501261 ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Σχολή Κοινωνικών Επιστημών
Κοινό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών
Διαχείριση Γήρανσης και Χρονίων Νοσημάτων
Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία
Κοινωνικές Προσεγγίσεις Φροντίδας της Οικογένειας
Ελευθερία Γεωργιάδη
Επιβλέπων καθηγητής: «Κλεισιάρης Χρήστος»
Ηράκλειο, Φεβρουάριος 2020

«Ελευθερία Γεωργιάδη», «Κοινωνικές Προσεγγίσεις
Φροντίδας της Οικογένειας»
Η παρούσα εργασία αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του φοιτητή («συγγραφέας/δημιουργός») που την
εκπόνησε. Στο πλαίσιο της πολιτικής ανοικτής πρόσβασης ο συγγραφέας/δημιουργός εκχωρεί στο ΕΑΠ, μη
αποκλειστική άδεια χρήσης του δικαιώματος αναπαραγωγής, προσαρμογής, δημόσιου δανεισμού, παρουσίασης
στο κοινό και ψηφιακής διάχυσής τους διεθνώς, σε ηλεκτρονική μορφή και σε οποιοδήποτε μέσο, για
διδακτικούς και ερευνητικούς σκοπούς, άνευ ανταλλάγματος και για όλο το χρόνο διάρκειας των δικαιωμάτων
πνευματικής ιδιοκτησίας. Η ανοικτή πρόσβαση στο πλήρες κείμενο για μελέτη και ανάγνωση δεν σημαίνει καθ’
οιονδήποτε τρόπο παραχώρηση δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας του συγγραφέα/δημιουργού ούτε
επιτρέπει την αναπαραγωγή, αναδημοσίευση, αντιγραφή, αποθήκευση, πώληση, εμπορική χρήση, μετάδοση,
διανομή, έκδοση, εκτέλεση, «μεταφόρτωση» (downloading), «ανάρτηση» (uploading), μετάφραση,
τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά της εργασίας, χωρίς τη ρητή προηγούμενη
έγγραφη συναίνεση του συγγραφέα/δημιουργού. Ο συγγραφέας/δημιουργός διατηρεί το σύνολο των ηθικών και
περιουσιακών του δικαιωμάτων.
ii
«Διπλωματική εργασία»
Κοινωνικές Προσεγγίσεις Φροντίδας της Οικογένειας
Ελευθερία Γεωργιάδη
Επιτροπή Επίβλεψης Διπλωματικής Εργασίας
Επιβλέπων Καθηγητής: Συν-Επιβλέπων Καθηγητής:

«Χρήστος Κλεισιάρης» «Ευαγγελία Κοτρώτσιου»
«Επίκουρος Καθηγητής ΕΛ.ΜΕ.ΠΑ» «Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλίας »
Ηράκλειο, Φεβρουάριος 2020
iii
Ευχαριστίες
Με την ολοκλήρωση της διπλωματικής µου εργασίας θα ήθελα να ευχαριστήσω την

οικογένειά μου για τη στήριξη που μου προσέφερε κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής
διαδικασίας και της εκπόνησης της διπλωματικής μου εργασίας.
iv
Περίληψη
Εισαγωγή: Η οικογένεια αναμφίβολα είναι η πρώτη μορφή κοινωνικοποίησης και σημαντικό
έργο της αποτελεί η φροντίδα στα μέλη της. Η μακροχρόνια παροχή φροντίδας σε
εξαρτώμενα άτομα και οι αυξανόμενες απαιτήσεις της δημιουργούν συνθήκες σωματικής,
ψυχικής και κοινωνικοοικονομικής επιβάρυνσης στα άτομα που αναλαμβάνουν τον ρόλο του
άτυπου φροντιστή.
Σκοπός: Να παρουσιαστούν οι κυριότερες κοινωνικές επιπτώσεις των χρονίων

συνοσηροτήτων που αντιμετωπίζει η σύγχρονη οικογένεια ως δομημένη κοινωνική φροντίδα
και να προταθούν σύγχρονες προσεγγίσεις για την κοινωνική φροντίδα της οικογένειας.
Μεθοδολογία: Πραγματοποιήθηκε ανασκόπηση δημοσιευμένων μελετών σχετικά με τη

φροντίδα που δίδεται στους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας καθώς και στους ανθρώπους που
πάσχουν από χρόνια νοσήματα. Έγινε συστηματική ανασκόπηση άρθρων και κεφαλαίων
βιβλίων. Τέθηκε χρονολογικός (2014-2019) και γλωσσικός περιορισμός (Αγγλική και
Ελληνική) .
Αποτελέσματα: τα ευρήματα της ανασκόπησης ανέδειξαν ότι η άτυπη φροντίδα (σύζυγοι,

παιδιά, γονείς) δίδει μεγάλο φόρτο τόσο σωματικό όσο και ψυχολογικό. Ταυτόχρονα όμως οι
φροντιστές λαμβάνουν το αίσθημα ότι προσφέρουν. Σε ένα χρόνιο νόσημα συνήθως
επιδεινώνεται η πολυπλοκότητα της κατάστασης όταν το άτομο που νοσεί είναι ηλικιωμένο.
Οι προαναφερθέντες ασθενείς εμφανίζουν αυξημένες ανάγκες, καθώς μειώνεται η
λειτουργική τους ικανότητα επομένως χρειάζονται φροντίδα και υποστήριξη, με κύριο ρόλο
να διαδραματίζει συνήθως η οικογένεια παρέχοντας άτυπη φροντίδα. Ενώ αυτή η άτυπη
μορφή φροντίδας δημιουργεί θετικά συναισθήματα, είναι πολύ αγχωτική καθώς έρχονται
αντιμέτωποι με δύσκολα καθήκοντα .
Συμπεράσματα: θα ήταν σημαντικό να υπάρχει υποστήριξη για τους φροντιστές τόσο

