. Kompozit mukavemeti bu durumda fiberlerin
koptuğu andır. Bu durumda Kompozit mukavemeti bir önceki sayfada çıkarılmış ve 4.4 denkleminde ifade edilmiştir.
(4.4) ve (4.12) denklemlerin birbirine eşitlenirse, bu iki fonksiyonun çakışma noktası yani fiberlerin yük taşıması için
gerekli minimum hacimsel oranı (Vf min ) elde edilir:
(4.4)
( s m )max − (s m )e f
(4.12) = V =V =
(s )
max
+ (s m )max − (s m )e f
f f min (4.13a)
𝜎𝑐𝑚𝑎𝑥 = (1 − 𝑉𝑓 ) 𝜎𝑚𝑚𝑎𝑥 = 𝑉𝑓 . 𝜎𝑓𝑚𝑎𝑥 + 𝑉𝑚 . (𝜎𝑚 )𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 f max max
veya
Eme m max − Eme f max
4.2, 4.3 ve 4.5 denklemleri dikkate alınarak V f min = (4.13b)
birim uzamalar cinsinden E f e f max + Eme m max − Eme f max
𝑉𝑓 > 𝑉𝑓𝑚𝑖𝑛 olduğunda fiberler yük taşır denir.
* Not: Fiberler yük taşımadığında (𝑉𝑓 ≤ 𝑉𝑓𝑚𝑖𝑛 )kesit alanını azaltır. Bu sebeple kompozit mukavemeti matrisinkinden küçük olur. 𝜎𝑐𝑚𝑎𝑥 < 𝜎𝑚𝑚𝑎𝑥
4.7.2 Kritik Fiber Hacim Oranı (𝑉𝑓𝑐𝑟 )

𝜎𝑐𝑚𝑎𝑥 = 𝑉𝑓 . 𝜎𝑓𝑚𝑎𝑥 + 𝑉𝑚 . (𝜎𝑚 )𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 = 𝜎𝑚𝑚𝑎𝑥
• Fiberler yük taşıması kompozitten dayanım açısından
verim alındığı anlamına gelmez. Bu eşitlikten,
• Kompozitten verim alınabilmesi için kompozitin (s m ) − (s m )e f
𝑉𝑓 = V f cr =
(4.14a)
(s )
max max
mukavemetinin matristen daha büyük olması gerekir.
f − (s m )e f
• Çünkü matris malzemeyi fiberle takviye etmemizdeki max max
amaç zaten budur. Bu ise fiber oranının belli bir sınır

değerden daha yüksek olmasıyla mümkündür. veya
birim uzamalar cinsinden
• İşte kritik fiber hacim oranı (𝑉𝑓𝑐𝑟 ) olarak isimlendirilen
Eme mmax − Eme f max
bu sınır değer, açıklamalardan da anlaşıldığı üzere, V f cr = (4.14b)
fiberlerin yük taşıma durumunda kompozit
E f e f max − Eme f max
mukavemetini hesapladığımız 4.4 denkleminin, matris
𝑉𝑓 > 𝑉𝑓𝑐𝑟 olduğunda kompozitten
mukavemetine eşitlenmesiyle elde edilecektir. verim alınır denir.
𝑉𝑓𝑐𝑟 > 𝑉𝑓𝑚𝑖𝑛 Daima geçerlidir.
4.7.3 Fiber Hacim Oranı – Kompozit Mukavemeti Diyagramı

Bu 4ncü konuda anlatılanların grafiksel özeti yandaki
grafikte görülmektedir.
Önemli noktalar:
• 0 < Vf < Vfmin bölgesinde:
fiberler hemen kopar ve tüm yükü matris taşır.
Kompozit mukavemeti matrisin hasara uğradığı an
kabul edilir.
• Vfmin< Vf <Vfcr bölgesinde:

fiberler yük taşır ancak kompozitten verim alınmaz.
• Vf < Vfc r<1 bölgesinde:

fiberler yük taşın ve kompozitten verim alınır.

Örnek 4.4
Matris Fiber
Elastiklik Modülleri: Em=16GPa, Ef=82 GPa,
Maksimum Birim Uzama εm-max=2,5x10-3 εf-max=1,71 x 10-3
Yukarıda bazı özellikleri verilen, her ikisi de gevrek karekter gösteren matris ve fiber
malzemelerden 400mmx400mmx8mm boyutlarında tek yön takviyeli ortotropik bir tabakada
üretilmiştir. Yapıda %25 oranında fiber kullanılmıştır. Buna göre;
a) Fiberlerin yük taşıyıp taşıyamayacağını,
b) Kompozitten verim alınıp alınamayacağını belirleyiniz.
c-) Bu yapının 1 ve 2 yönlerinde taşıyabileceği maksimum çeki kuvvetlerini hesaplayınız.

Çözüm:
a) Minimum fiber oranı
𝐸𝑚 (𝜀𝑚𝑚𝑎𝑥 − 𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 ) 16𝑥 2,5 − 1,71 𝑥10−3
(4.13b) denkleminden: 𝑉𝑓𝑚𝑖𝑛 = =
𝐸𝑓 𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 + 𝐸𝑚 𝜀𝑚𝑚𝑎𝑥 − 𝐸𝑚 𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 82𝑥1,71𝑥10−3 + 16𝑥2,5𝑥10−3 − 16𝑥1,71𝑥10−3
𝑉𝑓𝑚𝑖𝑛 = 0.083 = %8.3
𝑉𝑓 = 0.25 → 𝑉𝑓 > 𝑉𝑓𝑚𝑖𝑛 → (0.25 > 0.083) olduğundan fiberler yük taşır.
b) Kritik fiber oranı

𝐸𝑚 (𝜀𝑚𝑚𝑎𝑥 − 𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 ) 16𝑥 2,5 − 1,71 𝑥10−3
(4.14b) denkleminden 𝑉𝑓𝑐𝑟 = =
𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 (𝐸𝑓 − 𝐸𝑚 ) 1,71𝑥10−3 𝑥(82 − 16)
𝑉𝑓𝑐𝑟 = 0.11 = %11
𝑉𝑓 = 0.25 → 𝑉𝑓 > 𝑉𝑓𝑐𝑟 → ( 0.25 > 0.11 ) olduğundan kompozitten verim alınır.

Fiber mukavemeti: Matris mukavemeti:

c-)
𝜎𝑓𝑚𝑎𝑥 = 𝐸𝑓 . 𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 = 82000x1,71𝑥10−3 𝜎𝑚𝑚𝑎𝑥 = 𝐸𝑚 . 𝜀𝑚𝑚𝑎𝑥 = 16000x2,5𝑥10−3
→ 𝜎𝑓𝑚𝑎𝑥 = 140,22𝑀𝑃𝑎 → 𝜎𝑚𝑚𝑎𝑥 = 40𝑀𝑃𝑎
Fiberlerin kopma anında matristeki gerilme: 1 yönünde Kompozit Mukavemeti:

𝜎𝑚 𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 =𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 . 𝐸𝑚 = 1,71𝑥10−3 𝑥16000 𝜎𝑐𝑚𝑎𝑥 = 𝑉𝑓 . 𝜎𝑓𝑚𝑎𝑥 + 1 − 𝑉𝑓 . 𝜎𝑚 𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥
→ 𝜎𝑚 𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 = 27,36𝑀𝑃𝑎 = (0.25)x140,22 + (0.75)x27,36

→ 𝜎𝑐𝑚𝑎𝑥 =55,575MPa ,
F1max
1 Yönünde maksimum çeki kuvveti : 𝐹1𝑚𝑎𝑥 = 𝜎𝐶𝑚𝑎𝑥 . 𝐴1 = 55,575 x 400 x 8 → 𝐹1𝑚𝑎𝑥 = 177840 N
A1
F1max
2 yönünde Kompozit Mukavemeti:
4.5 maddesinde açıklandığı gibi, 2 yönünde kompozitin 𝜎2𝑚𝑎𝑥 = 𝜎𝑚𝑚𝑎𝑥 = 40 MPa
mukavemeti matrisin mukavemetine eşit olur.
2 Yönünde maksimum çeki kuvveti : F2max F2max 𝐹2𝑚𝑎𝑥 = 𝜎2𝑚𝑎𝑥 . 𝐴2 = = 40 𝑥 400 𝑥 8 = 128000 N
A2
5
MEKANİK
ÖZELLİKLERİN
DENEYSEL
TESPİTİ(Bu konu 5a ve 5b nolu videolarda anlatılmıştır.)

5. Mekanik Özelliklerin Deneysel Tespiti
5.1 Amaç ve Kapsam
Teorik hesaplamalar yapılırken ihmal edilen üretim

sırasında oluşan kusurlar veya farklı faktörler deneysel
ölçüm sonuçlarına yansımaktadır. Bu sebeple bir
malzemenin herhangi bir mekanik özelliğin
belirlenmesinde deneysel ölçümler esas alınır. Kompozit
malzemelerde de esas olan deneysel ölçüm sonuçlarıdır.
Bu bölümde amacımız;
Ortotropik özellik gösteren bir kompozitte mekanik özelliklerin (E1, E2, E1, G12 , 12 ) deneysel
ölçümlerle nasıl bulunduğunu izah etmektir.

5.2 İzotropik Malzemelerde Mekanik Özelliklerin Deneysel Tespitini Hatırlayalım:
İzotropik malzemelerde çekme testi sayesinde,

• Elastiklik modülü ( E ),
• Poisson oranı (),
• Plastik bölge eğrisi,
• Akma (sa) ,çekme (sç) ve kopma (sk)
mukavemetleri deneysel olarak elde
edilebilmektedir.
Çekme numunesi malzeme üzerinden herhangi bir
doğrultuda çıkarılabilir. Zira malzeme izotropik
olduğundan tüm doğrultularda özellikler aynıdır.
• Aynı deneyde elastik bölgede birden fazla an için ölçümler alınır.

• Diğerlerinden çok farklı ölçümler elimine edilir ve hesaplamaya katılmaz.
• Aynı deneyde ölçümlerle elde edilen birbiriyle uyumlu değerlerin ortalaması alınır.
• Farklı numuneler için de ölçümler alınarak, her bir malzeme özelliği için genel ortalama alınır.
5.2.1 Çekme testi aşamaları
Straingage’ler
• Çekme test numunesi üzerine, en az 2 tane strain gauge (birim uzama ölçer – «sitireyn geyç» diye okunur) yapıştırılmalıdır.
• Bu 2 strain gauge vasıtasıyla, yapıştırma yönündeki birim uzamalar (ex, ey ) ölçülür.
Kompozit Malzeme Mekaniği-Ders Notları-Prof.Dr.Mehmet Zor 118

30.01.2023
5.2.2 Çekme testinde 3ncü strain gauge kullanılırsa;
• Herhangi bir  doğrultusunda yerleştirilen 3ncü strain gauge ile 𝜀𝜃′ ölçülür.
Kartezyen koordinatlar (x-y) için: 𝜀𝜃′ = 𝜀𝑥 𝐶𝑜𝑠 2 𝜃 ′ + 𝜀𝑦 𝑆𝑖𝑛2 𝜃 ′ + 𝛾𝑥𝑦 𝑆𝑖𝑛𝜃 ′ 𝐶𝑜𝑠𝜃 ′ (5.1a)
• Gerinme dönüşüm formülü
Lokal koordinatlar (1-2) için: 𝜀𝜃′ = 𝜀1 𝐶𝑜𝑠 2 𝜃 ′ + 𝜀2 𝑆𝑖𝑛2 𝜃 ′ + 𝛾12 𝑆𝑖𝑛𝜃 ′ 𝐶𝑜𝑠𝜃 ′ (5.1b)
• Genelde ' = 45o seçilir.
• Diğer 2 strain gauge ile de ex, ey ölçülür.
• Bu formülden gxy çekilip hesaplanır.
• ’= 45o olduğundan t’ = sy /2 olacaktır.
• Çünkü mohr çemberi soldan y eksenine teğet olur. R= t45=sy/2
• Kayma modülü G = t’ / e’ formülü ile bulunabilir.

𝐸
• Kayma modülü teorik olarak G= bağıntısı ile de bulunabilir.
2(1+𝜈)
• Çekme testi sonucunda bulunan G değerinin sağlaması bu teorik formül ile yapılıp karşılaştırılmalıdır. • Mohr Çemberi

5.3.1 Lokal Eksen Takımı: Tek yönlü ve sürekli fiber takviyeli, bir kompozit tabakada
1: Tabak düzleminde, fiber doğrultusuna paralel eksen (along the fiber axis)
2: Tabaka düzleminde, fiber doğrultusuna dik eksen (paralel to the plane of the
lamina but perpendicular the fiber axis)
3: Kalınlık doğrultusundaki eksen (perpendicular to the plane of lamina and fiber axis)
5.3.2. Global eksen Takımı: Tabakalı kompozitlerde tüm yapıyı temsil eden Kartezyen (x,y,z) eksenlere denir.
Tabakalı kompozitlerin herbir tabakasının kendisine özgü lokal eksenleri (1,2,3) vardır.

5.4 Lif (1) Doğrultusundaki Özelliklerin (𝐸1 , 𝜈12 , XT ) Deneysel Tespiti:
1 Yönünde Çekme Testi yapılır. Aşağıdaki adımlar sırasıyla takip edilmelidir:
5.4.1-) Plakadan 1 5.4.2-) 1 ve 2 doğrultusunda 5.4.3-) Numune çekme 5.4.4-) Çekme Testi Yapılır
doğrultusunda numune çıkarılır. strain gauge ’ler yapıştırılır. cihazına bağlanır. P-DL diyagramı cihazdan ölçülür.
(Numune kalınlığı, plaka kalınlığı ile
eşit olmalıdır.)
* Çekme cihazından okunan P1 kuvvet değerleri numune için doğrudur ancak, cihazdan okunan DL uzama değerleri doğru değildir. Çünkü
cihazın çenelerinin elastik uzama etkisi de cihazdan okunan DL içinde yer alır ve e1=DL/L denkleminin kullanılması yanlış olur. Bu sebeple
numune üzerine straingauge ler yapıştırılarak (e1, e2) değerleri ölçülür. Bir straingauge kendi ekseni yönündeki birim uzamayı ölçmemizi sağlar.

5.4.5-) Gerilme – Gerinme Diyagramı ve buradan E1, 12, XT değerlerinin elde edilmesi
a, b, …. n gibi farklı anlar için sırasıyla aşağıdaki işlemler sırasıyla yapılır:
1. Ölçümler: Cihazdan çekme kuvvetleri (P1a , P1b ,.. P1n) okunur ve Strain-gauge lerden
gerinmeler ölçülür : (𝜀1𝑎 , 𝜀1𝑏 ,…𝜀1𝑛 ; 𝜀2𝑎 , 𝜀2𝑏 , . . 𝜀2𝑛 )
𝑃 𝑃 𝑃
2. Gerilmeler hesaplanır: (𝜎1𝑎 = 1𝑎 , 𝜎1𝑏 = 1𝑏, … 𝜎1𝑛 = 1𝑛) , (𝐴0 : numune ilk kesiti)
𝐴0 𝐴0 𝐴0
▪ Çekme testi devam ederken örneğin a : 10ncu saniyede P1a , 𝜀1𝑎 , 𝜀2𝑎 , değerleri
𝜎1𝑎 𝜎1𝑏 𝜎1𝑛 o anda ölçülür. Farklı saniyeler için bu ölçümler yapılır ve not alınır.
3. Elastiklik modülü hesaplanır: 𝐸1𝑎 = , 𝐸1𝑏 = , …𝐸1𝑛 =
𝜀1 𝑎 𝜀1 𝑏 𝜀1 𝑛
▪ Diğerlerinden çok farklı olan birkaç ölçüm değeri elimine edilir ve ortalamaya
𝜀2 𝑎 𝜀2 𝑏 𝜀2 𝑛 katılmaz.
4. Major poisson oranları bulunur: ( 𝜈12 𝑎 = − , 𝜈12 𝑏 = − , … . . , 𝜈12 𝑛 = − )
▪ Farklı numuneler için de ölçümler alınarak, her bir malzeme özelliği için genel
ortalama alınır.
5. Bulunan değerlerin ortalaması alınarak malzemeye ait E1 ve 12 değerleri bulunur.
▪ Malzeme lineer elastik kabul edilmiştir. Eğer plastik bölgesi varsa, tüm
ölçümler elastik bölgede yapılır. Bu durumda XT değeri 1 yönündeki akma
𝑬 𝟏𝒂 + 𝑬 𝟏𝒃 + ⋯ 𝑬 𝟏𝒏 𝝂𝟏𝟐𝒂 + 𝝂𝟏𝟐𝒃 + ⋯ 𝝂𝟏𝟐𝒏
𝑬𝟏 = , 𝝂𝟏𝟐 = mukavemeti olacaktır.
𝒏 𝒏
▪ 𝑋 𝑇 değerinin teorik karşılığı 𝜎𝑐−𝑚𝑎𝑥 değeridir. (Bknz. 4.4 konusu)
6. Kırılma anındaki kuvvetten (Pult) malzemenin
𝑇 𝑇
P1−ult ▪ Gevrek malzemelerin bası mukavemeti (XC), çeki mukavemetinden farklıdır ve
1 yönündeki çekme (Tension) mukavemeti bulunur: 𝑋 = 𝜎1 ult =
A0 bası mukavemetini bulmak için basma deneyi yapılmalıdır.
▪ XC değerinin teorik karşılığı ise 𝜎𝑐−𝑚𝑖𝑛 dur. (Bknz :4.6 maddesi)

5.5 Liflere Dik (2) Doğrultuda Özelliklerin (𝐸2 , 𝜈21 ,YT) Deneysel Tespiti:
2 Yönünde Çekme Testi yapılır. Aşağıdaki adımlar sırasıyla takip edilmelidir:

5.5.1-) Plakadan 2 5.5.2-) 1 ve 2 doğrultusunda 5.5.3-) Numune çekme 5.5.4-) Çekme Testi Yapılır
doğrultusunda numune çıkarılır. strain gauge ’ler yapıştırılır. cihazına bağlanır. P2-DL2 diyagramı cihazdan ölçülür.
(Numune kalınlığı, plaka kalınlığı
ile eşit olmalıdır.)
* Çekme cihazından okunan P2 kuvvet değerleri numune için doğrudur ancak, cihazdan okunan DL uzama değerleri
doğru değildir. Çünkü cihazın çenelerinin elastik uzama etkisi de cihazdan okunan DL içinde yer alır ve e2=DL/L
denkleminin kullanılması yanlış olur. Bu sebeple numune üzerine straingauge ler yapıştırılarak (e1, e2) değerleri ölçülür.

5.5.5-) Gerilme – Gerinme Diyagramı ve buradan E2, 21, YT değerlerinin elde edilmesi
1. Ölçümler: Cihazdan çekme kuvvetleri (P2a , P2b ,.. P2n) okunur ve Strain-gauge lerden
gerinmeler ölçülür : (𝜀1𝑎 , 𝜀1𝑏 ,…𝜀1𝑛 ; 𝜀2𝑎 , 𝜀2𝑏 , . . 𝜀2𝑛 )
𝑃2𝑎 𝑃2𝑏 𝑃2𝑛 ▪ Çekme testi devam ederken örneğin a : 10ncu saniyede P2a , 𝜀1𝑎 , 𝜀2𝑎 ,
2. Gerilmeler hesaplanır: (𝜎2𝑎 = , 𝜎2𝑏 = , … 𝜎2𝑛 = ) , (𝐴0 : numune ilk kesiti) değerleri o anda ölçülür. Farklı saniyeler için bu ölçümler yapılır ve not
𝐴0 𝐴0 𝐴0
alınır.
𝜎2𝑎 𝜎2𝑏 𝜎2𝑛
3. Elastiklik modülü hesaplanır: 𝐸2𝑎 = , 𝐸2𝑏 = , …𝐸2𝑛 = ▪ Diğerlerinden çok farklı olan birkaç ölçüm değeri elimine edilir ve
𝜀1 𝑎 𝜀1 𝑏 𝜀1 𝑛 ortalamaya katılmaz.
4. Major poisson oranları bulunur: ( 𝜈21 𝑎 = − , 𝜈21 𝑏 = − , … . . , 𝜈21 𝑛 = − ) ▪ Farklı numuneler için de ölçümler alınarak, her bir malzeme özelliği için
genel ortalama alınır.
▪ Malzeme lineer elastik kabul edilmiştir. Eğer plastik bölgesi varsa, tüm
ölçümler elastik bölgede yapılır. Bu durumda YT değeri 2 yönündeki
5. Bulunan değerlerin ortalaması alınarak malzemeye ait E1 ve 12 değerleri bulunur. akma mukavemeti olacaktır.
𝑬 𝟐𝒂 + 𝑬 𝟐𝒃 + ⋯ 𝑬 𝟐𝒏 𝝂𝟐𝟏𝒂 + 𝝂𝟐𝟏𝒃 + ⋯ 𝝂𝟐𝟏𝒏 ▪ 𝑌 𝑇 değerinin teorik karşılığı matris çeki mukavemeti (𝜎𝑚−𝑚𝑎𝑥 )
𝑬𝟐 = , 𝝂𝟐𝟏 =
𝒏 𝒏 değeridir. (Bknz. 4.5 konusu).
▪ Gevrek malzemelerin 2 yönünde bası mukavemeti (YC), çeki

6. Kırılma anındaki kuvvetten (Pult) malzemenin mukavemetinden farklıdır ve bası mukavemetini bulmak için basma
P2−ult
2 yönündeki çekme (Tension) mukavemeti bulunur: 𝑌 𝑇 = 𝜎2𝑇 ult = deneyi yapılmalıdır.
A0
▪ 𝑌 𝐶 değerinin teorik karşılığı ise matrisin bası mukavemeti (𝜎𝑚−𝑚𝑖𝑛 )
değeridir. (Bknz. 4.6 konusu).
5.6 Deneysel Ölçümlerin Sağlaması
Ortotropik bir kompozit tabaka için geçerli olan (3.13) denklemi:
 ij  ji
=
Ei Ej
Bu formülde i=1, j=2 alınarak deneysel olarak elde edilen E1, E2, 12, 21 değerlerinin sağlaması yapılabilir.
 12  21
=
E1 E2
Deneyler doğru yapılmış ise bu denklemin de yaklaşık da olsa sağlanması gerekir. Eğer bu denklem
sağlanmıyorsa, deneylerdeki ölçümlerde veya hesaplamalarda hata yapılmış olabilir ve bunlar tekrar
kontrol edilmelidir.

5.7 Kayma Modülü (G12) ve Kesme Mukavemeti (S) için Deneysel Tespit Yöntemleri
1 1 1 2𝜈12 1
5.7.1. Off – Axis Yöntemi (G12 bulunur): = 𝑐𝑜𝑠 4 𝜃 + − 𝑠𝑖𝑛2 𝜃𝑐𝑜𝑠 2 𝜃 + 𝑠𝑖𝑛4 𝜃 (5.2)
Ε𝑥 Ε1 𝐺12 Ε1 Ε2
Bu yöntemde S değeri hesaplanmaz. Üstteki 5.2 nolu dönüşüm bağıntısından G12 çekilerek hesaplanır. Bunun için bağıntıdaki tüm diğer
değerler önceden tespit edilmiş olmalıdır. E1, E2, 12 değerlerinin deneysel olarak önceden bulunduğunu kabul ediyoruz.  = 45o seçiyoruz.
x yönündeki Elastiklik Modülü (Ex) ise aşağıda adımları açıklanan deneysel yöntemle bulunur.
5.7.1.1) Plakadan liflerle 45 açı 5.7.1.2) x ve y doğrultularında 5.7.1.3) Numune çekme 5.7.1.4) Çekme Testi Yapılır
yapacak şekilde numune çıkarılır. strain gauge ler yapıştırılır. cihazına bağlanır. Px- DLx diyagramı cihazdan ölçülür.
(Numune kalınlığı, plaka

kalınlığı ile eşit olmalıdır.)
45
5.4 maddesinde açıklandığı gibi cihazdan okunan DLx değerlerinin içinde cihazın çenelerinin de etkisi olduğundan, strain gauge ler kullanılarak
numune üzerinden doğrudan ölçümler yapılır ve ex değerleri elde edilir.

5.7.1.5) Gerilme – Gerinme Diyagramı ve buradan Ex değerinin elde edilmesi
1. Ölçümler: Cihazdan çekme kuvvetleri (Pxa , Pxb ,.. Pxn) okunur ve Strain-gauge lerden
gerinmeler ölçülür : (𝜀𝑥,,𝑎 , 𝜀𝑥𝑏 ,…𝜀𝑥𝑛 )
𝑃 𝑃 𝑃
2. Gerilmeler hesaplanır: (𝜎𝑥𝑎 = 𝑥𝑎 , 𝜎𝑥𝑏 = 𝑥𝑏 , … 𝜎𝑥𝑛 = 𝑥𝑛 ) , (𝐴0 : numune ilk kesiti)
𝐴0 𝐴0 𝐴0
𝜎𝑥𝑎 𝜎𝑥𝑏 𝜎𝑥𝑛

3. Elastiklik modülü hesaplanır: 𝐸𝑥𝑎 = , 𝐸𝑥𝑏 = 𝜀 , …𝐸𝑥𝑛 = 𝜀
𝜀𝑥𝑎 𝑥𝑏 𝑥𝑛
4. Bulunan değerlerin ortalaması alınarak malzemeye ait E1 değeri bulunur.

*5.4 ve 5.5 maddelerindeki
𝑬𝒙 + 𝑬𝒙𝒃 + ⋯ 𝑬𝒙𝒏 açıklamalar bu madde içinde
𝑬𝒙 = 𝒂
𝒏 geçerlidir.
5.2 denkleminden G12 çekilir; 1  4 2   1 1 

ve hesaplanır =  + 12  −  +  (5.3)
G12  E x E1   E1 E 2 

5.7.2.a Burulma Tüpü (Torsional Tube) Test Yöntemi (G12 ve S bulunur)
1. Bu yöntemde, öncelikle ‘‘r’’ ortalama yarıçapında, ‘‘ t’’ cidar kalınlığında, içi boş,
45o
silindirik (tüp veya boru şeklinde) bir numune çıkarılır.
T
2. Numunenin silindir ekseni boyunca sürekli fiberlerle takviye edilmiş olması gerekir. T
3. Silindir dış yüzeyine yatayla 45 açı yapacak şekilde strain gauge yerleştirilir.
t
4. Farklı anlar için ölçülen T ve e45o değerleri 5.4 denkleminde yerine koyularak
Ortalama kesit alanı:
herbir an için G12 değeri belirlenir ve genel ortalama alınarak malzemenin kayma
𝐴∗ 𝐴∗ =𝑟2
modülü (G12 )değeri belirlenmiş olur.
T
G12 = (5.4)
4𝜀45 . 𝐴∗ . t
5. Hasar anındaki burulma momenti (Tult ) cihazdan okunarak, malzemenin kesme mukavameti 5.5 formülünden hesaplanır.
Tult
S = 𝜏12 𝑢𝑙𝑡 = ∗ (5.5)
2𝐴 𝑡
Bu formüllerin nasıl elde edildiği bir sonraki sayfada açıklanmıştır..>>

5.7.2.b Burulma tüpü yönteminde kullanılan formüllerin çıkarılması:
I-I kesiti –sol kısmı I-I kesiti gerilme dağılımı
I 𝜏12 a
= 𝜏12 B
45o 𝜏12
𝜏21 𝜏21 = 𝜏12
B a
a 𝜀45𝑜
b B B b
𝜏12 b 𝜏12 𝜏12
T T
T
I Tiç = T 𝜏12
𝜏12 Tiç = T
Herhangi bir I-I kesitindeki iç burulma
Sadece T burulma momenti sebebiyle kesitteki kayma gerilmeleri (𝜏12 ) oluşur;
momentini şu şekilde ifade edebiliriz:
Normal gerilmeler 𝜎1 = 𝜎2 = 0 dır.
T = 2𝑟. 𝑡 . 𝜏12 . r 𝜏12
𝜎1 𝑣21 𝑣 𝜎2 𝛾12 =
( 2.17 )denklemindeki Hooke bağıntılarından; 𝜀1 = − 𝜎 = 0 , 𝜀2 = − 12 𝜎1 + =0, G12
Kesit Dolu 𝐸1 𝐸2 2 𝐸1 𝐸2
Gerilme
Alanı x
0 0
x Yarıçap (5.1.b) deki Gerinme Dönüşüm bağıntısı : 𝜀𝜃′ = 𝜀1 𝐶𝑜𝑠 𝜃 + 𝜀2 𝑆𝑖𝑛2 𝜃 ′ + 𝛾12 𝑆𝑖𝑛𝜃 ′ 𝐶𝑜𝑠𝜃 ′ =
2 ′ 𝛾12 𝑆𝑖𝑛𝜃 ′ 𝐶𝑜𝑠𝜃 ′
Moment = Kuvvet
T = 2. 𝑟2𝑡. 𝜏12 = 2. 𝐴∗ . 𝑡. 𝜏12

Strain-gauge açısı 𝜃 ′ =45o olduğundan: 𝜀45 = 𝛾12 𝑆𝑖𝑛45o𝐶𝑜𝑠45o = 0,5𝛾12 𝛾12 = 2𝜀45
𝐴∗ = 𝑟2 (ortalama alan)
T 𝜏12 𝜏12 T T
𝜏12 = (ortalama gerilme) G12 = = = ∗ G12 =
2𝐴∗ t 𝛾12 2𝜀45 2𝐴 t. 2. 𝜀45 4𝜀45 . 𝐴∗ . t
Tult
S= 𝜏12 𝑢𝑙𝑡 =
2𝐴𝑡

