1.

Kolonie w XIX i na początku XX wieku oraz proces dekolonizacji

przczyny i cele kolonizacji:

• rynki zbytu
• tanie surowce
• przeludnienie
• młodzi wykształceni ludzie mogą zrobić karierę w kolonii
• bazy wojskowe
• kontrola szlaków handlowych
• prestiż
• chrystianizacja
• misja cywilizacyjna białasów

Europejczycy – leki, transport, uzbrojenie, technologia komunikacyjna – mogli kolonizować

bezpieczenie

WB

• Egipt (akcje kanału sueskiego, bunt egpicjan, stłumienie i stworzenie protektoratu), i Sudan
(powstanie Mahdiego – wojska bryt i egip stłumiły i zajęły),
• Południowa Afryka (Cecil Rhoades vs burowie, zajęcie transwalu oranii, odebranie zulusom –
unia poludniowej afryki),
• Złote Wybrzeże, Kenia, Uganda – skolonizowane)
• Chiny - chęć wejścia na rynek – wojny opiumowe (1839-42), dominacja brytoli i zajęcie hong
kongu, pozniej powstanie oslabilo chiny i zostaly podzielone na strefy wpływów
• Indie - spółka “Kompania Wschodnioindyjska” - prowadziłą politykę kolonialną, została
ostatecznie zajęta przez rząd brytyjski
• 1857-58 – powstanie sipajów - brytole tłumią i likwidują kompanie zajmują Indie

Francja

• Algieria (1830-47), senegal, mauretania, WKS, somali francuskie, kongo, tunezja (1881)
Maroko (1891).
• Faszoda Francja x WB – konflikt pod koniec xix wieku, sudan
• Indochiny francuskie - południe wietnamu, laos, kambodża, tonkin, annam

Niemcy

• kolonizacja po zjednoczeniu (1871)

• zaangażowanie w chinach, stłumienie powstani bokserów w 1900, w efekcie upadek
cesarstwa 1911, niemcy miały swoje udziały i strefy wpływów w chinach
• togo, kamerun, namibia, tanzania, papua nowa gwinea płn i wyspy na oceanii, ale to tylko
okres końcówka XIX wieku do końca I WŚ

Japonia

• 1853 amerykanie matthew perry pokaz siły i otwarcie japonii na handel

• 1868 - 1912 epoka meiji, zmiany i reformy, lokalne mocarstwo
• “kolonie” po wojnie z chinami (1894-95) – formoza i korea, później mandżuria

Rosja
 • układ handlowy z chinami od xvii wieku
• brak terytoriów zamorskich, skupili sie na kontynentalnej azji
• alaska, sprzedana usa w 1867

USA

• 1823 – doktryna monroe

• karaiby i ameryki – dyplomacja dolarowa, pomoc w niepodległości kolonii hiszpanskich – w
efekcie kontrola nad kubą, puerto rico, dodatkowo hawaje, filipiny, guam i kontrola kanału
panamskiego

inne

• Belgia – kongo
• Portugalia – Angola i Mozambik
• hiszpania – rio de oro, tanger
• holandia – indie holenderskie
• włochy - erytrea, somalia, libia

I kryzys marokański 1905 – ambicje niemców, nieudane

II kryzys marokański 1911 – niemcy rezygnuja z maroka, dostają część francuskiego konga

Dekolonizacja – proces uwalniania się narodów spod zależności kolonialnej, zwykle odwołuje się do
okresu po II WŚ - tuż po wojnie dużo państw uzyskało niepodległość, szczególnie w Azji, później
niepodległość uzyskały wszystkie państw afryki i zdecydowana większość kolonii w pozostałej części
świata

negatywne skutki kolonializmu

• zaprzepaszczenie dorobku wcześniejszych cywilizacji

• sztuczne granice
• eksport produktów nieprzetworzonych
• brak przemysłu
• brak wiary w swoją pozycję
• uzależnienie od mocarstw i długi

2. Formowanie się ładu międzynarodowego po II wojnie światowej

warunki pokojowe

• 1945 poczdam – reparacje, przesiedlenia, norymberga, odszkodowania, wina niemiec

• 1943 Teheran – DDay ustalony, linia curzona dla ZSRR
• 1943 Kair - ład na dalekim wschodzie ustalany z chinami
• 1945 jałta - ustalenie stref okupacyjnych, zapowiedź ONZ, zmiany terytorialne polski, tito
jako przywódca jugosławii

1945 – powstanie ONZ

1945 – konferencja moskiewska – usa x zsrr - próba powstrzymania interwencji usa w korei
doktryna trumana – wspieranie rządów przeciw wpływom ZSRR
doktryna breżniewa - ograniczona suwerenność państw eu śr-wsc

1949 NATO – przeciwko niemcą, ale też rosji, od 1955 włączono RFN

1955 UW – po włączeniu RFN do Nato odpowiedź bloku wschodniego

1947 – Plan Marshalla – wsparcie USA dla gospodarek Eu zach zeby ratować same USA przed recesją
- wpływ kulturalny usa na europę razem z pieniędzmi

1950-53 – Wojna Koreańska - pierwszy mnrd konflikt po 2 wś, interwencja Rb onz (właściwie USA,
zsrr pojkotował rb), konflikt nierozstrzygnięty, w zawieszeniu trwa do dziś

1956 – kryzys sueski – nacjonalizacja kanału, akcja wb i fra, intwerncja usa pokazała kto szef w nato

1956 – powstanie na węgrzech - krwawo stłumione co obniżylo popularność komunistów w eu zach

1962 kryzys kubański - rakiety radzieckie na kubie, blokada usa, o mało od wojny atomowej – w
efekcie usa wycofała część uzbrojenia z turcji, a w rosji breżniew obalił chruszczowa ->
bezpieczniejsza polityka wobec usa

1969 konflikt na rzece ussuri – pierwsze napiecia na linii chrl zsrr, chiny oddalają się od zsrr,
ocieplenie z usa

1975 akt końcowy kbwe – podstawa dla opozycji w eu śr wsch, w konsekwencji upadek bloku wsch

Rozpad ZSRR, Jesień Narodów – koniec dwubiegunowego świata, początek hegemonii usa,
uwolnienie wielu państw z terenu byłego związku radzieckiego, zmiana systemu w państwach bloku
wschodniego, lata 1989-1991

11.09.2001 zamach na WTC – wojna z terroryzmem

2010-12 arabska wiosna ludów

3. „Jesień Narodów” i sytuacja geopolityczna w Europie Środkowo - Wschodniej po 1989 r.

jesień narodów - upadki rządów komunistycznych w eu śr wsch po 1989 r.

1985 – pierestrojka – zmiany w ZSRR, rezygnacja z państw satelickich, większe otwarcie

w krajach komunistycznych dobrobyt tylko w partii

Geneza zmian – pierwsze ruchy - solidarność początkiem lat 80, próby zmian jak pierestrojka

okrągły stół w polsce i sukces opozycji w wyborach w 1989 motorem zmian i przykładem dla reszty

u podstaw wczesniejsze zrywy – nrd 1953, poznan i wegry 1956, praska wiosna 1968, marzec 1968 w
Polsce, 1970, 1976, 1980 w polsce

• Albania – lata 80 - tragiczna sytuacja gospodarcza, protesty, 1991 wybory, destabilizacja,

wybory, reformy i delegalizacja komunistów w 1992
• Bułgaria - Żiwkow 1989 protesty, pacyfikacja, obrady KBWE w Sofii, odsunięcie Żiwkowa,
Mładenow i Bułgarski okrągły stół w 1990, potem wybory i opozycyjny Żeliu Żelew
prezydentem, reformy i demokratyzacja kraju
 • Czechosłowacja - manifestacje, brutalność policji, manifestacje, Vaclac Havel i aksamitna
rewolucja w 1989 – reformy
• Jugosławia - śmierć tito, rozpad, 1991 chorwacja i słowenia się odłączają > wojna i
interwencja ONZ. 1992 nowa jugosławia, jednak niepodleglosc oglasza macedonia i bośnia -
Milosevic sie nie zgadza – walki w bosni, calosc konfliktow 1991-95
• NRD – Honecker dążący do socjalizmu, 1989 bunty, zastępuje go Krenz, otwarcie i negocjacje
z RFN (kohlem), w 1990 wolne wybory i zjednoczenie niemiec
• Polska – 1987 nowa aktywizacja solidarnosci, referendum dot. reform 1987 przegrane przez
władze, 1988 fale strajkow, 1989 okrągły stół, 1989 czesciowo wolne wybory, wielki sukces
solidarnosci, jaruzelski prezydentem, T. Mazowiecki premierem, pierwszy niekomunistyczny
rzad w tej czesci europy, w 1990 rozwiazano pzpr, 1991 walesa prezydentem, 1993
wycofanie wojsk rosyjskich
• Rumunia – Ceausescu przeciwnikiem zmian, od 1989 demonstracje, Ceausescu nakazal
pacyfikacje, wojsko odmowilo, ukryl sie ale schwytany i rozstrzelany, front ocalenia
narodowego z iliescu przejmuje wladze, w 1990 wybory iliescu prezydentem
• Wegry – 1988 Kadar ustepuje, konczy sie epoka kadaryzmu, 1989 trojkatny stol, 1990
wybory, prezydentem arpad goncz, wybory wygrywa Wegierskie Forum Demokratyczne

Obszar postradziecki

• Największe republiki – Rosja, Białoruś, Kazachstan, Ukraina, republiki azjatyckie i kaukaskie

wybrały własne drogi rozwoju, zwykle pozostając w silnych wzajemnych powiązaniach,
sercem struktury jest Rosja
• 1990 wybory w republikach nadbałtyckich - 1990 niepodległość litwy, 1991 łotwy i estonii,
od 1991 panstwa te zostały członkami onz
• 1991 w marcu próba zachowania zsrr w nowym kształcie, część republik nie wzięła udziału

Układ warszawski – w efekcie jesieni narodów rozwiązany w lipcu 1991, wojska radzieckie stopniowo
wycofywały się z państw uw (z polski 1993)

4. Polityka zagraniczna i polityka bezpieczeństwa Polski oraz wybranych państw europejskich po

1989 r.

Przełom w 1989 – demokratyzacja, odejście od socjalizmu

ważny wpływ na PPZ – rozpad ZSRR, zjednoczenie niemiec, pryspieszenie integracji europejskiej,
transformacja nato

cele – nowy system bezpieczenstwa gwarantujacy bezp. RP, wlaczenie w integracje eu, wspolpraca z
niemcami i usa

kierunek zachodni – MSZ Krzysztof Skubiszewski

1991 – po demokratycznych wyborach PL przyjęta do Rady Europy

uniezależnianie od Rosji

główne cele w latach 90 – akcesja do nato i UZE, normalizacja stosunków z Niemcami

1990 – traktat o potwierdzeniu granic i normalizacji stosunków z Niemcami

1991 – traktat o przyjaznych stosunkach i współpracy z Niemcami

Trójkąt Weimarski – FRA, GER, POL

dwustronne deklaracje przyjaźni z: WB, SPA, ITA, BEL, FRA, SUI

Po rozwiązaniu UW

• stosunki z Rosją na nowych zasadach - równorzędność, poszanowanie suwerenności

• pojednanie z Litwą i Ukrainą
• sieć umów z Łotwą i Estonią
• uznanie niepodległości byłych republik sowieckich przez PL bardzo szybko
• 1991 – deklaracja wyszehradzka -> grupa wyszehradzka
• 1996 dołączenie do OECD
• 1994 wniosek do UE, 1998 rozmowy akcesyjne, program gotowosci do 2002
• od 1991 proces współpracy z Nato, 1994 partnerstwo dla pokoju, pełne członkostwo 1999
• Polskie poparcie w kosowie i dla wojny z terroryzmem
• zaangażowanie w afganistanie i iraku

5. Prawo międzynarodowe publiczne – cechy, rozwój, źródła

PMP – normy regulujące SM

Cechy PMP:

• tworzenie
o brak ustawodawcy
o system poziomy
o decentralizacja, nieformalność
o partykularyzm PMP
• stosowanie
o brak aparatu przymusus
o brak sądownictwa obowiązkowego

podstawa obowiązywania - wola państw, wzajemność, wspólny interes

prawo wew a PMP – dualizm, monizm, komplementarność

regulacja stosunków wzajemnych: Państw, OM oraz jednostek ludzkich w relacjach z państwami i

OM

Źródła PMP niekwestionowane:

• umowy międzynarodowe
o umowy kontrakty lub umowy prawotwórcze
o umowy dwu lub wielostronne
o konwencja wiedeńska z 1969 (dot. umów między państwami)
o otwarte, zamknięte, półotwarte
o traktaty
o akty ustanawiające organizacje mnrd
o forma
 ▪ tytuł, inwokacja, intytulacja, arenga, narracja, dyspozycja, korroboracja, data
i miejsce, podpisy i pieczęci (alternat w dwustronnych, alfabetycznie lub
pele-mele w wielostronnych)
• zwyczaj międzynarodowy - musi być praktyka (usus) i przekonanie o zgodności praktyki z
prawem (opinio iuris vel necessitatis)
o na zwyczaj powołują się podmioty - sądy mnrd, ustawodawstwo państwowe

Źródła PMP kwestionowane

• orzecznictwo sądów mnrd – interpretacja traktatów i umów, precyzowanie prawa i

objaśnianie jego treści i interpretacji norm
• doktryna - poglądy nauki prawa, zwykle analiza doktryny poprzedza stanowisko państwa
• ustawodawstwo państw - nie jest źródłem, ale często reguluje stosunek państw np. wobec
norm zwyczajowych
• akty jednostronne – wydawane przez państwa w celu wywołania skutków prawnych
o notyfikacja
o uznanie
o protest
o zrzeczenie się
• uchwały OM skierowane do PC - określane jako soft law, prawo słabe, charakter jego
obowiązywania jest kwestionowany

Rozwój PM

• Od starożytności - pierwsze przejawy w starożytnej grecji

• pokój westfalski – suwerenne państwa, równowaga religijna, czyja władza tego religia
• Termin PMP 1770 – Jeremy Bentham
• kongres wiedeński - ochrona dyplomatów, równowaga mocarstw, granice
• pierwsze organizacje mnrd w XIX wieku
• humanitaryzacja wojny, konferencje haskie
• liga narodów
• ONZ
• podmiotowość prawnomnrd - przysługuje państwom, nabywanie praw i zobowiązań
• nadużycie pociągane do odpowiedzialność, jednak ma to formy zwyczajowe
• prawo dot. sukcesji państw - charakter zwyczajowy, bardzo ważne
• prawo umów mnrd – konwencja wiedenska z 1969
• prawo dot. rozwoju ekonomicznego – gatt, wto
• prawo kosmiczne – konwencja z 1967, wymagajaca nowelizacji
• prawo powietrzne – 90-110km nad powierzchnią ziemi jako granica państwa
• prawo OM – ONZ i KNZ – 1945
• prawo dyplomatycczne i konsularne – 1961, 1963 wiedeń
• prawo morza – kodyfikacja w 1958 i 1982, bardzo kazuistyczne
• prawo lotnicze – kwestie wypadków lotniczych

6. Interwencje humanitarne w świecie

IH w SM postrzegana jako specyficzna metoda rozwiązywania konfliktów

„Humanitarna interwencja jest groźbą lub użyciem siły przez państwo, grupę państw lub organizację
międzynarodową przeciwko innemu państwu głównie w celu ochrony praw obywateli przed
masowymi naruszeniami uznanych praw człowieka”.

istota - użycie siły by zapobiec naruszaniu praw człowieka w danym państwie

wątpliwa legalność IH

przeprowadzana bez zgody państwa w którym jest, z upoważnienia RB ONZ lub bez niego

powołując się na KNZ – art. 2, państwa powinny powstrzymać się od ingerencji, zabroniona
ingerencja w sprawy wew. których zwykle dotyczą IH

szczyt ONZ w 2005 - odpowiedzialność za ochronę (R2P) - podwójna suwerenność - poszanowanie

zew innych państw, poszanowanie wew. praw obywateli

działania ochronne

• działania prewencyjne
• reakcja (również zbrojna) na łamanie PCz
• wsparcie w odbudowie

zgodnie z R2P IH uzasadniona przy zbrodni ludobójstwa, czystek etnicznych, zbrodni wojennych czy
przeciwko ludzkości

Przykłady

• 1971 Bangladesz (Wschodni Pakistan) - Pakistan pacyfikował wschodnią część (dzis.

Bangladesz) ponieważ wybory wygrała partia dążąca do wyzwolenia, Indie interweniowały i
powstał Bangladesz
• 1991-95 Jugosławia - konflikt etniczny, czystki przeprowadzane przez serbów w wyniku
ogłaszania niepodległości przez byłe częsci jugosławii, RB autoryzuje interwencję -
UNPROFOR – z początku pomoc humanitarna, mandat rozszerzony ze względu na sytuację,
powołanie niezależną komisję ds. konfliktu w jugosławii
• 1999 Kosowo – Interwencja NATO przeciwko czystkom Miloszewicza na kosowskich
albanczykach, którzy walczyli od 1997 o swoja niepodległość
• Interwencja w Iraku 1991 i 2003 – w 1990 irak zajmuje kuwejt, RB autoryzuje sankcje a
pozniej interwencje pod przewodnictwem USA – operacja “pustynna burza” - zmuszono irak
do wycofania się z kuwejtu, pozniej jednak wybuchly powstania szyitow i kurdow w Iraku –
masowe represje i mordowanie kurdow – IH ze strony ONZ – pomoc humanitarna dla
kurdów, wynegocjowano bezpieczeństwo dla misji humanitarnych
2003 - reżim saddama husajna oskarżany o sabotowanie komisji rozbrojenie i przeciw broni
masowego rażenia - kampania dyplomatyczna, a pozniej akcja militarna w efekcie ktorej
powolano tymczasowy rzad

7. Państwo jako podstawowy podmiot prawa międzynarodowego – atrybuty państwa w prawie

międzynarodowym.

pojęcie podmiotowości - szczególnie dwa czynniki

• zdolność prawna (prawnomnrd) - możliwość posiadania praw i obowiązków mnrd

 • zdolność do czynności prawnych (prawnomnrd) - możliwość nabywania praw i zaciągania
zobowiązań w wyniku własnych działań

podmioty pmp mają następujące atrybuty

• ius tractatuum (contrahendi) - prawo zawierania umów

• ius legationis - zdolność reprezentacji dyplomatycznej
• ius standi - zdolność występowania z roszczeniami i odpowiedzialność wobec PMP

Główne podmioty PMP - państwa (+ stolica apostolska, kawalerzy maltańscy) są to podmioty

suwerenne - podmiotowość pierwotna.

Inne podmioty – OM, ludzie itp – podmiotowość ograniczona, jakoś nadana przez państwa -
podmiotowość wtórna

Państwo - zgodnie z konwecją z Montevideo – powinno posiadać atrybuty

• stała ludność - państwo to zbiór ludzi nie może bez nich istnieć
• terytorium – rozmiar czy sporność bez znaczenia, musi mieć część naturalnego terytorium
lądowego
• efektywny rząd - forma nieistotna, ważna jest faktyczna władza nad danym terytorium i
ludnością
• zdolność do utrzymywania stosunków z innymi państwami - powinna być do tego zdolna
efektywna władza państwa - suwerenność tej władzy w tym aspekcie oddziela ją od innych
organizacji terytorialnych (np. terytoriów zależnych)

Suwerenność - niezależność władzy państwowej od jakiejkolwiek innej

• aspekt wewnętrzny - zdolność prawna do samodzielnego realizowania władzy na teryt.

• aspekt zewnętrzny - zdolność do samodzielnego i niezależnego występowania w SM

Prawa zasadnicze państw - najczęściej wymieniane: do istnienia, do niezawisłości, do równości, do

utrzymywania SM, do czci

Zasada nieinterwencji – art. 2 KNZ, nie wolno się mieszać do kompetencji wew. państw (sporne z IH)

Zasada równości państw - równe wg. prawa niezależnie od wielkości -> suwerenność szanowana,
państwo korzysta z niej do woli

Powstanie, sukcesja i upadek państw - PMP ustala niejako warunki państwowości

• do powstania – secesja, (np. Kosowo), rozpad (np. Ukraina z ZSRR), połączenie (np.
zjednoczenie Niemiec)
• do upadku - połączenie (np. Polska i Litwa w RON), inkorporacja (wchłonięcie, np. NRD przez
RFN), rozpad (np. Jugosławia)
• sukcesja – wynik zmiany zwierzchnictwa nad terytorium - przejęcie praw i obowiązków przy
powstaniu lub zniknięciu panstw – umowy, zobowiązania itd
• przy dekolonizacji – prawo wyboru umów dalej obowiązujących, lub tabula rasa – nowe
państwo zrywa wszystkie dawne umowy wielostronne z metropolią

rodzaje państw - jednolite, związkowe (federacje i konfederacje)

państwa z ograniczonymi zdolnościami do czynności prawnych w PMP:

 • państwa zależne (do niedawna andora, bhutan)
• mikropaństwa (san marino, monako, lichtenstein)
• państwa trwale neutralne (Austria, Szwajcaria)

8. Sądowe i pozasądowe metody rozstrzygania sporów międzynarodowych

spór - wg MTS 1950 - różnica stanowisk odnośnie elementów prawa lub faktów, konflikt poglądów
prawnych lub interesów

KNZ - łagodzenie/załatwianie sporów i sytuacji mogących prowadzić do naruszenia pokoju

napięcie - stan antagonizmu bez jasno zdefiniowanego przedmiotu nieporozumienia

konflikt – ostrzejsze spory, z zagrożenie konfliktu zbrojnego

Rodzaje sporów

• wg. KNZ zagrażające lub niezagrażające pokojowi

• politycze lub prawne
• nadające się do rozstrygnięcia sądowego/rozjemczego
o dot. interpretacji traktatu, zagadnienia PM, zaistnienia faktu, odszkodowań

Środki pokojowego załatwiania sporów - problematyka juz w pakcie LN, potem KNZ
środki dyplomatyczne i sądowe

• rokowania bezpośrednie - negocjacje (dyplo) - proces usuwania różnic zdania,

dwustronne lub wielostronne, mogą być strony poza sporem, często podejmowane pod
presją bez intencji rozwiązania, jedną z form są konsultacje
• dobre usługi (dyplo) - doprowadzanie do rokowań między stronami
• mediacje (dyplo) – doprowadzenie i udział w rokowaniach między stronami
• komisje badań (dyplo) - w przypadku sporu dot. ustalenia stanu faktycznego
• koncyliacja (dyplo) – strona poza konfliktem sama formułuje propozycję rozwiązania sporu
• arbitraż międzynarodowy (sądowe) - załatwienie sporu orzeczeniem przez arbitrów
wybranych przez strony, orzekają na podstawie prawa. Arbitraż może być fakultatywny
(zorganizowany lub nie) i obowiązkowy (na podstawie uprzedniej umowy)
• sądownictwo międzynarodowe (sądowe) - MTS, TSUE, ETPCz, trybunał prawa morza itp, w
MTS klauzula fakultatywna przyjęcia obowiązkowej jurysdykcji, poza tym jurysdykcja
fakultatywna, TSUE wyroki wiążące dla PC, jednak podstawność poddawana w wątpliwość

9. Terroryzm międzynarodowy

Terrorzym mnrd – od lat 70. XX wieku

planowane i zorganizowane działanie osoby/osób, mające na celu wymuszenie od władz i

społeczeństwa zachowań/świadczeń, często narażające osoby postronne.

przyczyny:

• pretensje polityczne
• ekstremizm ideologiczny
 • czynniki społeczno-ekonomiczne
• sponsorowanie przez państwa

skutki:

• tragedie humanitarne
• konsekwencje gospodarcze
• podziały polityczne i społeczne
• konsekwencje geopolityczne

Terroryzm indywidualny – przeciw komuś, lub zbiorowy – niewinni przypadkowi ludzie

ataki już pod koniec XX w. (czarny wrzesień Monachium 72), jednak po 9/11/2001 atak na WTC USA
wypowiedziało wojnę z terroryzmem – wina Al-Kaidy pod wodzą Osamy bin Ladena

terroryści działali skutecznie – kolejne zamachy madryt 2004, londyn 2005 organizowane przez
alkaide, celowane w panstwa biorace udzial w akcjach w afganistanie i iraku

2004 Biesłan - czczeni atak na szkołę

Państwo islamskie – po sunnickich ekstremistach, sporo ataków po 2001 – 2015 paryż, 2016
bruksela, 2010 moskwa, 2011 norwegia

Walka z terroryzmem w pewnym sensie nasila problem, jednak nie można też go pomijać

rozwój technologiczny powinnien z zasady ułatwiać walkę z terroryzmem, w praktyce jednak ułatwia
on często działania samym terrorystom

ugrupowania:

• Al-Kaida
• ISIS
• Talibowie - związek z alkaidą, interwencja w afganistanie
• Hezbollah (szyici, iran)
• FARC (komuniści, kolumbia)
• Boko Haram (nigeria)

Konwencje ONZ przeciwdziałające terroryzmowi, broni masowego rażenia, wzywające do walki z

terroryzmem – 1368, 1373, 1453, 1624,

10. Współczesne bezpieczeństwo międzynarodowe i jego zagrożenia po 1945 roku

Nowa faza rozwoju życia mnrd po wojnie – zmiana środowiska bezpieczeństwa - aktualnie zanim
prawdopodobienstwa wielkiej wojny znanego z zimnej wojny i wojen światowych, za to dużo
nowych zagrożen wcześniej nie znanych

Zagrożenia militarne – podstawowy czynnik wpływający na bezpieczeństwo, zagrożenia związane z

wystąpieniem konfliktu zbrojnego, ostatnie lata pokazały że wciąż pozostają one bardzo istotnym
zagrożeniem bezpieczeństwa, nie tylko bezpośrednio dla stron ale również ze względu na powiązania
- przykład bezp. żywnościowe i energetyczne w kontekście wojny na ukrainie

zagrożenia niemilitarne – sytuacje gdzie może dojść do niebezpiecznego stanu dla danego podmiotu,
pomimo braku czynnika militarnego
 • zagrożenia polityczne – nasilone działanie ruchów politycznych i społecznych mogące
wpływać na efektywność funkcjonowania państwa i administracji
• zagrożenia ekonomiczne - osłabianie się waluty, spekulacja, kryzysy, sankcje ekonomiczne itp
• terroryzm – opisany wyżej
• cyberbezpieczeństwo
• bezpieczeństwo energetyczne
• bezpieczeństwo żywnościowe - logistyka, łańcuchy dostaw
• zagrożenia bezpieczeństwa związane z wszechobecną współzależnościa na świecie i
globalizacja
• bezpieczeństwo klimatyczne
• zagrożenia zdrowotne – np. pandemia
• zagrożenia dla dóbr kulturalnych i dziedzictwa

11. Procesy integracyjne na świecie

stopniowe zacieśnianie współpracy państw

typy integracji

• gospodarcza – np. UGiW

• polityczna – np. UE
• wojskowa – np. Nato

Van lagenhove – funkcje integracji regionalnej:

• integracja handlowa
• przyjazne środowisko dla sektora prywatnego
• programy infrastrukturalne wspierające rozwój gosp
• rozwój silnych instytucji sektora publicznego i dobre zarządzanie
• redukacja wykluczeń, rozwój społ obywatelskiego
• pokój i bezpieczeństwo w regionie
• programy środowiskowe na szczeblu regionalnym
• wzmocnienie interakcji regionu z innymi regionami

Bela Balassa – etapy integracji gospodarcze

1. strefa wolnego handlu

2. unia celna
3. wspólny rynek
4. unia gospodarcza
5. integracja całkowita - unia pieniężna

Najważniejsze inicjatywy integracyjne

• UE (1993), wcześniej WE
• NATO (1949)
• USMCA (2020) (wcześniej NAFTA - 1992)
• Mercosur (wspólny rynek południa) (1991)
• ASEAN (1967)
• SAARC (South Asian Association for Regional Cooperation) (1985)
 • Unia Afrykańska (2002)
• Liga Państw Arabskich (1945)

12. Międzynarodowe przepływy kapitału

kapitał - aktywa jako środki finansowe/dobra materialne mogące wytwarzać dochody

przepływy kapitałowe - odnotowany w bilansie płatniczym ruch siły nabywczej przez granicę

nie liczą się odszkodowania, reparacje, bezzwrotna pomoc finansowa, przemieszczania się osób
indywidualnych

podmioty biorące udział w mnrd przepływie kapitałowym

• osoby fizyczne
• przedsiębiorstwa prywatne i państwowe
• banki i instytucje finansowe
• budżety różnych szczebli
• OM

obecnie podział

• BIZ - bezpośrednie inwestycje zagraniczne - wywóz kapitału z kraju w celu uruchomienia

przedsiębiorstwa za granicą lub uzyskania trwałych powiązań w przedsiębiorstwie za granicą
przez nabycie udziałów. BIZ – conajmniej 10% wartości, bez potrzeby kontroli akcyjnej.
Przepływ powiązany z transferem know-how, technologii, zarządzania co odróżnia BIZ od
portfelowych
• inwestycje portfelowe – mniejsze pakiety kacji i obligacji, bony zagraniczne, obligacje
skarbowe
• pozostałe inwestycje – kredyty, pożyczki, lokaty za granicą, zmiany na zagranicznych
rachunkach

Formy kapitału

• produkcyjny – BIZ - bezpośrednio produkcyjny, część portfelowych – lokaty w instrumenty

udziałowe
• pożyczkowy - prawo dysponowania kapitałem na określony czas, procent od zysków

żródła kapitału

• prywatne
• publiczne

Podstawowe motywy BIZ

1. Poszukiwanie rynków
2. Podnoszenie efektywności
3. Poszukiwanie zasobów
4. Pozyskiwanie aktywów strategicznych

13. Współczesna gospodarka światowa – główne trendy i podmioty

gosp światowa - zbiorowość podmiotów zajmujących się bezpośrednio lub pośrednio działalnością
gospodarczą na różnych poziomach – krajowym, regionalnym, międzynarodowym

system gospodarki światowej - dynamiczny system, zbiór org. gosp. (państwa, gospodarki narodowe,
przedsiębiorstwa) - uformowana struktura, interakcje przepływów

czynniki wpływające na rozwój

• postęp techniczny
o odkrycia geograficzne, rozwój nawigacji, nowe rynki
o międzynarodowy podział pracy oparty o różne zdolności - zależne od zasobów
ludzkich, naturalnych i kapitałowych, rozwoju techniki i infrastruktury, położenia
o rozwój transportu w różnych jego formach
o przesyłanie informacji
• wzrost gospodarczy i rozwój systemu
o integracja gospodarcza, współzależności
o instytucje międzynarodowe wspierające mnrd współpracę gosp
▪ MFW
▪ WB
▪ GATT/WTO
▪ Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju
• polityka państw, szczególnie mocarstw
o konflikty polityczne, wojny, kryzysy gospodarcze

Podmioty gosp. światowej

• przedsiębiorstwa krajowe – obszar działania raczej w kraju, konieczność kontaktów z

zagranicą, może się umiędzynarodawiać - najpierw sferę wymiany, potem wyjście na rynek
zagraniczny aż do pełnego umiędzynarodowienia
• korporacje transnarodowe – przeds. na skale mnrd, mają filie zagraniczne, centrum może
mieć zupełną własność nad filiami lub częściową, rozwijają się głównie dzięki BIZ. Odgrywają
największą rolę we współczesnej gospodarce światowej
• Gospodarki narodowe – suma działan przedsiebiorstw w danym kraju, wpływ ma
zagranniczna polityka ekonomiczna
• międzynarodowe ugrupowania integracyjne – nowe organizmy gospodarcze łączące grupy
państw, są włączone pośrednio
• międzynarodowe organizacje gospodarcze – funkcje regulacyjne gosp. światowej

Trendy

• od społ. przemysłowego do informacyjnego

• od technologii siłowej do ultratechnologii
• od centralizacji do decentralizacji
• globalizacja gospodarek
• z północy na południe
• sieć powiązań zamiast hierarchii
• coraz więcej możliwych wyborów
• coraz większy przepływ czynników produkcji
• zamiana międzynarodowego podziału pracy – globalizacja a z nią specjalizacja

Globalizacja
 • globalizacja działań gospodarczych
• złożoność i współzależność
• gwałtowne zmiany w życiu gospodarczym
• podział na bloki regionalne
• negocjacje, dążenia do redukcji napięć (jednak nieskuteczność GATT/WTO)
• wzrost wagi zagadnień ekologicznych
• przesunięcia do krajów rozwijających się

14. Międzynarodowe stosunki kulturalne – geneza, rozwój, specyfika

obecnie uznana dziedzina SM obok politycznych, gospodarczych i wojskowych

ponadgraniczne interakcje kulturowe podejmowane przez podmioty państwowo-narodowe

Geneza

• Dyfuzja – przyjmowanie elementów innej kultury, bez gruntownej zmiany swojej, proces
dwukierunkowy, między kulturami względnie bliskimi – od pradziejów do XIX wieku,
ponownie w XX i XXI
• początki wędrówek ludów i walk plemion - następowała niezorganizowana i nieułożona
dyfuzja kulturowa już na tym etapie
• kiedyś przenikanie w różnych sferach przestrzennych, wykształcanie się języka elit,
uniwersytety międzynarodowe, innowacje w sztuce i architekturze
• obecnie szybszy rozwój dzięki rozwojowi mediów, komunikacji, liberalizmowi

1. etap do schyłku świata antycznego – policentryzm kulturowy, równoległe istnienie grup o

różnym rozwoju cywilizacyjnym, wojny i handel jako nośniki dyfuzji, spontaniczność
kontaktów kulturalnych, nieświadomość zapożyczeń
2. Renesans karoliński - XIX wiek – europa jako centrum kulturowe, nowe religie o
dominującym charakterze, związki dynastyczne elementem dyfuzji kulturowej, zwiększa się
swiadomość kulturalna i pełnionej przez kulturę roli, znaczenie Kościoła
3. Instytucjonalizacja SK – konwencje wielostronne, pierwsza brukselska z 1874, ochrona dzieł i
dóbr kultury i ich instytucjonalizacja, promocja kultury poszczególnych państw za granicą
4. obecnie zinstytucjonalizowana na wysokim poziomie ochrona dóbr kultury – UNESCO, liczne
konwencje - ważna rola również podmiotów niepaństwowych - naród, grupa etniczna, grupa
religijna, poszczególne osoby. Dodatkowo rozwój technologiczny wpływa na rosnącą
dynamikę stosunków kulturalnych

funkcje msk – promocyjno-rozwojowa, legitymizująca, stabilizacyjna, regulacyjna

środki msk – komunikowanie, reklama, propaganda kulturowa, edukacja

uwarunkowania

• czynnik polityczny – religia przyjęta przez państwa, czynnik dynastyczny, metropolia –

kolonie, wpływ telewizj publicznej, izolacja polityczna powoduje stagnację gosp i kult
• tożsamość kulturowa
• wojna a kultura – 3 okresy – wojna jako element polityki, delegalizacja wojen, wojny pod
hasłem eliminacji źródeł terroryzmu i niedemokratycznych reżimów
 • relatywizm kulturowy
• dyplomacja kulturalna – jako element PZ
• polityka odnośnie mniejszości narodowych
• czynnik ekonomiczny – handel jako nośnik kultury, kultura sposobem gromadzenia kapitału,
promocja kultury środkami finansowymi
• demokratyzacja kultury – kultura masowa, mass media
• czynnik naukowo-techniczny – ruchoma czcionka, linotyp, rotograwiura