σωματικά όσο και ψυχολογικά γεγονός που έχει άμεσο αντίκτυπο στον ασθενή ή στον
ηλικιωμένο.
Λέξεις – κλειδιά: social care, ανάγκες της οικογένειας, κοινωνικές προσεγγίσεις στην
οικογενειακή φροντίδα, φροντιστής
v
Abstract
Introduction: Family is the first form of socialization and one of its important task is to care
for its members. Long-term care for elderly people or people dealing with chronic diseases
and its increasing demands create conditions of physical, mental and socio-economic burden
on those taking on the role of informal caregiver.
Aim: The aim of this study is to present the main social impacts of the age-old commonalities
the modern family faces as structured social care and propose modern approaches to family
social care.
Methodology: A review of published studies on the care given to older people as well as
people who suffering chronic diseases were studied. Articles and books chapters were
systematically reviewed. Timeline (2014-2019) and language restriction (Engish and Greek)
were set.
Results: The findings of the review showed that informal care (spouses, children, parents)
places a great deal on physical and the psychological burden. But at the same time caregivers
get the feeling of providing. A chronic illness usually worsens the complexity of the situation
when the person who is ill is elderly. The aforementioned patients have an increased need, as
their functional capacity decreases and therefore they need care and support, with the family
usually playing a key role in providing informal care.
Conclusions: While this informal form of care generates positive emotions, it is very
stressful as they face difficult tasks. Therefore it would be important to provide caregivers
with support both physically and psychologically which has a direct impact on the patient or
the elderly.
Key words: social care, family needs, social approaches to family care, caregiver
vi
Περιεχόμενα
Περίληψη ................................................................................................................................................ v
Abstract .................................................................................................................................................. vi
Περιεχόμενα ......................................................................................................................................... vii
1. Εισαγωγή......................................................................................................................................... 1
1.1 Οικογένεια .................................................................................................................................... 1
1.2 Μορφές οικογένειας ...................................................................................................................... 4
1.3 Σχέση οικογένειας με οικογένεια καταγωγής ............................................................................... 4
1.4 Κοινωνική Οικογενειακή Πολιτική .............................................................................................. 5
1.5 Στήριξη της οικογένειας................................................................................................................ 6
1.6 Η θεωρία του Erikson .................................................................................................................. 8
2. Τρίτη ηλικία..................................................................................................................................... 9
2.1 Δημογραφικά ................................................................................................................................ 9
2.2 Χαρακτηριστικά ............................................................................................................................ 9
2.3 Γηριατρικά Προβλήματα ............................................................................................................ 10
2.4 Κοινωνική Γεροντολογία .......................................................................................................... 13
2.5 Παροχές φροντίδας για ηλικιωμένους ........................................................................................ 13
3. Φροντίδα και φροντιστές ............................................................................................................. 18
3.1 Φροντιστές .................................................................................................................................. 18
3.2 Επιβάρυνση των φροντιστών ...................................................................................................... 19
3.3Προστατευτικοί παράγοντες φροντιστών .................................................................................... 22
3.4 Κουλτούρα Οικογένειας και φροντίδα........................................................................................ 24
3.5 Η Συμβολή της Οικογένειας στη Φροντίδα του Αρρώστου στο Νοσοκομείο ........................... 27
3.6 Μοντέλα φροντίδας .................................................................................................................... 29
3.7 Δυναμικά μοντέλα αξιολόγησης και παρέμβασης της οικογένειας ............................................ 33
Μεθοδολογία ........................................................................................................................................ 37
Αποτελέσματα ...................................................................................................................................... 39
Συζήτηση ............................................................................................................................................... 60
Συμπεράσματα...................................................................................................................................... 64
Προτάσεις ............................................................................................................................................. 65
Βιβλιογραφία ........................................................................................................................................ 66
vii
1.Εισαγωγή
1.1 Οικογένεια
Έχουν δοθεί πολλοί ορισμοί για την οικογένεια. Οικογένεια είναι η πρωτογενής κοινωνική
ομάδα μέσα στην οποία τα άτομα συνδέονται με στενούς και συναισθηματικούς δεσμούς.
Υπάρχουν μεταβολές στο θεσμό της οικογένειας από κοινωνία σε κοινωνία, από εποχή σε
εποχή και τις αξίες και τα πρότυπα. Ο θεσμός της οικογένειας είναι ένα κύτταρο της
κοινωνίας και ένας από τους σημαντικότερους πυλώνες παροχής κοινωνικής ευημερίας
ακριβώς εξαιτίας των ιδιαίτερων αξιών που πρεσβεύει όπως η συλλογικότητα, η συνεργασία,
η αγάπη και η αλληλεγγύη.
Είναι διαρκής και αμφίδρομη η αλληλεπίδραση του οικογενειακού περιβάλλοντος με το
άτομο. Η οικογένεια μεταδίδει γλώσσα, πολιτισμό, μόρφωση και διαμορφώνει συμπεριφορά.
Σκοπός της είναι να επιτελέσει επιτυχώς όλες τις λειτουργίες της οι οποίες είναι η
αναπαραγωγική, οικονομική, εκπαιδευτική και ψυχολογική. Επιπλέον σκοπός της
οικογένειας είναι να διατηρεί τη συνοχή της και να προσφέρει στα μέλη της τα απαραίτητα
για τη επιβίωση και τη ψυχική γαλήνη. Η οικογένεια είναι το πρώτο στάδιο
κοινωνικοποίησης του παιδιού από την οποία δέχεται τις βασικές φροντίδες, οι οποίες δεν
είναι μόνο υλικές και γλωσσικές αλλά κυρίως πνευματικές, συναισθηματικές και ηθικές.
Σύμφωνα με τον Μaslow υπάρχουν πέντε διαφορετικά επίπεδα στη ιεραρχική πυραμίδα των
αναγκών του Maslow.
• Στη βάση βρίσκονται οι φυσικές/βιολογικές ανάγκες, οι οποίες είναι απαραίτητες για

την επιβίωση.
• Ανάγκες ασφάλειας, ανάγκη για ασφάλεια και προστασία όπως φροντίδα υγείας,
σταθερή απασχόληση, ασφαλέστερες κοινότητες.
• Κοινωνικές ανάγκες/ ανάγκες κοινωνικής αποδοχής ανάγκες της ικανοποίησης του
αισθήματος του ανήκειν της αγάπης, της οικειότητας/στοργής.
• Ανάγκες αυτοεκτίμησης μετά την ικανοποίηση των τριών πρώτων επιπέδων, ανάγκη
για αυτοεκτίμηση, προσωπική αξία, κοινωνική αναγνώριση και αίσθημα επιτυχίας.
1
• Ανάγκες αυτοπραγμάτωσης, το υψηλότερο επίπεδο, προσωπική ανάπτυξη και έντονο

