Układ chłonny w homotoksykologii

IAH AC Układ chłonny w homotoksykologii

© IAH 2007

Najnowsze badania niezmiennie potwierdzają, że układ chłonny ma kluczowe

znaczenie dla obrony organizmu i odporności. Węzły i naczynia chłonne są
ważną składową układu odpornościowego. W homotoksykologii, układ chłonny
także ma duże znaczenie, ze względu na swoją rolę w transporcie homotoksyn
ze środowiska zewnątrzkomórkowego (przestrzeni śródmiąższowych) do krwi
a stąd do narządów prowadzących detoksykację takich, jak wątroba czy nerki.

W minionych dekadach badania, szczególnie dotyczące nowotworów

i immunologii znacznie zwiększyły naszą wiedzę na temat roli układu
chłonnego i jego złożonej sieci narządów limfatycznych zawierających komórki
immunokompetentne. Na przykład w przeszłości migdałki i wyrostek
robaczkowy były po prostu usuwane po wystąpieniu najmniejszych objawów
przedmiotowych lub podmiotowych.

Od niedawna uważa się, że ich usunięcie chirurgiczne jest ostatecznością po

wykorzystaniu wszelkich metod leczenia zachowawczego.

W medycynie biologicznej układ chłonny jest słusznie uważany za niezwykle

ważny, opracowano wiele swoistych leków wpływających na niego,
modulujących go i poprawiających jego funkcje fizjologiczne.

1
 © IAH 2007 2

Układ krążenia jest głównym systemem transportowym płynów ustrojowych i wszelkich innych
składników. Rola serca jako pompy ssąco-tłoczącej zapewnia ciśnienie potrzebne do przepompowania
krwi przez obwodowy układ naczyniowy. Połączenia tętniczo-żylne (naczynia włosowate) są miejscem
wymiany składników pomiędzy krwią a przestrzenią zewnątrzkomórkową.

Przestrzeń zewnątrzkomórkowa otrzymuje zatem zarówno substancje z krwi przeznaczone dla komórek
jak i substancje pochodzące z komórek przeznaczone do transportu z krwią lub chłonką. Choć na
pierwszy rzut oka dwukierunkowa wymiana i transport wydają się być bardzo kompletne, w
rzeczywistości liczne substancje nie są usuwane z przestrzeni zewnątrzkomórkowej. Możemy zatem
powiedzieć, że dochodzi do wprowadzania substancji do macierzy zewnątrzkomórkowej, ale ich
eliminacja może być niepełna. Drenaż limfatyczny wspomaga równoległy transport żylny np. tłuszcze i
homotoksyny rozpuszczalne w tłuszczach nie mogą być transportowane do układu żylnego, w związku z
czym są transportowane naczyniami chłonnymi.

Układ chłonny rozciąga się w całym organizmie, podobnie jak układ krążenia. Zaczyna się on drobną
siecią włośniczek chłonnych w przestrzeniach śródmiąższowych oraz okresowo występującymi węzłami
chłonnymi wzdłuż przebiegu naczyń. Węzły chłonne pełnią funkcję filtrów i skupiają się w pewnych
rejonach ciała, takich jak powierzchnie zgięciowe dużych stawów oraz szyja. Ważne jest to, że każda
kropla płynu śródmiąższowego trafiająca do włośniczki chłonnej w dowolnym miejscu ciała, przejdzie
przez co najmniej jeden węzeł chłonny zanim trafi do krwi.

Chłonka pochodzi z osocza krwi przenikającego poza naczynia włosowate do przestrzeni

śródmiąższowej i przekształcającego się w płyn śródmiąższowy. Nadmiar płynu (który nie został
wchłonięty z powrotem do naczyń włosowatych) w końcu trafia do włośniczek chłonnych i staje się
chłonką (o składzie podobnym do płynu śródmiąższowego).
W miarę jak chłonka przemieszcza się w naczyniach chłonnych, jest ona oczyszczana
i wzbogacana przez węzły chłonne i dzięki coraz większym naczyniom chłonnym trafia
do: - Przewodu limfatycznego prawego (chłonka z prawej górnej części ciała)
- Przewodu piersiowego (chłonka z pozostałej części ciała)
Te przewody uchodzą do układu krążenia, a mianowicie do prawej i lewej żyły podobojczykowej.

2
 © IAH 2007 3

Struktura i funkcja włośniczek chłonnych i krwionośnych wykazuje kilka

podstawowych różnic. Włośniczki chłonne są cienkościennymi naczyniami
znajdującymi się w całym ciele (z wyjątkiem ośrodkowego układu
nerwowego), a ich funkcja sprowadza się do odprowadzania nadmiaru
płynów śródmiąższowych (spomiędzy komórek) do coraz większych naczyń
chłonnych, gdzie płyn ten ulega filtracji przez węzły chłonne
przed uwolnieniem do krążenia żylnego w żyłach podobojczykowych.

Naczynia chłonne rozpoczynają się w przestrzeni zewnątrzkomórkowej

w postaci palczastych, ślepo zakończonych struktur z jednowarstwowym
śródbłonkiem, który jest łatwo przepuszczalny dla płynu śródmiąższowego
i wszelkich jego składników, takich jak produkty resztkowe metabolizmu
komórek, toksyn, makromolekuł (np. białek) a nawet większych elementów,
takich jak bakterie. Struktura naczyń zapewnia przepływ jednokierunkowy
w kierunku wnętrza naczynia a nie odwrotnie.