5.7.3 Iosipescu Yöntemi (G12 ve S bulunur.)
1. Bu yöntemde şekildeki gibi lif doğrultusunda V çentikli özel bir numune hazırlanır.
2. 2 parçadan oluşan yük fikstürü aparatına numune bağlanır. En önemli nokta V çentiğinin tam ortaya
gelmesidir. Ancak bu durumda çentik kesitinde eğilme momenti sıfır olur ve çentik kesitindeki kayme
gerilmesi 𝜏12 = V/A formülüyle bulunur. (V: kesitteki kesme kuvveti)
45o
3. Numuneye 45 açı yapacak şekilde strain gauge yerleştirilir.
4. Aparat ve numune birlikte bu haliyle çekme cihazına bağlanır ve P bası yükü uygulanır. P bası yükleri çentik
ekseninden eşit mesefade zıt yönde olmalıdır. Bu durumda aparatların çentiğe yakın olan numuneye temas
kısımları arasında eşit P1 kuvvetleri ve uzak temas noktalarında ise P2 kuvvetleri oluşacaktır.
5. Sol aparatın ve numunenin a-a kesitinin sol kısmının dengesi incelenirse; çentik kesiti dahil olan numune orta
bölgesinde kesme kuvvetinin V = P olduğu anlaşılır.
6. Hesaplamalar: Çentik kesitinde eğilme momenti M=0 olduğundan, normal gerilmeler oluşmayacaktır (s1=s2=0).
a 𝜏12
𝜎1 𝑣21 𝑣12 𝜎2
( 2.17 )denkleminden; 𝜀1 = − 𝜎 =0 , 𝜀2 = − 𝜎 + =0, 𝛾12 =
𝐸1 𝐸2 2 𝐸1 1 𝐸2 G12
′ ′
(5.1.b) denkleminden: 𝜀𝜃′ = 𝜀1 𝐶𝑜𝑠 2 𝜃 ′ + 𝜀2 𝑆𝑖𝑛2 𝜃 ′ + 𝛾12 𝑆𝑖𝑛𝜃 ′ 𝐶𝑜𝑠𝜃 ′ = 𝛾12 𝑆𝑖𝑛𝜃 𝐶𝑜𝑠𝜃
a
S Fy =0 𝜀45 = 𝛾12 𝑆𝑖𝑛45o𝐶𝑜𝑠45o = 0,5𝛾12 𝛾12 = 2𝜀45
Strain-gauge açısı 𝜃 ′ =45o olduğundan:
𝑃1 − 𝑃2 = 𝑃
𝜏12 𝑉/𝐴 𝑃/(𝑐. 𝑡) 𝑃
G12 = = = G12 = (5.6)
𝛾12 2𝜀45 2𝜀45 2. 𝑐. 𝑡. 𝜀45
a-a kesiti
Pult Pult (5.7)
S= 𝜏12 𝑢𝑙𝑡 = S=
S Fy =0 𝐴 𝑐.𝑡
7. Çekme cihazında yapılan bası testi sırasında farklı anlar için, P ve 𝜀45 değerleri okunur.
8. Herbir an için (5.6) denkleminden G12 , (5.7) denkleminden S değerleri hesaplanır
çentik
9. Bu anlık değerlerin ortalaması alınır ve malzemeye ait G12 ve S değeri elde edilmiş olur.
kesit alanı:
10. Farklı numuneler için aynı test yapılarak tüm numunelerin genel ortalaması alınırsa, gerçeğe
A=c.t
çok daha yakın sonuçlar elde edilecektir.
Iosipescu Aparatları ve Test Düzeneği

Örnek 5.1: Yeni üretilmiş, tek yön fiber

takviyeli bir tabakadan, şekildeki gibi 2cm
genişliğinde, 0.4cm kalınlığında bir numune
çıkarılıyor ve çekme testine tabi tutuluyor.
Numunenin üzerine şekildeki doğrultularda a
ve b straingage leri yapıştırılmıştır. Malzemenin
gevrek (kırılgan) ve lineer elastik olduğu çekme
diyagramından görülüyor. Test sırasında farklı
anlarda ölçülen değerler tabloda gösterildiği
gibidir. Buna göre, sadece bu ölçümü dikkate Çözüm:
alarak, malzemenin E1,E2,12, 21, G12, XT, YT, S
değerlerinden mümkün olanları belirleyiniz. Liflere dik yani 2 yönünde bir çekme testi yapıldığı için E2, 21 ve YT
değerleri deney sonucunda elde edilir. (5.5 maddesinde anlatılmıştır)
P (kN) ea eb 𝑃
a: 2 yönü, b: 1yönüdür. ea=e2 , eb=e1, s1 =s3 =0, 𝜎2 =
3,2 6,1x10 -4
-1,1x10 -5 𝐴2
6,6 12,7x10-4 -2,4x10-5 𝑣12 𝜎2 𝑣32 𝜎2 𝜎2
( 2.15b )denkleminden; 𝜀2 = − 𝜎1 + − 𝜎3 = → 𝐸2 =
𝐸1 𝐸2 𝐸3 𝐸2 𝜀2
8,2 16,3x10-4 -3,1x10-5
𝜀1
11,2 29,2x10-4 -4,3x10-5 ( 3.12.b )denkleminden; 𝑣21 = −
𝜀2
18,9
35,8x10-4 -7,8x10-5
(kopma) 𝐴2 =0,4cm x 2cm =0,8cm2 = 80mm2

Ölçümler Hesaplamalar
Ölçüm 𝐏 𝝈𝟐 𝜺𝟏
P (kN) e2 e1 𝛔𝟐 = 𝑬𝟐 = 𝒗𝟐𝟏 = −
No 𝐀𝟐 𝜺𝟐 𝜺𝟐
✓ 1 3,2 6,1x10-4 -1,1x10-5 3,2x103 𝑁 40𝑀𝑃𝑎 −1,1x10−5

= 40 𝑀𝑃𝑎 = 65574 MPa − = 0,018
80 𝑚𝑚2 6,1𝑥10−4 6,1𝑥10−4
✓ 2 6,6 12,7x10-4 -2,4x10-5 6,6x103 82,5𝑀𝑃𝑎 −2,4x10−5

= 82,5 𝑀𝑃𝑎 = 64961 MPa − = 0,0189
80 12,7𝑥10−4 12,7𝑥10−4
✓ 3 8,2 16,3x10-4 -3,1x10-5 8,2x103 102,5 𝑀𝑃𝑎 −3,1x10−5

= 102,5 𝑀𝑃𝑎 = 62883 MPa − = 0,019
80 16,3 𝑥10−4 16,3𝑥10−4
X4 11,2 29,2x10-4 -4,3x10-5 11,2x103 140 𝑀𝑃𝑎 −4,3x10−5

= 140 𝑀𝑃𝑎 = 47945 MPa − = 0,0147
80 29,2 𝑥10−4 29,2𝑥10−4
Pult = 18,9 18,9x103 236,5 𝑀𝑃𝑎 −7,8x10−5

✓ 5 35,8x10-4 -7,8x10 -5 𝑻
𝒀 = (𝝈𝑻𝟐 )𝒖𝒍𝒕 = = 236,5 𝑀𝑃𝑎 = 65992 MPa − = 0,0218
(kopma) 80 35,8 𝑥10−4 35,8𝑥10−4
• 4 nolu ölçümler, diğerlerinden çok farklı 65574 + 64961 + 62883 + 65992

E2ort = = 64852MPa
olduğundan hesaba katılmaz. 4
• Kopma anındaki gerilme değeri aynı zamanda, 0,018 + 0,0189 + 0,019 + 0,0209
𝑣21−ort = = 0,019
kopma mukavemeti (YT) değerine eşittir. 4
Örnek 5.2
Iosipescu Metodu ile yapılacak deneyde, gevrek, tek yön sürekli fiber
takviyeli bir tabakadan çıkarılmış numunenin çentik aralığı c = 1cm,
numune kalınlığı t = 1mm dir. Deney sırasında bu numuneden farklı
anlar için okunan ölçümler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Buna göre, bu
numunenin G12 ve S değerlerini tespit ediniz.
Anlık Ölçümler
P (N)= 180 272 534 Pult = 725 (hasar anı)
e45 = 2.10-4 3,4.10-4 6,3.10-4 8,5.10-4
Çözüm: Hesaplamalar
𝐏 180 272 534 725
𝝉𝟏𝟐 = 𝒄.𝒕 (MPa) = 18 = 27,2 = 53,4 = 72,5
10.1 10.1 10.1 10.1
𝝉 18 27,2 53,4 72,5

𝑮𝟏𝟐 = 𝟐.𝜺𝟏𝟐 (MPa) = 45000 = 40000 = 42381 = 42647
𝟒𝟓 2𝑥2.10−4 2 𝑥 3.4 .10−4 2 𝑥 6,3 .10−4 2 𝑥 8,5 .10−4
45000 + 40000 + 42381 + 42647 Pult 725

𝐺12−ort = = 42507𝑀𝑃𝑎 , Kesme Mukavemeti: S = 𝜏12−ult = = = 72.5𝑀𝑃𝑎
4 𝐴 10.1

Örnek 5.3: Off-axis deneyi ile bir kompozit malzemenin 1-2 düzlemindeki rijitlik modülü
(G12) tespit edilecektir.
Bu amaçla kesiti : A = 100mm2, Boyu : L = 10cm olan, 45o lik fiber yönlendirmesine sahip bir
test numunesine x yönünde çekme testi uygulanmıştır. Test sırasında çekme cihazından
okunan anlık değerler alttaki tabloda verilmiştir. DL toplam uzama değerlerinin sadece
numuneye ait olduğunu kabul ederek; G12 değerini bu ölçümlerden elde ediniz.
Malzemenin daha önceden bulunan özellikleri : E1 =26GPa, E2 = 6GPa, 12 = 0.25
Test sırasında okunan değerler:

Ölçüm No: 1 2 3 4 5 15kN
P(N) = 2000 4600 8400 12800 18000
DL(mm) = 0,21 0,49 0,87 1,3 2,2
Cevap: 𝐺12−ort = 4338 𝑀𝑃𝑎

KOMPOZİTLERDE
HOOKE ve
6. DÖNÜŞÜM
BAĞINTILARI
(ORTOTROPİK BİR TABAKADA GERİLME-
ŞEKİL DEĞİŞTİRME HESAPLAMALARI)
(Bu konu 6 nolu videoda anlatılmıştır.)

6. Hooke ve Dönüşüm Bağıntıları (Tek Tabakada Gerilme-Şekil Değiştirme Hesaplamaları)
1-2: lokal eksen takımı, x-y: global eksen takımı
6.1 Bu bölümde amacımız: Ortotropik özellik gösteren kompozit bir levhada, düzlem gerilme durumunda, 1
ve 2 doğrultularındaki elastik malzeme özellikleri ( E1 , E2 , 12 , G12 ) belli iken , x ve y doğrultularında
gerilmeler ve şekil değiştirmeler arasındaki bağıntıları (global eksenlere göre Hooke Bağıntılarını) elde etmek
ve örnek hesaplamalar yapmaktır.
Püf Noktası 4: x-y global eksenlerinde Hooke bağıntıları aranmasına rağmen, malzeme özellikleri 1-2 lokal eksenlere göre bellidir.

6.2 Lokal Koordinatlarda Hooke Bağıntılarını Hatırlayalım:

Denklem 2.17 den;
ε1 𝜎1 𝑆11 𝑆12 0
ε2 = 𝑆 𝜎2 , 𝑆 = 𝑆12 𝑆22 0
𝛾12 𝜏12 0 0 𝑆66
1
𝑆11 = , 𝑆12 = −
𝝊12 , 𝑆22 = 1 , 𝑆66 =
1
𝐸1 𝐸1 𝐸2 𝐺12
Ortotropik bir tabaka için 1-2 (lokal) eksenlerine göre

veya
gerilmelerle-şekil değiştirmeler arasındaki (Hooke) bağıntılar
2nci konuda anlatılmıştı. 𝜎1 ε1 𝑄11 𝑄12 0
𝜎2 = 𝑄 ε2 , 𝑆 −1 = 𝑄 = 𝑄12 𝑄22 0
Burada 𝑄 rijitlik (stifness) matrisi ve 𝑆 gevşeklik 𝜏12 𝛾12 0 0 𝑄66
(complience) matrisi görüldüğü gibi 1-2 yönlerindeki malzeme

özelliklerine bağlıdır. 𝐸1 𝝊12 . 𝐸2
𝑄11 = , 𝑄12 =
𝟏 − 𝝊21 . 𝝊12 𝟏 − 𝝊21 . 𝝊12
(Bu özelliklerin teorik hesapları 3.konuda; deneysel hesapları
5.konuda anlatılmıştı.) 𝐸2
𝑄22 = ,
𝟏 − 𝝊21 . 𝝊12 𝑄66 = 𝐺12
Not: 2nci konuda geçen [C] matrisi burada [Q] ile ifade edilmiştir. [C] = [Q]

6.3 Global Koordinatlarda Hooke Bağıntılarının Çıkarılması:
x-y global eksen takımına göre gerilmeler ile şekil değiştirmeler arasındaki
Hooke bağıntıları ise şu şekilde ifade edilebilir:
𝜎x εx
𝜎y = 𝑄ത εy (6.1)
𝜏xy 𝛾xy
εx 𝜎x
ε𝑦 = 𝑆ҧ 𝜎y (6.2)
𝛾𝑥𝑦 𝜏xy
Burada 𝑄ത ve 𝑆ҧ indirgenmiş matrisler olup şu an için bilinmemektedir.

Bunları 1-2 yönündeki malzeme özellikleri ve  açısına bağlı olarak elde
ettiğimiz taktirde başta söylenen amacımıza ulaşmış olacağız.
Not :  = 0o veya 90o için 1-2 eksen takımı x-y ile çakışır; bu durumda 𝑄 = 𝑄ത ve 𝑆 = 𝑆ҧ olacaktır.
Püf Noktası 5: Hooke bağıntıları x-y eksen takımına göre aranmasına rağmen, malzeme özellikleri 1-2 eksenlerine göre bilinmektedir.

Şimdi amacımıza ulaşmak için hesaplarımıza devam ediyoruz:
6.4.1 ഥ İndirgenmiş Rijitlik matrisinin hesaplanması:
𝑸
Düzlem gerilme durumunda, bir noktadan çıkarılan birim elemandaki gerilmeler yandaki
şekilde gösterilmiştir. Normalleri x’ ve y’ olan birbirlerine dik taralı düzlemlerdeki
gerilmeler; (𝜎𝑥 ′ , 𝜎𝑦′ , 𝜏𝑥 ′𝑦′ ) ve gerinmeler (𝜀𝑥 ′ , 𝜀𝑦′ , 𝛾𝑥 ′𝑦′ ) aşağıdaki dönüşüm
denklemlerden hesaplanabilir.
𝜎𝑥 ′ = 𝜎𝑥 cos2 𝜃 + 𝜎𝑦 sin2 𝜃 +𝜏𝑥𝑦 (2sin 𝜃 cos 𝜃) (a)

Gerilme Dönüşüm
Bağıntıları: 𝜏𝑥 ′ 𝑦′ = - 𝜎𝑥 sin 𝜃 cos 𝜃+ 𝜎𝑦 sin 𝜃 cos 𝜃 + 𝜏𝑥𝑦 (cos 2 𝜃 - sin2 𝜃) (b) (6.3a-c)
𝜎𝑦′ = 𝜎𝑦 cos2 𝜃 + 𝜎𝑥 sin2 𝜃 - 𝜏𝑥𝑦 (2sin 𝜃 cos 𝜃) (c)
𝛾𝑥𝑦
𝜀𝑥 ′ = 𝜀𝑥 cos2 𝜃 + 𝜀𝑦 sin2 𝜃 + (2sin 𝜃 cos 𝜃) (a)
2
Gerinme (Şekil Değiştirme) 𝛾𝑥𝑦
𝜀𝑦′ = 𝜀𝑦 cos2 𝜃 + 𝜀𝑥 sin2 𝜃 - (2sin 𝜃 cos 𝜃) (b) (6.4a-c)
2
Dönüşüm Bağıntıları:
𝛾𝑥′ 𝑦′ 𝛾𝑥𝑦
= - 𝜀𝑥 sin 𝜃. cos 𝜃 + 𝜀𝑦 sin 𝜃. cos 𝜃+ (cos 2 𝜃 - sin2 𝜃) (c)
2 2
( Bu denklemler statik dengeden elde edilmektedir ve malzeme özelliklerine bağlı değildir. Tüm malzeme
tipleri için geçerlidir. Mukavemet dersinde gösterilmektedir.)
Ortotropik bir tabaka için: 𝑥 ′ ≡ 1 ; 𝑦 ′ ≡ 2 , 𝜃 ≡ fiber oryantosyon (yönlendirme) açısı
Bu durumda gerilme dönüşüm bağıntıları 1-2 yönleri için yazılırsa:
𝜎1 = 𝜎𝑥 cos 2 𝜃 + 𝜎𝑦 sin2 𝜃 +𝜏𝑥𝑦 (2sin 𝜃 cos 𝜃)

(6.5a-c)
𝜎2 = 𝜎𝑦 cos2 𝜃 + 𝜎𝑥 sin2 𝜃 - 𝜏𝑥𝑦 (2sin 𝜃 cos 𝜃)
𝜏12 = - 𝜎𝑥 sin 𝜃 cos 𝜃+ 𝜎𝑦 sin 𝜃 cos 𝜃 + 𝜏𝑥𝑦 (cos2 𝜃 - sin2 𝜃)
Şimdi bu denklemleri matris formatında biraz daha düzenleyeceğiz:
𝑐2 𝑠2 2sc
sin(𝜃) = s , cos(𝜃)= c olmak üzere; (6.6)
𝑇 = 𝑠2 𝑐2 −2sc
−sc sc 𝑐2 − 𝑠2
şeklinde bir [T] dönüşüm matrisi tanımlıyoruz.
𝜎1 σx
6.5 denklemlerini matris formatinda artık şu şekilde yazabiliriz: 𝜎2 = 𝑇 σy (6.7)
𝜏12 𝜏𝑥𝑦

𝜎x σ1
𝜎y = [𝑇]−1 σ2 (6.8)
Veya;
𝜏xy 𝜏12
𝑐2 𝑠2 −2sc (6.9)
[𝑇]−1 = 𝑠 2 𝑐2 2sc
sc −sc 𝑐 − 𝑠 2
2
Benzer şekilde gerinme dönüşüm bağıntıları aynı formatta yazılabilir.

𝛾𝑥𝑦
𝜀1 = 𝜀𝑥 cos2 𝜃 + 𝜀𝑦 sin2 𝜃 + (2sin 𝜃 cos 𝜃)
2
𝛾𝑥𝑦 (6.10a-c)
𝜀2 = 𝜀𝑦 cos2 𝜃 + 𝜀𝑥 sin2 𝜃 - (2sin 𝜃 cos 𝜃)
2
𝛾12 𝛾𝑥𝑦
= - 𝜀𝑥 sin 𝜃. cos 𝜃 + 𝜀𝑦 sin 𝜃. cos 𝜃+ (cos2 𝜃 - sin2 𝜃)
2 2
𝜀1 𝜀x
𝜀2 𝜀y (6.11)
𝛾12 = 𝑇 𝛾𝑥𝑦
2 2
𝜀x 𝜀1
𝜀y −1 𝜀2
(6.12)
veya; 𝛾𝑥𝑦 = [𝑇] 𝛾12
2 2
𝛾 𝛾𝑥𝑦
6.11 ve 6.12 denklemlerindeki 12 yerine 𝛾12 ,
2 2
Denklem 6.8 i tekrar ele alırsak;
yerine 𝛾𝑥𝑦 koymak istiyoruz. Bunun için bir [R]
matrisi tanımlarsak;
𝜎x σ1 𝜀1 𝜀x
1 0 0 1 0 0 𝜎y = [𝑇]−1 σ2 = [𝑇]−1 𝑄 𝜀2 = [𝑇]−1 𝑄 𝑅 𝑇 [𝑅]−1 𝜀y
𝑅 = 0 1 0 [𝑅]−1 = 0 1 0 𝜏xy 𝜏12 𝛾12 𝛾𝑥𝑦
0 0 2 0 0 0,5
ഥ
Q
𝜀x 𝜀x
𝜀x 𝜀x
𝜀y 𝜀y −1 𝜀y
𝜀y = [𝑅] 𝛾 ,
𝛾𝑥𝑦 = [𝑅]
𝛾𝑥𝑦 𝑥𝑦 𝛾𝑥𝑦 İndirgenmiş Rijitlik Matrisi
2 2
ഥ =[𝑇]−1 𝑄 𝑅 𝑇 [𝑅]−1
Q
𝜀1 𝜀x
𝜀1 𝜀y
𝜀2
𝜀2 = 𝑅 𝛾12 = 𝑅 𝑇 𝛾 1 0 0
𝑥𝑦 𝑐2 𝑠2 −2sc 𝑄11 𝑄12 0 1 0 0 𝑐2 𝑠2 2sc
𝛾12
2 2 ഥ = 𝑠2
Q 𝑐2 2sc 𝑄12 𝑄22 0 0 1 0 𝑠2 𝑐2 −2sc 0 1 0
sc −sc 𝑐2 − 𝑠2 0 0 𝑄66 0 0 2 −sc sc 𝑐2 − 𝑠2 0 0 0,5
Denklem 6.11’den
𝜀1 𝜀x
…≫
𝜀2 = 𝑅 𝑇 [𝑅]−1 𝜀y
𝛾12 𝛾𝑥𝑦
Bir önceki sayfadaki çoklu matris çarpımı işlemi yapıldığında

indirgenmiş rijitlik matrisi ve terimleri şu şekilde bulunur:
ഥ 11
Q ഥ 12
Q ഥ 16
Q
ഥ = Q
Q ഥ 12 ഥ 22
Q ഥ 26
Q
(6.13)
ഥ 16
Q ഥ 26
Q ഥ 66
Q
𝐸1
𝑄11 =
1 −𝜐21 .𝜐12 s = 𝑠𝑖𝑛(𝜃) ; c= 𝑐𝑜𝑠(𝜃)
𝜐12 . 𝐸2 ഥ 11 = Q11 𝑐 4 + Q 22 𝑠 4 + 2(Q12 +2 Q 66 ) 𝑠 2 𝑐 2
Q (a)
𝑄12 =
1 −𝜐21 .𝜐12
ഥ 12 = (Q11 + Q 22 - 4Q 66 )𝑠 2 𝑐 2 + Q12 (𝑠 4 + 𝑐 4 ) (b)
𝐸2 Q
𝑄22 =
1 −𝜐21 .𝜐12
ഥ 22 = Q11 𝑠 4 + Q 22 𝑐 4 + 2(Q12 +2 Q 66 ) 𝑠 2 𝑐 2 (c)
𝜐
Q (6.14a-f)
𝜐21 = 𝐸1 𝐸12
2
ഥ 16 = (Q11 - Q12 - 2Q 66 )𝑠 𝑐 3 – (Q 22 - Q12 - 2Q 66 )𝑠 3 𝑐
Q (d)
𝑄66 = 𝐺12
ഥ 26 = (Q11 - Q12 - 2Q 66 ) 𝑐𝑠 3 – (Q 22 - Q12 - 2Q 66 )𝑐 3 𝑠
Q (e)
ഥ 66 = (Q11 + Q12 - 2Q12 - 2Q 66 ) 𝑠 2 𝑐 2 + Q 66 (𝑠 4 + 𝑐 4 )

Q (f)

6.4.2 ഥ
𝑺 İndirgenmiş Gevşeklik Matrisinin hesaplanması: Sത =[Q
ഥ ]−1 işlemiyle aşağıdaki şekilde elde edilir.
Sത11 Sത12 Sത16

Sത = Sത12 Sത22 Sത26
(6.15)
Sത16 Sത26 Sത66
s = 𝑠𝑖𝑛(𝜃) ; c= 𝑐𝑜𝑠(𝜃)
1
𝑆11 = (a)
𝐸1
Sത11 = S11 𝑐 4 + (2S12 +S66 )𝑠 2 𝑐 2 + S22 𝑠 4
𝝊12 (b)
𝑆12 = - Sത12 = 𝑆12 (𝑐 4 + 𝑠 4 ) + (S11 + S22 - S66 ) 𝑠 2 𝑐 2
𝐸1
1 Sത22 = S11 𝑠 4 + (2S12 +S66 )𝑠 2 𝑐 2 + S22 𝑐 4 (c)

𝑆22 = (6.16a-f)
𝐸2
Sത16 = (2S11 - 2S12 - S66 ) 𝑠𝑐 3 + (2S12 - 2S22 + S66 )𝑠 3 𝑐 (d)
1
𝑆66 =
𝐺12 Sത 26 = (2S11 - 2S12 - S66 ) 𝑠 3 𝑐 + (2S12 - 2S22 + S66 )𝑠𝑐 3 (e)
𝜐12
𝜐21 = 𝐸1 Sത66 = 2 (2S11 + 2S22 - 4 S12 - S66 )𝑠 2 𝑐 2 + S66 (𝑠 4 +𝑐 4 ) (f)
𝐸2

6.5 ÖZET
(2.16b)
𝜎1 ε1 (2.16a)
ε1 𝜎1 Püf Noktası 6:
Lokal
Koordinatlarda:
𝜎2 = 𝑄 ε2 ε2 = 𝑆 𝜎2 Tek tabaka
𝜏12 𝛾12 𝛾12 𝜏12 Hesaplamalarında
Hooke mümkün olduğunca
Bağıntıları (6.1) 𝜀x 𝜎x (6.2) indirgenmiş matrislerin
𝜎x 𝜀x [𝑄ത , 𝑆ҧ ] kullanılmadığı
Global 𝜎y = Q
ഥ 𝜀y 𝜀y = 𝑆 ҧ 𝜎y alternatif çözümler
Koordinatlarda:
𝜏xy 𝛾𝑥𝑦 𝛾𝑥𝑦 𝜏xy tercih edilmelidir ki, çok
fazla işlem çıkmasın.
(6.8) Not:
𝜎1 σx (6.7) 𝜎x σ1 İleride görülecek tabakalı
Gerilmeler 𝜎2 = 𝑇 σy 𝜎y = [𝑇]−1 σ2 kompozitlerin hesaplarında
Dönüşüm arasında
𝜏12 𝜏𝑥𝑦 𝜏xy 𝜏12 indirgenmiş matrisleri
kullanılması kaçınılmazdır.
Bağıntıları 𝜀1 𝜀x (6.11) 𝜀x 𝜀1 (6.12)
𝜀2 𝜀y 𝜀y −1 𝜀2
Gerinmeler 𝛾12 = 𝑇 𝛾𝑥𝑦 𝛾𝑥𝑦 = [𝑇] 𝛾12
arasında 2 2
2 2
Örnek 6.1 45o lik fiber yönlendirme açısına sahip bir Q noktasında şekilde gösterilen
düzlem gerilme durumu ortaya çıkmıştır. Buna göre global şekil değiştirmeleri
(gerinmeleri) hesaplayınız.
𝐸1 = 150 GPa, 𝐸2 = 20 GPa, 𝜐12 = 0.32, 𝐺12 = 4 GPa
1.Yol : Sadece 𝑸 𝒗𝒆 𝑺 Normal matrisler kullanılarak:
Öncelikle lokal gerilmeleri Denk. 6.7 den bulalım: 𝑠 = 𝑠𝑖𝑛 45𝑜 ; c = 𝑐𝑜𝑠 45𝑜
𝜎1 σx 𝑐2 𝑠2 2sc 40 0,5 0,5 1 40 0,5𝑥40 − 0,5𝑥20 + 1𝑥20 s1 = 30MPa

𝜎2 = 𝑇 σy = 𝑠 2 𝑐2 −1 −20 = 0.5𝑥40 − 0,5𝑥20 − 1𝑥20
−2sc −20 = 0,5 0,5 s2 = -10MPa
𝜏12 𝜏𝑥𝑦 −sc sc 𝑐2 − 𝑠2 20 −0,5 0,5 0 −0,5𝑥40 − 0,5𝑥20 + 0𝑥20
20
t12 = -30MPa
Denk. 2.16b den lokal şekil değiştirmeler: 1 𝑣12 1 0.32
− 0 − 0
ε1 𝜎1 𝑆11 𝑆12 0
𝐸1 𝐸1
30
150𝑥103 150𝑥103 30 e1 = 2.21x10-4
30 𝑣12 1 0.32 1
ε2 = 𝑆 𝜎2 = 𝑆12 𝑆22 0 −10 = − 𝐸 0 = − 0 −10
𝛾12 𝜏12 0 0 𝑆66 −30 1 𝐸2 −10 150𝑥103 20𝑥103
−30 e2 = -5.64x10-4
−30 1
1
0 0 0 0
4000 g12 = -75x10-4
𝐺12
Denk. 6.12 den global şekil değiştirmeler
𝜀x 𝜀1 ex = 35.7x10-4
𝜀y 𝜀 𝑐 2
𝑠 2
−2sc 2.21 0.5 0.5 −1 2.21
−1 2
𝛾𝑥𝑦 = [𝑇] 𝛾12 = 𝑠 2
𝑐 2
2sc −5.64 𝑥10 −4 = 0.5 0.5 1 −5.64 𝑥10−4 ey = -39.2x10-4
2 sc −sc 𝑐2 − 𝑠2 −75 0.5 −0.5 0 −75
2 gxy = -7.85x10-4
30.01.2023
2.Yol : ഥ
𝑺 İndirgenmiş Gevşeklik Matrisi Kullanılarak:
1 1 𝑣12 0.32 1 1 1 1
Önce Normal S matrisinin terimleri hesaplanır: 𝑆11 = = , 𝑆12 =− =− , 𝑆22 = = , 𝑆66 = =
𝐸1 150𝑥103 𝐸1 150103 𝐸2 20𝑥103 𝐺12 4000
Sonra indirgenmiş 𝑆ҧ gevşeklik matrisinin terimleri hesaplanır.:
𝑠 = 𝑠𝑖𝑛 45𝑜 ; c = 𝑐𝑜𝑠 45𝑜

1 4
0.32 1 2 2
1
Sത11 = S11 𝑐 4 + (2S12 +S66 )𝑠 2 𝑐 2 + S22 𝑠 4 = 3
𝑥𝑐𝑜𝑠 45 + 2𝑥 − 3
+ 𝑠𝑖𝑛 45𝑥𝑐𝑜𝑠 45 + 3
𝑥𝑠𝑖𝑛4 45 = 7.5x10−5 MPa-1
150𝑥10 150𝑥10 4000 20𝑥10
Sത12 = 𝑆12 (𝑐 4 + 𝑠 4 ) + (S11 + S22 - S66 ) 𝑠 2 𝑐 2 = −4.9x10−5 MPa−1 , Sത 22 = S11 𝑠 4 + (2S12 +S66 )𝑠 2 𝑐 2 + S22 𝑐 4 = −7.5x10−5 MPa−1
Sത16 = (2S11 - 2S12 - S66 ) 𝑠𝑐 3 + (2S12 - 2S22 + S66 )𝑠 3 𝑐 = −2.1x10−5 MPa−1 , Sത 26 = (2S11 - 2S12 - S66 ) 𝑠 3 𝑐 + (2S12 - 2S22 + S66 )𝑠𝑐 3 = −2.1x10−5 MPa−1
Sത 66 = 2 (2S11 + 2S22 - 4 S12 - S66 )𝑠 2 𝑐 2 + S66 (𝑠 4 +𝑐 4 ) = −2.1x10−5 MPa−1
Denk. 6.2 den global şekil değiştirmeler hesaplanır:
𝜀x 𝜎x Sത11 Sത12 Sത16 40 7.5x10−5 −4.9x10−5 −2.1x10−5 40 𝜀x 35.7x10−4

𝜀y = 𝑆 ҧ 𝜎y = Sത12 Sത 22 Sത 26 −5
7.5x10−5 −2.1x10−5 −20 𝜀y = −39.2x10−4
−20 = −4.9x10
𝛾𝑥𝑦 𝜏xy Sത16 Sത 26 Sത 66 20 −2.1x10−5 −2.1x10−5 6.1x10−5 20 𝛾𝑥𝑦 −7.85x10−4

Örnek 6.2
50o lif yönlendirme açısına sahip, tek yönlü takviye edilmiş, ortotropik
bir kompozit tabakanın A noktasında düzlem gerilme durumu söz
konusudur. Bu noktaya yapıştırılan şekildeki üçlü strain-gage
rozetinden alınan ölçümlerle,
𝜺𝒃 =2,296x10-4, 𝜺𝒄 = -10,28x10-4 , 𝜺𝒅 = 4,216x10-4
olarak tespit edilmiştir.
Buna göre; bu noktadaki, lokal ve global şekil değiştirmeleri ve
gerilmeleri hesaplayınız.
ε1 𝜎1 εx 𝜎x
ε2 =? 𝜎2 =? εy =? 𝜎y =?
Kompozit Malzemeye Ait Mekanik Malzeme Özellikleri
𝛾12 𝜏12 𝛾xy 𝜏xy
E1 E2 12 G12
140 GPa 36 GPa 0,28 14 GPa