15. Modele komunikowania międzynarodowego. Mediatyzacja polityki.

komunikowanie społeczne - obrót (tworzenie, przekazywanie, przekształcanie) informacjami między

jednostkami/grupami, w celu wpływania na zachowania

cechy – proces społeczny, symboliczny, celowy, idea sprzężenia zwrotnego, nadawca i odbiorca

komunikowanie interpersonalne i masowe

formy komunikowania - małe (ustne/pisemne, jedno/dwukierunkowe, pośrednie/bezpośrednie) i

duże (propaganda, reklama, PR, lobbing)

funkcje komunikowania

• informacyjna
• socjalizacyjna
• motywacyjna
• kontrolna
• normatywna
• samodoskonalenia się
• emotywna (ludyczna)

cechy komunikowania masowego – publiczny charakter, zwielokrotnienie, częstotliwość,

stereotypowość przekazu

system medialny zależy od politycznego

• liberalny - wolność słowa

• autorytarny – oligarchowie medialni, media narzędziami władzy
• totalitarny – media narzedziami propagandy, kontroli, indoktrynacji

mediatyzacja polityki – zmiana zachowania uczestników komunikowania politycznego pod wpływem

mediów - zmiana języka (kolokwialność), skrótowość, gra na emocjach, kwestie wizerunkowe.
Wynika to z tego, że media są podstawowym źródłem informacji, media mają monopol
informacyjny.

aspekty charakteryzujące media

1. sprawność - od nas dowiesz się pierwszy

2. wymierność - ilość znaczy jakość
3. przewidywalność - powtarzalna kolejność, struktura – pogoda, sport, polityka
4. sterowanie – metanarracja, żółte paski, wartościowanie
 5. nieracjonalna racjonalność - powtarzanie się i męczenie tematu gdy jest ważny a jest mało
informacji

modele siły mediów

• model dominacji – media podległe instytucjom kontrolowanym przez grupy interesów,

podobne co do typu i celu. Odbiorcy pasywni, umacnianie struktury władzy
• model pluralistyczny - różnorodność, nieprzewidywalność, bez dominującej elity, zmiana
władzy i kontrola pożądana

Propaganda - służy szerzeniu informacji w celu wywołania zachowań, wszczepienia przekonań i

poglądów, manipulowanie odbiorcą

• rodzaje:
o biała - prawdziwa, znamy źródło
o szara – nie do końca prawdziwe, źródło niby znane, ale wątpliwe
o czarna - treści nie prawdziwe, źródła nieznane
o zewnętrzna
o wewnętrzna
o polityczna – wertykalna
o społeczna - horyzontalna
• funkcje
o integracyjna
o agitatorska
o informacyjno-interpretatorska
o dezinformacyjna
o demaskatorska

reklama – z założenie związane z celami ekonomicznymi, ale można też reklamować kraj, pewne
poglądy itp

funkcje reklamy – informacyjna, nakłaniająca, emotywna, edukacyjna, rozrywkowa

PR – public relations – dostarczanie społeczeństwu informacji – ma za zadanie budować opinię,

długofalowy efekt, najlepiej pełne i rzetelne informacje, forma perswazji ale dozwolonej

kiedyś relacje jednostronne, badania opinii publicznej, aktualnie forma dialogowa

społeczeństwo informacyjne

• dominacja IT
• specjaliści i naukowcy
• sektor usług dominujący
• sektor informacji
• globalizacja mediów
• łączenie telekomunikacji i mediów konwencjonalnych
• zmiany w relacjach między ludźmi

16. System polityczny a system partyjny

System partyjny stanowi część politycznego, nie można ich utożsamiać

Elementami systemu politycznego są instytucje władzy, partie polityczne, ich funkcje, sieć powiązań,
normy regulujące ich aktywność

współczesne systemy dzielone ze względu na wiele kryteriów

• charakter głowy państw - monarchie i republiki

• zależność między rządem a głową państwa - system prezydencki i parlamentarny
• relacje między władzą ustawodawczą a wykonawczą - parlamentarne, prezydenckie,
parlamentarno-prezydenckie, parlamentarno-komitetowe
• reżimu - demokratyczne i niedemokratyczne

w systemie politycznym kilka systemów - instytucjonalny, funkcjonalny, regulacyjny, komunikacyjny.

System partyjny zajmuje tylko część z nich

instytucjonalny – partie, grupy interesu, aparat państwowy

normatywny - ogół norm i regulacji regulujących stosunki społeczno-polityczne
komunikacyjny - ogół stosunków między częściami podsystemu instytucjonalnego
funkcjonalny – role poszczególnych elementów strukturalnych i całego systemu

funkcje partii politycznych

• kształtowanie opinii społecznej - budowa i propagowanie programów partii

• funkcja wyborcza – organizacja i uczestnictwo w wyborach
• funkcja rządzenia - partia która wygrała wybory/tworzy koalicję rządzącą

system partyjny jako część politycznego

• płaszczyzna rywalizacji partii w dążeniach do realizacji swoich celów politycznych

• forum kształtowania opinii publicznej i rozwoju kultury politycznej
• mechanizm wyłaniania i wyboru ekip rządzących

system partyjny wew. zróżnicowany - np. anglosasi system liberalizm – konserwatyzm, europa
kontynentalna prawica – lewica

klasyfikacja systemów partyjnych

• monopartyjny - reżimy niedemokratyczne, władza sprawowana może być tylko przez jedną
partię, mogą być inne ale nie u władzy - komunizm, faszyzm
• dwupartyjny - może być wiele partii, jednak dwie mają nad nimi zdecydowaną przewagę i
zmieniają się u sterów - np. USA, WB ale to dyskusyjne
• system wielopartyjny - możliwość uczestnictwa we władzy wielu partii
o dwublokowy – dwa silne bloki polityczne złożone z conajmniej dwóch partii (włochy,
francja)
o wielopartyjny ustabilizowany – oparty na większości parlamentarnej, stworzonej z
koalicji ustalonej po wyborach, jednocześnie istnieje silna i przygotowana do
przejęcia władzy opozycja (Niemcy, Hiszpania)
o wielopartyjny nieustabilizowany - młode demokracje, silne wahania stopy poparcia,
czasem nawet rządząca partia nie otrzymuje mandatów w parlamencie, parlament
często niezdolny do wyłonienia trwałej koalicji rządzącej (np. Polska, Litwa, Ukraina)
o partii dominującej (nie monopartyjny) - jedna partia w dłuższym okresie czasu
zdobywa przewagę nad innymi – do niedawna szwecja, paragwaj
 o trójblokowy - rzadko występuje - realne zdarzenie trzech ugrupowań, po wyborach
jedno sprawuje władze - np. Meksyk, może troche WB
• systemy nieklasyfikowane – np. zamknięty w somalilandzie – partie tylko startujące w
pierwszych wyborach, zakaz nowych

17. Demokracja i jej zasady. Podział władzy w państwie demokratycznym – założenia i praktyka.

Demos kratos, rządy ludu, wg. Lincolna rządy ludu, dla ludu, przez lud, idealistyczne i teologiczne
podejście

fundamentalne zasady demokracji

• zasada suwerenności narodu – jest on zwierzchnikiem, pochodzi od niego władza, ojciec

koncepcji Rousseau
• zasada reprezentacji – demokracja pośrednia, przedstawicielska, władza przez wybranych
przedstawicieli
• zasada poszanowania praw mniejszości - przeciwdziałanie opresyjności większości wobec
mniejszości
• zasada podziału władzy - wg. monteskiusza wydzielenie władzy ustawodawczej,
wykonawczej i sądowniczej jako od siebie osobnych
• zasada konstytucjonalizmu – konstytucja, ustawa zasadnicza jako najwyższe źródło prawa w
państwie

demokracja pośrednia i bezpośrednie

• bezpośrednia
o referendum/plebiscyt - głosowanie obywateli na jakiś temat
o inicjatywa ludowa - ilość obywateli posiadająca inicjatywę ustawodawczą w PL 100k
o veto ludowe – inicjatywa ludowa przeciw ustawie, np. w szwajcarii i usa
o plebiscyt - głosowanie mieszkańców danego obszaru nad jego przynależnością
• pośrednia
o udział w wyborach – wybory do organów władzy
o przynależność do partii i organizacji społecznych
o inicjatywy obywatelskie – komitety rocznicowe, budowy pomnika itp
o zgromadzenia – np. masowe manifestacje
o listy otwarte
o petycje

podstawowe wartości demokratyczne

• wolność - prawo jednostki do postępowania zgodnie ze swoją wolą, przejawia się w wolności
słowa, wyznania, zgromadzeń czy gospodarczej
o wolność negatywna - wolność od ograniczeń i przymusu, skrajnie forma anarchii
o wolność pozytywna – prawo dokonania wyboru ze świadomością co jest
dobre/moralne
• równość
o naturalna – wszyscy są równi bez względu na rasę, pochodzenie, wyznanie itd
o wobec prawa – takie same uprawnienia obywateli, równe traktowanie w sądach
o równość szans – stworzenie obywatelom podobnych szans na samorealizację,
dostęp do dóbr, jest idealistyczna, trudna do urzeczywistnienia
• sprawiedliwość
 o sprawiedliwość w sprawach ekonomicznych – redystrybucja dóbr
o prawna - bezstronność wobec oskarżonych
o równość szans i uprawnień obywateli

Podział władzy w państwach demokratycznych

• zakłada eliminacje monokratyzmu/hegemonii jednego ośrodka

• wg monteskiusza ustawodawcza/wykonawcza/sądownicza - oddzielne organy, kompetencje,
zakaz łączenia stanowisk
• ustawodawcza – stanowi prawa, decyduje o porządku prawnym - ustrój, prawo zwykłe
• wykonawcza - rządzi na podstawie prawa, kieruje bieżącą polityką
• sądownicza - strzeże przestrzegania prawa, rozsądza spory, zarówno wobec obywateli jak i
organów publicznych
• wzajemne relacje władz - równowaga, kontrola, hamowanie, powinny jednak również
współpracować
• zasada trójpodziału władzy kluczowa dla systemów demokratycznych
• najbardziej czysta forma to system prezydencki, amerykański, mniej rygorystyczna w
systemie parlamentarnym, europejskim

18. Założenia systemu rządów parlamentarnych i systemu rządów prezydenckich

System prezydencki

cechy

• duży stopień niezależności egzekutywy od władzy ustawodawczej

• prezydent przedstawicielem narodu na równi z parlamentem – wybory powszechne
• silna pozycja ustrojowa prezydenta – bez potrzeby kontrasygnaty
• głowa państwa i szef egzekutywy – monizm egzekutywy
• rząd i prezydent nie odpowiadają bezpośrednio przed parlamentem, ministrowie przed
prezydentem, a prezydent może po prostu zostać odwołany (np. impeachment)
• głowa państwa kieruje PZ i jest naczelnikiem sił zbrojnych
• prezydent nie ma inicjatywy ustawodawczej (ale może np. prosić parlamentarzyste o
przedstawienie jego projektu)
• zakaz łączenia roli deputowanego i członka gabinetu
• władza sądownicza w rękach niezawisłych sędziów

Przykłady - usa, brazylia, argentyna

na przykładzie USA

• władza ustawodawcz – kogres – senat (100 sentaorów, izba wyższa), Izba Reprezentantów
(435 deputowanych, izba niższa)
• monizm egzekutywy - głowa państwa i szef rządu w jednej osobie, ministrowie przed nią
odpowiedzialni, głowa państwa z wyborów powszechnych pośrednich
• egzekutywa nie może rozwiązać parlamentu
• odseparowanie władzy:
o veto prezydenta i veto kieszonkowe
o prezydent bez inicjatywy ustawodawczej
o zgoda kongresu wymagana na nominacje prezydenta, możliwość postawienia
prezydenta w oskarżenie - impeachment
System parlamentarny

cechy:

• system kolaboracji władz, wzajemna kontrola (np. parl. wotum zaufania dla rządu, a
prezydent może rozwiązać parlament)
• parlament albo co najmniej jego niższa izba, wybierana jest w wyborach powszechnych
• odpowiedzialność rządu przed parlamentu – wotum nieufności
• rząd ma wpływ na rozwiązanie parlamentu
• system powiązań rządu i parlamentu – organizacyjnych, funkcjonalnych, personalnych
• głowa państwa nie kreuje polityki zagr ani wew tylko pełni funkcje reprezentacyjne i
ceremonialne
• dualizm egzekutywy - władza w rękach premiera i głowy państwa
• głowa państwa bez odpowiedzialności przed parlamentem, ponoszą ją za to członkowie
gabinetu kontrasygnujący akty

Przykłady - Włochy, Hiszpania, Polska, odmiany w Niemczech (kanclerski) i WB (parlamentarno-

gabinetowy)

na przykładzie Włoch

• parlament dwuizbowy – Senat (200 wybieralnych + dożywotnich, - wybieralni, byli

prezydenci ddożywotnio itd), Izba Deuptowanych (wybory powszechne 630 deputowanych),
przypadek włoski to system dwuizbowy doskonały, bo zrównanie kompetencji izb
• Rada ministrów może działać tylko przy zaufaniu obu izb
• Izby wybierają prezydenta
• Gabinet jako polityczna emanacja parlamentarnej większości
• rząd i członkowie parlamentu mają inicjatywe
• członkowie rządu są członkami parlamentu
• prezydent zneutralizowany politycznie
• prezydent ma prawo weta, może rozwiązać parlament, nie ma inicjatywy ustawodawczej,
mianuje premiera i ministrów (na wniosek premiera)
• Prezydent jest przewodniczącym najwyższej rady sądownictwa
• prezydent akredytuje dyplomatów, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych - głównie funkcje
reprezentacyjne/ceremonialne, kierownictwo polityczne należy do rządu wyłanianego z
parlamentu
• wybierany jest z parlamentu premier, który wybiera sobie potem ministrów
• nie ponosi odpowiedzialności politycznej

19. Główne idee polityczne w XX wieku

Konserwatyzm

- Tradycyjne wartości
- Ograniczona interwencja rządu
- Wolność jednostki
- Stabilność społeczna
- Szacunek dla tradycji
- Przywiązanie do przodków
- Tradycja zapewnia ciągłość, stabilność, poczucie bezpieczeństwa
- Jeśli zmiana, to stopniowa i ostrożna
 - Wolny rynek, niskie podatki, minimalne regulacje
- Duże znaczenie wspólnoty
- Często wspierają tradycyjne struktury rodzinne, kościół, religia mają duże znaczenei
- Patriotyzm, tożsamość narodowa
- Silna armia, tradycje kulturowe

Liberalizm

- Wolność jednostki
- Równość
- Zapewnienie praw jednostce
- Wolność myśli, słowa, zrzeszania się
- Idea ograniczonego rządu
- Rząd stoi na straży egzekwowania wolności jednostki, umów, zapewniać podstawowe dobra
i usługi publiczne
- Dużą wagę ma równość
- Ochrona różnorodności
- Wolny rynek
- Wolność gospodarcza
- Konieczna jest regulacja rządowa w pewnym stopniu dla dobra ludu
- Ochrona praw jednostki

Socjalizm

- Odpowiedź na nierówności społeczne

- Równość
- Sprawiedliwość społeczna
- Zbiorowa własność
- Redystrybucja władzy i bogactwa
- Kontrola środków produkcji
- Priorytetowe traktowanie potrzeb społeczeństwa, jako całości
- Kapitalizm generuje nierówności ekonomiczne i sprzyja wyzyskowi
- Socjalizm demokratyczny: przywiązanie socjalizmu i demokracji
- Świadczenie podstawowych usług wszystkim członkom społeczeństwa

Komunizm

- Marks&Engels
- Społeczeństwo bezklasowe
- Obecnie walka klas
- Burżuazja, kapitaluchy fe
- Wspólna własność
- Eliminacja własności prywatnej
- Własność prywatna jest źródłem nierówności i podziałów klasowych
- Bogactwo i zasoby mają być dzielone na wszystkich członków społeczeństwa
- Gospodarka planowana
- “każdemy wg jego zdolności, każdemu wg jego potrzeb”
- Zbiorowe podejmowanie decyzji

Anarchizm
 - Zniesienie władzy hierarchicznej - państwa
- Dobrowolna współpraca, wzajemna pomoc, autonomia
- Wolność, równość, związki bez przymusu
- Kwestionowanie koncentracji władzy
- Antyautorytaryzm
- Władza hierarchiczna to opresja
- Indywidualna autonomia
- Indywidualna wolność i samorządność
- Wrodzona zdolność jednostek do organizowania się bez zewn autorytetu
- Dobrowolna współpraca i wzajemna pomoc podstawami org społecznej
- Zdecentralizowane formy rządzenia
- Władza decyzyjna rozproszona wśród jednostek
- Wspieranie bezpośredniego uczestnictwa

Nacjonalizm

- Zbiorowa tożsamość
- Znaczenie więzi kulturowych, historycznych i etnicznych
- Tradycja
- Poczucie przynależności
- Zachowanie i promowanie odrębnego dziedzictwa kulturowego narodu
- Duże znaczenie języka, historii
- Wspólne pochodzenie, więzi podstawą tożsamości narodowej
- Duża waga pochodzenia

Faszyzm

- Ultranacjonalistyczna ideologia
- Władza dyktatorska
- Tłumienie swobód jednostki
- Supremacja narodu/rasy
- Agresywna polityka ekspansjonistyczna
- Odrzucenie indywidualizmu
- Odrzucenie demokracji
- Prawa jednostki<interesy państwa
- Wysoce zhierarchizowane społeczeństwo
- Mieszanka kontroli państwowej i własności prywatnej
- Cenzura
- Propaganda
- Użycie siły

Feminizm

- Równość płci
- Kwestionowanie patriarchatu
- Demontaż systemu władzy utrwalającego nierówności płciowe
- Społeczeństwo jest kształtowane przez role płciowe
- Stworzenie bardziej sprawiedliwego świata
- Wszyscy powinni mieć równy dostęp do edukacji, opieki zdrowotnej itp..
- Propagowanie równej płacy za równą pracę
 - Prawa reprodukcyjne
- Wzajemne powiązania płci z innymi formami ucisku
- Intersekcjonalność - płeć przecina się z rasą, klasą, seksualnością
- Zaangażowanie polityczne kluczem
- Ponowna ocena i transformacja norm społecznych

Ekologizm

- Człowiek częścią ekosystemu

- Zachowanie, konserwacja, zrównoważone korzystanie z zasobów planety
- Nasze działania mają konsekwencje dla ekosystemu
- Chronienie Ziemi
- Zarządzanie środowiskiem w jak najmniej inwazyjny sposób
- Inwestycje w OZE
- Przejście na gospodarkę niskoemisyjną
- Sprawiedliwość środowiskowa
- Dostęp do czystego środowiska prawem człowieka
- Współpraca mnar skoncentrowana na ochronie środowiska
20. Totalitaryzmy w XX wieku: źródła, podstawy ideologiczne, konsekwencje

Źródła Cechy totalitaryzmów

- Kryzysy gospodarcze i ich skutki - Kult jednostki
- Niepokój społeczny - Polityka terroru
- Nierówności ekonomiczne - Kontrola państwa i wszystkich
- Brak stabilności politycznej aspektów życia społecznego
- Poszukiwania silnego lidera - Propaganda i manipulacja
- Rozwój mediów - rozwój propagandy - Cenzura i ograniczenie wolności słowa
- Utworzenie państwowego aparatu
bezpieczeństwa
- Rasizm/antysemityzm
- Ekspansjonizm

Nazizm:

Źródła Cechy/Podstawy ideologiczne Konsekwencje

- Warunki w Traktacie - Rasizm - Holokaust
Wersalskim - Antysemityzm - Wojna i cierpienie
- Niestabilność - Nietzcheańska - Łamanie praw
gospodarcza, Wielki koncepcja człowieka
Kryzys nadczłowieka - Podział i nienawiść
- Niemiecki nacjonalizm - Nacjololo społeczna
- Antysemityzm - Totalitaryzm - Wzrost świadomości i
- Adolf Hitler idealnym - Przemoc i terror działalności na rzecz
Fuhrerem - Propaganda praw człowieka
- Republika Weimarska - Indoktrynacja - Powstanie Ligi
zawodziła - Eugenika Narodów
- Sturmableitung - Antykomunizm - Większa wiedza
terroryzujący - Antydemokratyzm medyczna
przeciwników
politycznych

Faszyzm włoski:

Źródła Cechy/Podstawy ideologiczne Konsekwencje

- Rewolucja narodowa - Autorytaryzm - Represje, łamanie
- Syndykalizm - Korporacjonizm praw człowieka
- Socjalizm i marksizm - Nacjonalizm - Autorytaryzm
- Kultura rzymska - Antykomunizm - Ograniczenie
- Tradycja autorytarna - Kult jednostki demokracji
- Kryzys gospodarczy - Militaryzm - Zaangażowanie w IIWŚ
- Niestabilność - Propaganda - Upadek gospodarczy
polityczna - Maczyzm - Trwałe piętno na
- Napięcia społeczne - Totalitaryzm społeczeństwie
- Ruchy nacjonalistyczne - Ekspansja włoskim
- Cenzura
- Imperializm
Hiszpania frankistowska:

Źródła Cechy/Podstawy ideologiczne Konsekwencje

- Nacjonalizm - Konserwatyzm - Łamanie praw
- Tradycjonalizm społeczny człowieka
- Falanga - Autorytaryzm - Ograniczenie wolności
- Kościół katolicki - Imperializm obywatelskich
- Antykomunizm - Korporacjonizm - Izolacja
- Siła militarna - Tradycjonalizm międzynarodowa
- Ograniczenie kultur
regionalnych
- Podziały społeczne
- Romantyzowanie
Franco współcześnie
przez niektóre grupy

ZSRR

Źródła Podstawy ideologiczne Konsekwencje

- Marksizm - Gospodarka centralnie - Kryzys rolniczy
- Rewolucja 1917 planowana - Bieda
- Partia bolszewicka - Cenzura - Rządy totalitarne
- I WŚ - Kolektywizacja - Propaganda
- Lenin rolnictwa - Naruszenie praw
- Dyktatura proletariatu człowieka
- Ograniczona wolność
słowa
- Nieefektywność
ekonomiczna

Chiny

Źródła Podstawy ideologiczne Konsekwencje

- Marksizm-leninizm - Marksizm-leninizm
- Rządy jednej partii - Myśl Mao Zedonga
- Rządy imperialne - Walka klas
- KPCh - Antyimperializm
- Wielki Skok Naprzód - Permanentna
- Propaganda rewolucja
- Ludowo-
demokratyczna
dyktatura
- Rządy totalitarne
- Kolektywizacja
rolnictwa
- Gospodarka planowa
- Wielki Głód
- Rewolucja kulturalna
-

Korea Północna

Źródła Podstawy ideologiczne Konsekwencje

 - Ideologia - Ideologia - Łamanie praw
samodzielności samodzielności człowieka
- System klasyfikacji - Kim Il-sungizm, - Brak demokracji
społecznej bazujący na ideologia panującej - Ubóstwo
lojalności rodziny Kim - Międzynarodowa
- Koncepcja “wojsko - Kult jednostki izolacja
przede wszystkim” - Wojsko przede - Brak swobody
- Propaganda wszystkim przemieszczania się
państwowa - Konformizm i kontrola - Obawy humanitarne