3
 Układ chłonny rozpoczyna się w macierzy
zewnątrzkomórkowej

© IAH 2007 4

Włośniczki krwionośne także mają bardzo cienkie ściany wyścielone jedną

warstwą komórek śródbłonka, jednak są one błonami półprzepuszczalnymi
pozwalającymi na kontrolowany transport pewnych substancji do światła
naczynia i na zewnątrz np. tlen i woda dyfundują do przestrzeni
śródmiąższowych, a dwutlenek węgla dyfunduje do naczyń włosowatych.
Śródbłonek pozwala także na przechodzenie składników odżywczych
i innych substancji dzięki transportowi aktywnemu. Innym mechanizmem
transportu makromolekuł do światła naczynia i na zewnątrz jest odpowiednio
endocytoza i egzocytoza.

Układy włośniczek krwionośnych i limfatycznych powinny być postrzegane jako

układy dopełniające się wzajemnie pod względem lokalizacji i funkcji
fizjologicznych. Jest bardzo ważne, aby o tym pamiętać, ponieważ ich rola
w skutecznym oczyszczaniu macierzy potencjalnie jest najważniejszym
mechanizmem powstawania chorób. Przykładem jest ostre zaburzenie
czynności układu chłonnego w obrzęku pooperacyjnym.

4
 © IAH 2007 5

Naczynia chłonne, w przeciwieństwie do naczyń krwionośnych transportujących

krew dzięki ciśnieniu wytwarzanemu przez serce, transportują chłonkę
pasywnie, przy pomocy systemu zastawek (podobnych do zastawek żylnych)
zapobiegających przepływowi wstecznemu i umożliwiającym jednokierunkowy
przepływ chłonki w kierunku serca.

5
 Drugi układ krążenia

• Brak centralnej pompy podobnej do serca w układzie krążenia

• Chłonka porusza się powoli pod wpływem niskiego ciśnienia
wytworzonego dzięki
• perystaltyce
• oddychaniu i zastawkom w naczyniach chłonnych
• oraz uciskowi mięśni szkieletowych
• W spoczynku bardzo niewielka ilość chłonki (kilka litrów
dziennie) trafia do krwi
• Serce przepompowuje ponad 7 000 litrów krwi dziennie,
układ chłonny przepompowuje od 2 do 20 litrów chłonki dziennie
(spoczynek><aktywność).

© IAH 2007 6

Ten tzw.drugi układ krążenia ma kilka cech szczególnych odróżniających go od układu żylnego
i całego układu krążenia.

Układ krążenia osoby dorosłej transportuje około 7 000 litrów krwi dziennie. Objętość ta
pochodzi stąd, że serce przepompowuje około 80 ml krwi w jednym skurczu, kurcząc się około
60 razy na minutę. Układ chłonny nie ma pompy, zatem, objętość transportowanej chłonki jest
bardzo niewielka w porównaniu do objętości krwi przepływającej przez serce.
W spoczynku przepływ chłonki przez przewód piersiowy nie wynosi nawet 2 l dziennie. Podczas
infekcji lub wzmożonej aktywności przepływ ten długotrwale wzrasta do 16 lub nawet 20 l
dziennie.

Mechanika przepływu chłonki oparta jest na 3 zjawiskach:

1. Przedziały naczyń chłonnych na przemian kurczą się i rozszerzają przeciskając chłonkę

do następnego przedziału i zapobiegając przepływowi wstecznemu dzięki opisanym już
jednokierunkowym zastawkom.

2. Przepona dzieli ciało na 2 przedziały. Podczas ruchów oddechowych ciśnienie powyżej

i poniżej przepony zmienia się. Wdech powoduje powstanie ujemnego ciśnienia (podciśnienia)
powyżej przepony podciągając chłonkę do góry, a dodatnie ciśnienie poniżej przepony wypycha
chłonkę ku górze w kierunku serca. Zastawki zapobiegają przepływowi wstecznemu.

3. Podstawową siłą poruszającą chłonkę a naczyniach chłonnych jest siła skurczu mięśni
(pompa mięśniowa) Skurcz mięśnia uciska naczynia chłonne w okolicy mięśnia przeciskając
chłonkę do następnych przedziałów. Rozkurcz mięśnia powoduje zassanie chłonki
z dystalnych przedziałów w stronę serca. Dlatego zwykły ruch (np. spacer) jest korzystny
dla zdrowia, ponieważ poprawia transport chłonki a przez to usuwanie płynu i jego składników
z przestrzeni zewnątrzkomórkowej.

6
 Węzeł chłonny

© IAH 2007 7

Poruszając się pomiędzy przedziałami naczynia chłonnego w kierunku naczyń

krwionośnych, chłonka ostatecznie dociera do pierwszego węzła chłonnego.
Mimo że węzły chłonne mogą mieć różne rozmiary, większość ma kształt
i wielkość fasolki. Do węzła chłonnego docierają liczne naczynia aferentne,
ale większość węzłów ma tylko jedno naczynie eferenentne będące
naczyniem aferentnym kolejnego węzła.

W węźle chłonnym odbywają się główne 2 procesy: chłonka jest kontrolowana

pod kątem zanieczyszczeń, takich jak bakterie lub inne antygeny (nasileniu
ulega ich eliminacja). Drugim procesem jest namnażanie limfocytów.

Mimo że większość chłonki przepływa przez węzeł w drodze do kolejnego

węzła częściowo oczyszczona z niektórych substancji, pewna część chłonki
jest kierowana do krwi już w węźle chłonnym. W węźle tak jak
w każdym innym narządzie obecne są naczynia tętnicze i żylne zapewniające
dowóz koniecznych substancji i odprowadzanie substancji zbędnych
z komórek samego węzła. Na tym poziomie zachodzi także wymiana
pomiędzy węzłem chłonnym a krwią.