ενδιαφέρον για την εκπλήρωση των δυνατοτήτων και ικανοτήτων του ατόμου.
Το μοντέλο του Maslow δεν είναι στατικό, εξελίσσεται μέσα στον χρόνο και επηρεάζεται
από διάφορους παράγοντες όπως ο πολιτισμός, η ανάπτυξη, η τεχνολογία, οι προσδοκίες, οι
μεταβολές αξιών (Poston, 2009).
Πυραμίδα του Maslow
Η οικογένεια είναι ο βασικός παράγοντας στην αγωγή και τη φροντίδα του παιδιού και
συμβάλει στη διαμόρφωση της προσωπικότητας, του χαρακτήρα και ολόκληρης της
συμπεριφοράς του ατόμου για την υπόλοιπη ζωή του. Η αρχική υλική και συναισθηματική
εξάρτηση του παιδιού από τον γονέα είναι η βάση της σχέσης μεταξύ τους. Στα πρώτα
χρόνια, το παιδί έχει πλήρη εξάρτηση από τον γονέα του, γεγονός το οποίο μειώνεται με την
πάροδο των χρόνων και το παιδί αποκτά τη δική του αυτονομία. Το παιδί μαθαίνει μέσω της
μίμησης και τη μετέπειτα την εφαρμογή τρόπων συμπεριφοράς. Το παιδί δεν είναι κτήμα των
γονιών αλλά είναι μια ξεχωριστή οντότητα που ανοίγει τα φτερά του και πετά σε
προορισμούς που εκείνο επιθυμεί.
Με την είδηση της εγκυμοσύνης, το ζευγάρι έρχεται σε ένα νέο επίπεδο σχέσεων και η κοινή
ανησυχία αποτελεί το μωρό. Τα ενδιαφέροντα συνήθως αλλάζουν και αυτό επιβεβαιώνεται
με την επερχόμενη γέννηση. Ο ερχομός του μωρού φέρνει διάφορα συναισθήματα στο
ζευγάρι τα οποία εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες, όπως πόσο καλές σχέσεις είχαν
2
πριν την επικείμενη εγκυμοσύνη ή το πόσο επιθυμητή ήταν, τα οποία θα κληθεί να

διαχειριστεί το ζευγάρι προς όφελος όλων και το μωρό να συμβάλλει περισσότερο στην
ένωση παρά στη διαίρεση του. Η ανατροφή του παιδιού περνάει διάφορα στάδια και σε
κάποια από αυτά οι συναισθηματικές απαιτήσεις είναι υπερβολικές. Οι ανάγκες του παιδιού
μεταβάλλονται στα στάδια ανάπτυξης και αυτό απαιτεί νέους, διαφορετικούς τρόπους
ανταπόκρισης και ικανοποίησης αυτών των αναγκών από τους γονείς. Θα ήταν ευεργετικό
για τη σχέση πατέρα – παιδιού να συμμετέχει ο πατέρας όσο το δυνατό περισσότερο σε αυτή
τη συνδημιουργία και την ανατροφή. Πολλοί γιατροί ενθαρρύνουν τον μελλοντικό πατέρα
να παραβρίσκεται στον τοκετό. Καθώς επίσης, είναι σημαντικό η συμμετοχή του πατέρα στη
φροντίδα του παιδιού. Είναι αναγκαία η αγάπη των γονιών ο ένας προς τον άλλο για να
μπορέσει η τριάδα πατέρας μητέρα παιδί να αναπτυχθεί σε μια στερεή συναισθηματική και
πνευματική βάση. Όταν οι σχέσεις του ζευγαριού είναι ισχυρές, αυτό βοηθάει και στην
ανάπτυξη υγιών γονικών δεξιοτήτων. Θα ήταν ευεργετικό οι γονείς να στηρίζονται ο ένας
στον άλλο και όχι στα παιδιά τους προς όφελος της ψυχικής υγείας των παιδιών. Όλα πρέπει
να οδηγούν στην ευημερία των παιδιών και είναι βασικό δικαίωμα του ανθρώπου τα παιδιά
να μεγαλώνουν σε υγιείς, υποστηρικτικές οικογένειες και κοινότητες με σκοπό την υγιή
ανάπτυξή τους.
Ο όρος οικογένεια προσδιορίζεται από τους διάφορους πολιτισμούς με ένα δικό τους τρόπο.
Ο κυρίαρχος δυτικός πολιτισμός εστιάζει στην παραδοσιακή πυρηνική οικογένεια ενώ οι
αφροαμερικανικοί πολιτισμοί περιλαμβάνουν ένα εκτενές δίκτυο συγγενών. Οι οικογένειες
κινεζικής καταγωγής εστιάζουν στους προγόνους και οι ιταλικής καταγωγής είναι δεμένες με
πολλές γενιές συγγενών τους. Επίσης, ορισμένοι αυτόχθονες Αμερικανοί θεωρούν όλη τους
την κοινότητα ως οικογένεια τους (Βεργέτη, 2009).
Η οικογένεια είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας, είναι το πρώτο κύτταρο της
κοινωνικοποίησης των ανθρώπων. Η οικογένεια λειτουργεί μέσα στην κοινωνία από την
οποία επηρεάζεται και υπάρχει αλληλεπίδραση. Σύμφωνα με τους Damiani et al. (2011), οι
μεσογειακές και νότιες χώρες χαρακτηρίζονται από παραδοσιακές οικογενειακές δομές,
χαμηλότερο ποσοστό διαζυγίων, αυξανόμενη ηλικία εγκατάλειψης της γονικής εστίας και
συχνή επαφή μεταξύ γονέων και παιδιών.
3
1.2 Μορφές οικογένειας
Υπάρχουν διάφορες μορφές οικογένειας. Αρχικά υπάρχει η πυρηνική η οποία περιλαμβάνει

το ζευγάρι και τα παιδιά. Η εκτεταμένη αποτελείται από δυο ή περισσότερα οικογενειακά
συστήματα. Η συχνότερη μορφή εκτεταμένης οικογένειας είναι εκτός από τα βασικά μέλη να
συμπεριλαμβάνονται και άλλοι όπως παππούδες και γιαγιάδες, οι οποίοι ζούνε με το
παντρεμένο ζευγάρι. Επίσης μπορεί να περιλαμβάνει θείους, θείες και ανίψια. Η μικτή
οικογένεια ή μια επανασυσταθείσα οικογένεια αποτελείται από δύο άτομα που έχουν μαζί
τουλάχιστον ένα παιδί από προηγούμενη σχέση. Οι γονείς μπορεί να έχουν αποκτήσει και
μαζί βιολογικά παιδιά. Ακόμη θετή είναι η οικογένεια όπου κάποιος θα ανατραφεί ενώ οι
βιολογικοί του γονείς είναι άλλοι και αυτό γίνεται με το θεσμό της υιοθεσίας. Επίσης υπάρχει
και η ανάδοχη οικογένεια, όπου γονείς ανατρέφουν προσωρινά τα παιδιά που έχουν γεννηθεί
από άλλους. Τέλος, μονογονεική οικογένεια είναι αυτή στην οποία υπάρχει μόνο ένας γονιός
(άνδρας ή γυναίκα) είτε λόγω διαζυγίου ή λόγω θανάτου του ενός συζύγου, ή χωρισμού, ή
εγκατάλειψης, ή δεν υπάρχει γάμος.
1.3 Σχέση οικογένειας με οικογένεια καταγωγής
Όσον αφορά την οικογένεια, υπάρχει η οικογένεια καταγωγής/προσανατολισμού από την