𝜐12 0,28
Önce Minör Poisson Oranını hesaplayalım : 𝜐21 = 𝐸2 = 36 → 𝜐21 = 0,072
𝐸1 140
Strain-gage’lerin yerleştirilme yönlerine baktığımızda;
𝜀𝑏 = 𝜀1 = 2,296x10−4 , 𝜀𝑑 = 𝜀2 =4,216x10-4, 𝜺𝒄 =𝜀𝜃′ = −1,676x10−4
𝛾12 değerini bulmak için c strain-gauge ’inde ölçülen değeri kullanırız.
2 ′ 2 ′ ′ ′
Denk. 5.1b yi hatırlarsak: 𝜀𝜃′ = 𝜀1 . 𝑐𝑜𝑠 𝜃 + 𝜀2 . 𝑠𝑖𝑛 𝜃 + 𝛾12 . 𝑠𝑖𝑛𝜃 . 𝑐𝑜𝑠𝜃
𝜃 ′ : 3ncü strain-gauge ( c )’nin pozitif 1 ekseni ile yaptığı açıdır. Burada 𝜃 ′ = 30 dir.
𝜀𝑐 = −1,676𝑥10−4 = 2,296𝑥10−4 . 𝑐𝑜𝑠 2 30𝑜 + 4,216𝑥10−4 𝑠𝑖𝑛2 30𝑜 + 𝛾12 . 𝑠𝑖𝑛30𝑜 . 𝑐𝑜𝑠30𝑜
Bu Denklemden 𝛾12 çekildiğinde; Lokal Gerinmeler

𝜀1 2,296
−1,676𝑥10−4 − 2,296𝑥10−4 . 𝑐𝑜𝑠 2 30 − (4,216𝑥10−4 . 𝑠𝑖𝑛2 30) 𝜀2 = 4,216 𝑥10-4
𝛾12 = = −10,281𝑥10−4
𝑠𝑖𝑛30. 𝑐𝑜𝑠30 𝛾12 −10,281

Denk. 2.7d’ den [Q] matrisinin terimleri: Denk. 2.16a’ dan lokal gerilme değerlerini hesaplayalım:
𝐸1 140𝑥103
𝑄11 = = =142881 MPa 𝜎1 ε1 𝑄11 𝑄12 0 2,296
1 −𝜐21 .𝜐12 1 −0.072 𝑥0.28
𝜎2 = 𝑄 ε2 = 𝑄12 𝑄22 0 4,216 𝑥10-4
𝜐12 . 𝐸2 0.28 𝑥 36𝑥103 𝜏12 𝛾12 0 0 𝑄66 −10,281
𝑄12 = = = 10287 MPa
1 −𝜐21 .𝜐12 1 −0.072 𝑥0.28
Lokal Gerilmeler :
𝐸2 36𝑥103 142881 10287 0 2,296 𝜎1 37,15
𝑄22 = = = 36741MPa = 10287 36741 0 4,216 𝑥10-4
1 −𝜐21 .𝜐12 1 −0.072 𝑥0.28 𝜎2 ≈ 17,85 MPa
0 0 14000 −10,281 𝜏12 −14,39
𝑄66 = 𝐺12 = 14000 MPa
Denk. 6.12’ den global gerinmeler:

veya 2.Yol
c: cos50o, s=sin50o
(İndirgenmiş matrisler kullanlarak)
Global Gerinmeler
𝜀x 𝜀1 𝜀x 𝜎x
𝜀y 𝑐2 𝑠2 −2sc 2,296 𝜀x 8,486
= [𝑇]−1 𝜀2 = 2 𝜀y = 𝑆ҧ 𝜎y (Denk. 6.2 ’den )
𝛾𝑥𝑦 𝛾12 𝑠 𝑐2 2sc 4,216 𝑥10-4 𝜀y = −1,973 𝑥10−4
𝛾𝑥𝑦 𝜏xy
2 2 sc −sc 𝑐 − 𝑠2
2 −10,281 𝛾𝑥𝑦 −10,54
Denk. 6.8’ den global gerilmeler:
c: cos50o, s=sin50o Global Gerilmeler
𝜎x 𝜎x 𝜀x
𝜎x σ1 40 (Denk. 6.1’den )
𝑐2 𝑠2 −2sc 37,15 𝜎y = 15 𝑀𝑃𝑎 𝜎y = Q
ഥ 𝜀y
𝜎y = [𝑇]−1 σ2 = 𝑠 2 𝑐2 2sc 17,85 𝜏xy 𝛾𝑥𝑦
𝜏xy 𝜏12 𝜏xy 12
sc −sc 𝑐 − 𝑠2
2 −14,39
İndirgenmiş matrisler sebebiyle
2.Yol daha uzundur.
30.01.2023
KOMPOZİTLERDE
7 HASAR
KRİTERLERİ
(Bu konu 7 ve 8 nolu videolarda anlatılmıştır.)

7.1 Hasar Kriterleri ve Önemi
▪ Bir katı sistemi oluşturan parçaların boyutlarının büyümesi mukavemet yani

dayanım açısından daha güvenli bir yapı elde etmemizi sağlamasına rağmen, daha
pahalı bir sistemin ortaya çıkmasına sebep olacaktır.
▪ Boyutların küçültülmesi ise daha ekonomik (ucuz) bir sistem elde etmemizi
sağlayacak ancak bu sefer dayanımı riske edecektir.
▪ O halde bu iki kriter açısından optimum bir tasarım elde edebilmek ve sorunsuz
bir sistem üretebilmek; ancak dayanım sınırlarını yani parçaların minimum
boyutlarını hesaplamakla mümkündür ki, bu mukavemet biliminin temel
konusudur ve tam bir mühendislik çalışmasıdır.
▪ Bu minimum boyutların hesaplanabilmesi ise ancak akma ve kırılma kriterlerini çok iyi seviyede bilmek ve uygulamakla
mümkün olabilir.
▪ Bununla birlikte parça boyutları değiştirilirken sistemin işlevselliğinde de bir kayıp olmaması gözetilmelidir, bu da yine
mukavemetin konusu olan şekil değiştirme hesaplarıyla alakalıdır ve üçüncü bir kriter olarak karşımıza çıkmaktadır.
▪ Hasar; bir yapının bir noktasında işlevselliğin yitirildiği andır ve dolayısılya Sünek (şekil alabilir)
malzemeler için akma sınırı, gevrek (kırılgan) malzemeler için ise kopma veya kırılma sınırı
olarak tanımlanan bir kavramdır.
▪ Hasar kriterleri bize; cismin incelenen noktasında gerilme veya şekil değiştirme değerlerine göre
akma veya kırılma oluşup oluşmayacağını söyler.
▪ Cismin malzemesinin tipine ve mekanik davranışına göre hasar tespiti için uygun kriteri seçmek
gerekir. Sünek malzemelerin akmasını tespit edeceğimiz uygun bir hasar kriterini gevrek bir
malzemenin kırılmasının tespitinde kullanmamız veya izotropik malzemeler için kullanılan bir
kriteri kompozit ortotropik bir malzeme için kullanmamız son derece hatalıdır. Bu gibi durumlar
mühendislik kariyerimizde de olumsuz etkiler oluşturur.
▪ Bu sebeple hasar kriterlerine her açıdan hakim olmamız çok önemlidir.
▪ İzotropik malzemelerde başlıca hasar kriteri olarak, Tresca ve Von-Mises Akma Kriterlerini; Rankine, Coulmb ve Mohr
Kırılma kriterlerini sayabiliriz. Bu kriterler Mukavemet derslerinde anlatılmaktadır.
▪ Nano veya makro büyüklükte partikül takviyeli kompozitler ve doğranmış fiber (Whiskers) takviyeli kompozitler
izotropik kabul edilirler ve üstte ismi geçen izotropik malzemeler için geçerli kriterlere göre değerlendirilirler.
7.2 Bu bölümde amacımız: Ortotropik özellik gösteren kompozit malzemeler için kullanılan başlıca hasar kriterlerini
açıklamaktır. Kriterler ve örnek hesaplamalar düzlem gerilme durumuna göre izah edilecektir.
7.3 Ortotropik Özellik Gösteren Kompozitlerde Başlıca Hasar Kriterleri
1- Maksimum Gerilme Kriteri
2- Maksimum Gerinme (Şekli Değiştirme) Kriteri
3- Tsai – Hill Kriteri
4- Modifiye Edilmiş Tsai – Hill Kriteri
5- Tsai-Wu Kriteri
6- Hoffman Kriteri
• Sürekli fiber takviyeli kompozitler ve sandviç kompozitler ortotropik özellik gösterirler ve üstteki kriterlere göre incelenirler.
• Ayrıca bir sonraki konuda anlatılacak olan tabakalı kompozitlerin hasar tespitinde de bu kriterler kullanılmaktadır.
• Bununla birlikte kompozitlere özel geliştirilmiş çok daha farklı kriterlere literatürde rastlamak mümkündür.
Şimdi üstte ismi geçen 6 kriteri tek tek ele alacağız ve tek tabaka için hasar tespitinin nasıl yapıldığını örneklerle anlayacağız….>>
7.4. Lokal Eksenlere göre malzeme mukavemetlerinin sembollerini hatırlayalım:
1 Yönü 2 Yönü
Çeki mukavemetleri (Tensile Strengths) : 𝑋 𝑇 𝑣𝑒𝑦𝑎 𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡 , 𝑌 𝑇 𝑣𝑒𝑦𝑎 𝜎2𝑇 𝑢𝑙𝑡
Bası mukavemetleri (Compression Strengths): 𝑋 𝐶 𝑣𝑒𝑦𝑎 𝜎1𝐶 𝑢𝑙𝑡

, 𝑌 𝐶 𝑣𝑒𝑦𝑎 𝜎2𝐶 𝑢𝑙𝑡
Kesme Mukavemeti (Shear Strength): S veya 𝜏12 𝑢𝑙𝑡
Çeki Hasarında Maks. Gerinme (Birim uzama) 𝜀1𝑇 𝑢𝑙𝑡 , 𝜀2𝑇 𝑢𝑙𝑡
Bası Hasarında Maks. Gerinme (Birim Uzama) 𝜀1𝐶 𝑢𝑙𝑡

, 𝜀2𝐶 𝑢𝑙𝑡
Kesme Hasarında Maks. Şekil Değiştirme Açısı 𝛾12 𝑢𝑙𝑡
Püf Noktası 7 : Bir noktada hasar tespiti için o noktadaki lokal gerilmelerin veya lokal gerinmelerin
bilinmesi veya hesaplanması gerekir. Çünkü tüm hasar kriterleri bunlara göre geliştirilmiştir
7.5.1 Maksimum Gerilme Kriteri
Bu kritere göre, kompozitin bir noktasındaki lokal − 𝜎1𝐶 𝑢𝑙𝑡

< 𝜎1 < 𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡
gerilmeler için yazılan yandaki eşitsizliklerin tümü
sağlanırsa, o noktada hasar oluşmaz. − 𝜎2𝐶 𝑢𝑙𝑡
< 𝜎2 < 𝜎2𝑇 𝑢𝑙𝑡 (7.1a-c)
Başka bir ifadeyle, bu kritere göre bu üç eşitsizlikten − 𝜏12 𝑢𝑙𝑡 < 𝜏12 < 𝜏12 𝑢𝑙𝑡
en az birisi sağlanmıyorsa, o noktada hasar
oluşacaktır.
Bu kriter, gevrek malzemelerin kırılmasının

tespitinde ve özellikle çeki gerilmelerinin olduğu
noktalarda çok daha iyi ve sağlıklı sonuçlar
vermektedir.
Not: Eşitsizlikleri sol tarafının negatif olması gerekir. Bunun için
malzeme özelliği olarak 𝜎1𝐶 𝑢𝑙𝑡

, 𝜎2𝐶 𝑢𝑙𝑡
ve 𝜏12 𝑢𝑙𝑡 değerleri + alınır.
7.5.2 Maksimum Gerinme (Şekil Değiştirme) Kriteri
Bu kritere göre, kompozitin bir noktasındaki lokal − 𝜀1𝐶 𝑢𝑙𝑡

< 𝜀1 < 𝜀1𝑇 𝑢𝑙𝑡
gerinmeler (şekil değiştirmeler) için yazılan alttaki − 𝜀2𝐶 < 𝜀2 < 𝜀2𝑇 (7.2a-c)
𝑢𝑙𝑡 𝑢𝑙𝑡
eşitsizliklerin tümü sağlanırsa, o noktada hasar oluşmaz.
− 𝛾12 𝑢𝑙𝑡 < 𝛾12 < 𝛾12 𝑢𝑙𝑡
Başka bir ifadeyle, bu kritere göre bu üç eşitsizlikten en
az birisi sağlanmıyorsa, o noktada hasar oluşacaktır.
𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡
𝜀1𝑇 𝑢𝑙𝑡 =
𝐸1
Hasar anındaki Şekil değiştirmeler ise, Hooke
𝜎1𝐶
bağıntılarından hesaplanır. 𝜀1𝐶 =
𝑢𝑙𝑡
𝑢𝑙𝑡 𝐸1
(7.3a-e)
Bu kriter de, gevrek malzemelerin kırılmasının tespitinde 𝜎2𝑇 𝑢𝑙𝑡
𝜀2𝑇 𝑢𝑙𝑡 =
ve özellikle çeki gerilmelerinin olduğu noktalarda daha 𝐸2
güvenilir sonuçlar vermektedir. 𝜎2𝐶 𝑢𝑙𝑡

𝜀2𝐶 =
𝑢𝑙𝑡 𝐸2
Not: Eşitsizlikleri sol tarafının negatif olması gerekir. Bunun için
𝜏12 𝑢𝑙𝑡
malzeme özelliği olarak 𝜀1𝐶 , 𝜀2𝐶 ve 𝛾12 𝑢𝑙𝑡 işaretleri + alınır. 𝛾12 𝑢𝑙𝑡 =
𝑢𝑙𝑡 𝑢𝑙𝑡 𝐺12
7.5.3 TSAI – HILL Kriteri

Bu kriter, izotropik malzemeler için uygulanan Von Mises çarpılma enerjisi hasar
teorisinin anizotropik malzemelere uyarlanmış halidir.
Bu kriter,
• Malzeme tipi olarak çeki ve bası mukavemetleri aynı olan kompozitlerde;
• Sünek davranış gösteren kompozitlerde;
• Çeki gerilmesine maruz noktaların hasar tespitinde, çok iyi sonuç vermektedir.
Bu kritere göre bir tabakada hasar oluşması için aşağıdaki şartın ihlal edilmesi gerekir:
3 Boyutlu Gerilme durumunda:
𝐺2 + 𝐺3 𝜎12 + 𝐺1 + 𝐺3 𝜎22 + 𝐺1 + 𝐺2 𝜎32 − 2𝐺3 𝜎1 𝜎2 − 2𝐺2 𝜎1 𝜎3 − 2𝐺2 𝜎2 𝜎3 + 2𝐺4 𝜏23

2 2
+ 2𝐺5 𝜏13 2
+ 2𝐺6 𝜏12 <1 (7.4)
2 Boyutlu (Düzlem) gerilme durumunda: (σ3 = τ31 = τ23 = 0 )
𝐺2 + 𝐺3 𝜎12 + 𝐺1 + 𝐺3 𝜎22 − 2𝐺3 𝜎1 𝜎2 + 2𝐺6 𝜏12

2
<1 (7.5)
G1, G2, G3, ve G6 sabitlerinin hesaplanması nasıl yapılır? … şimdi bunu inceleyeceğiz…>>
Düzlem gerilme durumunda, Denk. 7.5’in son hali
1. ) Sadece s1 oluşturacak bir yükleme olursa hasar anında : 𝐺2 + 𝐺3 𝜎1𝑇 2

𝑢𝑙𝑡 =1
2. ) Sadece s2 oluşturacak bir yüklemede hasar anında : 𝐺1 + 𝐺3 𝜎2𝑇 2

=1
𝑢𝑙𝑡
3.) 2 ve 3 doğrultularında mukavemet değerleri aynı kabul

2
edildiğinde ve sadece s3 oluşturacak bir yüklemede, hasar anında : 𝐺1 + 𝐺2 𝜎2𝑇 𝑢𝑙𝑡 =1
4.) 2 ve 3 doğrultularında mukavemet değerleri aynı kabul

2
2𝐺6 𝜏12 =1
edildiğinde ve sadece t12 oluşturacak bir yüklemede hasar anında: 𝑢𝑙𝑡
Bu dört denklemden;
1 2 1 1 1
𝐺1 = − , 𝐺2 =
1 1
, 𝐺3 = , 𝐺6 = 1 1
2 𝜎2𝑇 𝑢𝑙𝑡
2
2 2 𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡
2 2 𝜏12 𝑢𝑙𝑡
2
Elde edilir ve bu değerler Denk. 7.5’de yerine koyulursa:
2 2 2
𝜎1 𝜎1 𝜎2 𝜎2 𝜏12 (7.6)
− + + <1
𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡 𝑇 2
𝜎1 𝑢𝑙𝑡 𝜎2𝑇 𝑢𝑙𝑡 𝜏12 𝑢𝑙𝑡
Tsai-Hill Hasar Kriterine göre, düzlem gerilme durumunda üstteki 7.6 eşitsizliği ihlal edilirse hasar oluşur.
7.5.4 Modifiye Edilmiş TSAI – HILL Kriteri
2 2 2
𝜎1 𝜎1 𝜎2 𝜎2 𝜏12
Bu kriter, bası Tsai-Hill kriterinin, bası − + + <1 (7.7)
𝑋1 𝑋2 𝑋2 𝑌 𝑆
mukavemetlerini dikkate alınarak modifiye
edilmiş halidir.
𝜎1 < 0 𝑖𝑠𝑒 𝑋1 = 𝜎1𝐶 𝑢𝑙𝑡
Bu kritere göre, düzlem gerilme durumu için
𝜎1 > 0 𝑖𝑠𝑒 𝑋1 = 𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡
yandaki 7.7 eşitsizliği ihlal edilirse incelenen
noktada hasar oluşur. 𝜎2 > 0 𝑖𝑠𝑒 𝑋2 = 𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡 , 𝑌 = 𝜎2𝑇 𝑢𝑙𝑡
𝜎2 < 0 𝑖𝑠𝑒 𝑋2 = 𝜎1𝐶 𝑢𝑙𝑡

, 𝑌 = 𝜎2𝐶 𝑢𝑙𝑡
Bu kriter, genel bir kriter olup, tüm
𝑆 = 𝜏12 𝑢𝑙𝑡
ortotropik malzeme tipi ve tüm noktasal
gerilme durumları için kullanılabilir. Not: 𝜎1𝐶 𝑢𝑙𝑡 , 𝜎2𝐶 𝑢𝑙𝑡 bası mukavemetlerinin işaretleri + veya –
alınabilir; 7.7 denkleminin sonucu değişmeyecektir.
7.5.5 TSAI – WU Hasar Kriteri
Bu hasar kriteri de genel bir kriterdir. Malzemelerin bası ve çeki mukavemetlerinin her ikisini de dikkate
alır. Tüm ortotropik malzeme tipi ve tüm noktasal gerilme durumları için kullanılabilir.
Bu teoriye göre alttaki denklem ihlal edilirse malzeme hasar a uğrar:
(7.8)
𝐻1 .𝜎1 +𝐻2 .𝜎2 + 𝐻6 .𝜏12 + 𝐻11 .𝜎12 +𝐻22 .𝜎22 +𝐻66 .𝜏12
2
+ 2𝐻12 𝜎1 𝜎2 < 1
H1, H2, H6, H11, H22, and H66 sabitleri tabakanın 5 farklı mukavemet değeri için bulunacaktır. H12 ise
deneysel hesaplanabilir.
Şimdi bu sabitlerin bulunuşu izah edilecektir…>>
Hasar anında 7.7 denklemi:

1. Sadece +𝜎1 (çekme) gerilmesi oluşturacak yükleme olursa,
1 1
Hasar anında: 𝜎1 = 𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡 , 𝜎2 = 0, 𝜏12 = 0 𝐻1 . 𝜎1𝑇 𝑇
𝑢𝑙𝑡 + 𝐻11 . 𝜎1
2
𝑢𝑙𝑡 =1 𝐻1 = − (7.9a)
𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡 𝜎1𝐶 𝑢𝑙𝑡
2. Sadece - 𝜎1 (bası) oluşturacak bası bir yükleme olursa, 1

2 𝐻11 = (7.9b)
Hasar anında: 𝜎1 = − 𝜎1𝐶 𝑢𝑙𝑡 , 𝜎2 = 0, 𝜏12 = 0 −𝐻1 . 𝜎1𝐶 𝑢𝑙𝑡
+ 𝐻11 . 𝜎1𝐶 𝑢𝑙𝑡 =1 𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡 . 𝜎1𝐶 𝑢𝑙𝑡
3. Sadece +𝜎2 (çekme)oluşturacak bir yükleme olursa,

𝑇 2 1 1
Hasar anında: 𝜎1 = 0 , 𝜎2 = 𝜎2 𝑢𝑙𝑡 , 𝜏12 = 0 𝐻2 . 𝜎2𝑇 𝑇
𝑢𝑙𝑡 + 𝐻22 . 𝜎2 𝑢𝑙𝑡 =1 𝐻2 = − (7.9c)
4. Sadece - 𝜎2 (bası) oluşturacak bir yükleme olursa,

1
2 𝐻22 = (7.9d)
Hasar anında: 𝜎1 = 0 , 𝜎2 = 𝜎2𝑐 𝑢𝑙𝑡 , 𝜏12 = 0 −𝐻2 . 𝜎2𝐶 𝑢𝑙𝑡
+ 𝐻22 . 𝜎2𝐶 𝑢𝑙𝑡 =1 𝜎2𝑇 𝑢𝑙𝑡 . 𝜎2𝐶 𝑢𝑙𝑡
5. Sadece -𝜏12 (kesme) oluşturacak bir yükleme olursa,

𝐻6 = 0 (7.9e)
2
Hasar anında: 𝜎1 = 0 , 𝜎2 = 0 , 𝜏12 = 𝜏12 𝑢𝑙𝑡 −𝐻6 . 𝜏12 𝑢𝑙𝑡 + 𝐻66 . 𝜏12 𝑢𝑙𝑡 =1 1
𝐻66 = 2 (7.9f)
𝜏12 𝑢𝑙𝑡
7.5.5.1 H12 Hesaplama Yöntemleri
a.) 1.Deneysel Yöntem:

İncelenen noktada 1 ve 2 yönünde eşit çeki gerilmesi oluşturacak
yükleme olursa;
(σ1 =σ2=σ , τ12= 0)
Hasar anında 7.7 denklemi: 𝐻1 + 𝐻2 𝜎+(𝐻11 +𝐻22 + 2𝐻12 )𝜎 2 = 1

1
𝐻12 = 2
1 − 𝐻1 + 𝐻2 𝜎 − 𝐻11 + 𝐻22 𝜎 2 (7.10a)
2𝜎
Hasar anındaki 𝜎 deneysel olarak tespit edilir ve 7.10a denkleminde yerine koyulur.
Deney düzeneği için farklı alternatifler olabilir. Önemli olan incelenen noktada 1 ve 2 yönlerinde
aynı şiddette ve sadece normal gerilmelerin ortaya çıkmasıdır.
𝜎1 = σ , 𝜎2 = 𝜎
Veya yandaki kombinasyonlardan
𝜎1 = −σ , 𝜎2 = −𝜎
herhangi birisi de bu yöntemde
kullanılabilir: 𝜎1 = σ , 𝜎2 = −𝜎
𝜎1 = −σ , 𝜎2 = 𝜎
b-) 2.Deneysel Yöntem:

45° takviyeli tabakanın incelenen noktasında sadece x yönünde
çeki gerilmesi (𝜎𝑥 ) oluşturacak yükleme yapılır (𝜎𝑦 = 𝜏𝑥𝑦 = 0).
Hasar anında 𝜎𝑥 = 𝜎 ise
Gerilme dönüşüm denklemlerinden(Denk. 6.5a-c), hasar anı için:
𝜎 𝜎 𝜎
𝜎𝑥 = 𝜎 𝜎1 = , 𝜎2 = , 𝜏12 = bulunur.
2 2 2
Mohr Çemberi
(Veya bu değerler yandaki Mohr Çemberinden de görülebilmektedir.)
𝜎 𝜎2
Hasar anında 7.7 denklemi: 𝐻1 + 𝐻2 + 𝐻11 + 𝐻22 + 𝐻66 + 2𝐻12 = 1
2 4
2 𝐻1 + 𝐻2 1
𝐻12 = − − 𝐻 + 𝐻22 + 𝐻66 (7.10b)
𝜎2 𝜎 2 11
𝐻1 , 𝐻2 , 𝐻11 + 𝐻22 + 𝐻66 değerleri 7.9 denklemlerinden sırasıyla hesaplanır. Hasar anındaki 𝜎 deneysel olarak
tespit edilir. Hepsi 7.9b denkleminde yerine koyularak 𝐻12 bulunur.
c.-) 3. Yöntem : Amprik denklemler
Deneysel veya gözlemsel verilerle geliştirilen ve verileri genelleştiren denklemlere amprik denklemler denir.
Aşağıda 3 farklı amprik denklem belirtilmiştir:
1 (7.10c)
Per Tsai-Hill hasar kriteri: 𝐻12 =− ,
2 𝜎1𝑇 2
𝑢𝑙𝑡
1 (7.10d)
Per Hoffman kriteri: 𝐻12 =− ,
2 𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡 . 𝜎1𝐶 𝑢𝑙𝑡
1 1
Per Mises-Hencky kriteri: 𝐻12 =− , (7.10e)
2 𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡 . 𝜎1𝐶 𝑢𝑙𝑡 . 𝜎2𝑇 𝑢𝑙𝑡 . 𝜎2𝐶 𝑢𝑙𝑡
7.5.6 Hoffman Kriteri
Bu kritere göre alttaki eşitsizlik ihlal edilirse malzeme hasara uğrar:
(7.11)
Bu kriter ;
➢ Çeki ve Bası mukavemetleri farklı olan kompozitlerde,
➢ Özellkle gevrek davranış gösteren kompozitlerde,
daha sağlıklı sonuçlar vermektedir.
Örnek 7.1 (video 7 deki örnek)

45o yönünde sürekli fiber takviyeli bir kompozit tabakanın, bir
noktasındaki düzlem gerilme durumu şekildeki gibidir.
Kompozit tabakanın özellikleri alttaki tabloda verilmiştir.
Buna göre bu noktada hasar oluşup oluşmayacağını,
a- Maksimum Gerilme Kriterine göre,
b- Maksimum Gerinme Kriterine göre,
c- Tsai-Hill Kriterine göre,
d- Modifiye Edilmiş Tsai-Hill Kriterine göre,
kontrol ediniz.
E1 E2 12 G12 XT= 𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡 XC= 𝜎1𝐶 𝑢𝑙𝑡

YT= 𝜎2𝑇 𝑢𝑙𝑡 YC= 𝜎2𝐶 𝑢𝑙𝑡
S= 𝜏12 𝑢𝑙𝑡
150GPa 32GPa 0,3 8 GPa 100MPa 200 MPa 25MPa 45MPa 18MPa
Çözüm: Hasar tespiti için lokal gerilmeler ve lokal şekil değiştirmeler elde edilmelidir (Püf Noktası 7)
a-) Maksimum Gerilme Teorisine göre

c=cos45o , s=sincos45o
Denk. 6.7’den 𝜎1 σx σx
𝑐2 𝑠2 2sc 0,5 0,5 1 −20
Lokal Gerilmelerin Hesabı: 𝜎2 = 𝑇 σy = 𝑠 2 𝑐 2 −2sc σy = 0,5 0,5 −1 13
𝜏12 𝜏𝑥𝑦 −sc sc 𝑐2 − 𝑠2 𝜏𝑥𝑦 −0,5 0,5 0 9
𝜎1 5,5
𝜎2 = −12,5 MPa
𝜏12 16,5
(Denk. 7.1 eşitsizlikleri kontrol edilir.)
− 𝜎1𝐶 𝑢𝑙𝑡
< 𝜎1 < 𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡 -200 < 5.5 < 100 3 eşitsizlik de sağlanıyor.
− 𝜎2𝐶 < 𝜎2 < 𝜎2𝑇 Hasar oluşmaz.

𝑢𝑙𝑡 𝑢𝑙𝑡 -45 < -12.5 < 25
− 𝜏12 𝑢𝑙𝑡 < 𝜏12 < 𝜏12 𝑢𝑙𝑡 -18 < 16.5 < 18
b-) Maksimum Gerinme Teorine göre:

Denk. 2.16b’den Lokal Gerinmelerin hesabı:
1 𝑣12 1 0,3
− 0
   σ1  − 0 𝜀1
 ε1 
𝐸1 𝐸1 150𝑥103 150𝑥103 0,617
  5,5 5,5
= S  σ 2  = − 12
𝑣 1 0,3 1 𝜀2 = −4,01 𝑥10-4
 ε2  0 −12,5 = − 0 −12,5
  𝐸1 𝐸2 150𝑥103 32𝑥103 20,63
τ  𝛾12
 γ12 
16,5 16,5
 12  1 1
0 0 0 0
𝐺12 8𝑥103
Hasar anındaki şekil değiştirmeler
(gerinmeler) Denk. 7.3’den: Denk. 7.2 deki eşitsizliklerin kontrolünü yaparız.
𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡 100
𝜀1𝑇 𝑢𝑙𝑡 = = = 6,67x10−4
𝐸1 150𝑥10 3
− 𝜀1𝐶 < 𝜀1 < 𝜀1𝑇 𝑢𝑙𝑡
-13.3x10-4 < 0.617x10-4 < 6.67x10-4
𝑢𝑙𝑡
𝜎1𝐶 𝑢𝑙𝑡 200
𝜀1𝐶 = = = 13,3x10−4
𝑢𝑙𝑡 𝐸1 150𝑥10 3 − 𝜀2𝐶 𝑢𝑙𝑡
< 𝜀2 < 𝜀2𝑇 𝑢𝑙𝑡 -14.1x10-4 < -4,01x10-4 < 7.81x10-4
𝜀2𝑇 𝑢𝑙𝑡 = = 3
= 7,81x10−4 − 𝛾12 𝑢𝑙𝑡 < 𝛾12 < 𝛾12 𝑢𝑙𝑡 -22.5x10-4 < 20.63x10-4 < 22.5x10-4
𝐸2 32𝑥10
𝜀2𝐶 𝑢𝑙𝑡 = = = 14,1x10−4
𝐸2 32𝑥10 3 3 eşitsizlik de sağlanıyor. Hasar oluşmaz.
𝜏12 𝑢𝑙𝑡 18
𝛾12 𝑢𝑙𝑡 = = 3
= 22,5x10−4
𝐺12 8𝑥10
c-) Tsai-Hill Kriterine göre,

2 2 2
Denk. 7.6 da belirtilen 𝜎1 𝜎1 𝜎2 𝜎2 𝜏12
− + + <1
hasar oluşmama şartı: 𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡 𝜎1𝑇 2𝑢𝑙𝑡 𝜎2𝑇 𝑢𝑙𝑡 𝜏12 𝑢𝑙𝑡
1,1 > 1 Hasar oluşur.