7
 Obszary drenażu

© IAH 2007 8

Drenaż limfatyczny zorganizowany jest w postaci dwóch oddzielnych i bardzo

nierównych obszarów – prawego i lewego obszaru drenażu limfatycznego
i w warunkach prawidłowych chłonka nie przekracza niewidzialnych granic
oddzielających te dwa obszary. Struktury każdego obszaru przekazują chłonkę do jej
miejsca przeznaczenia czyli ujścia do układu krwionośnego.

Prawy obszar drenażu zaopatruje:

- Prawą stronę głowy i szyi
- Prawą kończynę górną
- Prawy górny kwadrant ciała
Chłonka z tego obszaru trafia do przewodu chłonnego prawego. Ten przewód
odprowadza krew do układu krążenia uchodząc do prawej żyły podobojczykowej.

Lewy obszar drenażu zaopatruje:

- Lewą stronę głowy i szyi
- Lewą kończynę górną i lewy górny kwadrant ciała
- Kończyny dolne

8
 Układ chłonny

• Narządy chłonne
• Węzły chłonne
• Przewody chłonne
• Tkanki chłonne
• Włośniczki chłonne
• Naczynia chłonne
• Wytwarza i transportuje chłonkę z tkanek do układu krążenia
• Główny składnik układu odpornościowego

© IAH 2007 9

Cały układ chłonny jest złożoną siecią wielu struktur: narządów, tkanek,
naczyń i przewodów chłonnych. Włośniczki chłonne, naczynia i przewody
uczestniczą jedynie w transporcie chłonki. Narządy chłonne, węzły i tkanki
odpowiadają za przetwarzanie chłonki i odpowiedź na jej zawartość.

Funkcje immunologiczne mogą być pełnione prawidłowo lub szwankować

zależnie od integralności układu chłonnego i dokładności jego działania.
Jest to wystarczającą przyczyną, aby przyjrzeć się bliżej niektórym narządom
układu chłonnego.

9
 Immunokompetentne narządy i tkanki układu
chłonnego

Różne narządy układu chłonnego pełnią funkcje obronne:

• Grasica
• Węzły chłonne
• Śledziona
• MALT
• Pierscień Waldeyera

© IAH 2007 10

Limfocyty T pochodzą ze szpiku kostnego, ale dojrzewają w grasicy. Spędzają one

większość swojego czynnego życia w pozostałej części układu chłonnego.
Chociaż grasica nie jest zbudowana z prawdziwej tkanki chłonnej, odgrywa ona
główną rolę w skutecznej czynności układu chłonnego, ponieważ główni
uczestnicy procesów immunologicznych dojrzewają w niej i pozostają w niej do
chwili aktywacji i udziału w reakcji obronnej.

Węzły chłonne są małymi centrami obrony znajdującymi się wzdłuż dróg przepływu
chłonki ze środowiska komórki do krwi. Węzły chłonne odpowiadają za
gromadzenie limfocytów, namnażanie immunokompetentnych limfocytów i filtrację
chłonki.

Śledziona znana jest głównie jako narząd filtrujący krew i usuwający z niej stare
krwinki czerwone, jednak śledziona ma jeszcze dodatkową funkcję w układzie
chłonnym produkując limfocyty, monocyty i przeciwciała.

Układ chłonny związany z błonami śluzowymi (MALT) składa się ze swobodnych

skupisk tkanki chłonnej śluzówki jelita (GALT), tchawicy/oskrzeli (BALT). Jest on
pierwszą barierą obronną podczas kontaktów z antygenami. MALT będzie
dokładniej omówiony w dalszej części tego wykładu.

Pierścień Waldeyera obejmuje:

1. Migdałki gardłowe
2. Migdałki podniebienne (potocznie zwane „migdałkami”)
3. Migdałki językowe (w tylnej części języka)

10
 Funkcje

• Usuwanie nadmiaru płynu z tkanek

• Absorpcja kwasów tłuszczowych i ich dalszy transport do układu
krążenia

• Transport homotoksyn z przestrzeni zewnątrzkomórkowej czyli

macierzy do krwi

• Filtracja chłonki
• Produkcja komórek immunokompetentnych (takich jak limfocyty,
monocyty i komórki wytwarzające przeciwciała)

© IAH 2007 11

Nie cały płyn dyfundujący z tętnic do przestrzeni śródmiąższowej jest powtórnie

wchłaniany do żył. Nadmiar płynu śródmiąższowego jest transportowany przez
układ chłonny. Jeśli tak się nie dzieje, wkrótce rozwija się obrzęk limfatyczny.

Kwasy tłuszczowe nie mogą być transportowane przez żyły w związku

z czym konieczna jest inna droga transportu, którą jest układ chłonny. Układ
chłonny dzięki specjalnej budowie swoich zastawek jest w stanie pobierać
znacznie większe objętości niż układ żylny. To samo dotyczy homotoksyn
rozpuszczalnych w tłuszczach, ponieważ wnikają one w cząsteczki lipidów
i nie są wychwytywane i transportowane przez układ żylny.

Antygeny znajdujące się w chłonce, kiedy tylko trafią do węzłów chłonnych,

są natychmiast atakowane przez komórki układu odpornościowego.
W tych węzłach chłonnych znajdują się ogromne skupienia komórek
immunokompetentnych gotowych zniszczyć antygeny i/lub rozpocząć
wytwarzanie przeciwciał, szczególne przeciw mikroorganizmom takim,
jak bakterie.

W układzie chłonnym przebiega dojrzewanie immunokompetentnych

limfocytów. Namnażanie limfocytów T zachodzi na poziomie węzłów chłonnych.