21. Wizje stosunków międzynarodowych w myśli politycznej:

Wcześniej:

Tukidydes “wojna ujawnia ludzką naturę, ludzie kierują się własną korzyścią”

Sun Tzu “wojna to połączenie polityki militarnej, względów politycznych, ważna jest psychologia
walki”

Machiavelli “racja stanu = interesy narodowe, państwo dobrem najwyższym”

Grocjusz OJCIEC PMP, kodyfikacja praw wojny i pokoju

Rousseau “pesymistyczny dylemat bezpieczeństwa narodowego”

Kant “optymistyczny dylemat bezpieczeństwa narodowego”

Idealizm
- istnieje naturalna harmonia na arenie
międzynarodowej
- koncepcja niewidzialnej ręki (system
reguluje się sam)
- państwa niegodziwe można sprowadzić
na właściwą drogę
- interesy państw są zbieżne
- filarem społeczności międzynarodowej
są Stany Zjednoczone
- świat bez autokracji, militaryzmu, tajnej
dyplomacji, pokoju opierającego się
jedynie na równowadze sił
- Lata 20. XX wieku
Realizm
- Stosunkami politycznymi rządzą
obiektywne prawa, zakorzenione w
ludzkiej naturze.
- Politycy myślą i działają używając
pojęcia interesu=władzy. -
- Koncepcaja interesu narodowego =
nieustający konflikt i groźba wojny ,
które winno się pomniejszać poprzez
stałe przystosowywanie sprzecznych
interesów dzięki działaniu dyplomacji.
- Przeżycie/przetrwanie to cel
minimalny, po osiągnięciu którego
można dążyć do innych.
- Moralność państw różni się od
moralności jednostek.
- Moralne prawa konkretnego narodu
nie są utożsamiane z moralnymi
prawami, które rządzą uniwersum.
- Broni autonomii strefy politycznej –
oceniać działania polityczne jednynie za
pomocą kryteriów politycznych, tak jak
prawnicy wobec prawa. Np. nie
wprowadzać racji religijnych.
22. Międzynarodowe i transnarodowe formy współpracy partii politycznych.

Transnarodowość - wielorakie powiązania i interakcje, które łączą ludzi i instytucje ponad granicami
państw narodowych.

Międzynarodowość - interakcja obejmująca więcej niż jeden naród lub poza granicami narodowymi.

- międzynarodówki polityczne

- ugrupowania w PE: EPP, ECR, S&D, Renew Europe, Zieloni, Lewica, ID

- partie transnarodowe: Republikańska Partia Katalonii, Nacjonalistyczna Partia Basków

- Zieloni

23. Organizacje międzynarodowe – podstawy prawne, podmiotowość, struktura, cele, zadania i

funkcje.

Pierwszy raz termin OM – Lorimer 1867

OM – zinstytucjonalizowana forma mnrd współpracy państw/osób fiz/praw z różnych krajów,

powołana do realizacji celów określonych w statucie

Podział:

• GO – organizacje międzyrządowe - względnie trwały związek suwerennych państw, ma stałe

organy wyposażone w określone w statucie uprawnienia – zwykle zadania rządowe, rzadziej
bardziej komercyjna działalność, na podstawie UM
• NGO – organizacje pozarządowe - zorganizowane stowarzyszenie, względnie trwałe,
powstaje na mocy aktu o charakterze porozumienia prywatnego (rzadko na podstawie UM),
w ramach porządku prawnego krajowego, członkowie to osoby fizyczne/prawne lub związki
tych osób, z co najmniej 3 krajów

Podmiotowość OM jest nadana prawem przez tworzące ją PC, jest więc podmiotowością wtórną,
stwierdzenie ze OM ma podmiotowość oznacza, że posiada ona zdolność do posiadania praw i
obowiązków oraz do działań wywołujących skutki prawnomnrd. Decyzja o nadaniu podmiotowości
organizacji oraz zakresie jej podmiotowości podejmowana jest przez PC.

atrybuty podmiotowości prawnomnrd

• zdolność utrzymywania SM - zdolność traktotwa, bierne i czynne prawo legacji

• zdolność deliktowa – same ponoszą odpowiedzialność, mogą domagać się jej od innych
podmiotów
• zdolność procesowa
• Immunitety – jurysdykcyjny, nietykalność archiwów itp.
• prawo do utrzymania bytu i samoobrony (OM mają co najwyżej obowiązek utrzymywania
pokoju)

Funkcje organizacji międzynarodowych

• programujące - OM powstają w celu rozwiązywania problemów

• normatywne – wypracowywanie norm politycznych lub prawnych
• integrujące - integracja państw w różnych dziedzinach i na różną skalę geograficzną
 • operacyjne - działania organizacji na podstawie jej własnych decyzji – np. misje pokojowe
• kontrolne – forma kontroli realizacji zadań przez państwa, OM jednak mają mało możliwości
• administrujące - zadania organizacyjne, logistyczne, archiwalne, porządkujące,
dokumentujące

podział organizacji wg. różnych kryteriów

• ze względu na zakres podmiotowy – organizacje globalne i partykularne;

• ze względu na zakres działalności – organizacje ogólne i wyspecjalizowane;
• ze względu na możliwość przystąpienia członków do organizacji – organizacje otwarte,
półotwarte i zamknięte;
• ze względu na stopień władzy nad państwami członkowskimi – organizacje tradycyjne i
ponadpaństwowe;
• ze względu na cele i skutki działania organizacji – organizacje koordynujące i integrujące

organy OM

• plenarne (wszystkie PC w składzie - ZO), o ograniczonym składzie (RB ONZ)

• stałe i czasowe
• naczelne – kompetencje decyzyjne w najważniejszych sprawach, wykonawcze – realizacja
tych decyzji
• administracyjne
• kontrolne i załatwiania sporów
• konsultacyjne i doradcze
• międzyrządowe i ponadnarodowe

24. Relacje pomiędzy prawem UE a prawem krajowym państw członkowskich.

Relacje: obowiązywanie, stosowanie, przestrzeganie PUE przez PC, rozstrzyganie konfliktów prawa
PC i UE

Prawo UE – bezpośrednio obowiązuje w PC

Obowiązki dla PC w związku ze stosowaniem PUE:

- pierwszeństwo PUE przed krajowym

- przyznanie normą PUE bezpośredniego skutku
- wykładnia prawa krajowego w zgodzie z prawem UE

ALE… w prawie pierwotnym nie ma nigdzie wprost stosunku prawa UE i wew.

PUE – swoisty porządek (nie pmp ani p.wew.), samodzielne, zupełne, spójne, stanowi integralną
część porządków prawnych PC

Zupełne i zamknięte, bo hierarchia, samoregulacja, dla PC jednolita i spójna całość

Autonomia interpretacyjna prawa UE – organy PC nie mogą dokonywać wykładni i oceny PUE na
podstawie norm prawa krajowego, nawet konstytucyjnych

Klauzula tożsamości narodowej – ograniczenie pierwszeństwa prawa unijnego, jeśli wpływa na

Konstytucje (w zakresie integralności, porządku i bezpieczeństwa narodowego)

Autonomia w orzecznictwie TSUE absolutna i bezwzgledna, jednak pc nie zawsze to przyjmują,

problemy:
- zasada suwerenności państwowej
- zasada tożsamości konstytucyjnej i ustrojowej
- klauzula tożsamości narodowej jako ukryte ograniczenie pierwszeństwa PUE
- PC zastrzegają, że poziom ochrony praw obywateli nie może być mniejszy w PUE niż w p.wew.

Przynależność do UE rodzi dla każdego PC problem konstytucyjny relacji p. wew. i PUE

Zasadą pierwszeństwa, na podstawie orzecznictwa TSUE, podlegają również normy konstytucyjne

Decyzje niezgodną z PUE da się wzruszyć, jeśli była do ostatniej instancji i bez prejudycjalnego, a
zainteresowany od razu się zwrócił

25. Charakterystyka źródeł prawa pierwotnego i pochodnego UE.

Prawo pierwotne – tworzone przez PC, określa ramy działania UE

Prawo pochodne/wtórne – regulacje na podstawie prawa pierwotnego, stanowione przez instytucje

UE

Zakres obowiązywania PUE – pierwotne

- podmiotowy – kto? – pc i jednostki

- przedmiotowy – co? – wyróżnione kompetencje wyłączne UE, dzielone i działania wspierające
- czasowy – kiedy? – traktat na czas nieograniczony
- terytorialny - gdzie? – całe teryt. Wszystkich PC, wyjątki dot. krajów i terytoriów pozaeuropejskich,
utrzymujących specjalne stosunki z PC UE

*** uznanie podmiotowości – sprawa van Gend & Loos – wspólnota – nowy porządek w PMP, PC
ograniczyły swoje prawa suwerenne, normy stosowane wobec PC i jednostek pochodzących z nich
=> traktat stworzył własny system prawny

*** Orzeczenie Flaminio Costa vs ENEL - skoro prawo UE obowiązuje w państwach członkowskich
jako integralna część prawa tych państw, to prawo krajowe nie może stać na przeszkodzie
skuteczności prawa UE

Właściwa skuteczność eksterytorialna (tj. wobec osób fizycznych i prawnych spoza UE) – np. w
odniesieniu do przedsiębiorstw z siedzibą poza UE działających na rynku unijnym

Prawo pierwotne UE

• prawo traktatowe – traktaty, protokoły i załączniki do nich, traktaty akcesyjne, traktaty o

wystąpieniu
• akty konstytucyjne RUE i RE – przyjmowane w przypadkach przewidzianych w traktatach,
specjalna procedura prawodawcza, jednomyślność państw wymagana, procedura organiczna
– wymagają krajowych procedur konstytucyjnych
• ogólne zasady prawa UE – niepisane normy prawne rekonstruowane przez TSUE –
obowiązek poszanowania prawa w wykładni i stosowaniu traktatów, orzecznictwo nie jest
źródłem prawa, jedynie źródłem poznania prawa (ustalenia co jest prawem). Pochodzą:
o z traktatów i KPP
o z prawa wewnętrznego PC – konstytucyjnych tradycji prawnych
o z PMP
 nie ma zamkniętego ogólnego katalogu zasad ogólnych prawa UE

*** Stauder vs Stadt Ulm – TSUE uznaje prawa podstawowe za część zasad ogólnych prawa UE

TSUE uznaje tez w wyrokach prawo do skutecznej ochrony sądowej

Funkcje ogólnych zasad prawa UE:

• interpretacja prawa
• wypełnianie luk w prawie

Akty prawa wtórnego:

> rozporządzenie – abstrakcyjny charakter, ogólny zasięg (wiąże wszystkich, pc i osoby), wiąże w
całości, bezpośrednie stosowanie (bez implementacji), bezpośrednia skuteczność, instrument
unifikacji prawa
> dyrektywa - może być skierowany do wszystkich lub części PC, wiąże w kwestii rezultatu, droga do
niego dowolna, nie stosowane bezpośrednio, raczej nie bezpośrednia skuteczność, instrument
harmonizacji prawa, trzeba transponować do krajowego porządku dyrektywę oraz dać znać o tym w
jaki sposób do KE
> decyzja – wiąże w całości, zarówno do państw jaki i osób fiz/praw, akt konkretny do adresata, do
osób fiz/praw skutek bezpośredni
> zalecenia i opinie - brak mocy wiążącej

Katalog źródeł PUE:

- akty normatywne – j.w., bez hierarchii, formalnie są równorzędne

Również niewymienione w art. 288:

- umowy mnrd
- umowy prawa publicznego i prawa prywatnego
- programy
- regulaminy wew.