2 2 2
5,5 5,5𝑥 −12,5 −12,5 16,5
− + + = 1,1
100 1002 45 18
d-) Modifiye Tsai-Hill Teorisine göre:
Denk. 7.7 de belirtilen 𝜎1 2 𝜎1 𝜎2 𝜎2 2 𝜏12 2

− + + <1
hasar oluşmama şartı: 𝑋1 𝑋2 𝑋2 𝑌 𝑆
𝜎1 > 0 𝑋1 = 𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡 = 100𝑀𝑃𝑎,

𝜎1 5,5 0,92 < 1 Hasar oluşmaz.
𝜎2 = −12,5 MPa 𝜎2 < 0 𝑋2 = 𝜎1𝐶 = 200𝑀𝑃𝑎 , 𝑌 = 𝜎2𝐶 = 45𝑀𝑃𝑎
𝜏12 16,5 𝑢𝑙𝑡 𝑢𝑙𝑡
5,5 2 5,5 −12,5 𝜎2 2 𝜏12 2

(Daha önce − + + = 0.92
100 100 200 𝑌 𝑆
bulunmuştu)
𝑁𝑜𝑡: 𝑋2 bası mukavemeti negatif alınsaydı sonuç değişmezdi
Örnek 7.2 60o fiber yönlendirme açısı ile imal edilmiş tek yön ve sürekli fiber takviyeli bir
kompozit plakaya şekildeki kuvvetler etki etmekte ve plaka statik dengede kalmaktadır.
Plaka üzerindeki bir Q noktasına yapıştırılan üçlü straingage rozetinden; a yatay, b
düşey doğrultuda, c ise –x ekseni ile 45o açı yapacak şekilde yerleştirilmiştir.
Straingaugelerle ölçülen deneysel değerler:
ea = -12.49x10-4 eb = 6.747x10-4 ec = -1.111x10-4
E1 E2 12 G12 XT XC YT YC S
140 GPa 28 GPa 0,35 10 GPa 130 MPa 180 MPa 30 MPa 50 MPa 20 MPa
Buna göre bu Q noktasında hasar oluşup

oluşmayacağını, Cevaplar Hasarsızlık
-, Denklemleri
a) Maksimum Gerilme Kriterine göre, a-)hasar oluşmaz. -180 < 40.45 < 130 , 50 < -22.95 < 30 , -20< 14.9 < 20
b) Maksimum Gerinme Kriterine göre, b-) hasar oluşmaz 10-4 x (-12.9< 3.463< 9.29, -17.9 <−9.2< 10.7, 20<14.9< 20)
c) Tsai-Hill Kriterine göre, c-) hasar oluşur. 1,29>1
d) Modifiye Edilmiş Tsai-Hill Kriterine göre, d-) hasar oluşmaz. 0,89<1
e) Tsai-Wu kriterine göre, e-) hasar oluşmaz. 0,91<1 (Çözümü anlatılmıştır)..>>
f) Hoffman kriterine göre tespit ediniz. f-) hasar oluşmaz. 0,79<1 (Çözümü anlatılmıştır)..>>
30.01.2023 Kompozit Malzeme Mekaniği – Ders Notları / Prof. Dr. Mehmet Zor - 173
ÇÖZÜM:
Hasar tespiti için lokal gerilmeler veya lokal şekil değiştirmeler elde edilmelidir. (Püf noktası 7)
Straingauge ler yönlerine bakıldığında:
𝜀𝑎 = 𝜀𝑥 = -12.49x10-4 , 𝜀𝑏 = 𝜀𝑦 = 6.747x10-4 , 𝜀𝑐 =𝜀𝜃′ =-1.111x10-4
Denk. 5.1b’den c straingauge’indeki birim uzama: 𝜀𝜃′ = 𝜀𝑥 . 𝑐𝑜𝑠 2 𝜃 ′ + 𝜀𝑦 . 𝑠𝑖𝑛2 𝜃 ′ + 𝛾𝑥𝑦 . 𝑠𝑖𝑛𝜃 ′ . 𝑐𝑜𝑠𝜃 ′
𝜃 ′ = 225 ( Strain-gauge’in pozitif x ekseni ile yaptığı açıdır)
−1.111x10−4 + 12.49x10−4 . 𝑐𝑜𝑠 2 225𝑜 − (6.747x10−4 . 𝑠𝑖𝑛2 225𝑜 )

Bu denklemden 𝛾𝑥𝑦 çekilir: 𝛾𝑥𝑦 = 𝑜 𝑜
= 3.522𝑥10−4
sin 225 𝑥 cos 225
Denk. 6.11’den lokal gerinmeler hesaplanır:
c= cos(60𝑜 ), s= sin(60𝑜 )
Lokal Gerinmeler
𝜀1 𝜀x 𝜀x −12,49
𝜀2 𝜀y 𝑐2 𝑠2 2sc 0,25 0,75 0,375 𝜀1 3.463
𝜀y 6,747 𝜀2 = −9.2 𝑥10−4
𝛾12 = 𝑇 𝛾𝑥𝑦 = 𝑠2 𝑐2 −2sc 𝛾𝑥𝑦
= 0,5625 0,25 −0,375
3,522
𝑥10−4
−sc sc 𝑐2 − 𝑠2 −0,1875 0,1875 −0,5 𝛾12 2.72
2 2 2
2
Denk. 2.16a ‘dan Lokal gerilmeler hesaplanır:

Minor poisson oranı:
𝜎1 ε1 𝑄11 𝑄12 0 ε1 𝜐12
𝜎2 = 𝑄 ε2 = 𝑄12 𝑄22 0 ε2 𝜐21 = 𝐸2 = 0.07
𝐸1
𝜏12 𝛾12 0 0 𝑄66 𝛾12
[Q] matrisinin her bir terimini aşağıdaki gibi hesaplarız.
𝐸1 140𝑥103 𝜐12 . 𝐸2 0.35 𝑥 28𝑥103

𝑄11 = = = 143516 MPa , 𝑄12 = = = 10046 𝑀𝑃𝑎 ,
1 −𝜐21 .𝜐12 1 −0.07 𝑥0.35 1 −𝜐21 .𝜐12 1 −0.07 𝑥0.35
𝐸2 28𝑥103
𝑄22 = = = 28703 𝑀𝑃𝑎 , 𝑄66 = 𝐺12 = 10000 MPa
1 −𝜐21 .𝜐12 1 −0.07 𝑥0.35
𝜎1 143516 10046 0 3.463 𝜎1 40.45

𝜎2 = 10046 28703 0 −9.2 𝑥10−4 , Lokal Gerilmeler: 𝜎2 = −22.95 MPa
𝜏12 0 0 10000 2.72 𝜏12 2.72
e-) Tsai-Wu Kriterine göre, Kompozit Malzemeye Ait Mukavemet Değerleri (Soruda verilmişti)
Bulunan Lokal 𝜎1 40.45 XT= 𝝈𝑻𝟏 XC= 𝝈𝑪𝟏 YT= 𝝈𝑻𝟐 YC= 𝝈𝑪𝟐 S= 𝝉𝟏𝟐
𝒖𝒍𝒕 𝒖𝒍𝒕 𝒖𝒍𝒕 𝒖𝒍𝒕 𝒖𝒍𝒕
Gerilmeler: 𝜎2 = −22.95
𝜏12 130 MPa 180 MPa 30 MPa 50MPa 20 MPa
14.9
Denk. 7.8’deki Hasarsızlık Şartı: 𝐻1 .𝜎1 +𝐻2 .𝜎2 + 𝐻6 .𝜏12 + 𝐻11 .𝜎12 +𝐻22 .𝜎22+𝐻66 .𝜏12
2
+ 2𝐻12 𝜎1 𝜎2 < 1
Denk. 7.9a-e’den sabitler bulunur: H12 için Alternatifler içinden Mises-Hencky ampirik
1 1 1 1 denklemini seçersek (Denk. 7.10 e) ;
𝐻1 = − = 130 − 180 = 213.7𝑥10−5
1 1 1 1
𝐻12 = − =− = −8,44𝑥10−5
1 1 1 1 2 𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡 . 𝜎1𝐶 𝑢𝑙𝑡 . 𝜎2𝑇 𝑢𝑙𝑡 . 𝜎2𝐶 𝑢𝑙𝑡 2 130𝑥180𝑥30𝑥50
𝐻2 = 𝜎2𝑇 𝑢𝑙𝑡
− 𝜎2𝐶 𝑢𝑙𝑡
= 30 − 50 = 1333𝑥10−5
1 1 Tüm sayısal değerleri Denk.7.8 de yerine koyarsak:

𝐻66 = = 202 = 250𝑥10−5
𝜏12 2𝑢𝑙𝑡
213.7𝑥10−5 𝑥40.45 + 1333𝑥10−5 𝑥 −22.95 + 4.27𝑥10−5 𝑥40.452
1 1 + 66.7𝑥10−5 𝑥 −22.95 2 + 250𝑥10−5 𝑥14.92
𝐻22 = = 30𝑥50 = 66.7𝑥10−5
𝜎2𝑇 𝑢𝑙𝑡 . 𝜎2𝐶 𝑢𝑙𝑡 + 2𝑥(−8,44𝑥10−5 )𝑥40.45𝑥(−22.95) = 0,91
1 1
𝐻11 = = = 4.27𝑥10−5 O halde Q noktasında modifiye edilmiş Tsai-Wu
𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡 . 𝜎1𝐶 𝑢𝑙𝑡 130𝑥180 𝟎, 𝟗𝟏 < 𝟏
kriterine göre hasar oluşmaz.
𝐻6 = 0 (tüm durumlarda sıfırdır)
f-) Hoffman Kriterine göre,

Kompozit Malzemeye Ait Mukavemet Değerleri (Soruda verilmişti)
Bulunan Lokal 𝜎1 40.45 XT= 𝝈𝑻𝟏 XC= 𝝈𝑪𝟏 YT= 𝝈𝑻𝟐 YC= 𝝈𝑪𝟐 S= 𝝉𝟏𝟐
𝒖𝒍𝒕 𝒖𝒍𝒕 𝒖𝒍𝒕 𝒖𝒍𝒕 𝒖𝒍𝒕
Gerilmeler: 𝜎2 = −22.95
𝜏12 130 MPa 180 MPa 30 MPa 50MPa 20 MPa
14.9
Denk. 7.11 eşitsizliği kontrol edilir.
(Hasarsızlık Şartı)
Sayısal değerler yerine koyulursa:
40.452 −22,95 2
40.45𝑥 −22,95 130 − 180 30 − 50 14.92
+ − − 40,45 − −22,95 + = 0,79
130𝑥180 30𝑥50 130𝑥180 130𝑥180 30𝑥50 202
𝟎, 𝟕𝟗 < 𝟏
O halde Q noktasında modifiye edilmiş Hoffman kriterine göre hasar oluşmaz.
Örnek 7.3 (2021 - 2nci Vize Sorusu) = 450 lik yönlendirme açısına sahip, tek yön takviyeli
bir kompozit levhanın a noktasındaki global gerilmeler :
sx = 27 MPa, sy = 26 MPa, txy = 15MPa
olarak biliniyor. a noktasına aralarında 120o lik açı olan

üçlü bir strain-gauge rozeti yapıştırılmıştır.
Buna göre bu noktada hasar oluşup oluşmayacağını,
a-) Tsai-Hill kriterine göre,
b-) Maksimum gerinme kriterine göre,

Malzeme Özellikleri
E1 E2 G12 XT =(s1T)ULT XC = (s1C )ULT YT = (s2T )ULT YC = (s2C )ULT S = (t12)ULT c-) Strain-gauge lerin herbirisinden okunan birim uzama
12
(GPa) (GPa) (GPa) (MPa) (MPa) (MPa) (MPa) (MPa)
değerlerini hesaplayınız.
84 0,35 33 9 50 104 30 60 10
a-) b-) c-)

-12,38x10-4< 4,461x10-4<5,95x10-4 ed=3,38x10-4
0,64<1 -18,18x10-4< 1,756x10-4<9,09x10-4 ec=4,14x10-4
Cevaplar: hasar oluşmaz, -11,11x10-4<-0,556x10-4<11,11x10-4
eb=1,79x10-4
Hasar oluşmaz.
[A], [B], [D] Matrisleri Yardımıyla
8. TABAKALI KOMPOZİTLERDE
GERİLME - ŞEKİL DEĞİŞTİRME
HESAPLAMALARI
(Bu konu 9 ve 10 nolu videoda anlatılmıştır.)
8. Tabakalı Kompozitlerde Gerilme-Şekil Değiştirme Hesapları
Birden fazla kompozit tabakanın üst üste yapıştırılması sonucunda oluşan

yapılara tabakalı kompozit yapı diyoruz.
8.1 Bu bölümde Amacımız: Sürekli fiberlerle güçlendirilmiş ortotropik

tabakaların birleştirilmesiyle elde edilen tabakalı bir yapının herhangi bir
noktasında, gerilme ve şekil değiştirmeleri (gerinmeleri) teorik olarak
hesaplayabilecek formüller geliştirmek ve gerekirse hasar tespiti yapmaktır.
• Geliştirilecek formüller; farklı fiber yönlendirme açısı, farklı kalınlık ve farklı

malzeme özelliklerine sahip tabakalardan oluşan yapılar için de geçerli olacaktır.
Püf Noktası 8 : Bu bölümü anlamaktaki en önemli püf noktası; çıkaracağımız [A], [B] ve [D] matrislerinin
tüm yapıya; [Q], [S], 𝑄ത , 𝑆ҧ matrislerinin herbir tabakaya ait olduğunu bilmektir.
8.2 Birim Uzunlukta ortaya çıkan iç kuvvet ve iç momentler: P5

M1 P2 Tüm yapı
(statik dengede)
Dış yüklerin (P1,P2,.. M1,M2:..) etkisine maruz ve statik dengede olan tabakalı bir
kompozit yapıdan hayali olarak ayırdığımız, aynı kalınlıkta ve 1 mm kenar P3
uzunluklarına sahip herbir Q elemanı da dengededir. (Ayırma prensibi). Q
P1 P4
Q elemanındaki İç Kuvvet ve iç momentlerin anlamı:
M2
Nx: x yönündeki birim uzunluğa düşen normal (çeki veya bası) iç kuvveti,
Ny : y yönündeki birim uzunluğa düşen normal (çeki veya bası) iç kuvveti
Nxy = Nyx : Birim uzunluğa düşen iç kesme kuvvetleri
Q elemanı
Mx: Normali x olan kesitte, birim uzunluğa düşen eğilme iç momenti (statik dengede)
My:Normali y olan kesitte, birim uzunluğa düşen eğilme iç momenti
Q
Mxy : Normali x olan kesitte, birim uzunluğa düşen burulma iç momenti
a
Myx: Normali y olan kesitte, birim uzunluğa düşen burulma momenti
➢ Şimdi Q elemanındaki tüm iç kuvvet ve momentlerin statik dengeden önceden

hesapladığımızı düşünüyoruz.
➢ Q elamanına ait olan ‘a’ gibi bir noktadaki gerilmeleri ve şekil değiştirmeleri a
a noktası
hesaplamak istiyoruz.
(düzlem gerilme hali)
➢ a elemanında düzlem gerilme durumunun olduğunu kabul ediyoruz.
8.3 Klasik Laminasyon (Tabakalandırma) Teorisi ve Kabuller :
Tabakalı yapının Q elemanına kalınlık yönünden ve x-z düzleminden baktığımız zaman

şekil değiştirmiş halini de dikkate alarak; aşağıdaki kabulleri yapacağız.
1. Her tabaka kendi içinde elastik, ortotropik ve homojendir.

2. Tabakaların birbirlerine çok iyi yapıştığı kabul edilmektedir.
3. Tabakalı kompozit plakanın orta düzlemine (mid. plane) yükleme
öncesinde çizilen dik ve düz bir çizgi (CA doğrusu) yükleme sonunda
da (deformasyon sonrası) dik ve düz kalır (C'A‘ doğrusu). Yani, düzlem
dışı kayma şekil değiştirmeleri meydana gelmez,(gxz = g yz =0)
4. Plakanın ince olduğu ve sadece düzlem gerilme durumuna maruz olduğu kabul edilir, (sz = τxz = τ yz =0)
5. Deplasmanlar/yer değiştirmeler plaka kalınlığına oranla çok küçük kalmaktadır.
Not: Kullanılan eksen takımı tabakalı kompozitin orta düzleminde yerleştirilir ve z ekseni mutlaka aşağıya doğru seçilir.
Bundan sonraki aşamalarda tabakalı yapının herhangi bir noktasındaki gerilme ve gerinmeleri; bilinen değerler olan, iç
kuvvet ve iç momentler cinsinden elde etmeye çalışacağız.
8.4 Global Gerilme ve global şekil değiştirmelerin orta düzlem değerlerine göre hesaplanması
Şimdi şekildeki çerçeve içindeki kısmı büyütüp
daha detaylı inceliyoruz:
𝑢0
C: orta düzlem üzerindeki bir nokta
C . Orta düzlem x
A: herhangi bir k tabakası üzerinde
olup, C den z kadar uzakta bir nokta
z z 𝑤0
:Orta düzlemin eğilmeden . C'
kaynaklı şekil değiştirmiş hali
A  dx
z  dw0
C’ ve A’ : şekil değiştirdikten sonra

noktaların konumudur.
3ncü kabule göre CA=C’A’=z
A'
yazılabilir. 𝑧. 𝑠𝑖𝑛𝛼
u
 :C‘ noktasından geçen teğetinin yatayla yaptığı açı
𝑑𝑤0 (8.1)
Orta düzlemin C noktasının eğimi: tan 𝛼 =
𝑑𝑥
𝑢0 :C noktasının yatay (x) deplasmanı ,
𝑤0 :C noktasının düşey (z) deplasmanı (yer değiştirmesi), eğilmeden kaynaklı çökme miktarı (‘0’ indisi orta düzlem için kullanılır)
u :A noktasının yatay (x) deplasmanı ,
Küçük açılar için; tan 𝛼 ≅ 𝑆𝑖𝑛 𝛼 ≅ 𝛼 (8.2)

𝑢0
C k gibi bir tabaka üzerindeki bir A noktasının x
doğrultusundaki deplasmanına (u) bakacak olursak ;
z 𝑤0 (8.3)
C' 𝑢 = 𝑢0 − 𝑧. 𝑠𝑖𝑛𝛼 𝑢 ≅ 𝑢0 − 𝑧. 𝛼
 dx
A dw0 𝑑𝑤0 𝑑𝑤0
z 𝑢 = 𝑢0 − 𝑧. (8.4)
tan 𝛼 = ≅𝛼 𝑑𝑥
𝑑𝑥

A'
Buradan x doğrultusundaki birim uzama (gerinme) değeri:
u 𝑧. 𝑠𝑖𝑛𝛼
𝜕𝑢 𝜕𝑢0 𝜕 2 𝑤0
𝜀𝑥 = 𝜀𝑥 = −𝑧 (8.5)
𝜕𝑥 𝜕𝑥 𝜕𝑥 2
Mekaniğin Temel Denklemlerinden olan
deplasmanlarla-şekli değiştirmeler y-z düzleminden baktığımızda benzer şekilde 𝑑𝑤0
𝑣 = 𝑣0 − 𝑧. (8.6)
arasındaki bağıntılar: A noktasının y yönündeki deplasmanı: 𝑑𝑦
𝜕𝑢 𝜕𝑣 𝜕𝑢 𝜕𝑣
𝜀𝑥 = , 𝜀𝑦 = 𝜕𝑦 , 𝛾𝑥𝑦 = 𝜕𝑦 + 𝜕𝑥
𝜕𝑥
𝜕𝑣 𝜕𝑣0 𝜕 2 𝑤0
ve buradan y doğrultusundaki 𝜀𝑦 = 𝜀𝑦 = −𝑧 (8.7)
birim uzama (gerinme) değeri: 𝜕𝑦 𝜕𝑦 𝜕𝑦 2
𝑑𝑖𝑓.𝑢𝑧𝑎𝑚𝑎 𝜕𝑢
𝜀𝑥 = = şeklinde düşünülmelidir.
𝑑𝑖𝑓.𝑖𝑙𝑘 𝑏𝑜𝑦 𝜕𝑥
𝜕𝑢 𝜕𝑣
x-y düzlemindeki kayma şekil değişimi 𝛾𝑥𝑦 : 𝛾𝑥𝑦 = + (8.8)
𝜕𝑦 𝜕𝑥
Daha önce elde ettiğimiz, Denk. 8.4 ve 8.6; üstteki 8.8 denkleminde yerine koyulursa:
𝜕𝑢0 𝜕𝑣0 𝜕 2 𝑤0
𝛾𝑥𝑦 = + − 2𝑧 (8.9)
𝜕𝑦 𝜕𝑥 𝜕𝑥𝜕𝑦
bulunur.
Bu kısımda sonuç olarak: Tabakalı bir yapının herhangi bir k tabakası üzerinde olup, orta düzlemden z mesafesi
kadar uzaklıktaki bir A noktasında meydana gelen gerinmeleri (𝜀𝑥 , 𝜀𝑦 , 𝛾𝑥𝑦 değerlerini); orta düzlemin deplasmanı
ve z koordinatı cinsinden Denk. 8.5, 8.7 ve 8.9 ile elde etmiş olduk.
𝜕𝑢0 𝜕 2 𝑤0
−
𝜕𝑥 𝜕𝑥 2
𝜀x
8.5, 8.7 ve 8.9 denklemlerini matris 𝜕𝑣0 𝜕 2 𝑤0
formatında yazacak olursak:
𝜀𝑦 = +z − 2
𝛾𝑥𝑦 𝜕𝑦 𝜕𝑦 (8.10)
𝜕𝑢0 𝜕𝑣0 𝜕 2 𝑤0
+ −2𝑧
𝜕𝑦 𝜕𝑥 𝜕𝑥𝜕𝑦
𝜕𝑢0
𝜕𝑥
𝜀x0 𝜕𝑣0
(8.11)
Orta düzlemdeki 𝜀y0 =
gerinmeler: 𝜕𝑦
𝛾𝑥𝑦0 𝜕𝑢0 𝜕𝑣0
+
𝜕𝑦 𝜕𝑥
8.10 denkleminin sağ
tarafındaki terimlerin 𝜕 2 𝑤0
anlamı: −
𝜕𝑥 2
𝜅x
𝜕 2 𝑤0 (8.12)
Orta düzlemin eğrilikleri (curvatures): 𝜅𝑦 = −
𝜅𝑥𝑦 𝜕𝑦 2
𝜕 2 𝑤0
−2𝑧
𝜕𝑥𝜕𝑦
Bu durumda k tabakası üzerinde olup, orta düzlemden z kadar bir noktada:
𝜀x 𝜀x0 𝜅x
(8.11 ve 8.12 denklemleri Global Gerinmeler: 𝜀𝑦 = 𝜀y0 + z 𝜅𝑦 (8.13)
8.10 da yerine koyulursa)
𝛾𝑥𝑦 𝛾𝑥𝑦0 𝜅𝑥𝑦
(6.1 denklemini hatırlarsak)
𝜎x 𝜀x 𝜎x 𝜀x0 𝜅x
𝜎y = [Q
ഥ ]𝑘 𝜀y0 + z 𝜅𝑦 (8.14)
𝜎y = [Q
ഥ ]𝑘 𝜀y Global Gerilmeler:
𝜏xy 𝛾𝑥𝑦 𝜏xy 𝛾𝑥𝑦0 𝜅𝑥𝑦
Bundan sonra orta düzlemdeki gerinmeleri ve eğrilikleri iç kuvvet ve momentler cinsinden elde edeceğiz... >>
8.5 Bir tabakalı yapının kodlanması

Tabakalı kompozitler ile ilgili problemleri çözerken tabakaların doğru numaralandırılması ve ve arayüzeylerin kodlanması gerekmektedir. (Bunun
sebebi ileri de daha net görülecektir.)
Yandaki şekilde n adet tabakadan oluşan kompozit bir yapının x-z
düzleminden gösterimi yer almaktadır.
1. Önce tabakalara numara verilir. En üstteki 1 nolu tabaka olup, diğer tabaka =z0
numaraları aşağı doğru verilir.
2. Daha sonra tabaka arayüzeyleri kodlanır. En üst tabakanın dış yüzeyi h0
(veya z0 ); aşağı doğru inildikçe herbir arayüzeye h1, h2, … şeklinde kod
numaraları verilir.
3. h değerleri aslında o ara yüzeyin z koordinatıdır ve negatif de olabilir. h
yerine z simgesi de kullanılabilir.
4. Orta düzlem bir arayüzeye denk gelmeyebilir. O zaman ona ayrı bir
kodlama yapılmaz.
Örnek 2: Üç tabakalı bir yapının kodlanmış hali

Örnek 1: İki tabakalı bir yapının kodlanmış hali
8.6 Orta Düzlemin Şekil Değiştirmelerinin Hesaplanması

1mm genişliğinde, dz kalınlığında dA
Tabakalı bir yapıda, 1 mm kenar uzunluğuna
sahip Q elemanındaki iç kuvvetleri incelersek: diferansiyel şerit alanında x yönündeki iç kuvvet: 𝜎𝑥 . 𝑑A = 𝜎𝑥 . 𝑑z
𝑁𝑦
ℎ𝑘 ℎ𝑘
𝑁𝑦𝑥 k tabakasında x yönündeki iç kuvvet: 𝑁𝑥−𝑘 = න 𝜎𝑥 . 𝑑𝐴 = න 𝜎𝑥 . 𝑑𝑧
𝑁𝑥𝑦 ℎ𝑘−1 ℎ𝑘−1
𝑁𝑥
Q hk
Tabakalı Q elemanında x
𝑛 𝑛 ℎ𝑘
𝑁𝑥 𝑁𝑥 = ෍ 𝑁𝑥−𝑘 → 𝑁𝑥 = ෍ න 𝜎𝑥 . 𝑑𝑧 (8.15)
𝑁𝑥𝑦 yönündeki iç normal kuvvet:
1mm 𝑘=1 𝑘=1 ℎ𝑘−1
𝑁𝑦𝑥
k Benzer şekilde y yönü için aynı işlemler yapılırsa;
𝑛 ℎ𝑘
𝑁𝑦 Tabakalı Q elemanında y yönündeki iç → 𝑁𝑦 = ෍ න 𝜎𝑦 . 𝑑𝑧 (8.16)
k tabakasında x yönünde normal kuvvet: 𝑘=1 ℎ𝑘−1
gerilme ve iç kuvvet: 𝑛 ℎ𝑘
→ 𝑁𝑥𝑦 = ෍ න 𝜏𝑥𝑦 . 𝑑𝑧 (8.17)
Tabakalı Q elemanında iç kesme kuvveti:
𝑘=1 ℎ𝑘−1
𝑁x 𝑛 ℎ𝑘 𝜎
x
8.15, 8.16 ve 8.17 denklemlerini 𝑁y = ෍ න 𝜎y 𝑑𝑧 (8.18)
tek matris formatında yazarsak: 𝑁xy 𝑘=1 ℎ𝑘−1 𝜏𝑥𝑦
Nx, Ny, Nxy : Birim uzunluğa düşen iç kuvvetlerdir. Birimleri N/mm dir.
Kompozit Malzeme Mekaniği – Ders Notları / Prof. Dr. Mehmet Zor 189
30.01.2023
Şimdi Q elamanında iç momentleri inceliyoruz. dA şerit alanı üzerindeki 𝜎𝑥 gerilmelerin İç kuvvet x Dik uzaklık
orta düzleme göre momenti:

𝜎𝑥 . 𝑑𝐴. z = 𝜎𝑥 . 𝑑z. z
ℎ𝑘
k tabakasındaki 𝜎𝑥 gerilmelerin orta
Q düzleme göre momenti:
𝑀𝑥−𝑘 = න
ℎ𝑘−1
𝜎𝑥 𝑧𝑑𝑧
𝑛 𝑛
Tabakalı Q elemanında normali x ℎ𝑘
𝑀𝑥 = ෍ 𝑀𝑥−𝑘 → 𝑀𝑥 = ෍ න 𝜎𝑥 𝑧𝑑𝑧 (8.19)
olan kesitteki eğilme momenti: 𝑘=1 𝑘=1 ℎ𝑘−1
Benzer şekilde y yönü için aynı işlemler yapılırsa; 𝑛 ℎ𝑘
Tabakalı Q elemanında normali y olan → 𝑀𝑦 = ෍ න 𝜎𝑦 𝑧𝑑𝑧 (8.20)

k tabakasındaki x yönündeki gerilmeler 𝑘=1 ℎ𝑘−1
kesitteki toplam eğilme momenti:
ve iç eğilme momenti (Mx-k). 𝑛 ℎ𝑘
Tabakalı Q elemanında burulma iç → 𝑀𝑥𝑦 = 𝑀𝑦𝑥 = ෍ න 𝜏𝑥𝑦 𝑧𝑑𝑧 (8.21)
𝑘=1 ℎ𝑘−1
momentleri:
𝑀x 𝑛 ℎ𝑘 𝜎
x
8.19, 8.20 ve 8.21 denklemlerini tek matris 𝑀y = ෍ න 𝜎y 𝑧𝑑𝑧 (8.22)
formatında yazarsak: 𝑀xy 𝑘=1 ℎ𝑘−1 𝜏𝑥𝑦
Birim uzunluğa düşen iç eğilme momentleri Mx, My ; İç burulma momenti: Mxy . Birimleri Nmm/mm.
Denk. 8.14 de bir k tabakasındaki global gerilmeleri orta düzlemin

𝜎x 𝜀x0 𝜅x
şekil değiştirmeleri cinsinden şu şekilde ifade etmiştik: 𝜎y = [Q
ഥ ]𝑘 𝜀y0 + z 𝜅𝑦
𝜏xy 𝛾𝑥𝑦0 𝜅𝑥𝑦
Orta düzlemin şekil değiştirmeleri ve eğrilikleri z’ye bağlı değildir.
Şimdi Denk. 8.14’ü, Denk.8.18’ de ve 8.22’de yerine koyarsak;