11
 Tkanka chłonna związana z błonami śluzowymi
MALT

• Swobodne skupiska tkanki chłonnej

• Mniejsze elementy MALT
• Tkanka chłonna nosa (NALT)
• Tkanka chłonna pochwy (VALT)
• Tkanka chłonna skóry (SALT) nie jest związana z błoną
śluzową, ale ma takie same cechy jak MALT
• Dwa główne elementy MALT:
• BALT (tkanka chłonna oskrzeli)
• GALT (tkanka chłonna jelita)

© IAH 2007 12

Oprócz węzłów i narządów chłonnych posiadających otoczki, istnieją także

swobodne skupiska tkanek chłonnych zlokalizowane głownie w błonach
śluzowych organizmu. Jest to logiczne, ponieważ błony śluzowe są miejscami,
gdzie antygeny najczęściej mają pierwszy kontakt z organizmem, przez co
konieczna jest bezpośrednia reakcja układu odpornościowego.

Tkanka chłonna związana z błonami śluzowymi (MALT) jest bardzo

zróżnicowana i występuje w pobliżu wszystkich błon śluzowych organizmu.
Nie umniejszając roli jej mniejszych elementów, składa się ona głównie z
części związanej z przewodem pokarmowym i oskrzelami. Dlatego mówimy
o BALT i GALT. Jak już wspomniano, ich głównym zadaniem jest mobilizacja
obrony przed antygenami próbującymi wniknąć przez barierę śluzówkową do
organizmu. Błony śluzowe są zatem czymś więcej niż tylko barierami
fizycznymi, uczestniczą one w mobilizacji obrony, kiedy antygeny próbują
wedrzeć się do organizmu.

12
 GALT

• Kępki Peyera
• Wyrostek robaczkowy

© IAH 2007 13

Patogenne mikroorganizmy i inne antygeny wnikające do przewodu

pokarmowego spotykają się z makrofagami, komórkami dendrytycznymi,
limfocytami B i T znajdującymi się w kępkach Peyera i innych elementach
tkanki chłonnej jelita (GALT).
Kępki Peyera składają się z wyspecjalizowanych komórek pobierających
antygeny wprost ze światła jelita i dostarczających je komórkom
prezentującym antygen znajdującym się w unikalnych kieszeniowatych
strukturach w podstawno-bocznych częściach kępki Peyera. W kępkach
Peyera limfocyty B i komórki pamięci ulegają stymulacji pod wpływem
antygenów. Te komórki przemieszczają się następnie do węzłów chłonnych
krezki, gdzie reakcja immunologiczna ulega wzmocnieniu. Aktywne limfocyty
są uwalniane do krwi przez przewód piersiowy i trafiają do jelita, gdzie pełnią
swoje funkcje efektorowe.
Także wyrostek robaczkowy składa się głównie z tkanki chłonnej, można
nawet powiedzieć, że jego jedyną znaną funkcją jest udział w procesach
odpornościowych. Można nazwać go „migdałkiem brzusznym” lub nawet
„jelitowym”.

13
 Macierz zewnątrzkomórkowa

• Nazywana też:
• Podstawowym
• Układem
• Regulacji
• Biologicznej
(Lamers, Van Wijk
& Linnemans)

© IAH 2007 14

Tak jak w przypadku układu żylnego, czynnościowym początkiem układu

chłonnego jest przestrzeń zewnątrzkomórkowa. Aby uniknąć intoksykacji
komórkowej z macierzy zewnątrzkomórkowej omywanej płynem
śródmiąższowym trzeba usuwać rozmaite substancje. Na poziomie macierzy
zewnątrzkomórkowej wiele układów wchodzi ze sobą w interakcje za
pośrednictwem rozmaitych mediatorów, które często należy usunąć kiedy
odegrają już swoją rolę (np. hormony). Układ tętniczy dostarcza do macierzy
zewnątrzkomórkowej nie tylko wartościowe substancje lecz także
homotoksyny.
Holenderscy badacze Lamers, van Wijk i Linnemans opisali już w latach
siedemdziesiątych macierz zewnątrzkomórkową jako podstawowy układ
regulacji biologicznej. Nazwa ta odnosi się do wzajemnych interakcji
rozmaitych układów obecnych w macierzy. Dzięki ich regulacjom możliwe jest
osiągniecie homeostazy. Może to oczywiście nastąpić jedynie przy braku
czynników zakłócających takich, jak homotoksyny. Homotoksyny mogą
blokować transport mediatorów, hamować procesy enzymatyczne
wytwarzające niezbędne substancje, powodować hipoksję komórkową itd.
Można powiedzieć, że oczyszczanie macierzy zewnątrzkomórkowej czyli
podstawowego układ regulacji biologicznej dokonuje się przede wszystkim
dzięki układowi chłonnemu i ten układ ma kluczowe znaczenie w każdej
postaci medycyny biologicznej. Dlatego także stosowanie 3 filarów
homotosykologii rozpoczyna się od oczyszczania, a dokładniej od
oczyszczania i wspomagania funkcji układu chłonnego, kluczowego czynnika
warunkującego skuteczność leczenia.

14
 Immunologiczna reakcja świadka (Heine)

© IAH 2007 15

Jedno z działań immunomodulacyjnych leków regulujących procesy zapalne

stosowanych w medycynie antyhomotoksycznej jest uwarunkowane
immunologiczną reakcją świadka występującą po przyjęciu substancji
organicznych w niskich stężeniach.
Cała kaskada immunologicznej reakcji świadka została już wyjaśniona
w wykładzie „IAH AC Immunomodulacja”.

15
 Immunologiczna reakcja świadka (Heine)

© IAH 2007 16

Przyczyną dla której immunologiczna reakcja świadka ponownie pojawia się

w tym wykładzie jest udział układu chłonnego w przeprowadzeniu tej reakcji.
Aktywne limfocyty Treg (TH-3 CD4+) namnażąją się jak armia identycznych
immunokompetentnych limfocytów Treg. Jej główne zadanie wypełniane jest
w węzłach chłonnych a transport uczulonych limfocytów Treg (po kontakcie
z komórką prezentującą antygen) odbywa się drogą układu chłonnego.