Nienazwane akty prawne – porozumienia między instytucjami/ regulaminy

Akty WPZiB

- ogólne wytyczne
- decyzje określające
- działania, które ue powinna prowadzić
- stanowiska, które powinna podjąć
- zasady wykonania tych decyzji

- umacnianie współpracy między PC w prowadzeniu polityki

!!! Wyraźne wykluczenie możliwości przyjmowania aktów prawnych w WPZiB

Umowy Międzynarodowe zawierane przez UE

• Zaliczane do prawa pochodnego, mimo że poza katalogiem z art. 288

• Wiążą UE i PC – umowa jedynie z UE jeśli kompetencje wyłączne, z UE i PC jeśli dzielone
(umowa mieszana)
• W hierarchii są między prawem pierwotnym a wtórnym
• TSUE może badać zgodność umów z traktatami
 • Bezpośredni skutek umów, chyba, że kompetencje dzielone i UE nie wydała w tym zakresie
aktu prawnego

Prawo zwyczajowe – praktyki (usus), oraz przekonanie, że stanowią one prawo (opinio iuris)

Np. norma zwyczajowa ze w RUE mogą zasiadać sekretarze stanu w ministerstwach nie tylko
ministrowie

26. Ewolucja systemu instytucjonalnego WE/UE

Parlament Europejski:

• 1952 r. => Wspólne Zgromadzenie w TEWWS

• 1962 r. => przyjęcie nazwy PE
• 1979 r. => pierwszy wybory bezpośrednie (na podstawie Aktu z 1976 r.)

Uprawnienia:

• Na mocy TEWWS Zgromadzenie [PE] posiadało jedynie funkcje kontrolne [wotum w trybie
KWG 2/3] i zatwierdzające [nominacyjne], opiniodawcze od TEWG/TEWEA
• Ustawodawcze (razem z RUE dominacja w działalności ustawodawczej => procedura
współdecydowania, nie może samodzielnie wydawać aktów prawnie wiążących np.
Rozporządzeń, jedynie niewiążące np. Opinie, zalecenia, rezolucje)
• Budżetowe (od 1975 r. z RUE zatwierdza budżet)
• Kontrolne (tymczasowe komisje śledcze, rozpatruje sprawozdania RE, KE, EBC, RPO, skargi
do TSUE o unieważnienie aktu prawnego lub zaniechanie działań)
• Nominacyjne (mianuje RPO, wybiera przewodniczącego KE i wyraża zgodę na nominację
Kolegium, wydaje opinię w sprawie nominacji przez RUE członków TO i zarządu EBC)

Komisja Europejska:

• TEWG+TEURATOM (1957 r.), Od Traktatu Fuzyjnego z 1967 r. z 3 Komisji stworzono Komisję

WE
• Od 1992 r. nazwa KE
• 27 komisarzy, 8 w-ceprzew i 1 przewodniczący, w jej ramach 33 Dyrekcje Generalne i inne
organy
• 4 procedury podejmowania decyzji: ustna (pełen skład), pisemna/obiegowa (komisarze
otrzymują projekt i mają czas na zastrzeżenia), upoważnienia (w imieniu KE decyzje
podejmuje 1/kilku komisarzy na podstawie pełnomocnictwa KE i wniosku Sekretarza
Generalnego) i delegacji (KE przekazuje dyrektorom generalnym i kierownikom wydziałów
decyzje mniej istotne)

Uprawnienia:

• Ustawodawcze (monopol KE w wielu zakresach inicjatywy ustawodawczej, samodzielne

uprawnienia ustawodawcze w przypadku niektórych rozporządzeń, dyrektyw i decyzji,
wszystkich zaleceń i opinii, wszystkich aktów delegowanych i większości wykonawczych, do
tego komitologia czyli proces delegowania przez RUE do KE uprawnień => pozwala jej to na
uchwalanie aktów wykonawczych)
 • Wykonawcze (samodzielne uchwalanie aktów wykonawczych, realizacja celów traktatowych
w politykach uwspólnotowionych i WPZiB, administruje środkami finansowymi UE,
odpowiedzialna za wykonanie budżetu)
• Kontrolne (wnosi skargi do TSUE o naruszenie prawa UE i wszczyna przed TSUE
postępowanie o naruszenie prawa przez PC i jednostki działające w UE [art. 258, art. 260
TFUE]
• Międzynarodowe (wraz z RUE odpowiedzialna za spójność działań zew, prowadzi w imieniu
RUE rokowania w sprawie podpisania umów m-nar [sama podpisuje gdy chodzi o Euratom] i
utrzymuje własne reprezentacje we wszystkich PC i delegatury w 140 OM i państwach
trzecich)

Rada UE:

• Po traktacie fuzyjnym stworzenie wspólnego organu – Rada WE (wcześniej Specjalne Rady

Ministrów)
• TM => nazwa RUE, procedura współdecydowania między PE i RUE
• TL => KWG jako standardowa procedura głosowania (wcześniej jednomyślność, wyjątkiem
podatki i polityka zagraniczna), system podwójnej większości (55% reprezentujące 65%
ludności PC)
• Struktura horyzontalna (10 formacji) i wertykalna (3 płaszczyzny: ministerialna [formacje
RUE], ambasadorów [komitety i COREPER] i ekspertów [grupy robocze]

Kompetencje:

• Ustawodawcze (uchwala rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie [od TM z

PE])
• Budżetowe (wraz z PE tzw. Władza budżetowa, która określa wydatki i dochody UE)
• Kontrolne (Kontrola KE w zakresie realizacji kompetencji wykonawczych i rokowań nad
umowami m-nar, PC w przestrzeganiu interesów UE, w procedurze nadmiernego deficytu
strefy euro, w dziedzinie pomocy publicznej i przestrzegania wartości UE)
• Nominacyjne (mianuje członków TO, KES i KR)
• Międzynarodowe (decyduje o rozpoczęciu rokowań, wytycznych, mianuje negocjatora,
przyjmuje, na jego wniosek, decyzję upoważniającą do podpisania i zawarcia umowy)
• Gospodarcze (główne decyzje w sprawie polityki monetarnej i koordynacji polityki
gospodarczej, posiedzenia ministrów finansów eurogrupy, zarządza europejskim
mechanizmem stabilności)

Rada Europejska:

• Pierwsze spotkanie w 1975 r., status traktatowy od JAE, w systemie instytucjonalnym od TL

• Instytucja m-nar => szefowie państw i rządów
• Ster UE - określa kierunki rozwoju i priorytety polityczne
• Posiedzenia 4 razy do roku, których rezultatem są konkluzje, które obligują inne instytucje
UE do podjęcia konkretnych kroków w celu ich spełniania - te tematy, którymi UE powinna
się zająć i mechanizm działania
• Obecnie najważniejsze w programie strategicznym - polityka klimatyczna, skuteczna kontrola
granic zewnętrznych

TSUE:

• Do TA => tylko I filar

 • Od TA => rozszerzenie na polityki przeniesione z III do I filaru + rozstrzyganie sporów PC vs
PC i PC vs Instytucje UE w zakresie prawa w III filarze
• Żadnych kompetencji w II filarze, po TL żadnych w WPZiB
• TS, Sąd i sądy wyspecjalizowane
• Jednocześnie pełni funkcje TK (spory UE-PC), TA (sprawdzanie aktów administracyjnych KE i
PC), Sądu Pracy (swoboda osiedlania się, bezpieczeństwo, równouprawnienie płciowe na
rynku pracy), Sądu Cywilnego (odszkodowania), Sądu Karnego (sprawdzanie zasadności kar
finansowych zastosowanych przez KE w prawie wolnej konkurencji)
• 27 sędziów mianowanych przez PC na odnawialną 6-letnią kadencje (1 kraj – 1 sędzia)

Składy:

• Pełen skład [kworum – 17] (dymisja ERPO, członka KE lub TO, wyjątkowe znaczenie sprawy)
• Wielka Izba [kworum – 11] (na żądanie PC/instytucji, która jest stroną, w sprawach
szczególnie ważnych/skomplikowanych)
• Pozostałe sprawy z Izby złożonej z 5 lub 3 sędziów (kworum – 3)

Trybunał Obrachunkowy:

• Ustanowiony w 1977 r. (decyzja sui generis RUE), do TM organ, od TM instytucja

• 27 członków na 6-letnią kadencję

Kompetencje:

• Kontrola rachunków, dochodów i wydatków z budżetu UE

• Kontrola rachunków, dochodów i wydatków organów i jednostek UE
• Kontrola rachunków, dochodów i wydatków rządowych i pozarządowych agencji PC, a także
jednostek korzystających z funduszy unijnych
• Wspieranie PE i RUE w wykonywaniu funkcji realizacji budżetu

Europejski System Banków Centralnych:

• I faza tworzenia strefy euro (90-93) => zwiększenie konwergencji w zakresie poziomu inflacji,
stóp procentowych oraz ograniczenia deficytu i długu publicznego
• II faza tworzenia strefy euro (94-98) => ustanowienie EIW[Europejski Instytut Walutowy] —
koordynacja polityk monetarnych przed wprowadzeniem euro
• III faza tworzenia strefy euro (99 - VI 02) => 1 I 99 r => EBC i ESBC rozpoczęły działalność +
euro w rozliczeniach bezgotówkowych
• Brak osobowości prawnej (składa się z EBC i BC PC UE) => Osobowość prawną mają EBC
(wynika z TFUE) i BC PC (z prawa PC)

Kompetencje:

• Główny cel – utrzymanie stabilności cen

• Zadania: Definicja i realizacja polityki walutowej strefy euro (SE), operacje walutowe w SE,
utrzymanie i zarząd nad rezerwami walutowymi, nadzór ostrożnościowy nad instytucjami
kredytowymi i stabilnością systemu finansowego
• Zewnętrzna polityka walutowa – RUE w porozumieniu z EBC, niekiedy także z PE
• Eurosystem: Element składowy ESBC, w skład wchodzi EBC i BC PC UE SE, zadaniem
utrzymanie stabilności cen SE i wspieranie polityki gospodarczej UE
 • EBC: niezależny w zakresie swoich uprawnień, wyłączne prawo do wydawania zgody na
emisje euro, uchwala rozporządzenia, decyzje, zalecenia i opinie, konsultowany w dziedzinie
polityki walutowej, KE => wniosek => Rada jednomyślnie (po opinii EBC i za zgodą KE) =>
powierzenie EBC nadzoru nad instytucjami kredytowymi i finansowymi (poza
ubezpieczeniami)
• Szczyt strefy Euro: Organ pozatraktatowy, od 2012 spotyka się 2 razy w roku po
posiedzeniach RE,
o skład: przewodniczący SSE (=przewodniczący RE), przewodniczący KE, przywódcy PC
strefy euro, prezes EBC (zapraszany regularnie), przywódcy PC sygnatariuszy PF
(zapraszani w razie potrzeby – wszystkie PC UE z wyjątkiem Czech i Chorwacji),
przewodniczący Eurogrupy (zapraszany w razie potrzeby), przewodniczący PE
(zapraszany w razie potrzeby)
o Uchwalanie strategicznych wytycznych w dziedzinie polityk gospodarczych i
fiskalnych PC SE (przywódcy PC SE), zmiany ustrojowe w SE i w UGiW, realizacja PF
(Przywódcy PC SE i sygnatariusze
• Eurogrupa:
o Skład: Ministrowie finansów PC SE, Od TL ma status traktatowy, stałego
przewodniczącego (ZWG 2,5 roku)
o Kompetencje: Uchwalanie zaleceń w sprawie przyjęcia nowego członka do SE,
Podejmowanie (na wniosek KE) decyzji odn wspólnego stanowiska na forach
międzynarodowych instytucji i konferencji finansowych

Komitet Ekonomiczno-Społeczny:

• Organ wspólny dla EWG i EWEA, opinie dla KE i RUE, od TL także PE, Aż do TN mianowani na
wniosek PC przez RUE (jednomyślnie, po opinii KE, na 4 lata), Od TN KWG, Od TL powoływani
przez RUE w KWG na 5 lat
• 329 członków na 5 lat (klucz ludności)

Kompetencje:

• Obligatoryjne zasięganie opinii przez RUE, KE i PE - Jeśli jest to przypadek przewidziany w

traktacie
• Nieobligatoryjne zasięganie opinii przez RUE, KE i PE w innych sprawach
• Opinie z własnej inicjatywy (od TM) na temat kwestii, które uzna za stosowne
• Opinie KES – ZWG niewiążące

Komitet Regionów:

• Powołany na mocy TM => organ doradczy RUE i KE, do TN mianowani na wniosek PC przez
RUE (jednomyślnie, po opinii KE) 4 letnia kadencja, od TN RUE w KWG, od TL 5 letnia
kadencja
• 329 członków + tyle samo zastępców

Kompetencje:

• Obligatoryjne zasięganie opinii przez RUE, KE i PE - Jeśli jest to przypadek przewidziany w

traktacie
• Nieobligatoryjne zasięganie opinii przez RUE, KE i PE w innych sprawach
• Opinie z własnej inicjatywy (od TM) na temat kwestii które uzna za stosowne
27. Rodzaje i zasady finansowania Funduszy Strukturalnych UE

FS - Powstały w celu restrukturyzowania i modernizowania gospodarek państw członkowskich UE w

taki sposób, aby uzyskać wyższy poziom spójności ekonomicznej i społecznej krajów Unii
Europejskiej, zmniejszenie różnic w rozwoju na poziomie krajów oraz regionów, co ma na celu
zwiększenia konkurencyjności krajów Unii na globalnym rynku. Budżety poszczególnych funduszy
ustalane są poprzez długoterminowe plany finansowe.