Tüm Tabakalı Yapıya Ait
𝑁x 𝑛 ℎ𝑘 𝜎
x
𝑛 ℎ𝑘 𝜀x0 𝑛 ℎ𝑘 𝜅x KATSAYI MATRİSLERİ
𝑁y = ෍ න 𝜎y 𝑑𝑧 = ෍ [𝑄]ത 𝑘 න 𝑑𝑧 𝜀y0 + ෍ [𝑄]
ത 𝑘 න 𝑧𝑑𝑧 𝜅𝑦
𝑛
𝛾𝑥𝑦0 𝜅𝑥𝑦
𝑁xy 𝑘=1 ℎ𝑘−1 𝜏𝑥𝑦 𝑘=1 ℎ𝑘−1 𝑘=1 ℎ 𝑘−1 ത 𝑘 . ℎ𝑘 − ℎ𝑘−1
𝐴 = ෍ [𝑄] (8.23)
𝑘=1
[𝐴] [𝐵]
𝑛
𝑀x 𝑛 𝜎x 𝑛 ℎ𝑘 ℎ𝑘 𝜀x0 𝑛 ℎ𝑘 𝜅x 1
ത 𝑘 . ℎ𝑘2 − ℎ𝑘−1
𝐵 = ෍ [𝑄] 2 (8.24)
𝑀y = ෍ න 𝜎y 𝑧𝑑𝑧 = ෍ [𝑄]
ത 𝑘 න 𝑧𝑑𝑧 𝜀y0 + ෍ [𝑄]
ത 𝑘 න 𝑧 2 𝑑𝑧 𝜅𝑦 2
𝑘=1
𝑀xy 𝑘=1 ℎ𝑘−1 𝜏𝑥𝑦 𝑘=1 ℎ𝑘−1
𝛾𝑥𝑦0 𝑘=1 ℎ 𝑘−1
𝜅𝑥𝑦
𝑛
1
[𝐵] [𝐷] ത 𝑘 . ℎ𝑘3 − ℎ𝑘−1
𝐷 = ෍ [𝑄] 3 (8.25)
3
ℎ𝑘 ℎ𝑘 ℎ𝑘 𝑘=1
1 1 3 3
න 𝑑𝑧 = ℎ𝑘 − ℎ𝑘−1 , න 𝑧𝑑𝑧 = ℎ𝑘2 − ℎ𝑘−1
2
, න 𝑧 2 𝑑𝑧 = ℎ𝑘 − ℎ𝑘−1 Bu katsayı matrisleri tabakalı yapının bütününe
2 3 aittir ve birer tanedir. Bunlar Direngenlik
ℎ𝑘−1 ℎ𝑘−1 ℎ𝑘−1
matrisleri olarak da isimlendirilebilir.
Katsayı matrisleri yerine koyulursa;

𝑁x 𝜀x0 𝜅x
İç kuvvetler: 𝑁y = 𝐴 𝜀y0 + 𝐵 𝜅𝑦 (8.26)
𝑁xy 𝛾𝑥𝑦0 𝜅𝑥𝑦
𝑀x 𝜀x0 𝜅x
İç momentler: 𝑀y = 𝐵 𝜀y0 + 𝐷 𝜅𝑦 (8.27)
𝑀xy 𝛾𝑥𝑦0 𝜅𝑥𝑦
Katsayı Matrislerinin her birisi 3x3 lük

matrislerdir ve 9’ar terimi vardır.
𝐴11 𝐴12 𝐴16
𝐴 = 𝐴12 𝐴22 𝐴26 𝑁x 𝐴11 𝐴12 𝐴16 𝜀x0 𝐵11 𝐵12 𝐵16 𝜅x
𝐴16 𝐴26 𝐴66 𝑁y = 𝐴12 𝐴22 𝐴26 𝜀y0 + 𝐵12 𝐵22 𝐵26 𝜅𝑦
(8.28)
𝑁xy 𝐴16 𝐴26 𝐴66 𝛾𝑥𝑦0 𝐵16 𝐵26 𝐵66 𝜅𝑥𝑦
𝐵11 𝐵12 𝐵16
𝐵 = 𝐵12 𝐵22 𝐵26
𝐵16 𝐵26 𝐵66 𝑀x 𝐵11 𝐵12 𝐵16 𝜀x0 𝐷11 𝐷12 𝐷16 𝜅x
𝑀y = 𝐵12 𝐵22 𝐵26 𝜀y0 + 𝐷12 𝐷22 𝐷26 𝜅𝑦 (8.29)
𝑀xy 𝐵16 𝐵26 𝐵66 𝛾𝑥𝑦0 𝐷16 𝐷26 𝐷66 𝜅𝑥𝑦
𝐷11 𝐷12 𝐷16
𝐷 = 𝐷12 𝐷22 𝐷26
𝐷16 𝐷26 𝐷66
𝑁 𝐴 𝐵 𝜀0
Denk. 8.28 ve 8.29’u tek matriste birleştirirsek: Sembolik olarak: = (8.30)
𝑀 𝐵 𝐷 𝜅
Açık ifadesiyle:
𝑁x 𝑁x 𝐴11 𝐴12 𝐴16 𝐵11 𝐵12 𝐵16

𝑁y 𝜀x0 𝑁y 𝜀x0
𝐴12 𝐴22 𝐴26 𝐵12 𝐵22 𝐵26
𝜀y0 𝜀y0
𝑁xy 𝐴 𝐵 𝑁xy 𝐴 𝐴26 𝐴33 𝐵16 𝐵26 𝐵66 𝛾
= 𝛾𝑥𝑦0 → = 𝐵16 𝑥𝑦0 (8.31)
𝑀x 𝐵 𝐷 𝜅x 𝑀x 11 𝐵12 𝐵16 𝐷11 𝐷12 𝐷16 𝜅x
𝜅𝑦
𝑀y 𝑀y 𝐵12 𝐵22 𝐵26 𝐷12 𝐷22 𝐷26 𝜅𝑦
𝜅𝑥𝑦 𝜅𝑥𝑦
𝑀xy 𝑀xy 𝐵16 𝐵26 𝐵66 𝐷16 𝐷26 𝐷66
𝐴11 𝐴12 𝐴16 𝐵11 𝐵12 𝐵16 −1 𝑁x

𝜀x0 𝑁y
𝜀y0 𝐴12 𝐴22 𝐴26 𝐵12 𝐵22 𝐵26
8.31 denkleminden orta 𝐴 𝐴26 𝐴33 𝐵16 𝐵26 𝐵66 𝑁xy
𝛾𝑥𝑦0 = 16
düzlemin şekil değiştirmeleri 𝜅x 𝐵11 𝐵12 𝐵16 𝐷11 𝐷12 𝐷16 𝑀x (8.32)
𝜅𝑦
ve eğriliklerini çekersek: 𝜅𝑥𝑦
𝐵12 𝐵22 𝐵26 𝐷12 𝐷22 𝐷26 𝑀y
𝐵16 𝐵26 𝐵66 𝐷16 𝐷26 𝐷66 𝑀xy
8.7 Özel Durumlar

Tabakalı kompozit bir yapının hesaplamalarında, A , B ve D matrislerinin öncelikle hesaplanması gerekir.
Fakat aşağıdaki özel durumlarda bu matrislerin bazılarını hesaplamamıza gerek kalmaz:
Bu sebeple tabakalı bir yapının hesaplamalarına geçmeden önce yukarıdaki özel durumlara girip girmediği kontrol edilmelidir.
1. Özel Durum: Orta düzleme göre; malzeme, yük, geometri ve fiber dizilişi açısından Simetrik yapılarda [B] = 0 ’dır.
2.Özel Durum: Yine simetrik yapılarda iç momentlerin hepsi sıfır ise , orta düzlemin eğrilikleri de sıfır olur.
Yani: 𝑀𝑥 = 𝑀𝑦 = 𝑀𝑧 = 0 ise 𝜅𝑥 = 𝜅𝑦 = 𝜅𝑥𝑦 = 0 olur.
İşte bu durumda [D] matrisi işlemlere girmeyeceğinden [D] matrisini hesaplamaya gerek kalmaz.
3.Özel Durum: Simetrik veya Simetrik olmayan yapılarda;

orta düzlemdeki gerilmeler veya şekil değiştirmeler soruluyorsa;
Denk. 8.13 ve 8.14 den yapılacak gerilme veya şekil değiştirme hesaplamalarında z = 0 olduğu için,
orta düzlemin eğrilikleri (𝜅𝑥 , 𝜅𝑦 , 𝜅𝑥𝑦 ) işleme girmez.
İşte bu durumda yine [D] matrisini hesaplamaya gerek kalmaz.
ÖRNEK 8.1: Yeni Üretilen 400mm x 400mm x 8mm boyutlarında bir kompozit tabaka için,
deneysel ölçümlerle bulunan malzeme özellikleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
E1 E2 G12 XT XC YT YC S
𝝂12
126 78 0,33 29 35 68 18 38 8
Bu tabakadan 2 tanesi üst üste sırasıyla 45o ve 0o fiber yönlendirme dizilişleriyle

yapıştırılarak tabakalı bir yapı oluşturulmuştur.
Dış yüklerin etkisi ile tabakalı yapının Q noktasındaki 1mm x 1mm x 8 mm

boyutlarındaki bir elemanda oluşan iç kuvvetler şekilde gösterilmiştir.
Buna göre Q noktasında,
a-) üst tabakanın üst ve alt; alt tabakanın üst, orta ve alt yüzeylerinde
oluşan lokal gerilmeleri ve lokal gerinmeleri hesaplayınız.
b-) Nx kuvvetinin tabakalara hangi oranda dağıldığını tespit ediniz.
c-) Hoffman kriterine üst tabakanın üst yüzeyinde hasar oluşup

oluşmayacağını kontrol ediniz.
ÇÖZÜM :
a-) Aşağıdaki adımlar takip ederek sorulan noktalarda lokal gerilmeler ve lokal gerinmeleri elde edeceğiz.
1. Adım: İç kuvvetler ve iç Momentleri Hesaplanır.
Statik dengeden birim uzunluğa düşen iç kuvvet (Nx, Ny, Nxy) ve iç momentler(Mx,My,Mxy) hesaplanır. Fakat bu örnekte bu
değerler doğrudan verilmiştir.
2. Adım: Tabakalı yapı kodlanır.
• 8.5 maddesinde izah edildiği gibi, üstten aşağı doğru orta düzlem
𝒛𝟎 = 𝒉𝟎 = −𝟒 (mid. plane)
herbir dış yüzeye ve arayüzeye h değeri sırayla verilir. 𝟏
• Aslında h değeri o ara yüzeyin z koordinatıdır. 𝒛𝟏 = 𝒉𝟏 = 𝟎
• Ayrıca üstten aşağıya doğru tabakalara numara verilir.
𝟐
𝒛𝟐 = 𝒉𝟐 = 𝟒
3. Adım: Yapı Özel Durumlara Giriyor mu?

Bu yapı, 8.7 maddesinde açıklanan özel durumlardan herhangi birisine giriyor mu? Öncelikle bu tespit edilir.
Fiber dizilimi açısından orta düzleme göre simetriklik olmadığından,
1. Özel Durum’a giriyor mu?
1. özel duruma girmez. O halde [B] matrisi sıfırdan farklı olacaktır.
Yapı simetrik olmadığı için 2. Özel durum’a 2. ve 3. özel durumlara da
2. Özel Durum’a giriyor mu? da girmez. girmediği için [D] matrisi
Sadece orta düzlemdeki gerilmeler veya şekil de işlemlere girer ve
3 .Özel Durum’a giriyor mu? değiştirmeler sorulmadığı için 3.Özel duruma hesaplanması gerekir.
da girmez.
4. Adım: Herbir tabakanın [Q] matrisleri hesaplanır:
𝑄11 𝑄12 0 E1 E2 G12

𝝂12
[Q] matrisleri sadece malzeme özelliklerine bağlıdır. 𝑄 = 𝑄12 𝑄22 0 , (GPa) (GPa) (GPa)
0 0 𝑄66 126 78 0,33 29
𝜈12 0.33
Önce minor poisson oranı hesaplanır; 𝜈21 = 𝐸2 . = 78. = 0.204
𝐸1 126
Denk. 2.7’den:
𝐸1 126𝑥103 Her iki tabakanın malzemeleri aynı olduğundan [Q]
𝑄11 = = = 135108 MPa ,
1 −𝜐21 .𝜐12 1−0.33𝑥0.204 matrisleri eşittir:
𝜐12 . 𝐸2 0.33𝑥(78𝑥103 ) 135108 27601 0

𝑄12 = = = 27601 𝑀𝑃𝑎 , [𝑄]1 = [𝑄]2 = 27601 𝑀𝑃𝑎
1 −𝜐21 .𝜐12 1−0.33𝑥0.204 83638 0
0 0 29000
𝐸 (78𝑥103 )
𝑄22 =1 −𝜐 2 .𝜐 = = 83638 𝑀𝑃𝑎 ,
21 12 1−0.33𝑥0.204
1 nolu 2 nolu
tabakanın [Q] tabakanın [Q]
𝑄66 = 𝐺12 = 29000 MPa matrisi matrisi
5. Adım: Herbir tabakanın 𝑸

ഥ indirgenmiş matrisleri hesaplanır: ഥ 11
Q ഥ 12
Q ഥ 16
Q
ഥ = Q
Q ഥ 12 ഥ 22
Q ഥ 26
Q
𝑄ത indirgenmiş matrisleri, malzeme özelliklerinin yanısıra fiber yönlendirme açısı 
ഥ 16
Q ഥ 26
Q ഥ 66
Q
’ya bağlıdır. (Malzeme özellikleri [Q] normal matrisi terimleri içinde gizlidir.)
4ncü adımda ∶ 𝑄11 = 135108 MPa, 𝑄12 = 27601 𝑀𝑃𝑎, 𝑄22 = 83638 𝑀𝑃𝑎, 𝑄66 = 29000 M𝑃𝑎 olarak bulunmuştu.
s = 𝑠𝑖𝑛(𝜃) ; c= 𝑐𝑜𝑠(𝜃) olmak üzere

6.14 denklemlerinden;
1.Tabaka için:  =45o
ഥ 11 = Q11 𝑐 4 + Q 22 𝑠 4 + 2(Q12 +2 Q 66 ) 𝑠 2 𝑐 2
Q 97487 39487 12867
ഥ 12 = (Q11 + Q 22 - 4Q 66 )𝑠 2 𝑐 2 + Q12 (𝑠 4 + 𝑐 4 ) 𝑄ത 1 = 39487 97487 12867
Q
12867 12867 40886
ഥ 22 = Q11 𝑠 4 + Q 22 𝑐 4 + 2(Q12 +2 Q 66 ) 𝑠 2 𝑐 2
Q
ഥ 16 = (Q11 - Q12 - 2Q 66 )𝑠 𝑐 3 – (Q 22 - Q12 - 2Q 66 )𝑠 3 𝑐 2.Tabaka için:  =0o

Q
135108 27601 0
ഥ 26 = (Q11 - Q12 - 2Q 66 ) 𝑐𝑠 3 – (Q 22 - Q12 - 2Q 66 )𝑐 3 𝑠
Q 𝑄ത 2 = 27601 83638 0 = 𝑄 2
0 0 2900
ഥ 66 = (Q11 + Q12 - 2Q12 - 2Q 66 ) 𝑠 2 𝑐 2 + Q 66 (𝑠 4 + 𝑐 4 )
Q
Önemli bir tespit: =0 için [𝑄] = 𝑄ത veya [𝑆] = 𝑆ҧ olur.
6. Adım: Tüm yapıya ait olan A], [B] ve [D] matrislerinden gerekli olanlar hesaplanır.
𝒛𝟎 = 𝒉𝟎 = −𝟒
𝟏
Bu örnekteki 2 tabakalı yapı, hiçbir özel hale 𝒛𝟏 = 𝒉𝟏 = 𝟎
girmediği için bu 3 matrisin hepsi hesaplanacaktır.
𝟐
𝒛𝟐 = 𝒉𝟐 = 𝟒
2
ത 𝑘 . ℎ𝑘 − ℎ𝑘−1
𝐴 = ෍ [𝑄] 𝐴 = 𝑄ത 1 (ℎ1 − ℎ0 ) + 𝑄ത 2 (ℎ2 − ℎ1 )
𝑘=1
97487 39487 12867 135108 27601 0

𝐴 = 39487 97487 12867 𝑥 0 − −4 + 27601 83638 0 𝑥(4 − 0)
12867 12867 40886 0 0 2900
930381 268351 51470

𝐴 = 268351 724502 51470 olarak bulunur.
51470 51470 279545
Diğer katsayı matrislerini hesaplayalım:

𝒛𝟎 = 𝒉𝟎 = −𝟒
𝑛
𝒛𝟏 = 𝒉𝟏 = 𝟎
𝟏
1
ത 𝑘 . ℎ𝑘2 − ℎ𝑘−1
𝐵 = ෍ [𝑄] 2 1 1
= 2 𝑄ത 1(ℎ1 2 − ℎ0 2 ) + 2 𝑄ത 2 (ℎ2 2 − ℎ1 2 ) 𝒛𝟐 = 𝒉𝟐 = 𝟒
𝟐
2
𝑘=1
97487 39487 12867 135108 27601 0 300970 −95091 −102940

1 2 2 1 2 2 → 𝐵 = −95091
𝐵 = 39487 97487 12867 𝑥 0 − (−4) + 2 27601 83638 0 𝑥(4 − 0 ) −110789 −102940
2
12867 12867 40886 0 0 2900 −102940 −102940 −95091
𝑛
1 1 1
ത 𝑘 . ℎ𝑘3 − ℎ𝑘−1
𝐷 = ෍ [𝑄] 3
= 3 𝑄ത 1(ℎ1 3 − ℎ0 3 ) + 3 𝑄ത 2 (ℎ2 3 − ℎ1 3 )
3
𝑘=1
97487 39487 12867 135108 27601 0 4962032 1431204 274506

1 1 3 → 𝐷 = 1431204
𝐷 =
3
39487 97487 12867 𝑥 03 − (−4)3 + 3
27601 83638 3
0 𝑥(4 − 0 ) 3864009 274506
12867 12867 40886 0 0 2900 274506 274506 1490908
Not: Tabakalı kompozit yapıları ele aldığımız problemlerde tabakaya ait [A], [B] ve [D] matrislerini bulmak için 𝑄ത , 𝑆ҧ indirgenmiş matrislerini
kullanmak kaçınılmaz hale gelmektedir. Eğer tek tabakadan söz ediyor olsaydık normal [Q], [S] matrislerinin kullanımı yeterli olacaktı.
7. Adım: Orta düzlemin gerinmeleri ve eğrilikleri hesaplanır:

Denk. 8.32’den
𝐴11 𝐴12 𝐴16 𝐵11 𝐵12 𝐵16 −1 𝑁x 930381 268351 51470 300970 −95091 −102940 −1
𝜀x0 40
𝐴12 𝐴22 𝐴26 𝐵12 𝐵22 𝐵26 𝑁y 268351 724502 51470 −95091 −110789 −102940
𝜀y0 −20
𝑁xy
𝛾𝑥𝑦0 = 𝐴16 𝐴26 𝐴33 𝐵16 𝐵26 𝐵66
=
51470 51470 279545 −102940 −102940 −95091 15
𝜅x 𝐵11 𝐵12 𝐵16 𝐷11 𝐷12 𝐷16 𝑀x 300970 −95091 −102940 4962032 1431204 274506 0
𝜅𝑦
𝐵12 𝐵22 𝐵26 𝐷12 𝐷22 𝐷26 𝑀y −95091 −110789 −102940 1431204 3864009 274506 0
𝜅𝑥𝑦
𝐵16 𝐵26 𝐵66 𝐷16 𝐷26 𝐷66 𝑀xy −102940 −102940 −95091 274506 274506 1490908 0
Sağdaki 6x6 lık matrisin tersini bir program yardımıyla alıp yerine koyarsak;
126 −45,4 −15 −10,5 4,9 5,6 𝜀x0 57,22

𝜀x0 40
−45,4 158 −16,7 4,9 0,74 5,6 𝜀y0 −52,22
𝜀y0 −20
𝛾𝑥𝑦0 = −15 −16,7 374 −5,6 5,6 19,6
. 10−8 . 15 → 𝛾𝑥𝑦0 = 53,49 𝑥10−6
𝜅x −10,5 4,9 5,6 23,6 −8,5 −2,8 0 𝜅x −4,35
𝜅𝑦
4,9 0,74 5,6 −8,5 29,5 −3,1 0 𝜅𝑦
2,66
𝜅𝑥𝑦 𝜅𝑥𝑦
−5,6 5,6 19,6 −2,8 −3,1 70,2 0 4,07
Excel ‘de: https://www.youtube.com/watch?v=AjTBunqakDA

Matris Tersi Alma için yardımcı videolar :
Matlab’da: https://www.youtube.com/watch?v=SOOFvGa81nA
𝒛𝟎 = 𝒉𝟎 = −𝟒
8. Adım: Global gerinmeler (şekil değiştirmeler) hesaplanır: 𝟏
𝒛𝟏 = 𝒉𝟏 = 𝟎
𝟐
𝒛𝟐 = 𝒉𝟐 = 𝟒
𝜀x 𝜀x0 𝜅x 𝜀x 57,22 −4,35

Denk. 8.13’den 𝜀𝑦 = 𝜀y0 + z 𝜅𝑦 → 𝜀𝑦 = −52,22 𝑥10−6 + z 2,66 𝑥10−6
𝛾𝑥𝑦 𝛾𝑥𝑦0 𝜅𝑥𝑦 𝛾𝑥𝑦 53,49 4,07
𝜀x 57,22 + −4 𝑥(−4,35) 𝜀x 7,46

Üst tabakanın üst yüzeyi için; (z=-4) 𝜀𝑦 = −52,22 + −4 𝑥(2,66) 𝑥10−6 → 𝜀𝑦 = −6,28 𝑥10−5
𝛾𝑥𝑦 53,49 + −4 𝑥(4,07) 𝛾𝑥𝑦 3,72
1/ü𝑠𝑡 1/ü𝑠𝑡
Sorulan diğer noktaların içinde benzer hesaplamalar yapılmış, sonuçlar aşağıdaki tabloda verilmiştir.
𝒛𝟎 (1 üst) 𝒛𝟏 (1 alt) 𝒛𝟏 (2 üst) 𝒛𝟐 (2 orta) 𝒛𝟐 (2 alt)

-4.00 0.00 0.00 2.00 4.00
𝜀𝑥 7.46𝑥10−5 5.72𝑥10−5 5.72𝑥10−5 4.85𝑥10−5 3.98𝑥10−5
𝜀𝑦 −6.28𝑥10−5 −5.22𝑥10−5 −5.22𝑥10−5 −4.69𝑥10−5 −4.15𝑥10−5
𝛾𝑥𝑦 3.72𝑥10−5 5.35𝑥10−5 5.35𝑥10−5 6.16𝑥10−5 6.98𝑥10−5
9. Adım: Global gerilmeler hesaplanır:
Üst (1nci) tabakanın üst yüzeyi için ( z = 𝑧0 = -4 )
6.1 denklemi uygulanırsa;
𝜎x 𝜀x 97487 39487 12867 7,46 5,27

𝜎y ഥ ]1
= [Q 𝜀y = 39487 97487 12867 −6,28 𝑥10−5 = −2,7 𝑀𝑃𝑎
𝜏xy 𝛾𝑥𝑦 12867 12867 40886 3,72 1,67
1/ü𝑠𝑡 1/ü𝑠𝑡
Sorulan diğer noktalar içinde hesaplar yapılmış ve alttaki tabloda tüm global gerilmeler gösterilmiştir.

-4.00 0.00 0.00 2.00 4.00
𝜎𝑥 (MPa) 5.27 4.21 6.29 5.26 4.23
𝜎𝑦 (MPa) −2.70 −2.14 −2.79 −2.58 −2.38
𝜏𝑥𝑦 (MPa) 1.67 2.25 1.55 1.79 2.02
𝒛𝟎 = 𝒉𝟎 = −𝟒
10. Adım: Lokal gerilmeler hesaplanır: 𝟏
𝒛𝟏 = 𝒉𝟏 = 𝟎
Üst (1nci) tabakanın üst yüzeyi için ( z = 𝑧0 = -4 ) 𝟐
𝒛𝟐 = 𝒉𝟐 = 𝟒
6.7 denklemi uygulanırsa; c:cos45o , s:sin45o
𝜎1 σx 𝑐2 𝑠2 2sc 5,27 2,96

𝜎2 = [𝑇]450 σy = 𝑠2 𝑐2 −2sc −2,7 = −0,39
𝜏12 1/ü𝑠𝑡
𝜏𝑥𝑦 −sc sc 𝑐2 − 𝑠2 1,67 3,99
1/ü𝑠𝑡
Sorulan diğer noktalar içinde hesaplar yapılmış ve alttaki tabloda tüm lokal gerilmeler gösterilmiştir.

-4.00 0.00 0.00 2.00 4.00
𝜎1 (MPa) 2.96 3.28 6.29 5.26 4.23
𝜎2 (MPa) −0.39 −1.22 −2.79 −2.58 −2.38
𝜏12 (MPa) −3.99 −3.17 1.55 1.79 2.02
Fark edileceği üzere 2.tabakada (0 fiber yönlenmeli tabaka)

meydana gelen global gerilmeler ile lokal gerilmeler eşittir.
11. Adım: Lokal gerinmeler (şekil değiştirmeler) hesaplanır: 𝒛𝟎 = 𝒉𝟎 = −𝟒

𝟏
𝒛𝟏 = 𝒉𝟏 = 𝟎
Üst (1nci) tabakanın üst yüzeyi için ( z = 𝑧0 = -4 ) 𝟐
𝒛𝟐 = 𝒉𝟐 = 𝟒
6.11 denklemi uygulanırsa;
c:cos45o , s:sin45o
𝜀1 𝜀x
𝜀2 𝜀y 𝑐2 𝑠2 2sc 7,46 2,45
𝛾12 = [𝑇]450 𝛾𝑥𝑦 = 𝑠2 𝑐2 −2sc −6,28 𝑥10 = −1,27 𝑥10−5
−5
−sc sc 𝑐2 − 𝑠2 3,72 −0,685

2 1/ü𝑠𝑡 2 1/ü𝑠𝑡
Hesaplamalar istenilen diğer noktalar için de yapıldığında ;

-4.00 0.00 0.00 2.00 4.00
𝜀1 2.45𝑥10−5 2.93𝑥10−5 5.72𝑥10−5 4.85𝑥10−5 3.98𝑥10−5
𝜀2 −1.27𝑥10−5 −2.42𝑥10−5 −5.22𝑥10−5 −4.69𝑥10−5 −4.69𝑥10−5
𝛾12 −1.37𝑥10−5 −1.09𝑥10−5 5.35𝑥10−5 6.16𝑥10−5 6.98𝑥10−5
a şıkkı için alternatif çözüm yolu:
İlk 8 adım aynen yapılarak, global gerinmeler elde edilir. Bundan sonra aşağıdaki adımlar takip edilir.
𝜀1 𝜀x
𝜀2 𝜀y
9.Adım-) Lokal şekil değiştirmeler dönüşüm bağıntılarından elde edilir : = [𝑇]𝜃
𝛾12 𝛾𝑥𝑦
2 𝑧 2 𝑧
𝜎1 𝜀1
10.Adım-) Sonrasında Hooke bağıntılarından lokal gerilmeleri elde edillir: 𝜎2 = [𝑄]𝑘 𝜀2
𝜏12 𝑧 𝛾12 𝑧
𝜎x 𝜎1
𝜎y = [𝑇]−1 𝜎2
İstenseydi lokal gerilmelerden global gerilmelere geçilebilirdi : 𝜃
𝜏xy 𝜏12 𝑧
𝑧
b) Nx kuvvetinin tabakalara hangi şiddette ve oranlarda dağıldığını ortalama olarak şu şekilde hesaplayabiliriz:
İkinci tabakanın ortasında meydana gelen global gerilmeyi 9.adımda

𝑁𝑥 1 𝜎𝑥 (2−𝑜𝑟𝑡𝑎) = 5,26 𝑀𝑃𝑎 olarak hesaplamıştık.
2. Tabakada birim uzunluğa düşen kuvvet : 𝑁𝑥 2 = 𝜎𝑥 (2−𝑜𝑟𝑡𝑎) 𝑥 tabaka kal𝚤nl𝚤ğ𝚤
𝑁𝑥 2 𝑁𝑥 2 = 5,26 𝑥 4 = 21.04 N/mm
1. Tabaka için 𝜎𝑥 1−𝑜𝑟𝑡 hesaplamadığımız için 𝑁𝑥 1 i farklı şekilde bulacağız:
x yönünde birim uzunluğa düşen kuvvet soruda 𝑁𝑥 = 40N/mm olarak verilmişti.
𝑁𝑥 = 𝑁𝑥 1 + 𝑁𝑥 2 olacağından;
1. Tabakanın birim uzunluğuna düşen kuvvet : 𝑁𝑥 1 = 𝑁𝑥 -𝑁𝑥 2 = 40 − 21,04 = 18,96 N/mm
1. Tabakanın Nx’i taşıma oranı: 2. Tabakanın Nx’i taşıma oranı:
𝑁𝑥 1 18.96 1 − 0,474 = 0,526 → %52,6

= = 0,474 → %47,4
𝑁𝑥 40
c) Üst tabakanın üst yüzeyindeki lokal gerilmeler a Soruda verilmiş olan mukavemet değerleri
şıkkının 10.adımında şu şekilde hesaplanmıştı:
XT XC YT YC S
(MPa) (MPa) (MPa) (MPa) (MPa)
𝜎1 = 2,96 𝑀𝑃𝑎 , 𝜎2 = −0,39 𝑀𝑃𝑎 , 𝜏12 = −3,99 𝑀𝑃𝑎
35 68 18 38 8
Hoffman kriterine göre;
Denk. 7.11 (Hasarsızlık Şartı)
Sayısal değerler yerine koyulursa:
2,962 −0,39 2 2,96𝑥 −0,39 35 − 68 18 − 38 (−3,99)2

+ − − 2,96 − −0,39 + = 0,282
35𝑥68 18𝑥38 35𝑥68 35𝑥68 18𝑥38 82
0,282 < 1 … hasar oluşmaz.
ÖRNEK 8.2: Yeni Üretilen 200mm x 200mm x 2mm boyutlarında bir kompozit tabaka için, deneysel ölçümlerle
bulunan malzeme özellikleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
E1 E2 12 G12 XT XC YT YC S
480 81 30 0,35 15 101 180 25 50 12
00 Bu tabakadan 3 tanesi üst üste sırasıyla 48o/0o/ 48o fiber yönlendirme

dizilişleriyle yapıştırılarak tabakalı bir yapı oluşturulmuştur.
480 Tabakaya gelen dış kuvvetler: Fx =30kN, Fy=-23kN, Dış momentller 𝑀𝑥𝑇 = 𝑀𝑦𝑇 = 0
Buna göre üst tabakanın alt yüzeyinde bir noktada hasar oluşup oluşmayacağını,
Fy
200mm a-) Maksimum Gerilme Kriterine göre,
x b-) Maksimum Gerinme (Şekil Değiştirme) Kriterine göre,
6mm
Fx
d-) Tabakaya Fx =30kN, Fy=-23kN kuvvetlerine ilaveten,
Fx
𝑀𝑥𝑇 = 8𝑘𝑁𝑚𝑚 , 𝑀𝑦𝑇 = 12𝑘𝑁𝑚𝑚 eğilme momentleri de uygulanırsa, alt
tabakanın alt yüzeyinde hasar oluşup oluşmayacağını Tsai-Wu kriterine göre
Fy tespit ediniz.
y
Çözüm:
Aşağıdaki adımlar takip ederek lokal gerilmeler ve lokal gerinmeleri elde edeceğiz. Daha sonra hasar kontrolü yapacağız.
1. Adım: İç kuvvetler ve iç Momentler Hesaplanır.
Hesaplamalar birim kenar uzunluklarına sahip bir Q elemanında yapılabilmektedir.
Bu sebeple öncelikle toplam iç kuvvetler ve sonra birim uzunluğa düşen iç kuvvetler ayırma prensibi ve statik dengeden hesaplanır.
K1 düzleminden kesim yapıp sağ tarafının x

yönünde dengesini inceliyoruz:
t=8mm
Q
Fy
Fiç-x=Fx=30kN
x
Q
x yönünde toplam iç kuvvet
1mm Fx=30kN
Fx 200 mm
Q
𝑭𝒊ç−𝒙
Fy 𝑵𝒙 =
𝟐𝟎𝟎
y Birim uzunluğa düşen x
yönündeki normal iç kuvvet (𝑵𝒙 ):
𝟑𝟎𝒙𝟏𝟎𝟑
𝑵𝒙 = = 𝟏𝟓𝟎𝑵/𝒎𝒎
𝟐𝟎𝟎
Benzer Şekilde y yönü için;

K2 düzleminden kesiminin arka Birim uzunluğa düşen y yönündeki
tarafının y yönünde dengesi normal iç kuvvet:
Fy
x Fy
Q Q
Fx 200mm
1mm
Q 1mm
200 mm
Fx 1mm
𝑭𝒊ç−𝒚
𝑵𝒚 =
𝟐𝟎𝟎
Fiç-y=Fy=-23kN
y Fy −𝟐𝟑𝒙𝟏𝟎𝟑
K2 𝑵𝒚 = = −𝟏𝟏𝟓𝑵/𝒎𝒎
y yönünde toplam iç kuvvet 𝟐𝟎𝟎
𝑵𝒚
• Dış kuvvetler (𝑭𝒙 , 𝑭𝒚 ) tabakalı yapıya homojen dağıldığı
Q için, tüm noktalarda aynı 𝑵𝒙 , 𝑵𝒚 değeri ortaya çıkacaktır.
Q birim elemanındaki 1mm 𝑵𝒙 = 𝟏𝟓𝟎𝑵/𝒎𝒎 Dolayısıyla Q elemanın yeri fark etmeyecektir.
iç kuvvetler: 𝑵𝒙
𝑵𝒚 = −𝟏𝟏𝟓𝑵/𝒎𝒎 • Farklı katı sistemler ve farklı sınır şartları için öncelikle

statik hesaplardan, en kritik Q noktasındaki iç kuvvetler
hesaplanmalıdır.
𝒉𝟎 = −𝟑
8.5 maddesinde açıklandığı gibi
𝒉𝟏 = −𝟏
2. Adım: Tabakalı yapı kodlanır.
𝒉𝟐 = 𝟏
𝒉𝟑 = 𝟑
3. Adım: Yapı Özel Durumlara Giriyor mu?