W leczeniu antyhomotoksycznym wspomaganie układu chłonnego podczas

procesu zapalnego jest powszechnie stosowaną metodą. Działanie leku
wyzwalającego immunologiczną reakcję świadka będzie wzmocnione przez lek
wspomagający układ chłonny, który prawdopodobnie spowoduje szybsze
namnożenie się limfocytów Treg.

16
 Choroby układu chłonnego

• Ostre zapalenie naczyń chłonnych

• Zapalenia węzłów chłonnych
• Zapalenia migdałków
• Obrzęk limfatyczny

© IAH 2007 17

Ostre zapalenie naczyń chłonnych jest procesem zapalnym naczyń

chłonnych jednego lub większej liczby rejonów ciała. Bakterie często wnikają
do naczyń chłonnych poprzez zadrapania lub rany. Często zakażenia
paciorkowcowe tkanek powierzchownych (skóry i/lub tkanki podskórnej)
mogą łatwo rozszerzać się na naczynia chłonne. Niekiedy przyczyną tej
choroby mogą być gronkowce lub inne bakterie.
Zapalenie węzłów chłonnych jest procesem zapalnym jednego lub większej
liczby węzłów chłonnych lub pakietów węzłów chłonnych. Zapalenie węzłów
chłonnych jest niemal zawsze powodowane przez zakażenie bakteryjne,
wirusowe, pierwotniakowe lub grzybicze. Typowo zakażenie rozszerza się na
węzeł chłonny z różnych źródeł: ze skóry, ucha, nosa, zęba/dziąsła lub oka
lub też stanowi powikłanie takich zakażeń jak mononukleoza zakaźna,
cytomegalia, infekcja paciorkowcowa, gruźlica lub kiła. Zakażenie może się
rozprzestrzeniać i obejmować wiele węzłów chłonnych lub ograniczać się do
jednej okolicy ciała.
Zapalenie migdałków jest procesem zapalnym migdałków. Na ogół jest
spowodowane zakażeniem bakteryjnym lub wirusowym. Zapalenie migdałków
jest najczęstszą postacią zapalenia układu chłonnego.
Obrzęk limfatyczny polega na gromadzeniu chłonki powodującym obrzęk.
Obrzęk limfatyczny powstaje w przebiegu wszelkich schorzeń lub
nieprawidłowości hamujących wchłanianie chłonki do żylnych naczyń
włosowatych i żył tak, jak to się dzieje w warunkach prawidłowych.
W wyniku tego, nadmiar chłonki nie może być odprowadzony z tkanek
i powstaje obrzęk limfatyczny.

17
 Schorzenia układu chłonnego: obrzęk limfatyczny

Stadia obrzęku limfatycznego(1)

• Stadium 1: obrzęk utajony i odwracalny
• Stadium 2: twardy obrzęk, po pewnym czasie nieodwracalny
• Stadium 3: obrzęk nieodwracalny

(1) Compendium of Dr. Vodder’s Manual Lymph Drainage by

R. Kasseroller. Karl F. Haug Verlag 1998

© IAH 2007 18

W pierwszym stadium obrzęku limfatycznego

Obrzęk składa się głównie z bogatobiałkowego płynu i można go
w znacznej mierze wyeliminować leczeniem. Tkanki są miękkie w dotyku,
a ucisk pozostawia dołek, stąd nazwa obrzęk ciastowaty. Obrzęk może być
przejściowo zlikwidowany poprzez uniesienie kończyny, jednak jeśli nie
zostanie rozpoczęte leczenie obrzęk szybko nawraca.

W drugim stadium obrzęku limfatycznego

Znanym także jako umiarkowany obrzęk limfatyczny, obecny jest obrzęk
i włóknienie, a tkanki nie są już miękkie w dotyku. W tym stadium tkanki są
sprężyste w dotyku, niekiedy nawet twarde, a ucisk pozostawia jedynie
niewielkie wgłębienie. Te zmiany zwiększają ryzyko większego obrzęku,
zakażeń tkanek i problemów skórnych.

W trzecim stadium obrzęku limfatycznego

Znanym także jako ciężki obrzęk limfatyczny, obrzęk i zwłóknienie tkanek
powodują stwardnienie skóry i utratę jej normalnej elastyczności. Te zmiany
powodują powstanie fałdów tkanek, które ograniczają ruchomość
i zniekształcają zajętą część ciała. W głębi fałdów mogą rozwijać się zakażenia
grzybicze i otwarte, trudne do leczenia rany.

18
 Zdrowie

VTT
<1
LMV
Tworzenie obrzęku

VTT
>1
LMV

© IAH 2007 19

Można także opisać obrzęk limfatyczny posługując się językiem matematyki.

Jeśli oznaczymy objętość chłonki, którą należy przetransportować symbolem
VTT, a ilość chłonki transportowanej do krwi w jednostce czasu symbolem
LMV, to gdy ich stosunek wynosi mniej iż 1, stan jest wciąż prawidłowy, jeśli
przekroczy 1, pojawia się obrzęk.
Ważne jest to, że układ chłonny transportuje do krwi zmienne ilości chłonki.