οποία ο καθένας κατάγεται, γεννήθηκε και ανατράφηκε, και η οικογένεια αναπαραγωγής την
οποία δημιουργεί.
Το ζευγάρι περνάει τρεις περιόδους όσον αφορά τις σχέσεις με τους γονείς τους. Η πρώτη
αφορά τα πρώτα χρόνια γάμου κατά τα οποία το ζευγάρι προσπαθεί να βάλει τις βάσεις της
νέας τους ζωής και των σχέσεων με τους γονείς τους. Κάποιες φορές, τα νέα ζευγάρια
ενισχύονται οικονομικά από τους γονείς τους γεγονός το οποίο δυσχεραίνει την προσπάθεια
του νέου ζευγαριού να υπάρξει ως ξεχωριστή οντότητα. Αυτό έχει άμεση σχέση με τη δομή
4
της οικονομίας της χώρας, το ποσοστό ανεργίας, τους χαμηλούς μισθούς. Ειδικότερα με την
κρίση που έχει επέλθει στη χώρα μας πολλοί νέοι και νεαρά ζευγάρια μένουν με τους γονείς
τους. Η οικονομική εξάρτηση είναι η βάση όλων των άλλων εξαρτήσεων, καθώς οι γονείς
βοηθούν τα παιδιά τους οικονομικά είναι πιο εύκολο να αναμειγνύονται και να ελέγχουν τη
ζωή του ζευγαριού. Οι γονείς που θέλουν πραγματικά να βοηθήσουν τα παιδιά τους θα
πρέπει να τους κάνουν δώρα και χάρες χωρίς προϋποθέσεις και σε στιγμές όπως γιορτές
καθώς και τα παιδιά να μην υπολογίζουν ή να τα προσδοκούν. Στην Ελλάδα η γονική
υπερπροστασία είναι γεγονός.
Η δεύτερη περίοδος αφορά όταν το ζευγάρι αποκτήσει παιδιά. Οι παππούδες και οι γιαγιάδες
στην πλειονότητα βοηθούν τα παιδιά τους παρέχοντας φροντίδα στα εγγόνια τους. Αυτό είναι
πάρα πολύ ευεργετικό και βοηθητικό για τους γονείς. Κάποιες φορές βοηθούν τα παιδιά τους
να παραμείνουν παιδιά και τους μεταφέρουν την ιδέα ότι είναι ανίκανα να αναλάβουν τις
ευθύνες τους και έτσι να συνεχίσουν να τους έχουν ανάγκη. Αυτή η φροντίδα των εγγονιών,
παρά τις τυχόν επιφανειακές διαμαρτυρίες, προσδίδει νόημα και στη ζωή των παππούδων.
Τρίτη κρίσιμη περίοδος είναι όταν περνώντας τα χρόνια, γερνούν οι γονείς του ζευγαριού και
είναι ανίκανοι να αυτοεξυπηρετηθούν εξαιτίας κάποιας αρρώστιας. Αυτό απαιτεί χρόνο,
γνώσεις και πρόγραμμα προκειμένου να ανταπεξέλθει το ζευγάρι τόσο στην ανατροφή των
παιδιών του όσο και στη φροντίδα των γονέων τους (Φάρος & Κοφινάς, 2007).
1.4 Κοινωνική Οικογενειακή Πολιτική
Η κοινωνική πολιτική αφορά τις αρχές που διέπουν την κρατική παρέμβαση, οι οποίες
επηρεάζουν άμεσα την ευημερία των πολιτών σε μία κοινωνία και την αλληλεξάρτηση
μεταξύ των διάφορων κοινωνικών ομάδων (Βεργέτη, 2009). Η οικογενειακή πολιτική
ορίζεται από το Σύνταγμα και το Οικογενειακό Δίκαιο και διακρίνεται σε άμεση και σε
έμμεση. Άμεσα μέτρα οικογενειακής πολιτικής στην Ελλάδα είναι εισοδηματική στήριξη της
οικογένειας (ευρύ φάσμα επιδομάτων και φορολογικών ελαφρύνσεων), συμφιλίωση
οικογένειας και εργασίας( άδειες που υποστηρίζουν τον γονεικό ρόλο, υπηρεσίες φύλαξης
5
και φροντίδας), μέτρα για το διαζύγιο. Έμμεσα μέτρα είναι η κοινωνική ασφάλιση, φροντίδα
υγείας (ο ρόλος του οικογενειακού γιατρού στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, τα κέντρα
ψυχικής υγείας, τα κέντρα οικογενειακού προγραμματισμού), εκπαίδευση, απασχόληση,
στέγαση. Η βελτίωση των στεγαστικών συνθηκών και η βελτίωση στο εισόδημα του
νοικοκυριού παίζουν σημαντικό ρόλο στο τελικό μέγεθος της οικογένειας. Στο Υπουργείο
Υγείας και Πρόνοιας έχει συσταθεί γενική διεύθυνση Προστασίας και Αγωγής Οικογένειας
και Παιδιού.
Η κοινωνική πολιτική για την οικογένεια εκτός από τα μεμονωμένα μέτρα αφορά και
πολιτικές και κατευθύνσεις που διαμορφώνουν τις συνθήκες ζωής. Θα ήταν πάρα πολύ
σπουδαίο, η κοινωνική πολιτική να αναπτύξει μηχανισμούς πρόληψης από τους κοινωνικούς
κινδύνους όπως την ανεργία, τη φτώχεια, τον κοινωνικό αποκλεισμό.
1.5 Στήριξη της οικογένειας
Οι παράγοντες κινδύνου στην οικογένεια είναι το διαζύγιο, οι μονογονεϊκές οικογένειες, η