Rodzaje: Finansowanie z WPR, WPRyb i Polityki Spójności

Zasady: Subsydiarności, koordynacji, efektywności, koncentracji, programowania (w oparciu o WRF),

partnerstwa (ścisła współpraca z KE i władzami), dodatkowości (wsparcie środków PC, nie ich
zastąpienie)

28. Polityki UE – cele, zasady, finansowanie (streszczenie przedmiotu w największym skrócie)

WPR:

Cele: Zwiększenie wydajności rolnictwa, odpowiedni poziom życia ludności wiejskiej, stabilizacja
rynków, zagwarantowanie bezpieczeństwa dostaw i rozsądnych cen dla konsumentów

Zasady: jedność rynku, preferencje dla produkcji i zbytu dla produktów unijnych, solidarność
finansowa

Finansowanie: Przed 2007 r. => Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (FEOGA) i Europejski
Instrument Sterowania Rybołówstwem, po 2007 r. => Europejski Fundusz Gwarancji Rolnej (dopłaty
i organizacja skupu interwencyjnego), Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów
Wiejskich (przemiany strukturalne na wsi; formalnie część Polityki Spójności), Europejski Fundusz
Morski, Rybacki i Akwakultury

WPRyb:

Cele (w sumie to też zasady): wieloletnie zarządzanie oparte na ekosystemie (ekologiczne,

zrównoważone), zakaz odrzutów, dostosowanie zdolności połowowych za pomocą planów
krajowych do wielkości dopuszczalnych połowów (mali rybacy poza limitami w 12-milowej strefie),
zrównoważona akwakultura (ryby jako zamiennik mięsa)

Finansowanie: Europejski Fundusz Morski, Rybacki i Akwakultury (pomoc w przejście na nowoczesne

rybołówstwo, finansowanie projektów, wsparcie w dywersyfikacji gospodarek społeczności
nadmorskich)

Polityka Spójności:

Cele: inwestycje na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, europejska współpraca terytorialna,

wzmacnianie spójności terytorialnej, wsparcie MŚP, wsparcie w transformacji klimatycznej,
oddolnych strategii zrównoważonego rozwoju

Zasady: współpraca UE z jednostkami państwami/samorządu, dotacja częściowo z środków państwa,

subsydiarność, koncentracja (dla tych, które mają podstawowe znaczenie społ-gosp), koordynacja

Finansowanie: EFRROW (rozwój obszarów wiejskich), Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

(spójność gosp i społ regionów UE), Europejski Fundusz Społeczny (+) (poziom zatrudnienia i miejsca
pracy, wzmocniony przy okazji COVID-19) Fundusz Spójności (wspieranie państw o DNB poniżej 90%
średniej)

Wspólna Polityka Handlowa:

Cele: harmonijny rozwój handlu, zniesienie ograniczeń w handlu, zmniejszenie barier celnych i
innych barier,

Zasady: zakaz dyskryminacji, zakaz ograniczeń, 4 swobody

Unia Gospodarcza i Walutowa:

Cele: utworzenie wspólnej waluty, prawdziwie wspólnego rynku, ujednolicenie polityki fiskalnej i
budżetowej, wspólny Bank Centralny

Zasady: określone kryteria konwergencji (deficyt poniżej 3% PKB, dług publiczny poniżej 60% PKB,
inflacja nie wyższa niż 1,5 p.p. w odniesieniu do średniej inflacji 3 państw z najbardziej stabilnymi,
średnia stopa procentowa nie wyższa niż 2 p.p. w odniesieniu do 3 państw z najbardziej stabilnymi)

Polityka Kulturalna:

Cele: pomoc w rozwoju kultury PC oraz zachowaniu ich różnorodności, zachęcanie PC do współpracy,
upowszechniania kultury oraz wymiany pozahandlowej, współpraca z państwami trzecimi i OM w
celu pielęgnacji kultury

Zasady: konieczność poszanowania i uwzględnienia różnorodności kultur w ustawodawstwie,

Finansowanie: różne programy typu Kreatywna Europa, Europejska Stolica Kultury, European Border
Breakers czy Europejska Nagroda Literacka

29. Relacje UE z państwami trzecimi i OM

Europejska Polityka Sąsiedztwa

• 12 Maja 2004 - "EPS - Strategia" - skierowany do państw graniczących z UE lądowo lub

morsko
• Cel:
o podtrzymywanie stabilizacji w krajach sąsiadujących przez wspieranie rozwoju
gospodarczego i zatrudnienia, szans dla młodzieży, połączeń transportowych i
rozbudowy sieci energetycznych, migracji, mobilności i bezpieczeństwa
o propagowanie podstawowych unijnych wartości takich jak dobre rządy, demokracja,
praworządność i prawa człowieka => EUROPEIZACJA
o ułatwianie współpracy na poziomie regionalnym: Partnerstwo Wschodnie, Unia dla
Śródziemnomorza
• 1995 r. - proces barceloński (UE z 12 państwami basenu Morza Śródziemnego), od 2008 r.
Unia na rzecz regionu Morza Śródziemnego
o Celem poprawa transportu morskiego, walka z zanieczyszczaniem morza i pożarami,
współpraca uniwersytecka, a także kwestie polityczne i bezpieczeństwa, gospodarkę
oraz sprawy społeczne, kulturalne i humanitarne
o Ramy współpracy określone w Nowym Instrumencie Sąsiedztwa oraz Współpracy
Międzynarodowej i Rozwojowej (ISWMR) – „Globalny wymiar Europy” z 2021 r.
• 2009 r. - Partnerstwo Wschodnie (6 państw byłego ZSRR: Ukr, Biał, Mołd, Arm, Azer, Gru)
• Od 2015 r. po reformie EPS ilość korzyści uzależniona od stopnia europeizacji
Współpraca z państwami AKP (w gruncie rzeczy hurr durr to co wyżej a nawet mocniej bo są
biedniejsi)

• 2000 r. - umowa z Kotonu => rama współpracy na 20 lat

o Wspieranie rozwoju gospodarczego państw AKP, inwestycje, wspieranie procesów
integracyjnych czy tworzenie nowych miejsc pracy
o Równocześnie istotna jest też demokratyzacja czy umacnianie społeczeństwa
obywatelskiego
• 2021 r. - parafowano nową umowę między UE a AKP (obecnie Organizacja Państw Afryki,
Karaibów i Pacyfiku) => ale chyba nie weszła realnie w życie still i to dzięki Polsce

Europejska Służba Działań Zewnętrznych

• Quasi-dyplomacja europejska, powstała w 2010 r.

• Na czele stoi WP ds. WPZiB
• Tworzy delegatury na wzór ambasad

UE a organizacje międzynarodowe

• Po TL => UE ma osobowość prawną, jest OM sui generis, sukcesor WE w OM

• art. 211 TFUE => w zakresie swoich odpowiednich kompetencji „Unia i jej państwa
członkowskie współpracują z państwami trzecimi i właściwymi organizacjami
międzynarodowymi”
• UE a ONZ
o Każdy członek UE jest w nim samodzielnie, UE ma status obserwatora (jako jedyny
obserwator ma prawo ustnego zgłaszania wniosków i poprawek)
o Współpraca organizacji wyspecjalizowanych ONZ z UE, np. WHO i UE poprzez
Deklarację Moskiewską z 2010 r.,
• UE jest członkiem WTO i G7/G8 (w ramach G7/G8 reprezentowana przez przewodniczącego
RE i KE)
• UE jest partnerem strategicznym ASEAN i SAARC
• UE ma status obserwatora m.in. w Organizacji Państw Amerykańskich, OECD czy FAO

30. Geneza, ewolucja i znaczenie WPZiB UE

1948 r – Traktat Brukselski (podpisany przez Francję, Wielka Brytanię, Holandię, Belgię i
Luksemburg), powstaje Unia Zachodnia (potem UZE)

Lata 50 – Plan Plevena, próba utworzenia Europejskiej Wspólnoty Obronnej, przez następne lata
różne mniejsze lub większe próby integracji polityki zagranicznej

1992 r. - TM => II filar WPZiB,

1999 r. - TA => utworzenie WPBiO, powołanie Wysokiego Przedstawiciela ds. WPZiB (od 99 r. Javier
Solana, obecnie Borell); włączenie do WPZiB zadań misji petersberskich (od 2021 r. są finansowane
przez Europejski Instrument na rzecz pokoju)

2003 r. - pierwsza operacja wojskowa UE (Althea, BiH, zastąpiła SFOR, czyli misję NATO)

2005 r. - powołano Europejską Agencję Obrony (EAO) [wspieranie badań i koordynacja zamówień
PC]
2009 r. - TL => wzmocnienie roli WP ds. WPZiB (przewodniczący rady ds. Zagranicznych, włączony do
obrad RE, może zwołać nadzwyczajne posiedzenia z własnej inicjatywy lub na wniosek PC), decyzje w
sprawach WPZiB KWG

2016 r. - nowa Globalna Strategia Bezpieczeństwa UE (ostatnia w 2004 r., konieczność nowej przez
zmiany m.in. traktat, fragmentaryzacja bezpieczeństwa, kryzysy) => wspieranie światowej
stabilności, intensyfikacja działań w zakresie obronności, bezpieczeństwa cybernetycznego,
zwalczania terroryzmu oraz w zakresie energii i strategicznej komunikacji, wspieranie państw
sąsiedzkich, dbanie o ład szanujący prawa człowieka itp.

2017 r. - SWS/PESCO (Stała Współpraca Strukturalna) => Pogłębiona Współpraca (specjalny

mechanizm w ramach UE) w zakresie ulepszeń, ćwiczeń, wzmacniania swoich możliwości m.in. W
cyberprzestrzeni, inwestycje w sprzęt obronny

2017 r. - Europejski Fundusz Obronny => wspieranie rozwoju konkurencyjnej i innowacyjnej bazy
przemysłowej sektora obronnego oraz rozwój współpracy i zwiększenie efektywności wydatków
państw członkowskich UE na wspólną obronę

[z chatuGPT, ale w sumie to i tak formułki głównie by były] Znaczenie: WPZiB umożliwia koordynację
działań państw członkowskich, wspieranie pokoju i bezpieczeństwa, zarządzanie kryzysowe, ochronę
praw człowieka, pomoc humanitarną i wspieranie demokracji. WPZiB także zwiększa zdolności
obronne UE, promuje współpracę międzynarodową z innymi organizacjami, takimi jak ONZ czy NATO
oraz umożliwia efektywne rozwiązywanie globalnych problemów, takich jak zmiany klimatu i
terroryzm.