19
 Konwencjonalne leczenie schorzeń układu
chłonnego

• Leki moczopędne
• Drenaż limfatyczny (LDT)

• Dodatkowo
• NLPZ
• Antybiotyki

© IAH 2007 20

Obrzęk limfatyczny (np. obrzęk kończyny górnej po mastektomii) może być bardzo trudny do
leczenia. W praktyce często stosuje się bandażowanie kończyny i fizjoterapię, aby zapobiec
tworzeniu się obrzęku lub zahamować jego narastanie.
Leki moczopędne: Mimo że początkowo wydają się skuteczne, w homotoksykologicznym
leczeniu obrzęku limfatycznego należy unikać ich stosowania. Jest to spowodowane przez fakt,
że białka i/lub toksyny najlepiej jest transportować w wodzie, a eliminacja wody ze środowiska
zewnątrzkomórkowego spowoduje zwiększenie stężenia homotoksyn. Nie jest to leczenie
przyczynowe, ponieważ główną przyczyną tworzenia obrzęku lub zastoju chłonki jest
nieprawidłowa czynność układu chłonnego. Zmniejszenie ilości wody w przestrzeniach
śródmiąższowych oznacza zwiększenie stężenia substancji, które powinny być usunięte.
Można to porównać do wypompowywania wody z rzeki. Skutkiem tego będzie zatrzymanie
łodzi na mieliznach i paraliż transportu! Dobre leczenie homotoksykologiczne wymaga
działania przeciwnego, ponieważ zastosowanie leków moczopędnych nasila intoksykację.
Drenaż limfatyczny: jest to oryginalna metoda manualnego drenażu opracowana przez
francuskiego lekarza Bruno Chickly’ego na podstawie jego nagradzanych badań nad układem
chłonnym. Drenaż limfatyczny stosuje tradycyjne techniki drenażu chłonki uzupełniając je
o precyzję nowoczesnych badań naukowych.
Dzięki zastosowaniu dokładnej wiedzy anatomicznej i unikalnych zabiegów manualnych,
drenaż limfatyczny umożliwia lekarzowi wykrycie swoistego rytmu, kierunku, głębokości
i jakości przepływu chłonki w dowolnym miejscu ciała. Na tej podstawie można przeprowadzić
manualne mapowanie limfatyczne naczyń, aby ocenić ogólne krążenie chłonki i ustalić
najlepsze alternatywne drogi odprowadzenia płynu.
Terapeuta wykonuje zabiegi rękoma płasko przyłożonymi do skóry pacjenta, wykonując
delikatne, faliste ruchy placami. Te delikatne manewry aktywują krążenie chłonki i płynu
śródmiąższowego oraz stymulują czynność układu odpornościowego i przywspółczulnego
układu nerwowego.
W ciężkich przypadkach obrzęku limfatycznego, ze względu na intoksykację, występują
zapalenia a nawet zakażenia i upośledzenie gojenia ran (np. w cukrzycy typu 2).
Daltego w konwencjonalnych protokołach leczenia pojawiają się antybiotyki i NLPZ.

20
 Badania naukowe
nad antyhomotoksycznym
leczeniem obrzęku limfatycznego

© IAH 2007

Znaczenie układu chłonnego w homotoksykologii jest ogromne. Układ chłonny

jest postrzegany jako główny system transportu homotoksyn ze środowiska
komórek do narządów prowadzących detoksykację.
Poza tym układ chłonny reaguje odpowiednio na wszelkie antygeny
występujące w chłonce przepływającej przez narządy chłonne.

Najnowsze badania wykazały ochronne działanie wobec komórek preparatu

Lymphomyosot, leku oczyszczającego układ chłonny.

21
Zastosowanie terapeutyczne
preparatu Lymphomyosot, badania
obserwacyjne z udziałem 3512
pacjentów
Zenner, S. et al: Biological Therapy,
Volume VIII, No 3, 1990

© IAH 2007

22
 Monitorowanie działania preparatu Lymphomyosot

Wieloośrodkowe badanie przeprowadzone

przez dr Zennera i dr Metelmanna

• 264 współpracujących, oceniających terapeutów

• Wszystkie grupy wiekowe
• Różny czas trwania dolegliwości
• Różne schorzenia układu chłonnego z naciskiem na obrzęk
limfatyczny
• Różne formy podawania
• Różny czas trwania leczenia
• Różne formy jednocześnie stosowanego leczenia dodatkowego
• Wysoki odsetek powodzenia terapii

© IAH 2007 23

W tym badaniu obserwacyjnym u pacjentów ze schorzeniami układu

chłonnego stosowano Lymphomyosot. Leczone schorzenia były
zróżnicowane: przerost tkanki chłonnej, obrzęk limfatyczny, zapalenie węzłów
chłonnych, zapalenie migdałków, przerost migdałków a nawet obniżona
odporność. Stosowano krople, ampułki lub obie postaci leku.

Ogólnie badanie wykazało, że schorzenia układu chłonnego można

z dobrym skutkiem leczyć preparatem Lymphomyosot. Nawet w stanach
zapalnych* u 2135 pacjentów zaobserwowano godne uwagi wyniki.

* Lymhomyosot jest stosowny głównie w obrzęku limfatycznym i zapaleniu

migdałków. Jego zastosowanie w leczeniu antyhomoytoksycznym zapaleń
jest uwarunkowane działaniem oczyszczającym macierz. Niższe stężenia
homotoksyn na poziomie macierzy zmniejszają nasilenie reakcji zapalnych.