ανεργία, η οικονομική δυσχέρεια, οι ασθένειες. Οι γονείς πολλές φορές ανησυχούν για την
επάρκειά τους σχετικά με την ανάπτυξη και τη συμπεριφορά των παιδιών τους (Συμεωνίδου,
κα, 2000).
Όλες οι οικογένειες πιθανόν να χρειαστούν κάποια βοήθεια από άλλες οικογένειες, τους
γείτονες, την κοινότητα και τις αρμόδιες υπηρεσίες. Καλό θα ήταν το σύστημα παιδιά-γονείς-
οικογένεια να ζητήσουν στήριξη για πρόληψη, έτσι ώστε να αποφευχθεί η ανάγκη για
διόρθωση η οποία είναι πιο επεμβατική και σοβαρή. Οι κοινωνικοί λειτουργοί εργάζονται
σύμφωνα με την υπόθεση ότι αυτό που επηρεάζει ένα μέλος της οικογένειας επηρεάζει και
τα υπόλοιπα. Συνεπώς, ο ωφελούμενος είναι το οικογενειακό σύστημα (Collins, Jordan &
Coleman, 2017).
Η προστασία του παιδιού χωρίζεται σε δύο κατηγορίες, στην πρώτη περιλαμβάνονται όλα τα
μέτρα που σκοπό έχουν να ενισχύσουν τη φυσική οικογένεια ώστε να επιτελέσει τις
6
λειτουργίες της αναπαραγωγής και διατροφής των παιδιών επιτυχώς μέχρι την ενηλικίωση
τους. Και η δεύτερη κατηγορία αφορά όλους τους τρόπους για την προστασία των παιδιών τα
οποία βοηθιούνται έξω από τη φυσική τους οικογένεια.
Ορισμένα ισχύοντα μέτρα οικογενειακής πολιτικής της πρώτης κατηγορίας είναι τα εξής:
• Φύλαξη παιδιών, παιδικοί – βρεφονηπιακοί σταθμοί (δημοτικοί, ιδιωτικοί) κέντρα

δημιουργικής απασχόλησης, ολοήμερα σχολεία, κέντρα νεότητας).
• Κέντρα οικογενειακού προγραμματισμού.
• Λοιπά μέτρα – υπηρεσίες ( γονική άδεια, μειωμένο ωράριο, οικογενειακά επιδόματα,
συμβουλευτικές – κοινωνικές υπηρεσίες, κατασκηνώσεις, παιδικές χαρές).
• Το πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι» το οποίο προσφέρει υπηρεσίες πρωτοβάθμιας
κοινωνικής φροντίδας, όπως αγωγή υγείας, νοσηλευτική, ψυχοκοινωνική υποστήριξη,
οικιακή-πρακτική βοήθεια κ.α.. Συμβάλει στην ενίσχυση της γυναικείας
απασχολησιμότητας και απώτερος σκοπός του είναι η πρόληψη του κοινωνικού
αποκλεισμού σε άτομα και οικογένειες που δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους για να
αντιμετωπίσουν το γήρας ή την αναπηρία (Βεργέτη, 2009).
• Άτυπα κοινωνικά δίκτυα. Αυτή η μορφή φροντίδας παρέχεται από την οικογένεια,
τους συγγενείς, τους φίλους, τους γείτονες, τους συναδέλφους και τις ομάδες
αυτοβοήθειας.
• Συμβουλευτικός σταθμός μητρότητας.
Μέτρα της δεύτερης κατηγορίας είναι οι κοινωνικές υπηρεσίες για το παιδί και την
οικογένεια σε κατάσταση κινδύνου ή κρίσης και είναι :
• Δημόσιος τομέας (αναδοχή, υιοθεσία, «παιδοπόλεις», Κέντρα Παιδικής Μέριμνας,

Βρεφοκομεία, παιδικά χωριά SOS, εκκλησιαστικά-φιλανθρωπικά ιδρύματα, Εθνικό
Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης –ΕΚΚΑ .
• Μη κυβερνητικός τομέας, πολλές ΜΚΟ στην Ελλάδα ασχολούνται με την αναπηρία
με απώτερο σκοπό την κοινωνική ένταξη των ατόμων, και με την προστασία του
παιδιού, η Γραμμή SOS 1056 του Συλλόγου «Το χαμόγελο του παιδιού.
7
1.6 Η θεωρία του Erikson
Καλό θα ήταν να αναφέρουμε τα οκτώ στάδια ψυχοκοινωνικής ωρίμανσης της

προσωπικότητας του ατόμου κατά τον Erikson. Περιγράφουν την ανάπτυξη διαφορετικών
απόψεων της ταυτότητας του εγώ, σε σχέση με τους άλλους. Σε κάθε ένα από αυτά, το άτομο
πρέπει να εκπληρώσει ένα συγκεκριμένο αναπτυξιακό έργο, περνώντας από μια κρίση
ωρίμανσης, η οποία οφείλεται κυρίως σε κοινωνικές και πολιτισμικές πιέσεις. Όλοι οι
άνθρωποι βιώνουν και θετικές και αρνητικές εμπειρίες. Παρόλο που ο κάθε άνθρωπος
βιώνει με προσωπικό τρόπο τα στάδια αυτά, είναι καθολικά για όλους και ακολουθούν την
ηλικιακή ανάπτυξη της ζωής. Τα οκτώ στάδια ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης είναι:
Εμπιστοσύνη – Δυσπιστία ( γέννηση – 1 έτος)
Αυτονομία – Αμφιβολία ( 1 – 3 ετών)
Πρωτοβουλία – Ενοχή (3- 6 ετών)
Φιλέργεια – Κατωτερότητα ( 6 – 11 ετών )
Ταυτότητα – Σύγχυση ρόλων ( εφηβεία )
Στενές σχέσεις – Απομόνωση (20 – 30 ετών)
Προσφορά – Αυτό-απορρόφηση (μέση ηλικία 40-65 ετών)
Ολοκλήρωση – Απελπισία (όψιμα χρόνια – θάνατο) ( Κωσταρίδου-Ευκλείδη 2011).
8
2. Τρίτη ηλικία
2.1 Δημογραφικά
O αριθμός των ατόμων ηλικίας 60 και άνω αναμένεται να αυξηθεί κατά 56% μεταξύ 2015-
2030. Αυτή η δημογραφική μετατόπιση συνοδεύεται από μια μετάβαση στην υγεία όπου το
23% του συνολικού παγκόσμιου βάρους της ασθένειας, αποδίδεται στις διαταραχές των
ηλικιωμένων ενηλίκων (Lambert et al., 2017).
2.2 Χαρακτηριστικά
Η γήρανση είναι μια σύνθετη διαδικασία μη αναστρέψιμων μεταβολών που τελούνται σε

επίπεδο κυττάρων και επέρχονται προοδευτικά με την πάροδο του χρόνου. Κάποια εμφανή
χαρακτηριστικά είναι ότι το δέρμα εμφανίζει ρυτίδες και τα μαλλιά λευκαίνουν. Η
διαδικασία της γήρανσης ποικίλλει από άτομο σε άτομο καθώς και στα οργανικά συστήματα
του ίδιου ατόμου. Δεν υπάρχει καθορισμός έναρξης της γήρανσης καθώς ο ρυθμός και ο
βαθμός ποικίλλει. Βασικοί παράγοντες που επιδρούν στη διαδικασία της γήρανσης είναι:
• Η κληρονομικότητα
• Το κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον
• Η κοινωνική προσαρμογή και η συμπεριφορά
• Η ψυχοσύνθεση του ατόμου
• Η υγιεινή διαβίωση.
(Hayflick, όπως αναφέρεται στο Κωσταρίδου-Ευκλέιδη, 2011).
Βιολογικές αλλαγές έρχονται σε όλα τα συστήματα του οργανισμού
• Κυκλοφοριακό ( καρδιακή ανεπάρκεια, υπέρταση, υπόταση, παθήσεις στεφανιαίων

αγγείων, ανεύρυσμα αορτής, εμβολές κ.λ.π.).
9
• Ουροποιητικό (νεφρίτης, νόσοι του προστάτη, νόσοι της ουρήθρας, λιθιάσεις).