Bu yapı, 8.7 maddesinde açıklanan özel durumlardan herhangi birisine giriyor mu?
Yapı simetrik ise 1.Özel Duruma girer. Yukarıdaki şekle göre,

1. Özel Durum’a giriyor mu? • Yapımızda tek malzeme kullanıldığı için malzeme açısından orta düzleme göre simetriktir.
• Geometrik olarak da orta düzleme göre simetriktir.
Evet • Yapıya etkiyen kuvvetler homojen yayıldığı için orta düzleme göre simetriktir.
• Fiber dizilişi bakımında malzememiz yine orta düzleme göre simetriktir.
O halde bu yapı simetrik bir yapıdır. 1.Özel Durum sağlanmaktadır ve [B] = 0 dır.
Yapı simetrik ve iç momentler sıfır ise 2.Özel Duruma girer

2. Özel Durum’a giriyor mu? Yapının simetrik olduğu yukarıda açıklanmıştır. d şıkkı hariç iç momentler de sıfır (Mx=My=Mxy=0)
d şıkkı hariç Evet olduğundan 2. özel durum sağlanır. Bu durumda orta düzlemin eğrilikleri de sıfır ( 𝜅𝑥 = 𝜅𝑦 = 𝜅𝑥𝑦 = 0 )
olacaktır. [D] matrisi sıfır olmamasına rağmen işlemlere girmeyecektir ve dolayısıyla ilk 5 şık için
[D] matrisini hesaplamaya gerek yoktur.
3 .Özel Durum’a giriyor mu?

d şıkkını çözerken açıklanacaktır.
d şıkkı için hayır
4. Adım: Herbir tabakanın [Q] matrisleri hesaplanır:

E1 E2 G12
𝑄11 𝑄12 0 𝝂12
𝜈12 0.35 (GPa) (GPa) (GPa)
𝑄 = 𝑄12 𝑄22 0 , 𝜈21 = 𝐸2 . = 30. = 0,129
𝐸1 81 81 30 0,35 15
0 0 𝑄66
Denk. 2.7’den:
Her 3 tabakanın malzemeleri aynı olduğundan [Q] matrisleri

𝐸1 81𝑥103
𝑄11 = = = 84850 MPa ,
1 −𝜐21 .𝜐12 1−0.129𝑥0.35 eşittir: [Q] matrisi fiber yönlendirme açısına bağlı değildir.
𝜐12 . 𝐸2 0.35𝑥(30𝑥103 )
𝑄12 = = = 10999 𝑀𝑃𝑎 ,
1 −𝜐21 .𝜐12 1−0.129𝑥0.35
84850 10999 0
[𝑄]1 = [𝑄]2 = [𝑄]3 = 10999 31426 0 𝑀𝑃𝑎
𝐸 30𝑥103 0 0 15000
𝑄22 =1 −𝜐 2 .𝜐 = = 31426𝑀𝑃𝑎 ,
21 12 1−0.129𝑥0.35
𝑄66 = 𝐺12 = 15000 MPa
ഥ 11
Q ഥ 12
Q ഥ 16
Q
5. Adım: Herbir tabakanın 𝑸
ഥ indirgenmiş matrisleri hesaplanır: ഥ = Q
Q ഥ 12 ഥ 22
Q ഥ 26
Q
ഥ 16
Q ഥ 26
Q ഥ 66
Q
4ncü adımda 𝑄11 = 84850 MPa, 𝑄12 = 10999 𝑀𝑃𝑎, 𝑄22 = 31426 𝑀𝑃𝑎, 𝑄66 = 15000 M𝑃𝑎 olarak bulunmuştu.
s = 𝑠𝑖𝑛(𝜃) ; c= 𝑐𝑜𝑠(𝜃) olmak üzere
6.14 denklemlerinden;
1. ve 3.Tabakalar için:  =48o
ഥ 11 = Q11 𝑐 4 + Q 22 𝑠 4 + 2(Q12 +2 Q 66 ) 𝑠 2 𝑐 2
Q
46870 19475 12392
ഥ 12 = (Q11 + Q 22 - 4Q 66 )𝑠 2 𝑐 2 + Q12 (𝑠 4 + 𝑐 4 )
Q 𝑄ത 1 = 𝑄ത 3 = 19475 52454 14174 𝑀𝑃𝑎
12392 14174 23476
ഥ 22 = Q11 𝑠 4 + Q 22 𝑐 4 + 2(Q12 +2 Q 66 ) 𝑠 2 𝑐 2
Q
ഥ 16 = (Q11 - Q12 - 2Q 66 )𝑠 𝑐 3 – (Q 22 - Q12 - 2Q 66 )𝑠 3 𝑐 2.Tabaka için:  =0o olduğundan

Q
84850 10999 0
ഥ 26 = (Q11 - Q12 - 2Q 66 ) 𝑐𝑠 3 – (Q 22 - Q12 - 2Q 66 )𝑐 3 𝑠
Q 𝑄ത = 𝑄 = 10999 31426 0 𝑀𝑃𝑎
2 2
0 0 15000
ഥ 66 = (Q11 + Q12 - 2Q12 - 2Q 66 ) 𝑠 2 𝑐 2 + Q 66 (𝑠 4 + 𝑐 4 )
Q
6. Adım: Tüm yapıya ait olan A], [B] ve [D] matrislerinden gerekli olanlar hesaplanır.
𝒉𝟎 = −𝟑
3.Adımda açıklanan sebeplerle: [B]=0 dır. [D] matrisi sıfır
𝒉𝟏 = −𝟏
değildir ancak işlemlere girmeyeceğinden hesaplamaya
gerek yoktur. O halde sadece [A] matrisini hesaplamak 𝒉𝟐 = 𝟏
yeterlidir. (d şıkkında ise ayrı bir açıklama yapılacaktır. )
𝒉𝟑 = 𝟑
3
𝐴 = ෍ [𝑄] 𝐴 = 𝑄ത 1 (ℎ1 − ℎ0 ) + 𝑄ത 2 (ℎ2 − ℎ1 ) + 𝑄ത 3 (ℎ3 − ℎ2 )
𝑘=1
46870 19475 12392 84850 10999 0 46870 19475 12392

𝐴 = 19475 52454 14174 𝑥 −1 − −3 + 10999 31426 0 𝑥 1 − −1 + 19475 52454 14174 𝑥 3 − 1
12392 14174 23476 0 0 15000 12392 14174 23476
357179 99897 49568

𝐴 = 99897 272668 56694 olarak bulunur.
49568 56694 123903
7. Adım: Orta düzlemin gerinmeleri ve eğrilikleri hesaplanır:

3. Adımda anlatıldığı gibi yapı 2.özel duruma girer ve orta düzlemin eğrilikleri sıfır olur: 𝜅𝑥 = 𝜅𝑦 = 𝜅𝑥𝑦 = 0
Denk. 8.32’den
−1 𝑁x −1
𝜀x0 𝐴11 𝐴12 𝐴16 𝐵11 𝐵12 𝐵16 357179 99897 49568 0 0 0 150
𝐴12 𝐴22 𝐴26 𝐵12 𝐵22 𝐵26 𝑁y 99897 272668 56694 0 0 0
𝜀y0 −115
𝐴 𝐴26 𝐴33 𝐵16 𝐵26 𝐵66 𝑁xy 49568 56694 123903 0 0 0 0
𝛾𝑥𝑦0 = 16 =
𝜅x 𝐵11 𝐵12 𝐵16 𝐷11 𝐷12 𝐷16 𝑀x 0 0 0 𝐷11 𝐷12 𝐷16 0
𝜅𝑦
𝐵12 𝐵22 𝐵26 𝐷12 𝐷22 𝐷26 𝑀y 0 0 0 𝐷12 𝐷22 𝐷26 0
𝜅𝑥𝑦
𝐵16 𝐵26 𝐵66 𝐷16 𝐷26 𝐷66 𝑀xy 0 0 0 𝐷16 𝐷26 𝐷66 0
Veya [B] = 0 ve [D] işleme girmeyeceğinden orta düzlemin şekil değiştirmeleri aşağıdaki gibi 3x3 lük matris çarpımına indirgenebilir:
𝜀x0 𝑁x −1
357179 99897 49568 150 3,193 −0,999 −0,820 150
𝜀y0 = 𝐴 −1 𝑁y −6
. = 99897 272668 56694 . −115 = −0,999 4,366 1,598 . 10 . −115
𝛾𝑥𝑦0 𝑁xy 49568 56694 123903 0 −0,820 −1,598 9,130 0
−1 (Matlab, excel vb. bir program

𝐴 yardımıyla da bulunabilir)
𝜀x0 5,939
𝜀
→ y0 = −6,520 10−4
𝛾𝑥𝑦0 0,607
𝒛𝟎 = 𝒉𝟎 = −𝟑
8. Adım: Global gerinmeler (şekil değiştirmeler) hesaplanır:
𝒛𝟏 = 𝒉𝟏 = −𝟏
Denk. 8.13’den
𝒛𝟐 = 𝒉𝟐 = 𝟏
𝒛𝟑 = 𝒉𝟑 = 𝟑
𝜀x 𝜀x0 𝜅x
𝜀𝑦 = 𝜀y0 + z 𝜅𝑦
𝜀x 𝜀x0 5,939
→ 𝜀𝑦 = 𝜀y0 = −6,520 𝑥10−4
𝜅x 𝛾𝑥𝑦 𝛾𝑥𝑦0 0,607
0
𝜅𝑦 = 0
𝜅𝑥𝑦 z’den bağımsız olduğundan, tüm noktaların global gerinmeleri
0 aynıdır ve orta düzlemin gerinmelerine eşittir.
9. Adım: Lokal Şekil Değiştirmeler (Gerinmeler) hesaplanır:

Soruda istenen, üst tabakanın alt yüzeyindeki lokal gerilmeler:
c:cos48o , s:sin48o
𝜀1 𝜀x 5,939
𝑐2 𝑠2 2sc 𝜀1 −6,395
𝜀2 𝜀y −6,520
𝛾12 = [𝑇]𝜃=480 𝛾𝑥𝑦 = 𝑠2 𝑐2 −2sc 0,607
𝑥10−6 → 𝜀2 = 0,586 𝑥10−5
−sc sc 𝑐2 − 𝑠2 𝛾12 𝑧=−1 −124,54
2 𝑧=−1 2 𝑧=−1 2
217
30.01.2023 Kompozit Malzeme Mekaniği – Ders Notları / Prof. Dr. Mehmet Zor
10. Adım: Lokal gerilmeler hesaplanır:

Denk. 6.1’i üst tabakanın alt yüzeyi için uygularsak;
𝜎1 𝜀1 84850 10999 0 −6,395

𝜎2 𝜀2 Alternatif çözüm yolu olarak,
= [𝑄]1 = 10999 31426 0 0,586 𝑥10−5
𝜏12 𝑧=−1 𝛾12 𝑧=−1 0 0 15000 −124,54 İlk 8 adımı aynen yaptıktan sonra,
9.Adımda global gerilmeleri, buradan,
10.Adımda, lokal gerilmeleri, buradan
11.Adımda, lokal gerinmeleri bulabilirdik.
𝜎1 −5,36
→ 𝜎2 = −0,52 𝑀𝑃𝑎
𝜏12 𝑧=−1 −18,68
Lokal gerilmeleri ve lokal şekil değiştirmeleri elde ettiğimiz için hasar kontrolüne geçebiliriz.
Soruda hesaplanan değerler a-) Maksimum Gerilme Kriterine göre,
𝜎1 −5,36 Üst tabakanın alt yüzeyi (z=-1) için kontrol:

Hasarsızlık Şartları:
𝜎2 = −0,52 𝑀𝑃𝑎
𝜏12 𝑧=−1 −18,68 −(𝛔𝐜𝟏 )𝐮𝐥𝐭 < 𝛔𝟏 < (𝛔𝐓𝟏 )𝐮𝐥𝐭 −𝟏𝟖𝟎 < −𝟓, 𝟑𝟔 < 𝟏𝟎𝟏
−(𝛔𝐜𝟐 )𝐮𝐥𝐭 < 𝛔𝟐 < (𝛔𝐓𝟐 )𝐮𝐥𝐭 −𝟓𝟎 < −𝟎, 𝟓𝟐 < 𝟐𝟓
Verilen Değerler
XT XC YT YC S −(𝛕𝟏𝟐 )𝐮𝐥𝐭 < 𝛕𝟏𝟐 < (𝛕𝟏𝟐 )𝐮𝐥𝐭 −𝟏𝟐 < 𝟏𝟖, 𝟔𝟖 < 𝟏𝟐 X
=(𝛔𝐓𝟏 )𝐮𝐥𝐭 𝑪 𝐓 𝑪
=(𝛔𝟏 )𝐮𝐥𝐭 =(𝛔𝟐 )𝐮𝐥𝐭 = (𝛔𝟐 )𝐮𝐥𝐭 =(𝛕𝟏𝟐 )𝐮𝐥𝐭
(MPa) (MPa) (MPa) (MPa) (MPa)

Not: Kayma gerilmesi (𝛕𝟏𝟐 ) negatif çıkmış olsa bile denklemlerde + alınır.
101 180 25 50 12 Çünkü malzemenin kesme dayanımında yönün önemi yoktur.
Tüm eşitsizlikler sağlanamadığı için bu kritere göre

Üst tabakanın altyüzeyinde
Hasar Oluşur.
30.01.2023 Kompozit Malzeme Mekaniği Ders Notları / Prof.Dr.Mehmet Zor 219

Soruda Hesaplanan değerler b-) Maksimum Gerinme Kriterine göre,
𝜀1 −6,395
Hasarsızlık Şartları: Üst tabakanın alt yüzeyi (z=-1) için kontrol:
𝜀2 = 0,586 𝑥10−5
𝛾12 𝑧=−1 −124,54
−(𝛆𝐜𝟏 )𝐮𝐥𝐭 < 𝛆𝟏 < (𝛆𝐓𝟏 )𝐮𝐥𝐭 −222𝑥10−5 < −6,395𝑥10−5 < −6,395𝑥10−5
Ayrıca, şekil değiştirmeler için mukavemet sınırları:

−(𝛆𝐜𝟐 )𝐮𝐥𝐭 < 𝛆𝟐 < (𝛆𝐓𝟐 )𝐮𝐥𝐭 −167𝑥10−5 < 0,586𝑥10−5 < 83,3𝑥10−5
𝜀1𝑇 𝑢𝑙𝑡 = = = 125𝑥10−5
𝐸1 81000
−(𝛄𝟏𝟐 )𝐮𝐥𝐭 < 𝛄𝟏𝟐 < (𝛄𝟏𝟐 )𝐮𝐥𝐭 −80𝑥10−5 < 124,54𝑥10−5 < 80𝑥10−5 X
𝜀1𝐶 𝑢𝑙𝑡 = = = 222𝑥10−5
𝐸1 81000
𝜎2𝑇 𝑢𝑙𝑡 25 Not: Kayma gerilmesi (𝛕𝟏𝟐 ) negatif çıkmış olsa bile denklemlerde + alınır. Çünkü
𝜀2𝑇 𝑢𝑙𝑡 = = = 83,3𝑥10−5
𝐸2 30000 malzemenin kesme dayanımında yönün önemi yoktur.
𝜎2𝐶 50
𝜀2𝐶 𝑢𝑙𝑡 = 𝑢𝑙𝑡
= = 167𝑥10−5 Tüm eşitsizlikler sağlanamadığı için bu kritere göre
𝐸2 30000
𝜏12 𝑢𝑙𝑡 12 Hasar Oluşur.
𝛾12 𝑢𝑙𝑡 = = = 80𝑥10−5
𝐺12 15000


Soruda Hesaplanan değerler
Hasarsızlık Şartı:
2 2 2 𝜎1 −5,36
𝜎1 𝜎1 𝜎2 𝜎2 𝜏12 𝜎2 = −0,52 𝑀𝑃𝑎
− + + <1
𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡 𝜎1𝑇 2𝑢𝑙𝑡 𝜎2𝑇 𝑢𝑙𝑡 𝜏12 𝑢𝑙𝑡 𝜏12 𝑧=−1 −18,68
Üst tabakanın alt yüzeyi (z=-1) için kontrol:
−5,36 2 (−5,36)𝑥(−0,52) −0,52 2 −18,68 2

− + + = 2,426
101 1012 25 12

2,426 > 1 Hasar Oluşur.
30.01.2023 221
8. Tabakalı Kompozitlerde Gerilme-Şekil Değiştirme Hesapları Fy
𝑀𝑦𝑇
d-) Tabakaya Fx =30kN, Fy=-23kN kuvvetlerine ilaveten, x
Q 𝑀𝑥𝑇
𝑀𝑥𝑇
𝑀𝑥𝑇 = 8𝑘𝑁𝑚𝑚 , 𝑀𝑦𝑇 = 12𝑘𝑁𝑚𝑚 eğilme momentleri de uygulanırsa,
1mm Fx
orta tabakanın ortasında hasar oluşup oluşmayacağını Modifiye 𝑀𝑦𝑇
Fx
edilmiş Tsai-Hill kriterine göre tespit edeceğiz
Öncelikle Q elemanında orta tabakanın ortasındaki lokal gerilmeler tespit edilmelidir.

y Fy
d Şıkkı Özel durumlardan hangilerine giriyor?
𝑵𝒚 𝑀𝑦𝑇
• Yapı simetrik olduğundan dolayı da 1.özel durumda sağlanmaktadır ve [B]=0 dır. 𝑴𝒚 =
𝟐𝟎𝟎
𝑀𝑥𝑇
𝑴𝒙
• Q elemanında iç momentler olmasına rağmen sadece orta düzlemdeki (z=0) 𝑴𝒙 =
𝟐𝟎𝟎
Q
gerilmeler hesaplanacağından, 3.özel hale de girer ve [D] matrisini hesaplamaya 𝑵𝒙 = 𝟏𝟓𝟎𝑵/𝒎𝒎
𝑵𝒙 𝑴𝒚
yine gerek kalmaz. (Bknz 8.7 maddesi)
𝑵𝒚 = −𝟏𝟏𝟓𝑵/𝒎𝒎
• Sadece orta düzlem için iç momentler de işleme girmeyeceğinden momentlerin
şiddetlerinin önemi de yoktur. (Denk.8.32 yi inceleyerek bu durumu görebiliriz.)
Bu durumda daha önce yapılan ilk 8 adım aynen bu d şıkkı için de geçerlidir.
Diğer adımlar..>>

9. Adım Alternatifi: Lokal Şekil Değiştirmeler (Gerinmeler) hesaplanır:
orta tabakanın ortasında lokal gerinmeler: orta tabakanın ortasında lokal gerilmeler:
c:cos0o , s:sin0o
𝜀1 𝜀x 5,939 5,939 5,939
𝑐2 𝑠2 2sc 1 0 0 𝜀1
𝜀2 𝜀y −6,520 −6,520
𝛾12 = [𝑇]𝜃=00 𝛾𝑥𝑦 = 𝑠2 𝑐2 −2sc 𝑥10−4 = 0 1 0 𝑥10−4 → 𝜀2 = −6,520 𝑥10−4
0,607 0,607 𝛾12 0,607
−sc sc 𝑐2 − 𝑠2 0 0 1 𝑧=0
2 𝑧=0 2 𝑧=0 2 2 2
10. Adım Alternatifi: Lokal gerilmeler hesaplanır:
orta tabakanın ortasında lokal gerilmeler:
𝜎1 𝜀1 84850 10999 0 5,939 𝜎1 43,22

𝜎2 = [𝑄]2 𝜀2 = 10999 31426 0 −6,520 𝑥10−4 → 𝜎2 = −13,96 𝑀𝑃𝑎
𝜏12 𝛾12 0 0 15000 0,607 𝜏12 𝑧=0 0,91
𝑧=0 𝑧=0

Modifiye Edilmiş Tsai-Hill Kriterine göre (orta tabakanın ortasında hasar kontrolü):
Hesaplanmış Değerler
Hasarsızlık şartı:
2 𝜎1 43,22
𝜎1 𝜎1 𝜎2 𝜎2 2 𝜏12 2
𝜎2 = −13,96 𝑀𝑃𝑎
− + + <1 𝜏12 0,91
𝑋1 𝑋2 𝑋2 𝑌 𝑆 𝑧=0
𝜎1 > 0 𝑜𝑙𝑑𝑢ğ𝑢𝑛𝑑𝑎𝑛 𝑋1 = 𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡 = 101𝑀𝑃𝑎
𝜎2 < 0 𝑜𝑙𝑑𝑢ğ𝑢𝑛𝑑𝑎𝑛 𝑋2 = 𝜎1𝐶 𝑢𝑙𝑡

= 180𝑀𝑃𝑎 , 𝑌 = 𝜎2𝐶 𝑢𝑙𝑡
= 50𝑀𝑃𝑎
𝑆 = 𝜏12 𝑢𝑙𝑡 = 12𝑀𝑃𝑎
2 2 2
43,22 43,22 −13,96 −13,96 0,91
− + + = 0,285
101 180 180 50 12
Orta Tabakanın orta yüzeyinde (orta düzlemde)

0,285 < 1
Hasar oluşmaz.

Örnek 8.3: Tabloda özellikleri verilmiş olan sürekli fiber takviyeli kompozit
tabakadan 3 tanesi L şeklinde bükülerek ve 450 / 00 / 450 fiber dizilişiyle üst
üste yapıştırılarak tabakalı kompozit bir dirsek elde edilmiştir. Bu dirseğin üst
h
450
ucu sabit bir duvara bağlanmış, üst yüzeyden h/2 kadar aşağıdan yatay
h/2
tt t F=320kN luk bir çeki kuvveti ve alt serbest yüzeyine ise T=0,96kNm lik bir
F
T burulma momenti uygulanmıştır. Tabakaların her birisi t = 2cm kalınlıkta,
h=8cm genişliğindedir. Buna göre bu tabakalı yapıda bu yükleme şartlarında
orta tabakanın alt ve üst yüzeylerinde hasar oluşup oluşmayacağını Tsai-Hill
kriterine göre kontrol ediniz.
E1 E2 G12 XT= 𝝈𝑻𝟏 XC= 𝝈𝑪𝟏 YT= 𝝈𝑻𝟐 YC= 𝝈𝑪𝟐 S= 𝝉𝟏𝟐
𝝂12 𝒖𝒍𝒕 𝒖𝒍𝒕 𝒖𝒍𝒕 𝒖𝒍𝒕 𝒖𝒍𝒕
(GPa) (GPa) (GPa)
81 30 0,35 15 96 MPa 200 MPa 48 MPa 110MPa 36 MPa
Tsai-Hill’e göre: Orta Tabakanın alt yüzeyinde, Orta Tabakanın üst yüzeyinde:
Cevaplar: 1.46 > 1 1=1
Hasar oluşur. Hasar oluşur.
30.01.2023 225
ÖRNEK 8.4: Tek yön ve sürekli fiber takviyeli 1 ve 3 nolu iki levha arasına, 2nolu
A
çift yön örgü (woven-fabric) bir malzemenin yerleştirilmesi ile bir
q=240N/m BCDE kirişi imal edilecektir. Kiriş şekildeki gibi bir AB çubuğuna
B C D E t1
bağlanacak, H elemanından desteklenecek ve orta bölgesinden
1
t2 2
t3 3 düzgün yayılı yüke maruz kalacaktır. Malzeme özellikleri aşağıdaki
H b
tabloda verilmiş olup, 1 nolu levha 600, 3 nolu levha 450 fiber
2m 2m 2m
yönlendirme açısına ve her ikisi de t1=t3=10mm kalınlığa; 2 nolu
malzeme ise t2= 12mm kalınlığa ve 0/90 fiber çift yönlendirmesine
600
sahip olacaktır. Bu şartlar altında yapıda hasar oluşmaması için b
450 genişliğinin minimum değerini Tsa-Hill kriterine göre belirleyiniz.
E1 E2 G12 XT =(𝜎1𝑇 )𝑢𝑙𝑡 XC =(𝜎1𝐶 )𝑢𝑙𝑡 YT =(𝜎2𝑇 )𝑢𝑙𝑡 YC = (𝜎2𝐶 )𝑢𝑙𝑡 S=(𝜏12 )𝑢𝑙𝑡 t
𝝂12 
Tabaka (GPa) (GPa) (GPa) (MPa) (MPa) (MPa) (MPa) (MPa) (mm)
1. ve 3.Tabaka 84 30 0,35 12 90 180 30 60 22 10 60o, 45o
2. Tabaka 40 40 0,32 26,4 40 80 40 80 22 12 00 / 900
Cevap: → 𝑏 > 91,37𝑚𝑚

227
TERMAL
9. YÜKLEMELER
(Termal Gerilme-Şekil Değiştirme Hesapları)
(Bu konu tek tabaka için 2a videosunun son kısmında anlatılmıştır. Ayrıca tek tabaka için bir örnek 3 nolu video da çözülmüştür.)
Kompozit Malzeme Mekaniği – Ders Notları / Prof. Dr. Mehmet Zor 30.01.2023
9. Termal Yüklemeler
9.1 Bu bölümde Amacımız: Kompozit bir tabakada sıcaklık değişimleri nedeniyle oluşan
şekil değiştirmeleri ve gerilmeleri hesaplayabilmektir.
• Termal genleşme katsayıları bilinen malzeme

özellikleri cinsinden formülize edilecektir.
• Çözülen örneklerin içinde ayrıca probleme özel

formüller de çıkarılmıştır.
9.2 Serbest Durumda Termal Şekil Değiştirmeler
Fiber takviyeli ortotropik kompozit levha, serbest halde iken ΔT kadar sıcaklığı arttırılırsa levhanın boyutlarında değişmeler
meydana gelir. Bu boyut değişimlerine termal (ısıl) şekil değiştirmeler denir. Bunları aşağıdaki gibi hesaplarız:
, 2
Toplam uzamalar: Birim uzamalar:
∆𝐿2 ∆𝐿1
2 ∆𝐿1 = 𝛼1 . Δ𝑇. 𝐿1 𝜀1 = → 𝜀1 = 𝛼1 . Δ𝑇 (9.1)
𝐿1
𝐿2 , 1 ∆𝐿2 = 𝛼2 . Δ𝑇. 𝐿2
∆𝐿1
→ 𝜀2 = 𝛼2 . Δ𝑇 (9.2)
𝜀2 =
𝐿1
∆𝐿2
2 DT sonucu lokal kayma şekil değişimi oluşmaz. → 𝛾12 = 0
∆𝐿1 𝐿1 ∆𝐿1
Denk. 3.3 den, fiber ve matristeki 1 yönündeki gerinmelerin de
2 2 𝜀1 = 𝜀𝑓1 = 𝜀𝑚1
kompozitin gerinmesi ile aynı olduğunu hatırlayalım (Püf noktası 1):
 : ısıl genleşme katsayısı: Birim sıcaklık değişiminde birim hacimdeki değişim olarak tanımlanan malzeme özelliğidir.
İngilizcesi : Coeffission of Thermal Expansion ( CTE ).
• İzotropik malzemeler için 1 tane  vardır.
• Ortotropik bir tabaka için 1 yönünde (1) ve 2 yönünde (2) ısıl genleşme katsayıları vardır.
9.3 Serbest Durumda Termal Gerilmeler
Şimdi herhangi bir kısmından sınırlandırılmamış, tek yönlü

(unidirectional) takviye edilmiş ortotropik bir kompozit tabakanın
sıcaklığnın ı ΔT kadar arttırıldığın düşünüyoruz.
9.3.1 Yapıyı ortotropik tek bir malzeme olarak incelersek: Her

yönde serbest olarak şekil değiştirme oluşur. Tabaka
Temsili hacim elemanı
sınırlandırılmadığı için, malzeme içinde tüm eksenlerde ortaya çıkacak
toplam iç kuvvetler ve dolayısıyla gerilmeler sıfır olacaktır.
𝑃1 = 𝑃2 = 0 ,
𝑃1 = 𝜎1 . 𝐴1 = 0 ⟹ 𝜎1 = 0 ,
𝑃2 = 𝜎2 . 𝐴2 = 0 ⟹ 𝜎2 = 0
9.3.2 Yapıyı 2 farklı izotropik malzemenin (matris ve fiberin) birleştirilmesiyle oluşturulmuş gibi incelersek:
Yapı hiçbir yerden sınırlandırılmamış olmasına rağmen Matris ve fiberin

herbirisinde 1 yönünde gerilmeler oluştuğunu görürüz. Çünkü iki malzeme
birbirlerine yapışık ve genleşme katsayıları farklıdır. Aynı DT sıcaklık farkında, farklı
oranlarda genleşmek isterler. Matris fazla uzamak ister, fiberi çeker (Pf1 kuvveti
oluşur); fiber daha az uzamak ister, matrisin uzamasına engeller (Pm1 kuvveti
oluşur). 2 yönünde ise fiber ve matris birbirine engel olmaz. Matrisin genleşmesiyle
birlikte, fiberi 2 yönünde ötelenir gibi düşünebiliriz. Matris ve fiberdeki iç kuvvetler
ve dolayısıyla gerilmeler 2 yönünde sıfır çıkar.
➢ 1 yönündeki statik dengeden,

𝑃𝑓1 𝑃𝑚1
𝑃1 = 0 = 𝑃𝑓1 + 𝑃𝑚1 → 𝑃𝑓1 =- 𝑃𝑚1 → 𝜎𝑓1 = , 𝜎𝑚1 =
𝐴𝑓1 𝐴𝑚1
➢ 2 yönündeki statik dengeden, 𝑃2 = 𝑃𝑓2 = 𝑃𝑚2 = 0 → 𝜎2 = 𝜎𝑓2 = 𝜎𝑚2 = 0 olur.