23
Możliwości leczenia układu
chłonnego w polineuropatii
cukrzycowej
Leczenie macierzy w cukrzycy typu II – badanie
obserwacyjne, Dietz, A.: tłumaczenie na język
angielski z Biologische Medizin, Vol 29,
No 1, 2000, 4-9

Nagroda im. Reckewega 1999

© IAH 2007

24
 Polineuropatia cukrzycowa
• Zaburzenia czucia i osłabienie mięśni spowodowane uszkodzeniem
nerwów obwodowych uwarunkowanym zaburzeniami metabolicznymi.
Pierwsze objawy na ogół dotyczą kończyn dolnych

• Niemcy: 5% ludności ma cukrzycę insulinoniezależną

U 7 osób na 1000 pacjentów z cukrzycą
insulinoniezależną konieczne są amputacje

• Obecne leczenie: Zazwyczaj wlewy kwasu alfa-liponowego

• Środki zapobiegawcze:
• Ścisła kontrola glilkemii
• Witaminy B
• Specjalne obuwie
• Utrzymywanie odpowiedniej higieny

© IAH 2007 25

Występowanie cukrzycy typu 2 w Europie i Ameryce Północnej wzrasta

z każdym rokiem. Jednym z podstawowych powikłań cukrzycy jest
polineuropatia. Zaburzenia czynności nerwów a nawet ich martwica są
powodowane przez różne mechanizmy, między innymi wysokie poziomy cukru
we krwi, powstawanie produktów zaawansowanej glikozylacji, stres oksydacyjny,
powstawanie polioli, to wszystko powoduje uszkadzanie ścian naczyń, niszczenie
naczyń włosowatych i upośledzenie odżywiania komórek. W stanie przewlekłym
pojawia się niedotlenienie komórek, pacjent odczuwa ból i cierpi z powodu
zaburzeń czucia i osłabienia siły mięśni.
Objawy polineuropatii pojawiają się w okolicach odległych od serca (najsłabsze
działanie drenujące krew), co oznacza kończyny dolne, a dokładniej palce
i stopy.

W Niemczech około 5% ludności cierpi na cukrzycę insulinoniezależną.

U 7 spośród każdego tysiąca tych ludzi, zachodzi konieczność amputacji.

Standardowe leczenie w zasadzie nie istnieje, lecz stosowanie kwasu

alfa-liponowego (przeciwutleniacza) we wlewach jest metodą często stosowaną
w Niemczech, oprócz wszelkich środków higienicznych (specjalne obuwie
z miękką wyściółką, ochrona stóp itp.).

25
 Układ badawczy
Populacja pacjentó
pacjentów: 90 z cukrzycą insulinoniezależną trwającą 5 lat i dłużej,
wykazujących objawy polineuropatii
Leczenie:
Leczenie: Stosowane przez 8 miesięcy oprócz standardowego leczenia
cukrzycy

Grupa 1 Grupa 2 Grupa 3

(50 pacjentów) (10 pacjentów) (30 pacjentów)
15 kropli preparatu 15 kropli preparatu
Lymphomyosot Lymphomyosot
2 x dziennie 2 x dziennie
10 wlewów po 600 mg 10 wlewów po 600 mg
kwasu alfa-liponowego kwasu alfa-liponowego
Ocena:
Ocena:
z Obrzęk limfatyczny oceniany w USG
z Angiografia w celu oceny uszkodzenia naczyń
z Badanie czucia (0/8 = minimum; 8/8 = maksimum)
z Ocena bólu
z Poziom HbA1C

© IAH 2007 26

W tym badaniu 90 pacjentów z ponad pięcioletnim wywiadem cukrzycowym

otrzymywało leczenie przez 8 miesięcy, pacjenci zostali podzieleni na
3 grupy. Pierwsza grupa otrzymywała jedynie Lymphomyosot oprócz
standardowego leczenia, druga grupa otrzymywała Lymphomyosot i kwas
alfa-liponowy oprócz standardowego leczenia, trzecia grupa otrzymywała
jedynie kwas alfa-liponowy oprócz standardowego leczenia.

Postęp leczenia obserwowano stosując parametry obiektywne. USG pozwala

na dokładną ocenę objętości obrzęku. Angiografia pozwala na obiektywną
ocenę ilości włośniczek zniszczonych przez chorobę.
Badanie czucia jest półobiektywną metodą pomiaru czucia powierzchownego.
Zastosowano skalę do subiektywnej oceny bólu. Oznaczono poziom
produktów zaawansowanej glikozylacji i HbA1c.

Dawka preparatu Lymphomyosot wynosiła 2 razy po 15 kropli przez

8 miesięcy (bez przerw).

26
 Wyniki

• Lymphomyosot zmniejsza obrzęk

• Lymphomyosot wykazuje wyższość nad kwasem α-liponowym
w zakresie poprawy czucia

• Lymphomyosot z kwasem α-liponowym powodują największą

poprawę czucia

• Lymphomyosot łagodzi ból

(bez bólu: 75% osób grupy I i II)

• Obrzęk występuje przed zmianami naczyniowymi we wczesnym

etapie polineuropatii

© IAH 2007 27

Po 8 miesiącach leczenia preparatem Lymphomyosot, w grupie otrzymującej

ten lek, jako dodatek do standardowego leczenia uzyskano godne uwagi
wyniki w porównaniu do grupy otrzymującej jedynie leczenia konwencjonalne
(grupa kontrolna 3).

W badaniu USG stwierdzono zmniejszenie obrzęku pod wpływem preparatu

Lymphomyosot. Występowanie obrzęku było rzadsze w grupie otrzymującej
Lymphomyosot niż w grupie nie otrzymującej tego leku.

Lymphomyosot wykazał wyższość nad kwasem alfa-liponowym w zakresie

poprawy czucia, a leczenie skojarzone (Lymphomyosot + kwas
alfa-liponowy) powodowało największą poprawę czucia.

75% pacjentów przyjmujących Lymphomyosot, było całkowicie wolnych od

bólu po 8 miesiącach leczenia.

Dzięki preparatowi Lymphomyosot wcześniej wykrywano obrzęk związany

z patologiami naczyń.