• Αιμοποιητικό (σιδηροπενική αναιμία, μεγαλοβλαστική αναιμία, γεροντική πορφύρα).
• Πεπτικό σύστημα (νόσοι του οισοφάγου, νόσοι του στομάχου, νόσοι του εντέρου,
νόσοι του ήπατος).
• Ενδοκρινικό σύστημα (σακχαρώδης διαβήτης, νόσοι θυρεοειδούς, νόσοι
επινεφριδίων).
• Αναπνευστικό σύστημα (εμφύσημα, άσθμα, πνευμονικό οίδημα, καρκίνος).
• Νευρικό σύστημα (νόσος Alzheimer, νόσος Parkinson, εγκεφαλοπάθειες).
• Σύστημα αισθητηρίων οργάνων (νόσοι των οφθαλμών, νόσοι των ώτων, νόσοι της
ρινός, έκπτωση της γευστικής ικανότητας).
• Μυοσκελετικό (ρευματοπάθειες, οστεοπόρωση, κακώσεις λόγω πτώσεων).
Οι ηλικιωμένοι εκτός από τις παθήσεις που αντιμετωπίζουν τα άτομα μέσης ηλικίας,
υποφέρουν ταυτόχρονα από πολλά προβλήματα υγείας γιατί οι λειτουργικές τους
δραστηριότητες παρουσιάζουν μεταβολές και μειώσεις με αποτέλεσμα τις συχνές επισκέψεις
στους γιατρούς, συχνότερες νοσηλείες και την πολυφαρμακία. Οι συχνότερα εμφανιζόμενες
ασθένειες είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο καρκίνος, οι αρθροπάθειες, οι νόσοι του
αίματος, οι παθήσεις των πνευμόνων και οι νόσοι των οφθαλμών (Δαρδαβέσης, όπως
αναφέρεται στο Κωσταρίδου-Ευκλέιδη, 2011). Ευπάθεια περιγράφεται ως η μείωση του
φυσικού σθένους, ελλιπής σωματική μάζα και μειωμένη ενέργεια και σχετίζεται με
ελλείμματα στην ισορροπία, βραδύτητα, αποφυγή φυσικής άσκησης-βάδισης και
περιορισμένη ενεργητικότητα/δραστηριότητα.
2.3 Γηριατρικά Προβλήματα
Κάποια μοναδικά χαρακτηριστικά των κοινών καταστάσεων υγείας σε ηλικιωμένους

ανθρώπους που δεν εντάσσονται σε διαφορετικές κατηγορίες ασθενειών είναι: οι πτώσεις, το
delirium, η άνοια, η ακράτεια ούρων, τα έλκη πίεσης και οι διαταραχές ύπνου.
10
• Οι πτώσεις είναι κοινές σε ηλικιωμένους, με το 30% των ηλικιωμένων άνω των 65

ετών και το 50% άνω των 80 ετών να πέφτουν τουλάχιστον μια φορά το χρόνο. Και
οι ηλικιωμένοι που επιβιώνουν από πτώση έχουν σημαντική νοσηρότητα και μπορεί
να είναι ένα σημάδι παρουσίας άλλων ασθενειών όπως η πνευμονία, η λοίμωξη του
ουροποιητικού συστήματος, το έμφραγμα του μυοκαρδίου ή ένα σημάδι οξείας
επιδείνωσης μιας χρόνιας νόσου.
• Το ντελίριο είναι μια κατάσταση οξείας σύγχυσης, συνήθως με κυμαινόμενη πορεία,
που χαρακτηρίζεται από διαταραγμένη συνείδηση, γνωστική λειτουργία ή αντίληψη.
Κάποιοι παράγοντες κινδύνου είναι ηλικία μεγαλύτερη των 65 ετών, προγενέστερη
γνωστική εξασθένηση ή άνοια, σοβαρή ασθένεια, πρόσφατο κάταγμα ισχίου.
• Η άνοια είναι ένα προοδευτικό και σε μεγάλο βαθμό μη αναστρέψιμο κλινικό
σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη εξασθένηση της ψυχικής λειτουργίας.
Τα άτομα αυτά αν και διατηρούν κάποια θετικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα και
προσωπικά χαρακτηριστικά μπορεί να βιώσουν και απώλεια μνήμης, γλωσσική
δυσλειτουργία, αποπροσανατολισμό, αλλαγές στην προσωπικότητα, δυσκολίες με
καθημερινές δραστηριότητες, ψυχιατρικά συμπτώματα (απάθεια, κατάθλιψη ή
ψύχωση) και συμπεριφορά εκτός χαρακτήρα.
• Πρόβλημα ελέγχου της ουροδόχου κύστης είναι κοινό και αυξάνεται με την ηλικία. Η
επίπτωση της γυναικείας ακράτειας είναι: νέος ενήλικας, 20 % - 30%, μέση ηλικία
30%-40%, ηλικιωμένοι 30%-50%. Ο επιπολασμός της νυκτουρίας σε ηλικιωμένους
άνδρες είναι περίπου 78%.
• Το έλκος πίεσης ορίζεται από τον Ευρωπαϊκό Συμβουλευτικό Πίνακα για τα Έλκη
Πίεσης, ως περιοχή εντοπισμένης βλάβης του δέρματος και του υποκείμενου ιστού
που προκαλείται από πίεση, διάτμηση ή τριβή ή συνδυασμός αυτών. Αναπτύσσονται
στο κάτω μισό του σώματος, τα δύο τρίτα γύρω από τη λεκάνη και το ένα τρίτο στα
κάτω άκρα. Ο επιπολασμός των εσωτερικών ασθενών στο νοσοκομείο είναι 3%-14%,
αν και μπορεί να φθάσει το 70% σε ηλικιωμένους ασθενείς.
• Η διαταραχή ύπνου ή αϋπνία είναι το τρίτο πιο συνηθισμένο παράπονο ασθενούς που
κατατάσσεται πίσω από πονοκεφάλους και το κρύο. Οι μεγαλύτερες γυναίκες είναι
πιο πιθανό να παρουσιάσουν αϋπνία από τους μεγαλύτερους άνδρες. Οι διαταραχές
11
ύπνου έχουν συσχετιστεί με αυξημένη θνησιμότητα εκτός του ότι επηρεάζουν την
ποιότητα ζωής. («Geriatric Syndromes», 2020)
Στην Τρίτη ηλικία παρατηρούνται και συναισθηματικές μεταβολές οι οποίες είναι