(Bu bilgi 2 hesabında kullanılacaktır)
9.4.1 Sıcaklık Etkisinin Dahil olduğu Hooke Bağıntıları

Bir kompozit tabakada, düzlem gerilme durumunda, 1 ve 2 yönlerinde çeki kuvvetlerinin yanısıra, tabakanın sıcaklığı da
DT kadar arttırılırsa oluşan gerinme (şekil değiştirme) değerlerini süperpozisyon yöntemi ile Hooke bağıntılarından
aşağıdaki gibi hesaplarız:
P2 P2
DT DT
P1 P1 P1
P1
P2 P2
𝜎1 𝑣21
𝜀1 = + − 𝜎 + 𝛼1 ∆𝑇
𝐸1
𝐸2 2
𝜀2 𝑣12 𝜎2
= − 𝜎 + + 𝛼2 ∆𝑇
𝐸1 1 𝐸2
𝛾12 = 0 + 0 + 0

Matris formatında yazarsak:

Düzlem gerilme durumu için sıcaklığın dahil olduğu Hooke bağıntısı:
𝜀1 𝜎1 𝛼1
Lokal gerinmeler: 𝜀2 = 𝑆 𝜎2 + 𝛼2 ∆T (9.3.a)
𝛾12 𝜏12 𝛼12 = 0
𝜎1 𝜀1 − 𝛼1 ∆T
Lokal gerilmeler: 𝜎2 = 𝑄 𝜀2 − 𝛼2 ∆T (9.3.b)
𝜏12 𝛾12
Ortotropik veya daha özeli olan 𝛼𝑥

𝜀x 𝜎x
enine (transversly) izotropik
𝜀y = 𝑆ҧ 𝜎y + 𝛼y ∆T (9.4.a)
malzemeler için; lokal Global gerinmeler: 𝛾xy 𝜏xy 𝛼xy
eksenlerde 12 = 0 ’dır.
Yani sıcaklık değişiminin kayma
şekil değişimine ve kayma 𝜎x 𝜀x − 𝛼x ∆T
gerimesine etkisi yoktur. 𝜎y = (9.4.b)
Global gerilmeler: 𝑄ത 𝜀x − 𝛼x ∆T
𝜏xy 𝛾xy − 𝛼xy ∆T

9.4.2 Global Isıl genleşme katsayıları (x, y, xy) :
𝜀x 𝛼𝑥
Sadece sıcaklık farkı DT sebebiyle oluşan global 𝜀y
gerinmeleri şu şekilde yazabiliriz: = 𝛼y ∆T (9.5a)
𝛾xy 𝛼𝑥𝑦
Dönüşüm bağıntısı Lokal ve global ısıl genleşme katsayıları arasında da geçerlidir. Şöyle ki:
𝜀x 𝜀1 𝛼𝑥 𝛼𝑥
𝛼1 𝛼y 𝛼1
𝜀y 𝜀2 𝛼y −1
Denk. 6.12 den [𝑇]−1 −1
𝛼xy = [𝑇] 𝛼2 (9.5b)
𝛾𝑥𝑦 = 𝛾12 𝛼xy ∆T = [𝑇] 𝛼2 ∆T
0 0
2 2 2 2
Denk. 9.3.a dan
(Sadece DT varken)
sin(𝜃) = s , cos(𝜃)= c
Denk. 6.9 dan Dönüşüm 𝑐2 𝑠2 −2sc

matrisini hatırlayın: [𝑇]−1 = 𝑠 2 𝑐 2 2sc
sc −sc 𝑐 2 − 𝑠 2
Öncelikle 1 ve 2 değerlerini bilinen malzeme özellikleri ve fiber oranı cinsinden formülüze edeceğiz.
9.5 1’ in Teorik Hesabı
Hiçbir yüzeyinden sınırlandırılmamış (Serbest) kompozit bir tabakanın sıcaklığının DT kadar
değiştirildiğini düşünüyoruz 2.17 Denklemindeki Hooke bağıntılarını fiber ve matris için uygularsak:
Matrisin fiberleri çekmesinden
kaynaklan gerilme
Fiberlerde 1 yönünde oluşan 𝜎𝑓1
birim şekil değiştirme (gerinme): 𝜀𝑓1 = + 𝛼𝑓 . Δ𝑇 𝜎𝑓1 = Ε𝑓 (𝜀𝑓1 − 𝛼𝑓 . Δ𝑇) (9.6)
Ε𝑓
Sıcaklık artışından
dolayı oluşan fiberdeki
birim uzama
Benzer şekilde: 𝜎𝑚1

Matriste 1 yönünde birim şekil değiştirme (gerinme): 𝜀𝑚1 = + 𝛼𝑚 . Δ𝑇 𝜎𝑚1 = Ε𝑚 (𝜀𝑚1 − 𝛼𝑚 . Δ𝑇) (9.7)
Ε𝑚
Serbest tabaka için: 𝜎1 = 0 idi. (Bknz. 3.12.1 maddesi)
Denk. 3.5 : 𝜎1 = 𝜎𝑓1 . 𝑉𝑓 + 𝜎𝑚1 . 𝑉𝑚 𝜎1 = Ε𝑓 𝜀𝑓1 − 𝛼𝑓 . Δ𝑇 𝑉𝑓 + Ε𝑚 𝜀𝑚1 − 𝛼𝑚 . Δ𝑇 𝑉𝑚 = 0
Denk. 3.3 : 𝜀1 = 𝜀𝑓1 = 𝜀𝑚1 Ε𝑓 . 𝑉𝑓 + Ε𝑚 . 𝑉𝑚 . 𝜀1 + (𝛼𝑓 . Ε𝑓 . 𝑉𝑓 + 𝛼𝑚 . Ε𝑚 . 𝑉𝑚 ) Δ𝑇 = 0
𝛼𝑓 . 𝐸𝑓 . 𝑉𝑓 + 𝛼𝑚 . 𝐸𝑚 . 𝑉𝑚
Denk. 8.1 : 𝜀1 = 𝛼1 . Δ𝑇 Ε𝑓 . 𝑉𝑓 + Ε𝑚 . 𝑉𝑚 𝛼1 . Δ𝑇 + (𝛼𝑓 . Ε𝑓 . 𝑉𝑓 + 𝛼𝑚 . Ε𝑚 . 𝑉𝑚 ) Δ𝑇 = 0 𝛼1 = (9.8)
𝐸1
𝐸1 (Denk. 3.4 den)
9.6 2’ nin Teorik Hesabı
Yine sınırlandırılmamış kompozit bir levhanın sıcaklığı ΔT kadar değiştirildiğini düşünüyoruz.
9.6 ve 9.7 denklemlerini tekrar düzenlersek;
𝜎𝑓1 = Ε𝑓 (𝜀𝑓1 − 𝛼𝑓 . Δ𝑇) 𝜎𝑓1 = Ε𝑓 𝜺𝟏 − 𝛼𝑓 . Δ𝑇 = Ε𝑓 𝜶𝟏 . 𝜟𝑻 − 𝛼𝑓 . Δ𝑇 𝜎𝑓1 = Ε𝑓 (𝛼1 − 𝛼𝑓 )Δ𝑇 (9.9)
𝜎𝑚1 = Ε𝑚 (𝜀𝑚1 − 𝛼𝑚 . Δ𝑇)

𝜎𝑚1 = Ε𝑚 𝜺𝟏 − 𝛼𝑚 . Δ𝑇 = Ε𝑚 𝜶𝟏 . 𝜟𝑻 − 𝛼𝑚 . Δ𝑇 𝜎𝑚1 = Ε𝑚 (𝛼1 − 𝛼𝑚 )Δ𝑇 (9.10)
𝜺𝟏 = 𝜺𝒎𝟏 = 𝜺𝒇𝟏
Fiber ve matris için Denk. 2.15 deki Hooke bağıntıları;
1 1
𝜀𝑓2 = 𝜎 − 𝜈𝑓 𝜎𝑓1 + 𝜎𝑓3 (a) , 𝜀𝑚2 = 𝜎 − 𝜈𝑚 𝜎𝑚1 + 𝜎𝑚3 (b) (9.11)
𝐸𝑓 𝑓2 𝐸𝑚 𝑚2
9.3.2 konusunda anlatıldığı üzere serbest durumda DT sıcaklık farkında 2 yönünde gerilmeler eşit ve sıfırdır.
(𝜎2 = 𝜎𝑓2 = 𝜎𝑚2 = 0). Aynı mantık 3 yönü içinde geçerli olacaktır. (𝜎3 = 𝜎𝑓3 = 𝜎𝑚3 = 0).

O halde ;
1 𝜈𝑓. 𝜎𝑓1
𝜀𝑓2 = 0 − 𝜈𝑓 𝜎𝑓1 + 0 + 𝛼𝑓 . Δ𝑇 ⟶ 𝜀𝑓2 = 𝛼𝑓 . Δ𝑇 − (9.12)
𝐸𝑓 𝐸𝑓
𝜈𝑚. 𝜎𝑚1
Benzer şekilde matris için : 𝜀𝑚2 = 𝛼𝑚 . Δ𝑇 − (9.13)
𝐸𝑚
E2 hesabında çıkarılan 3.8 denklemini hatırlayalım: 𝜀2 = 𝜀𝑓2 . 𝑉𝑓 + 𝜀𝑚2 . 𝑉𝑚 (3.8)
9.12 ve 9.13 eşitliklerini 3.8 denkleminde yerine koyarsak:
𝜈𝑓 . Ε𝑓 (𝛼1 − 𝛼𝑓 )Δ𝑇 𝜈𝑚 . Ε𝑚 (𝛼𝑚 − 𝛼1 )Δ𝑇

𝜀2 = 𝛼𝑓 . Δ𝑇 − 𝑉𝑓 + 𝛼𝑚 . Δ𝑇 + 𝑉𝑚
𝐸𝑓 𝐸𝑚
Bu Denklem düzenlenirse ..>>

𝜀2 = Δ𝑇 𝛼𝑓 − 𝜈𝑓 (𝛼1 − 𝛼𝑓 ) 𝑉𝑓 + 𝛼𝑚 + 𝜈𝑚 (𝛼𝑚 − 𝛼1 ) 𝑉𝑚
𝜀2
DT sıcaklık farkı için sınırlandırılmamış kompozit malzemede : 𝜀2 = 𝛼2 . Δ𝑇 𝛼2 =
Δ𝑇
Δ𝑇 𝛼𝑓 − 𝜈𝑓 (𝛼1 − 𝛼𝑓 ) 𝑉𝑓 + 𝛼𝑚 + 𝜈𝑚 (𝛼𝑚 − 𝛼1 ) 𝑉𝑚
𝛼2 =
Δ𝑇
Denklemler düzenlendiğinde; 𝛼2 = 𝛼𝑓 − 𝜈𝑓 (𝛼1 − 𝛼𝑓 ) 𝑉𝑓 + 𝛼𝑚 + 𝜈𝑚 (𝛼𝑚 − 𝛼1 ) 𝑉𝑚
Denklemi açtığımızda; 𝛼2 = 𝛼𝑓 . 𝑉𝑓 − 𝛼1 . 𝜈𝑓 . 𝑉𝑓 + 𝛼𝑓 . 𝜈𝑓 . 𝑉𝑓 + 𝛼𝑚 . 𝑉𝑚 + 𝛼𝑚 . 𝜈𝑚 . 𝑉𝑚 − 𝛼1 . 𝜈𝑚 . 𝑉𝑚
𝛼2 = 𝛼𝑓 . 𝑉𝑓 + 𝛼𝑓 . 𝜈𝑓 . 𝑉𝑓 + 𝛼𝑚 . 𝑉𝑚 + 𝛼𝑚 . 𝜈𝑚 . 𝑉𝑚 − 𝛼1 . 𝜈𝑓 . 𝑉𝑓 + 𝜈𝑚 . 𝑉𝑚
𝜈12 (3.14) denkleminden:
O halde denklem; 𝛼2 = 𝛼𝑓 . 𝑉𝑓 + 𝛼𝑓 . 𝜈𝑓 . 𝑉𝑓 + 𝛼𝑚 . 𝑉𝑚 + 𝛼𝑚 . 𝜈𝑚 . 𝑉𝑚 −𝜶𝟏 . 𝜈12 halini alır.
Son kez düzenlendiğinde; 𝛼2 = 𝛼𝑓 . 𝑉𝑓 1 + 𝜈𝑓 + 𝛼𝑚 . 𝑉𝑚 1 + 𝜈𝑚 −𝛼1 . 𝜈12 (9.14)

9.7 Diğer Tip kompozitlerin 1 ve 2 değerlerinin teorik hesapları nasıl yapılır?
• Tek yön sürekli fiber takviyeli kompozitler için 9.8 ve 9.14

denklemleri kullanılmaktadır. Diğer tip kompozit tiplerinden;
• Partikül takviyeli veya süreksiz fiber (whickers) takviyeli

Partikül Takviyeli Doğranmış Fiber (Whiskers)
kompozitler izotropik kabul edillirler ve 1 tane  değerleri vardır Kompozit Takviyeli Kompozit
ve bu değer ancak deneysel olarak bulunabilir.
• Çift Örgü (Woven Fabric)takviyeli kompozitler, ikiden fazla yönlü

(multidirectional) fiber takviyeli kompozitler veya sandviç
kompozitlerin 1 ve 2 değerleri birbrilerine eşit olup, 9.8 veya
9.14 denklemlerinden birisyle hesaplanabilir. (Her iki denklemden
Örgü (Woven) Elyaf
de aynı sonuç çıkması gerekir.) Sandviç Kompozit
Takviyeli Kompozit
• Diğer tip kompozitlerin diğer mekanik özellikleri (E1,E2,12,G12)

nin teorik hesaplama şekilleri 3.10 konusunda açıklanmıştır.

9.8 Bazı malzemelerin Termal genleşme katsayıları
Malzeme
 1  10 −6 / o C  2  10 −6 / o C
Boron/Epoxy 5
Graphite/Epoxy 0.88 31
E-glass/Epoxy 6.3 20
Alüminyum 22 22
Bakır 16 16
Çelik 12 12
Bundan sonraki kısımda serbest veya belli şekillerde sınırlandırılmış tek tabaka için formül çıkarmaları da
içeren örneklerle konuyu iyice pekiştireceğiz;

Örnek Problem 9.1* (video 3)

(* Bu örnek ısıl yüklemelerle ilgili formül çıkarmaları da içermektedir.)
İlk sıcaklığı 23 oC olan Alüminyum plaka, 120 oC bir sıcaklıkta ve sağ sol yüzeylerinden
sabitlenerek kullanılmak istenmektedir. Buna göre;
a-) Plaka bu sıcaklıkta kullanılabilir mi?
b-) %25 oranında çelik fiberlerle tek yönlü olarak takviye edilmesi durumunda aynı
çalışma sıcaklığında (120 oC’de) plaka kullanılabilir mi?
c-) Sağ duvar kaldırıldığında çelik fiberlerle takviyeli plaka dayanım sınırları içerisinde kaç
dereceye kadar kullanılabilir?
d-) Maksimum sıcaklıkta matristeki gerilmeyi hesaplayınız.
E   Kopma/Akma
Malzeme Elastiklik Modülü Poisson oranı Isıl Genleşme Katsayısı dayanımı
Çelik-fiber (sünek) 210GPa 0,28 10x10-6 1/ oC 800 / 400 MPa
Alüminyum - matris (sünek) 70 GPa 0,27 23x10-6 1/ oC 200/150 MPa

a-) Plaka 120 oC de sıcaklıkta kullanılabilir mi?

Süperpozisyon prensibine göre, sağ duvarı önce kaldırıp sıcaklığı arttırıyoruz, sonra duvardan gelen P tepki kuvvetini uyguluyoruz.
Toplam uzama ( d ) nın sıfır olmasından hareket ediyoruz.
1 𝛿𝑇 𝛿𝑃
Δ𝑇 Δ𝑇
2
P
𝛿 = 𝛿𝑇 + 𝛿𝑃 =0
𝛿 = 𝛼. Δ𝑇. 𝐿 − 𝜎 P. L =0
𝜀 A. E
𝜎 Alüminyum maksimum akma 𝜎𝐴𝑘𝑚𝑎𝐴𝑙 150

Δ𝑇 = sınırına kadar ısıtılabilir. Sınır Δ𝑇𝑚𝑎𝑥 = = 70𝑥103.23𝑥10−6 = 93.1oC
Ε𝐴𝑙 . 𝛼𝐴𝑙 Ε𝐴𝑙 . 𝛼𝐴𝑙
durum s = sakma olduğu andır.
T2 = 23+93.1=116.1 oC
Sonuç olarak 116.1 oC′den daha yüksek bir sıcaklığa çıkıldığında Al malzemede akma meydana gelir.
120 oC sıcaklıkta Al malzeme tek başına kullanılamaz. (Bu hesabı mukavemet bilgilerimizle yapabiliriz)
b-) %25 oranında çelik fiberlerle tek yönlü takviye edilmesi durumunda aynı çalışma sıcaklığında (120 oC de) plaka kullanılabilir mi?
a şıkkındaki aynı çözüm yolunu bu sefer ortotropik malzeme için kullanacağız. Değişen tek şeyin Hooke bağıntılarındaki
malzeme sabitleri olduğuna dikkat ediniz.
𝛿𝑇 𝛿𝑃
2
Δ𝑇
1
P
L
𝜎1 = 𝜎2 = 0 DT =0, 𝜎2 = 0
𝛿 = 𝛿𝑇 + 𝛿𝑃 = 0
𝜎1
𝜀1 . 𝐿 = 𝛼1 . Δ𝑇. 𝐿 + .𝐿 =0
Ε1
𝜀1 = 𝜀1𝑇 + 𝜀1𝑃 =0
1
𝜀1 = 𝛼1 . Δ𝑇 + 𝜎 =0 ( 𝜎2 = 0 için 2.17.a denklemiyle aynı olduğuna dikkat ediniz.)
Ε1 1
1 Yönünde Sınırlandırılmış bir ortotropik 𝜎1
Son eşitlikten…>> Δ𝑇 = (9.15)
tabakada, herhangi bir andaki sıcaklık farkı : Ε1 . 𝛼1

s1 = sc-max olduğunda ortropik malzeme hasara uğrar. O halde (9.15) formülünden:
Not:Sınırlandırılmış durumda Sınırlandırılmış bir ortotropik tabakayı

s c− max
şekil değiştirme tamamen mukavemet sınırları içerisinde DTmax = (9.16)
engellenir. Bunun için ise her E1 . 1
iki duvarının da olması şarttır. uygulanabilecek maksimum sıcaklık farkı:
𝜎𝑓𝑚𝑎𝑥 400
𝜎𝐶 𝑚𝑎𝑥 = 𝑉𝑓 . 𝜎𝑓 + 1 − 𝑉𝑓 . 𝜎𝑚 𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 , 𝜎𝑚 𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 =Ε𝑚 . 𝜀𝑓𝑚𝑎𝑥 = Ε𝑚 . = 70𝑥 = 133.33 MPa
𝑚𝑎𝑥 Ε𝑓 210
𝜎𝐶 𝑚𝑎𝑥 = (0.25)x400 + (0.75)x133.33 = 200 MPa
Ε1 = Ε𝑓 . 𝑉𝑓 + Ε𝑚 . 𝑉𝑚 = 210𝑥(0.25) + 70𝑥(0.75) → Ε1 = 15𝐺𝑃𝑎
𝛼𝑓 . Ε𝑓 . 𝑉𝑓 + 𝛼𝑚 . Ε𝑚 . 𝑉𝑚 10𝑥210𝑥 0.25 + 23𝑥70𝑥 0.75 𝑥106

𝛼1 = = → 𝛼1 = 16.5 𝑥 10−6 1/ oC
Ε1 105
200
𝑇2 = 23 + 115.44 = 138.44 oC → Kompozit bu sıcaklığa
Δ𝑇𝑚𝑎𝑥 = = 115.44oC →
3
105𝑥10 𝑥 16.5 𝑥10 −6 kadar kullanılabilir.
Sonuç olarak 138.44 oC > 120 oC olduğundan kompozit malzeme 120 oC de kullanılabilir.

c-) Sağ duvar kaldırıldığında, çelik fiberlerle takviyeli kompozit plaka maksimum kaç derecede kullanılabilir?
9.3.2 maddesinde anlatıldığı gibi kompozitin serbest olarak genleşmesine izin verilse dahi, fiber ve matrisin 1 yönünde
gerilmeler oluşacaktır. Fiber termal uzamaya ilaveten matrisin kendisini çekmesiyle de bir miktar daha uzar.
𝛿𝑇 Kompozitteki toplam uzama = Fiberdeki toplam uzama: 𝜎𝑓1 : Matrisin çekmesinden

Δ𝑇
𝑃𝑓 . 𝐿 kaynaklı gerilme:
𝛿𝑇𝑐 = 𝛼1 . ∆𝑇. 𝐿 = 𝛿 𝑇𝑓 = 𝛼𝑓 . Δ𝑇. 𝐿 +
𝐴𝑓 . Ε𝑓
Termal uzama Matrisin fiberi çekmesi

Not: Sağ veya sol duvarlardan birisi sebebiyle oluşan uzama
veya ikisi birden kaldırılmış olsa Üstteki eşitlikten
uzamaya izin verilmiş olur ve Serbest
𝜎𝑓1
Serbest durumda herhangi bir Δ𝑇 = (9.17)
durum elde edilir. Ε𝑓 . (𝛼1 − 𝛼𝑓 )
anda sıcaklık farkı :
𝜎𝑓1 =𝜎𝑓𝑚𝑎𝑥 olduğunda fiberler hasara 𝜎𝑓𝑚𝑎𝑥
uğrar. Bu durumda kompozitin de Serbest durumda maksimum Δ𝑇𝑚𝑎𝑥 = (9.18)
sıcaklık farkı: Ε𝑓 . (𝛼1 − 𝛼𝑓 )
hasara uğradığı kabul edilir. O halde:
İncelediğimiz örneğin bu c şıkkı için, sağ

400
duvar kaldırıldığından sınırlandırılmamış Δ𝑇𝑚𝑎𝑥 = = 293oC → 𝑇2 = 23 + 293 = 316oC
3
210𝑥10 16.5 − 10 𝑥10 −6
durum sözkonusudur. 9.18denkleminden Sağ duvar kaldırıldığında
maksimum sıcaklık farkı : maksimum çalışma sıcaklığı

d-) Maksimum sıcaklıkta matristeki gerilmeyi hesaplayınız

𝛿𝑇 Kompozitteki toplam uzama = Matristeki toplam uzama: : Fiberlerin
Δ𝑇 𝜎𝑚1
engellemesinden
𝑃𝑚 . 𝐿
𝛿𝑇𝑐 = 𝛼1 . ∆𝑇. 𝐿 = 𝛿𝑇𝑚 = 𝛼𝑚 . Δ𝑇. 𝐿 + kaynaklı gerilme:
𝐴𝑚 . Ε𝑚
Termal uzama Matrisin fiberi çekmesi

sebebiyle oluşan uzama
Üstteki eşitlikten herhangi bir ∆𝑇 için matristeki gerilme: 𝜎𝑚1 = Δ𝑇. Ε𝑚 . (𝛼1 − 𝛼𝑚 ) (9.19)
Maksimum sıcaklık farkı c şıkkında bulunmuştu. Bu anda matristeki gerilme: 𝜎𝑚1 = Δ𝑇𝑚𝑎𝑥 . Ε𝑚 . (𝛼1 − 𝛼𝑚 ) (9.20)
𝜎𝑚1 = 293𝑥70𝑥103 𝑥 16.5 − 23 𝑥10−6 → 𝜎𝑚1 = −133,33 𝑀𝑃𝑎
Veya
Denk. 3.5 den : 𝜎1 = 𝜎𝑓1 𝑉𝑓 + 𝜎𝑚1 𝑉𝑚 −𝜎𝑓𝑚𝑎𝑥 𝑉𝑓 −400𝑥0,25 𝜎𝑚1 = −133,33 𝑀𝑃𝑎
𝜎𝑚1 = =
𝑉𝑚 0,75
Serbest durumda ısıl yükleme için: 𝜎1 = 0
Dikkat edilirse maksimum sıcaklıkta matrisin akma sınırı 150MPa aşılmamıştır
Maksimum sıcaklıkta : 𝜎𝑓1 = 𝜎𝑓𝑚𝑎𝑥 ve matriste hasar oluşmaz.
Örnek Problem 9.2* (* Bu örnek ısıl yüklemelerle ilgili formül çıkarmaları da içermektedir.)
00 lik fiber yönlendirme açısına sahip bir kompozit tabaka, rijid bir kalıp içerisine yerleştirilmiştir. Kalıp iç yüzeyleri ile
tabaka dış yüzeyleri sürtünmesiz temasta olup bir sıkıştırma sözkonusu değildir. Tabakanın gerekli malzeme özellikleri
alttaki tabloda verilmiştir. Buna göre
a-) Mukavemet sınırları içerisinde bu tabakanın sıcaklığı maksimum ne kadar arttırılabilir? Maksimum Gerilme Kriterine
göre belirleyiniz.
b-) Fiber yönlendirme açısı  = 300 ve DT = 50 0C için Tsai Hill ve Modifiye Tsai-Hill kriterine göre hasar kontrolü yapınız.
E1 E2 G12 𝑋 𝑇 = 𝝈𝑻𝟏 𝒖𝒍𝒕 𝑋 𝐶 = 𝝈𝑪𝟏 𝑌 𝑇 = 𝝈𝑻𝟐 𝒖𝒍𝒕 𝑌 𝐶 = 𝝈𝑪𝟐 𝒖𝒍𝒕 S= 𝝉𝟏𝟐 𝒖𝒍𝒕 𝜶𝟏 𝜶𝟐
12 𝒖𝒍𝒕
(GPa) (GPa) (GPa) (MPa) (MPa) (MPa) (MPa) (MPa) (1/ 0C) (1/ 0C)
130 30 0,28 12 85 170 40 80 15 10x10-6 24x10-6
𝜐12
Çözüm: 2 Minor poisson oranı: 𝜐21 = 𝐸2
𝐸1
= 0,0646
• Ortotropik tabaka, kalıptan dolayı 1 ve 2 yönlerinde şekil değiştirmez,

yani 𝜀1 = 𝜀2 =0 dır.
1
Düzleme dik olan kalınlık yönünde (3 yönünde) şekil değiştirme sınırlandırılmadığından
bu yönde gerilme oluşmaz. Dolayısıyla bu problem düzlem bir problemdir.

a-) Herhangi bir DT sıcaklık farkında gerilmeler:

1 𝜈21
𝜀1 = 𝜎1 − 𝜎 + 𝛼1 . Δ𝑇 = 0 𝛼1 + 𝑣21 . 𝛼2 ∆𝑇. 𝐸1
Ε1 Ε2 2 𝜎1 = − (9.21)
1 − 𝑣21 . 𝑣12
𝜈12 1
𝜀2 = − 𝜎1 + 𝜎2 + 𝛼2 . Δ𝑇 = 0 𝛼2 + 𝑣12 . 𝛼1 ∆𝑇. 𝐸2 (9.22)
Ε2 Ε2 𝜎2 = −
1 − 𝑣21 . 𝑣12
− 𝜎1𝐶 𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡
1 yönü için inceleme: 𝑢𝑙𝑡
Maksimum Gerilme kriterine göre incelersek: 1 yönü için Hasar oluşmama şartı (Denk.7.1a): −𝑋 𝐶 < 𝜎1 < 𝑋 𝑇
𝜎1 ′ in bu problemde negatif çıkacağını önceden görebiliyoruz. Dolayısıyla 𝜎1 < 𝜎1𝑇 𝑢𝑙𝑡 olduğunu söyleyebiliriz.
O halde tam hasar oluşma anında : 𝜎1 = −𝑋 𝐶 ve ∆𝑇 =∆𝑇𝑚𝑎𝑥 olur. 1 ve 2 Yönlerinde sınırlandırılmış tabakada
1 yönü için maksimum sıcaklık artışı :
𝜎1 1 − 𝑣21 . 𝑣12 𝑋 𝐶 1 − 𝑣21 . 𝑣12
9.21 denkleminden DT çekilirse : ∆𝑇 = − ∆𝑇𝑚𝑎𝑥−1 = (9.23)
𝐸1 𝛼1 + 𝑣21 . 𝛼2 𝐸1 𝛼1 + 𝑣21 . 𝛼2
2 yönü için inceleme:
1 ve 2 Yönlerinde sınırlandırılmış tabakada
2 yönü için maksimum sıcaklık artışı:
Denk.7.1.b: −𝑌 𝐶 < 𝜎2 < 𝑌 𝑇 Benzer şekilde,
𝑌 𝐶 1 − 𝑣21 . 𝑣12
9.22 denkleminden : ∆𝑇𝑚𝑎𝑥−2 = (9.24)
Hasar anında : 𝜎2 = −𝑌 𝐶 ve ∆𝑇 =∆𝑇𝑚𝑎𝑥 olur. 𝐸2 𝛼2 + 𝑣12 . 𝛼1

DT nin kayma gerilmesine ve kayma şekil değiştirmesine etkisi olmadığından kayma gerilmesi sıfırdır ve 7.1.c eşitsiziliğini
incelemeye gerek yoktur.
Tabaka ısıtılacağı için sıcaklık farkı ∆𝑇 pozitif çıkması gerekir.

Bu sebeple 9.23 ve 9.24 denklemindeki 𝑋 𝐶 , 𝑌 𝐶 bası mukavemetleri işaretleri pozitif alınmalıdır.
Verilen değerler yerine koyulduğunda:
−170𝑥 1 − 0,0646𝑥0,28 → ∆𝑇𝑚𝑎𝑥−1 = 111,16 0C (1 yönünde akma oluşturacak sıcaklık farkı)

∆𝑇𝑚𝑎𝑥−1 = −
130𝑥103 𝑥 10 + 0,0646𝑥24 𝑥10−6
−80𝑥 1 − 0,0646𝑥0,28
∆𝑇𝑚𝑎𝑥−2 = − → ∆𝑇𝑚𝑎𝑥−2 = 97,7 0C (2 yönünde akma oluşturacak sıcaklık farkı)
30𝑥103 𝑥 24 + 0,28𝑥10 𝑥10−6
O halde bu tabakada sıcaklık artışı sınır değeri: ∆𝑇𝑚𝑎𝑥 = 97,7 0C
Veya bu tabakada hasar oluşmaması şartı: ∆𝑇 < 97,7 0C

b-) Fiber yönlendirme açısı  = 300 ve DT = 50 0C için Tsai Hill ve Modifiye Tsai-Hill kriterine göre hasar kontrolü yapınız.
Cevaplar:
Tsai-Hill Kriterine göre : 1,42 > 1 hasar oluşur.
300 Modifiye Tsai-Hill Kriterine göre: 0,36 < 1 hasar oluşmaz.