27
 Badania podstawowe
Poprawa pod wpływem stosowania
preparatu Lymphomyosot N
w toksycznym uszkodzeniu wątroby
Działanie neutralizujące ołów w modelu in vitro

Prof. Rolf Gebhardt, Wydział Biochemii;

Uniwersytet w Lipsku, Niemcy; wyniki wstępne,
niepublikowane

© IAH 2007

W celu oceny działania detoksykacyjnego preparatu Lymphomyosot N wobec

hepatocytów eksponowanych na ołów opracowano specjalny model in vitro.
Eksperymenty przeprowadził prof. Rolf Gebhardt na Wydziale Biochemii
Uniwersytetu w Lipsku. Nie zostały one jeszcze opublikowane.

Hepatocyty hodowano na powierzchni wzbogaconej macierzy

zewnątrzkomórkowej. Komórki eksponowano na działanie jonów ołowiu
dyfundujących przez macierz. Okresowo oceniano odsetek żywych komórek.
Lymphomyosot N dodano do hepatocytów podczas lub po ekspozycji na octan
ołowiu.

Jakie są wyniki tego doświadczenia?

28
 Badania podstawowe
Poprawa w toksycznym uszkodzeniu wątroby

• Lymphomyosot® N wykazuje wyraźne działanie ochronne

wobec hepatocytów eksponowanych na jony ołowiu
• Lymphomyosot® N jest najbardziej aktywny,
podczas stosowania przez cały czas ekspozycji na ołów
• Lymphomyosot® N wykazuje szczególnie silne działanie
w późnej fazie ekspozycji i po niej

Działanie detoksykacyjne preparatu Lymphomysot® N

szczególnie w póżnej fazie po ekspozycji na metal ciężki ołów

© IAH 2007 29

Wyniki wskazują, że Lymphomyosot N może chronić hepatocyty przed

szkodliwym działaniem jonów ołowiu. Zależnie od warunków eksperymentu in
vitro preparat może zapewniać komórkom niemal pełną ochronę przed
zatruciem ołowiem.

Lymphomyosot N jest najbardziej aktywny, gdy jest obecny podczas całej

ekspozycji, ale jego obecność w późnych fazach ekspozycji na jony ołowiu
wydaje się wiązać z najsilniejszym działaniem.
Możliwe są dwa najbardziej prawdopodobne wytłumaczenia takiego działania:
Lymphomyosot N może poprawiać oporność hepatocytów i wspomagać
mobilizację/usuwanie jonów ołowiu. Konieczne są dalsze badania, aby uzyskać
więcej informacji o mechanizmie tej ochrony, ale dotychczasowe wyniki
znacząco wspierają hipotezę ochronnego działania preparatu Lymphomyosot
N wobec wątroby.

29
 Lymphomyosot - wskazania

• Obrzęk limfatyczny
• Przewlekłe zapalenie migdałków
• Ogólne obniżenie odporności

Często stosowany także:

• Po mononukleozie (+ Engystol®)
• W celu oczyszczenia macierzy zewnątrzkomórkowej
• W celu wspomagania działania leków regulujących procesy
zapalne

© IAH 2007 30

Lymphomyosot jest stosowany głównie w obrzęku limfatycznym.

U dzieci często stosuje się go w zapaleniu migdałków i ogólnym obniżeniu
odporności.

Doświadczeni homotoksykolodzy na całym świecie regularnie stosują

Lymphomyosot w mononukleozie i zespole objawów po przebyciu tej choroby
jako lek oczyszczający macierz zewnątrzkomórkową z nagromadzonych
homotoksyn oraz jako lek ogólnie wspomagający działanie regulujące procesy
zapalne innych leków antyhomotoksycznych

Lymphomyosot zawiera znikome ilości jodku żelaza, dlatego należy

ostrożnie stosować go w schorzeniach tarczycy (nadczynność tarczycy).

30
 Lymphomyosot - cechy szczególne

• Nasila przepływ chłonki bez działania moczopędnego

• Brak znanych działań ubocznych
• Ostrożność w chorobach tarczycy jest jedynym ograniczeniem stosowania
• Można go stosować długotrwale, w późniejszym okresie z przerwami
• Brak ograniczeń wiekowych
• Brak znanych interakcji z innymi substancjami czy lekami (patrz
ostrzeżenie dotyczące chorób tarczycy
• Różne postacie farmaceutyczne
• W pełni zgodny z nowoczesnymi poglądami na mechanizmy regulacji
organizmu człowieka

© IAH 2007 31

Lymphomyosot nasila przepływ chłonki i oczyszcza macierz

zewnątrzkomórkową. Lek ten nie ma działań ubocznych i jedynie
w chorobach tarczycy należy stosować go ostrożnie. Udowodniono,
że Lymphomyosot jest bezpieczny podczas długotrwałego, ciągłego
stosowania, jednak zależnie od indywidualnej sytuacji pacjenta, w planie
leczenia można uwzględnić przerwy.

Lymphomyosot może być stosowany u dzieci i dorosłych przy zachowaniu

stosownego dawkowania. Nie zaobserwowano interakcji leku Lymphomyosot
z żadną inną substancją ani lekiem. Łatwo można go włączyć do istniejącego
planu leczenia.

Dostępne są różne postacie farmaceutyczne preparatu Lymphomyosot

zależnie od kraju.

Lymphomyosot jest bezpiecznym i skutecznym lekiem antyhomotoksycznym

w pełni zgodnym z holistycznym charakterem medycyny antyhomotoksycznej.
Nie blokuje on mechanizmów regulacji, dzięki czemu może być skutecznym
lekiem oddziałującym na układ chłonny w większości terapii regulacyjnych.
Wykazano, że jest on zgodny z lekami konwencjonalnymi.

31