αποτέλεσμα διάφορων παραγόντων όπως η κατάσταση υγείας, η κοινωνική θέση, οι
θρησκευτικές πεποιθήσεις, η οπτική γωνία που βλέπουν τη ζωή, οι σχέσεις με το
οικογενειακό, συγγενικό, φιλικό περιβάλλον.
Οι ηλικιωμένοι οι οποίοι διανύουν την όγδοη ή ένατη δεκαετία της ζωής τους έχουν πλούσια
εμπειρία για τα κοινωνικά, πολιτικά, οικονομικά, πολιτισμικά δρώμενα και γενικά
καταστάσεις και γεγονότα. Ωστόσο οι ηλικιωμένοι περιθωριοποιούνται χάνουν το κύρος
τους και αντιμετωπίζονται με προκατάληψη. Οι ηλικιωμένοι μπορεί να έχουν φόβους και
ελπίδες που είναι εντελώς νέες και δεν τις έχουν εκφράσει ποτέ. Νιώθουν απόσυρση,
μοναξιά, περιθωριοποίηση, μαρασμό, λύπη και απόγνωση από απώλεια συντρόφου ή φίλων.
Κάποιοι ηλικιωμένοι δεν μπορούν να εκφράσουν το πραγματικό πρόβλημα. Νιώθουν ότι
χάνουν την αυτονομία τους και παρατηρείται το φαινόμενο της εξάρτησης (σωματική και
κοινωνική) η οποία οδηγεί στην ανασφάλεια και στο φόβο. Έτσι αγκιστρώνονται στους
δικούς τους ανθρώπους και κάποιες φορές γίνονται προβληματικοί τόσο με τον εαυτό τους
όσο και με τους γύρω τους. Ένα παράδειγμα είναι όταν ο ηλικιωμένος αδυνατεί να
αυτοεξυπηρετηθεί ή να μετακινηθεί μόνος του, εκφράζει θυμό που στρέφεται σε αυτόν από
τον οποίο εξαρτάται. Οι ηλικιωμένοι νιώθουν φόβο, ανασφάλεια για το στένεμα του κύκλου
ζωής, για τον αποχωρισμό-θάνατο συγγενών, φίλων, συνεργατών, γειτόνων. Τώρα που
φθάνουν στη δύση της ζωής τους, περιορίζεται η εξουσία και ελαττώνεται η κοινωνική
συναναστροφή. Πιθανόν να αποφεύγουν μια αλλαγή, ίσως επειδή φοβούνται την αλλαγή ή
επειδή φοβούνται το πώς θα ήταν, ή δεν έχουν την ενέργεια να το αντιμετωπίσουν. Εκτός
από τις συναισθηματικές και κοινωνικές δυσκολίες προστίθενται και οι οικονομικές. Και
αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν ομάδες ηλικιωμένων για τους οποίους υπάρχει: 1)ανάγκη για
εξασφάλιση εισοδήματος που να καλύπτει βασικές βιοτικές ανάγκες, 2) ανάγκη για καλές
υπηρεσίες παροχών υγείας και 3) ανάγκη για παροχές κοινωνικής πρόνοιας ( Κωσταρίδου-
Ευκλείδη 2011).
12
Υπάρχουν και ηλικιωμένοι που δεν αντιμετωπίζουν τα προαναφερθέντα προβλήματα και

χαίρονται τα πλεονεκτήματα της ηλικίας τους, την ελευθερία του χρόνου και την ευκαιρία να
κάνουν πράγματα που δεν μπορούσαν να κάνουν πριν τη συνταξιοδότηση.
Καθώς επίσης υπάρχουν και κάποιες ειδικές ομάδες ηλικιωμένων όπως είναι οι άστεγοι, οι
παραβατικοί, οι φυλακισμένοι και οι επαναπατριζόμενοι που χρήζουν μιας πιο ειδικής
μεταχείρισης και φορέων επέμβασης (Πανέρα, όπως αναφέρεται στο Κωσταρίδου-Ευκλέιδη,
2011). Μια επιτυχημένη γήρανση εξαρτάται από την αποφυγή ασθενειών και αναπηριών, τη
διατήρηση υψηλής γνωστικής και σωματικής λειτουργίας και όρεξη -αφοσίωση στη ζωή.
2.4 Κοινωνική Γεροντολογία
Είναι η επιστήμη που ασχολείται με τη βιολογική ψυχολογική, και κοινωνική πλευρά της
τρίτης ηλικίας. H κοινωνική γεροντολογία εστιάζει στην κοινωνική πλευρά της γήρανσης
ώστε να διευκολυνθεί η μετάβαση στην Τρίτη ηλικία. Ασχολείται με τη ψυχοκοινωνική
μελέτη του γήρατος. Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η
περίοδος του γήρατος που είναι το τελευταίο στάδιο της ενήλικης ζωής δεν πρέπει να
ταυτίζεται με την εντύπωση της ανημποριάς που φέρνει στο νου ο όρος «γέρος». Επίσης
ασχολείται με ψυχολογικά θέματα όπως το πως αισθάνονται οι ηλικιωμένοι με την έκπτωση
των λειτουργιών τους, την αυξανόμενη εξάρτησή τους, την έννοια του θανάτου και του
πένθους και με άλλα θέματα όπως οικονομικά, αυτοεξυπηρέτησης, κατοικίας,
περιβάλλοντος, επικοινωνίας, ψυχαγωγίας, διαχείριση καθημερινών δραστηριοτήτων.
2.5 Παροχές φροντίδας για ηλικιωμένους
Τα είδη της φροντίδας που δέχονται τα άτομα της τρίτης ηλικίας είναι η οικογενειακή, η
άτυπη (δίδεται περιστασιακά από άτομα μη ειδικευμένα στους μοναχικούς ηλικιωμένους), η
13
ιδρυματική (κλειστό πλαίσιο, δημόσιο ή ιδιωτικό), η οικιακή (σύνολο υπηρεσιών που

παρέχονται από κάποιο φορέα και ασκούνται στο σπίτι του ηλικιωμένου) (Πανέρα, όπως
αναφέρεται στο Κωσταρίδου-Ευκλέιδη, 2011).
Παροχή εξωιδρυματικής προστασίας προσφέρεται από δομές όπως το Κ.Α.Π.Η., το