9.9 Tabakalı Kompozitlerde Termal Yüklemeler
Tabakalı kompozit bir yapının sıcaklığının DT kadar arttırıldığını ve x, y yönlerinin her ikisinde de
şekil değiştirmeyi engelleyecek bir oyuğun içine yerleştirildiğini düşünüyoruz.
∆T Denk. (9.4.b)
𝜎x 𝜀x 𝛼𝑥
𝜎x 𝜀x − 𝛼x ∆T
𝜎y ഥ 𝑘
= [Q] 𝜀y − [Q]
ഥ 𝑘 𝛼y ∆T
ഥ ]𝑘 𝜀x − 𝛼x ∆T
𝜎y = [Q
𝜏xy 𝛾𝑥𝑦 𝛼𝑥𝑦
𝜏xy 𝛾xy − 𝛼xy ∆T
Denk. (8.14) 𝜎x 𝜀x0 𝜅x 𝛼𝑥

𝜀x 𝜀x0 𝜅x ഥ 𝑘 𝜀y0 +[Q]
𝜎y = [Q] ഥ 𝑘 𝛼y
ഥ 𝑘 z 𝜅𝑦 − [Q] ∆T (9.25)
𝜀y = 𝜀y0 + z 𝜅𝑦 𝜏xy 𝛾𝑥𝑦0 𝜅𝑥𝑦 𝛼𝑥𝑦
𝑘
Birim uzunluğa düşen iç kuvvetler:

𝑁x 𝑛 ℎ𝑘 𝜎 𝑛 ℎ𝑘 𝜀x0 𝑛 ℎ𝑘 𝜅x 𝑛 𝛼𝑥 ℎ𝑘
x
Denk. (8.18) 𝑁y = ෍ න 𝜎y 𝑑𝑧 = ෍ [𝑄]ത 𝑘 න 𝑑𝑧 𝜀y0 + ෍ [𝑄]
ത 𝑘 න 𝑧𝑑𝑧 𝜅𝑦 − ത 𝑘
෍ [𝑄] 𝛼y ∆T න 𝑑𝑧
𝑁xy 𝑘=1 ℎ𝑘−1 𝜏𝑥𝑦 𝑘=1 ℎ𝑘−1
𝛾𝑥𝑦0 𝑘=1 ℎ
𝜅𝑥𝑦 𝑘=1 𝛼𝑥𝑦
𝑘−1 𝑘 ℎ𝑘−1
𝑁𝑥𝑇
[𝐴] [𝐵]
𝑁𝑦𝑇
𝑇
30.01.2023 𝑁𝑥𝑦 251
𝑁𝑥𝑇 𝑛 𝛼𝑥 ℎ𝑘 𝑁𝑥𝑇
Sıcaklık farkı kaynaklı 𝑇 ത 𝑘 𝛼y
𝑁𝑦 = ෍ [𝑄] න 𝑑𝑧 ∆T → 𝑁𝑦𝑇 = 𝐴 𝑇 . ∆T
Birim Uzunluğa Düşen İç Kuvvetler: 𝛼𝑥𝑦
(9.26)
𝑇 𝑇
𝑁𝑥𝑦 𝑘=1 𝑘 ℎ𝑘−1 𝑁𝑥𝑦
𝐴 𝑇
𝑛 𝛼𝑥
𝑇 ത 𝑘 . 𝛼y (9.27)
Termal Katsayı Matrisi 𝐴 𝑇
: 𝐴 = ෍ [𝑄] ℎ𝑘 − ℎ𝑘−1
𝑘=1 𝛼𝑥𝑦 𝑘
𝑁x 𝜀x0 𝜅x 𝑁𝑥𝑇
Yapısal Yüklerden Kaynaklı 𝑁y = 𝐴 𝜀y0 + 𝐵 𝜅𝑦 − 𝑁𝑦𝑇 (9.28)
Birim Uzunluğa Düşen İç Kuvvetler: 𝑁xy 𝛾𝑥𝑦0 𝜅𝑥𝑦 𝑇
𝑁𝑥𝑦
𝑁x + 𝑁𝑥𝑇 𝑁ഥ𝑥 𝜀x0 𝜅x

Sıcaklık farkı + Yapısal Yüklerden Kaynaklı 𝑁y + 𝑁𝑦𝑇 = 𝑁ഥ𝑦 = 𝐴 𝜀y0 + 𝐵 𝜅𝑦
Birim Uzunluğa Düşen Toplam İç Kuvvetler: 𝛾𝑥𝑦0 𝜅𝑥𝑦 (9.29)
𝑇
𝑁xy + 𝑁𝑥𝑦 ഥ𝑥𝑦
𝑁
30.01.2023 252
Benzer Şekilde Toplam iç Momentleri hesaplayalım:
𝑀x 𝑛 ℎ𝑘 𝜎
x
Birim uzunluğa düşen iç momentler: Denk. (8.22) den 𝑀y = ෍ න 𝜎y 𝑧𝑑𝑧
𝑀xy 𝑘=1 ℎ𝑘−1 𝜏𝑥𝑦
Denk. (9.25) i, Denk. 8.22 de yerine koyarsak
𝑀x 𝑛 ℎ𝑘 𝜀x0 𝑛 ℎ𝑘 𝜅x 𝑛 𝛼𝑥 ℎ𝑘
ത 𝑘 න 𝑧. 𝑑𝑧
𝑀y = ෍ [𝑄] 𝜀y0 + ෍ [𝑄]
ത 𝑘 න 𝑧 2 . 𝑑𝑧 𝜅𝑦 − ത 𝑘
෍ [𝑄] 𝛼y ∆T න 𝑧. 𝑑𝑧
𝑀xy 𝑘=1 𝛾𝑥𝑦0 𝑘=1 𝜅𝑥𝑦 𝑘=1 𝛼𝑥𝑦 ℎ𝑘−1
ℎ𝑘−1 ℎ 𝑘−1 𝑘
[𝐵] [𝐷] 𝑀𝑥𝑇

𝑀𝑦𝑇
𝑇
𝑀𝑥𝑦
30.01.2023 253
𝑀𝑥𝑇 𝑛 𝛼𝑥 ℎ𝑘 𝑀𝑥𝑇
Sıcaklık farkı kaynaklı 𝑀𝑦𝑇 = ത 𝑘
෍ [𝑄] 𝛼y න 𝑧. 𝑑𝑧 ∆T → 𝑀𝑦𝑇 = 𝐵 𝑇 ∆T (9.30)
Birim Uzunluğa Düşen İç Momentler: 𝑇 𝛼𝑥𝑦 𝑇
𝑀𝑥𝑦 𝑘=1 𝑘 ℎ𝑘−1 𝑀𝑥𝑦
𝑇
𝐵
𝑛 𝛼𝑥
Termal Katsayı Matrisi 𝐵 : 𝑇 1
𝐵 𝑇
= ෍ [𝑄]ത 𝑘 . 𝛼y ℎ𝑘2 − ℎ𝑘−1
2 (9.31)
(Simetrik yapılarda sıfırdır.) 2 𝛼𝑥𝑦
𝑘=1 𝑘
𝑀x 𝜀x0 𝜅x 𝑀𝑥𝑇
Yapısal Yüklerden Kaynaklı 𝑀y = 𝐵 𝜀y0 + 𝐷 𝜅𝑦 − 𝑀𝑦𝑇 (9.32)
Birim Uzunluğa Düşen İç Momentler: 𝑀xy 𝛾𝑥𝑦0 𝜅𝑥𝑦 𝑇
𝑀𝑥𝑦
𝑀x + 𝑀𝑥𝑇 𝑀ഥ𝑥 𝜀x0 𝜅x

Sıcaklık farkı + Yapısal Yüklerden Kaynaklı 𝑀y + 𝑀𝑦𝑇 ഥ𝑦 = 𝐵 𝜀y0 + 𝐷 𝜅𝑦 (9.33)
= 𝑀
Birim Uzunluğa Düşen Toplam İç Momentler: 𝛾𝑥𝑦0 𝜅𝑥𝑦
𝑇
𝑀xy + 𝑀𝑥𝑦 ഥ𝑥𝑦
𝑀
30.01.2023 254
Denk. 9.29 ve 9.33 birleştirilirse;
𝑁x + 𝑁𝑥𝑇 ഥ𝑥 ഥ𝑥
𝑁
𝑁 𝐴11 𝐴12 𝐴16 𝐵11 𝐵12 𝐵16
𝑁y + 𝑁𝑦𝑇 ഥ𝑦 𝜀x0 ഥ𝑦
𝑁 𝜀x0
𝑁 𝐴12 𝐴22 𝐴26 𝐵12 𝐵22 𝐵26
𝜀y0 ഥ𝑥𝑦 𝜀y0
𝑇
𝑁 𝑁 𝐴 𝐴26 𝐴33 𝐵16 𝐵26 𝐵66 𝛾
𝐴 𝐵 𝛾𝑥𝑦0 = 𝐵16 𝑥𝑦0
= = → 𝑀ഥ𝑥 𝐵12 𝐵16 𝐷11 𝐷12 𝐷16 𝜅x (9.34)
𝑀x + 𝑀𝑥𝑇 ഥ
𝑀𝑥 𝐵 𝐷 𝜅x 11
𝜅𝑦
𝑀ഥ𝑦 𝐵12 𝐵22 𝐵26 𝐷12 𝐷22 𝐷26 𝜅𝑦
𝑀y + 𝑀𝑦𝑇 𝑀ഥ𝑦 𝜅𝑥𝑦
𝐵16 𝐵26 𝐵66 𝐷16 𝐷26 𝐷66
𝜅𝑥𝑦
𝑇
𝑀xy + 𝑀𝑥𝑦 ഥ𝑥𝑦 ഥ
𝑀𝑥𝑦
𝑀
−1 ഥ𝑥
𝑁
𝜀x0 𝐴11 𝐴12 𝐴16 𝐵11 𝐵12 𝐵16
ഥ𝑦
𝑁
Bu durumda 𝜀y0 𝐴12 𝐴22 𝐴26 𝐵12 𝐵22 𝐵26
𝐴 𝐴26 𝐴33 𝐵16 𝐵26 𝐵66 ഥ𝑥𝑦
𝑁 (9.35)
𝛾𝑥𝑦0 = 16
Orta düzlemin gerinmeleri ve şekil 𝜅x 𝐵11 𝐵12 𝐵16 𝐷11 𝐷12 𝐷16 𝑀ഥ𝑥
𝜅𝑦
𝐵12 𝐵22 𝐵26 𝐷12 𝐷22 𝐷26 ഥ𝑦
değiştirmeleri: 𝜅𝑥𝑦 𝑀
𝐵16 𝐵26 𝐵66 𝐷16 𝐷26 𝐷66 ഥ𝑥𝑦
𝑀
Sıcaklık etkisinin de dahil olduğu 9.34 ve 9.35 denklemleri
30.01.2023 255
9.9.1 Gerilme ve Gerinmelerin hesaplama adımları (Sıcaklık etkisi de varken):
8nci konudaki hesaplamalarla arasındaki tek fark, yapısal iç yüklerin yerine toplam iç yüklerin kullanılacak olmasıdır.
ഥ𝑥 , 𝑁
1.Adım: Birim uzunluğa düşen toplam iç kuvvetler (𝑁 ഥ𝑦 , 𝑁
ഥ𝑥𝑦 ) ve 𝑁x + 𝑁𝑥𝑇 ഥ𝑥
𝑁
ഥ𝑥 , 𝑀
iç momentler (𝑀 ഥ𝑦 , 𝑀
ഥ𝑥𝑦 ) hesaplanır. 𝑁y + 𝑁𝑦𝑇 ഥ𝑦
𝑁
𝑇
Bunun için ise birim uzunluğa düşen, 𝑁
=
a-) Dış yapısal yüklerden kaynaklı iç yapısal kuvvet (Nx,Ny,Nxy) ve 𝑀x + 𝑀𝑥𝑇 𝑀ഥ𝑥
𝑀y + 𝑀𝑦𝑇 𝑀ഥ𝑦
iç yapısal momentler (Mx, My,Mxy) hesaplanır.
𝑇
𝑀
b-) Sıcaklık farkından kaynaklı iç kuvvetler (𝑁𝑥𝑇 , 𝑁𝑦𝑇 , 𝑁𝑥𝑦
𝑇
) ve iç momentler (𝑀𝑥𝑇 , 𝑀𝑦𝑇 , 𝑀𝑥𝑦
𝑇
)
9.26 ve 9.30 denklemlerinden hesaplanır.
Dikkat: Sınırlandırılmamış yönde sıcaklık farkı
c-) a ve b şıklarından bulunan değerler yukarıdaki gibi toplanır. sebebiyle şekil değiştirmeye izin verildiğinden
termal iç yük oluşmayacaktır. Örneğin x
Diğer Adımlar : 8nci konuda anlatılanlarla aynıdır. Sadece 8.32 denklemi yerine 9.35 yönünde cisim sınırlandırılmamış ise baştan
denklemyle işlemlere başlanır. itibaren 𝑁𝑥𝑇 =0 alınır. Hesaplamalar ise
sınırlandırılmış durumdaki 𝑁𝑥𝑇 yi verir ki böyle
Şimdi bir örnek çözerek konuyu daha iyi anlamaya çalışacağız..>>
bir durumda bunu kullanmak yanlış olur.
30.01.2023 256
Örnek 9.3
Örnek 9.2deki tabakadan 3 tanesi 300 / 00 / 300 fiber dizilişiyle üst üste
yapıştırılarak, aynı kalıbın içerisine yerleştiriliyor. Herbir tabaka 200mm x 200mm
x 2mm boyutlarındadır. Civatalar biraz sıkılarak, yanal yüzeylerde -20kN luk bası
kuvveti oluşturulmuştur. Ayrıca sistemin sıcaklığı 50 0C arttırılmıştır.
Sürtünmelerin tümünü ihmal ederek, orta tabakanın alt yüzeyinde ortaya çıkan
lokal gerilmeleri hesaplayınız.
Çözüm: Malzeme özellikleri örnek 9.2’den alınacaktır.
1.Adım-) Birim uzunluğa düşen toplam iç kuvvet ve momentler hesaplanır.

6mm
a-) Öncelikle birim uzunluğa düşen yapısal yükleri hesaplarsak:
Nx = Ny = -20x103 N / 200mm = -100N/mm 𝑁x −100

𝑁y = −100 𝑁
Nxy = 0 (Sürtünmeler ihmal edildiği için)
𝑁xy 0
200mm
30.01.2023 257
b-) Sıcaklık farkından kaynaklı iç kuvvet ve momentlerin hesaplanması :
ത matrisi öncelikle belirlenecektir: 300
Herbir tabaka için [𝑄]
00
Tüm tabakalar için [Q] matrisi terimleri:
𝜐 𝐸1 𝜐12 . 𝐸2 300
𝜐21 = 𝐸1 12 = 0,0646 𝑄11 = = 132395𝑀𝑃𝑎 𝑄12 = = 8555 𝑀𝑃𝑎
𝐸2 1 − 𝜐21 . 𝜐12 1 − 𝜐21 . 𝜐12
𝐸2
𝑄22 = = 30553 MPa 𝑄66 = 𝐺12 = 12000 𝑀𝑃𝑎
1 − 𝜐21 . 𝜐12
sin(𝜃) = s , cos(𝜃)= c
 =300 olan 1nci ve 3ncü tabaka için :
ഥ 11 = Q11 𝑐 4 + Q 22 𝑠 4 + 2(Q12 +2 Q 66 ) 𝑠 2 𝑐 2
Q
88590 26900 32641
(Örnek 9.2 de
ഥ 12 = (Q11 + Q 22 - 4Q 66 )𝑠 𝑐 + Q12 (𝑠 + 𝑐 )
Q 2 2 4 4 𝑄ത 1 = 𝑄ത 3 = 26900 37669 11458 𝑀𝑃𝑎 hesaplanmıştı)
32641 11458 30345
ഥ 22 = Q11 𝑠 4 + Q 22 𝑐 4 + 2(Q12 +2 Q 66 ) 𝑠 2 𝑐 2
Q
ഥ 16 = (Q11 - Q12 - 2Q 66 )𝑠 𝑐 3 – (Q 22 - Q12 - 2Q 66 )𝑠 3 𝑐

Q orta tabaka için  =00 olduğundan:
132395 8555 0
ഥ 26 = (Q11 - Q12 - 2Q 66 ) 𝑐𝑠 3 – (Q 22 - Q12 - 2Q 66 )𝑐 3 𝑠
Q 𝑄 = 𝑄ത = 𝑀𝑃𝑎
2 2 8555 30553 0
0 0 12000
ഥ 66 = (Q11 + Q12 - 2Q12 - 2Q 66 ) 𝑠 2 𝑐 2 + Q 66 (𝑠 4 + 𝑐 4 )
Q
30.01.2023 258
Yapıyı kodlarsak:
Herbir tabaka için global termal genleşme katsayılarının hesaplanması:

Örn. 9.2 de verilen değerler: 𝛼1 = 10𝑥10−6 1 / 0C , 𝛼2 = 24𝑥10−6 1 / 0C
𝛼𝑥 2nci (orta ) tabaka için  =00

𝛼y 𝛼1
Denk. 9.5 −1 𝛼𝑥
𝛼xy = [𝑇] 𝛼2 𝛼y 1 0 0 10 𝛼𝑥 10
0 = 0 1 0 24 𝑥10−6 → 𝛼y = 24 𝑥10−6
2 𝛼xy
0 0 1 0 𝛼𝑥𝑦 0
2 2
2
sin(𝜃) = s , cos(𝜃)= c 1nci ve 3ncü tabaka için  =300

𝛼𝑥
𝑐2 𝑠2 −2sc 0,75 0,25 −0,87 10 𝛼𝑥 13,5
𝛼y
Denk. 6.9 [𝑇]−1 = 𝑠 2 2 = 0,25 0,75 0,87 24 𝑥10−6 → 𝛼y = 20,5 𝑥10−6
𝑐 2sc 𝛼xy
0,433 −0,433 0,5 0 𝛼𝑥𝑦 −12,12
sc −sc 𝑐 2 − 𝑠 2 2 1,3
1,3
30.01.2023 259
Termal Katsayı Matrislerini hesaplayacağız:
Denk. 9.27 den
3 𝛼𝑥 𝛼𝑥 𝛼𝑥 𝛼𝑥
𝐴 𝑇 ത 𝑘 . 𝛼y
= ෍ [𝑄] ℎ𝑘 − ℎ𝑘−1 = 𝑄ത 1
𝛼y (ℎ1 − ℎ0 ) + 𝑄ത 2
𝛼y (ℎ2 − ℎ1 ) + 𝑄ത 3
𝛼y (ℎ3 − ℎ2 )
𝑘=1 𝛼𝑥𝑦 𝛼𝑥𝑦 𝛼𝑥𝑦 𝛼𝑥𝑦
𝑘 1 2 3
𝛼𝑥 𝛼𝑥 𝛼𝑥
= 𝑄ത 1
𝛼y (ℎ1 − ℎ0 ) + 𝑄ത 2
𝛼y (ℎ2 − ℎ1 ) + 𝑄ത 3
𝛼y (ℎ3 − ℎ2 )
𝛼𝑥𝑦 𝛼𝑥𝑦 𝛼𝑥𝑦
1 2 3
88590 26900 32641 13,5 132395 8555 0 10

−6
= 26900 37669 11458 20,5 𝑥10 (−1 − (−3)) + 8555 30553 0 24 𝑥10−6 (1 − −1 )
32641 11458 30345 −12,12 0 0 12000 0
88590 26900 32641 13,5

+ 26900 37669 11458 20,5 𝑥10−6 (3 − 1)
32641 11458 30345 −12,12
−8,47 Yapı simetrik olduğu için:

→ 𝐴 𝑇 = −5,62 , 𝐵 𝑇
=0
−1,23
30.01.2023 260
Sıcaklık farkı kaynaklı 𝑁𝑥𝑇 −8,47 𝑁𝑥𝑇 −423,26
𝑇 𝑇
Birim Uzunluğa Düşen İç Kuvvetler: Denk. 9.26 dan → 𝑁𝑦 = 𝐴 𝑇 . ∆T = −5,62 . 50 → 𝑁𝑦 = −281,17 𝑁/𝑚𝑚
𝑇
𝑁𝑥𝑦 −1,23 𝑇
𝑁𝑥𝑦 −61,53
Sıcaklık farkı kaynaklı 𝑀𝑥𝑇 0 𝑀𝑥𝑇 0

𝑇 𝑇 𝑇
Birim Uzunluğa Düşen İç Momentler: Denk. 9.30 dan → 𝑀𝑦 = 𝐵 ∆T = 0 50 → 𝑀𝑦 = 0
𝑇 0 𝑇 0
𝑀𝑥𝑦 𝑀𝑥𝑦
ഥ𝑥 𝑁ഥ𝑥 −523,26
𝑁x + 𝑁𝑥𝑇 𝑁 −100 − 423,26
Sıcaklık farkı + Yapısal Yüklerden Kaynaklı 𝑁y + 𝑁𝑦𝑇 ഥ → 𝑁ഥ𝑦 = −381,17 𝑁/𝑚𝑚
= 𝑁𝑦 = −100 − 281,17
Birim Uzunluğa Düşen Toplam İç Kuvvetler: ഥ𝑥𝑦 −61,53
𝑇
𝑁 0 − 61,53 𝑁
𝑀x + 𝑀𝑥𝑇 𝑀ഥ𝑥 𝑀ഥ𝑥

Sıcaklık farkı + Yapısal Yüklerden Kaynaklı 0+0 0
𝑀y + 𝑀𝑦𝑇 ഥ
= 𝑀𝑦 = 0 + 0 ഥ
→ 𝑀𝑦 = 0
Birim Uzunluğa Düşen Toplam İç Momentler: 𝑇
𝑀 0+0 ഥ𝑥𝑦
𝑀 0
30.01.2023 261
Diğer Adımlar:
Yapı 8.7 maddesindeki özel durumlara giriyor mu?
Yapı simetrik olduğu için 1.özel duruma girer [B] =0
Birim uzunluğa düşen toplam iç momentler sıfır olduğundan 2. özel durumda sağlanır.
[D] matrisi işleme girmeyeceği için hesaplamaya gerek yoktur.
Orta düzlemdeki gerilmeler sorulmadığı için yapı 3ncü özel duruma girmez.
Sadece [A] matrisi hesaplanacaktır.

3
𝐴 = ෍ [𝑄] 𝐴 = 𝑄ത 1 (ℎ1 − ℎ0 ) + 𝑄ത 2 (ℎ2 − ℎ1 ) + 𝑄ത 3 (ℎ3 − ℎ2 )
𝑘=1
88590 26900 32641 132395 8555 0 88590 26900 32641

= 26900 37669 11458 . (−1 − (−3)) + 8555 30553 0 (1 − −1 ) + 26900 37669 11458 (3 − 1)
32641 11458 30345 0 0 12000 32641 11458 30345
619151 124708 130564

→ 𝐴 = 124708 211780 45833
130564 45833 145379
30.01.2023 262
- Orta düzlemdeki gerinme ve eğrilikler 9.35 denkleminden hesaplayacağız.
−1 ഥ𝑥
𝑁 −1
𝜀x0 𝐴11 𝐴12 𝐴16 𝐵11 𝐵12 𝐵16 619151 124708 130564 0 0 0 −523,26
ഥ𝑦
𝑁
𝜀y0 𝐴12 𝐴22 𝐴26 𝐵12 𝐵22 𝐵26 124708 211780 45833 0 0 0 −381,17
𝐴 𝐴26 𝐴33 𝐵16 𝐵26 𝐵66 ഥ𝑥𝑦
𝑁 130564 45833 145379 0 0 0
𝛾𝑥𝑦0 = 16 = −61,53
𝜅x 𝐵11 𝐵12 𝐵16 𝐷11 𝐷12 𝐷16 𝑀ഥ𝑥 0 0 0 𝐷11 𝐷12 𝐷16 0
𝜅𝑦
𝐵12 𝐵22 𝐵26 𝐷12 𝐷22 𝐷26 𝑀ഥ𝑦 0 0 0 𝐷12 𝐷22 𝐷26 0
𝜅𝑥𝑦
𝐵16 𝐵26 𝐵66 𝐷16 𝐷26 𝐷66 ഥ𝑥𝑦 0 0 0 𝐷16 𝐷26 𝐷66 0
𝑀
Veya [B] = 0 ve [D] işleme girmeyeceğinden orta düzlemin şekil değiştirmeleri aşağıdaki
gibi 3x3 lük matris çarpımına indirgenebilir:
𝜀x0 ഥ𝑥
𝑁 −1 −523,26 2,143 −0,907 −1,639 −523,26
619151 124708 130564
𝜀y0 = 𝐴 . ഥ𝑦 =
−1 𝑁
124708 211780 45833 −381,17 = −0,907 5,452 −0,904 𝑥10−6 . −381,17
𝛾𝑥𝑦0 ഥ𝑥𝑦
𝑁 130564 45833 145379 −1,639 −0,904 8,635 −61,53
−61,53
𝜀x0 −6,75
→ 𝜀y0 = −15,48 𝑥10−4
𝛾𝑥𝑦0 6,71
30.01.2023 263
- Global gerinmeler (şekil değiştirmeler) hesaplanır:
Denk. 8.13’den
𝜀x 𝜀x0 𝜅x
𝜀𝑦 = 𝜀y0 + z 𝜅𝑦
𝜀x 𝜀x0 −6,75
→ 𝜀𝑦 = 𝜀y0 = −15,48 𝑥10−4
𝜅x 𝛾𝑥𝑦 𝛾𝑥𝑦0 6,71
0
𝜅𝑦 = 0
𝜅𝑥𝑦 z’den bağımsız olduğundan, tüm noktaların global gerinmeleri
0
aynıdır ve orta düzlemin gerinmelerine eşittir.
- Lokal Şekil Değiştirmeler (Gerinmeler) hesaplanır:
Soruda istenen, orta tabakanın alt yüzeyindeki lokal gerilmeler:
c:cos0o , s:sin0o
𝜀1 𝜀x −6,75
𝜀2 𝜀y 𝑐2 𝑠2 2sc 𝜀1 −6,75
−15,48
𝛾12 = [𝑇]𝜃=00 𝛾𝑥𝑦 = 𝑠2 𝑐2 −2sc 𝑥10−4 → 𝜀2 = −15,48 𝑥10−4
6,71
−sc sc 𝑐2 − 𝑠2 𝛾12 6,71
2 𝑧=1 2 𝑧=1 2 𝑧=1
30.01.2023 264
- Lokal gerilmeler hesaplanır:
𝜎1 𝜀1 132395 8555 0 −6,395

𝜎2 = [𝑄]1 𝜀2 = 8555 30553 0 0,586 𝑥10−4
𝜏12 𝑧=1 𝛾12 𝑧=1 0 0 12000 −124,54
𝜎1 −102,59
→ 𝜎2 = −53,06 𝑀𝑃𝑎
𝜏12 𝑧=1 8,05
30.01.2023 265

Kompozit Ders Notlari Ocak 2023

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Kompozit Ders Notlari Ocak 2023

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kompozit Ders Notlari Ocak 2023

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KOMPOZİT MALZEME

Son Güncelleme: 30.01.2023

Prof. Dr. Mehmet Zor

Web Sitem: www.mehmetzor.com

Genel Bilgiler: Kompozit Malzemelerin tipleri, sınıflandırılması, matris ve

Sınav Soruları: Makine Müh. Bölümünde Yapılan Sınavlar ve Cevap Anahtarları

Öğretim Üyeleri için Açıklama

İletişim ve Geri Bildirim için

2. Anizotropik Malzeme Tipleri ve Elastik Mekanik Özellikleri (Anistropic Elasticity)

3. Malzeme Özelliklerinin Teorik Hesaplanması

4. Kompozitin Teorik Mukavemeti ve Verim Alma Sınırları (Yapısal Yükleme Örnekleri)

5. Mekanik Özelliklerin Deneysel Tespitleri

7. Kompozitlerde Hasar Kriterleri

1.1 Kompozit Malzemelerin Tanımı

En az iki farklı malzemenin makro seviyede

(birbiri içerisinde çözünmeyecek şekilde)

birleştirilmesiyle oluşturulan yeni malzemelere

kompozit malzemeler denir.

vb.) geliştirilmesi ve biraraya getirilmesidir.

1.2 Kompozit Malzemelerin Temel Özellikleri

1. Kompozit aslında karışım anlamına gelmekle birlikte çözünen ve çözen

2. Bileşenler arasında atom alışverişi bulunmamaktadır.

3. Kompozit bileşenleri kimyasal olarak birbirlerini etkilemezler.

4. Malzemeler birbiri içerisinde çözünürse ve atom seviyesinde bir karışım

sözkonusu olursa, bu tür malzemeler kompozit değil alaşım olur.

5. Karışım nanometre seviyesindeki partiküller düzeyinde olursa ise bu tip

kompozitlere nano kompozitler denir.

6. Kompozitler genel olarak «matris» ismi verilen bir ana malzeme ve

«takviye elemanı (fiber, elyaf)» ismi verilen daha mukavim bir

7. Bu iki malzeme grubundan, takviye malzemesi kompozit malzemenin

mukavemet ve yük taşıma özelliğini, matris malzeme ise plastik

deformasyona geçişte oluşabilecek çatlak ilerlemelerini önleyici rol

oynamakta ve kompozit malzemenin kopmasını geciktirmektedir.

1.3 Kompozit Malzemelerde Hedef

• Mekanik Dayanım (Mukavemet) • Elektriksel iletkenlik

1.4 Kompozit Malzemelerin Avantajları

• Taşıdığı karakteristik özellikleri ile diğer malzemelere

Alaşımsız Çelik 7.9 459 203 58 26

Al alaşımı-2024 2.8 247 69 88 25

Pirinç 8.5 320 97 38 11

Ahşap (Kayın) 0.7 110 13 157 19

Kemik 1.8 138 26 75 14

Bor-Epoksi 1.8 1600 224 889 124

Karbon-Epoksi-1 1.6 1260 218 788 136

Karbon-Epoksi-2 1.5 1650 140 1100 93

Kevlar-Epoksi 1.4 1400 77 1000 55

S Camı-Epoksi 1.8 1400 56 824 33

E Camı-Epoksi 1.8 1150 42 639 23

1.5 Kompozit Malzemelerin Tarihçesi

• İnsanoğlu, ilk çağlardan beri kırılgan malzemelerin içine bitkisel

veya hayvansal lifler koyarak kırılganlık özelliğini gidermeye

• Bu konuda en iyi örnek kerpiçtir. Kerpiç üretiminde, killi çamur

içine katılan saman, sarmaşık dalları gibi sap ve lifler kerpicin

• Özellikleri ve lif yönleri farklı ağaç levhalar üst üste istiflenerek

yapılan ok yayları bir başka örnek olarak verilebilir.

• Cam liflerinin üretimi, eski Mısır’a kadar dayanmaktadır.

• Cam liflerinin sanayide kullanımıyla ilgili ilk kayıt 1877 tarihlidir.

• Liflerle takviye edilmiş sentetik reçineler 1950’li yıllardan itibaren endüstride

kullanılmaya başlanmıştır. Bu malzemenin en tanınmış grubunu “cam elyaf