Κ.Η.Φ.Η. και το πρόγραμμα ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ.
Τα Κέντρα Ανοικτής Προστασίας Ηλικιωμένων (ΚΑΠΗ) δρουν προληπτικά για ανθρώπους

άνω των εξήντα ετών προσφέροντας ιατρικές και κοινωνικές υπηρεσίες. Προωθούν
προγράμματα, πρωτοβουλίες και δράσεις σε ατομικό, ομαδικό και κοινοτικό επίπεδο που
στοχεύουν στη στήριξη, την ενημέρωση, την πρόληψη και την ευαισθητοποίηση. Σκοπός
είναι η ανάπτυξη της κοινωνικής αλληλεγγύης, της ευημερίας και η προαγωγή της ψυχικής
και σωματικής υγείας . Αξιοποιώντας τις δυνάμεις των μελών οργανώνονται διάφορες
δράσεις όπως
• οργανωμένη ψυχαγωγία (εκδρομές με θρησκευτικό και επιμορφωτικό χαρακτήρα),

• επιμορφωτικές ομιλίες (ιατρό-κοινωνικά θέματα)
• συνεστιάσεις (παγκόσμια ημέρα τρίτης ηλικίας, αποκριάτικος χορός, κοπή
πρωτοχρονιάτικης πίτας)
• εκδηλώσεις φιλανθρωπικού χαρακτήρα
• συμμετοχή ηλικιωμένων σε θερινές κατασκηνώσεις
• ατομικές συνεδρίες ψυχολογικής και συμβουλευτικής υποστήριξης
• νοσηλευτική φροντίδα
• φυσιοθεραπείες
• ομάδες αυτενέργειας (νοητικής ενδυνάμωσης, χορωδίας, μαγειρικής,
ζαχαροπλαστικής, καλλιτεχνική, ζωγραφική, εθελοντισμού).
(Πανέρα, όπως αναφέρεται στο Κωσταρίδου-Ευκλέιδη, 2011).
Το Κέντρο Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων αποσκοπεί στην παραμονή ατόμων της

τρίτης και τέταρτης ηλικίας στο οικείο τους περιβάλλον και στην εναρμόνιση οικογενειακής-
εργασιακής ζωής. Σκοπός είναι η αποφυγή ιδρυματικής περίθαλψης η εξασφάλιση
14
αξιοπρεπούς διαβίωσης και η βελτίωση ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων και των άλλων
μελών της οικογένειας. Παρέχεται:
• Οργανωμένη κοινωνική φροντίδα από εξειδικευμένο προσωπικό σε κατάλληλα

διαμορφωμένους χώρους ημερήσιας ή και ολιγόωρης παραμονής.
• Διασφάλιση των συνθηκών μιας ποιοτικής διαβίωσης ηλικιωμένων και κατάλληλης
κοινωνικής φροντίδας.
• Διατήρηση αυτονομίας, κοινωνικής συμμετοχής, επικοινωνίας, αυτάρκειας,
ανάπτυξης ενδιαφερόντων των ηλικιωμένων.
• Νοσηλευτική φροντίδα, ατομική υγιεινή, φροντίδα για την ικανοποίηση πρακτικών
διαβίωση, προγράμματα δημιουργικής απασχόλησης και ανάπτυξης λειτουργικών και
κοινωνικών δεξιοτήτων.
Το πρόγραμμα Βοήθεια στο Σπίτι προσφέρει βοήθεια σε ηλικιωμένα άτομα και σε άτομα με
ειδικές ανάγκες. Σκοπός είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων τρίτης ηλικίας
καθώς και ατόμων με κινητικά ή άλλα προβλήματα (ΑμΕΑ). Στόχος αποτελεί η υποβοήθηση
της αυτόνομης και αξιοπρεπούς διαβίωσης και η υποστήριξη του οικογενειακού
περιβάλλοντος των επωφελουμένων. Στην κοινότητα ζουν αρκετά άτομα τρίτης ηλικίας τα
οποία βρίσκονται καθηλωμένα κατ’οίκων είτε λόγω βιολογικών είτε λόγω ψυχοκοινωνικών
παραγόντων. Συνήθως υπάρχει συννοσηρότητα με αποτέλεσμα τις συχνές εισαγωγές σε
νοσοκομεία και επισκέψεις σε γιατρούς.
Παρέχεται:
• Συμβουλευτική και ψυχοσυναισθηματική στήριξη των ηλικιωμένων και της

οικογένειάς τους.
• Διασύνδεση με υπηρεσίες, προγράμματα προς όφελος των εξυπηρετουμένων –
Προγράμματα πρόληψης κ’ ευαισθητοποίησης .
• Νοσηλευτική μέριμνα, αγωγή υγείας και πρόληψη, έλεγχος λήψης φαρμάκων,
συνέχιση ποιοτικής νοσηλευτικής φροντίδας στο οικείο περιβάλλον μετά την έξοδό
τους από νοσοκομειακή μονάδα, συνοδεία στο γιατρό, εκπαίδευση οικογενειακού
περιβάλλοντος και φροντιστών, συνταγογράφηση και αγορά φαρμάκων.
15
• Φροντίδα του νοικοκυριού, συντροφιά, μικροαγορές, πληρωμή λογαριασμών,

βοήθεια στην ατομική υγιεινή, εξυπηρετήσεις.
• Σε κάποια προγράμματα παρέχεται σίτιση σε καθημερινή βάση, γίνεται διανομή
τροφίμων, υπάρχει διαθέσιμη ένδυση, υπόδηση, μικροέπιπλα.
(Πανέρα, όπως αναφέρεται στο Κωσταρίδου-Ευκλέιδη, 2011)
Η ιδρυματική περίθαλψη - Γηροκομεία αποτελεί την τελευταία βαθμίδα των μέτρων

προστασίας και είναι η έσχατη και αναπόφευκτη λύση όταν δεν υπάρχει οικογενειακό
περιβάλλον ή αυτό αδυνατεί να προσφέρει μια ομαλή ζωή στον υπερήλικα.
Επίσημα δίκτυα φροντίδας του ιδιωτικού μη κερδοσκοπικού τομέα είναι η Εκκλησία της
Ελλάδος, ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός (υπηρεσία νοσηλείας), υπηρεσίες τεχνολογίας
τηλεσυναγερμός, τηλεϊατρική. Με το πρόγραμμα του τηλεσυναγερμού (το οποίο έχει
ξεκινήσει ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός) οι ηλικιωμένοι έχουν τη δυνατότητα να
επικοινωνήσουν με την κοινωνική υπηρεσία σε κάποια έκτακτη ανάγκη. Με το πρόγραμμα
της τηλεϊατρικής, γιατροί από απομακρυσμένα νησιά έχουν τη δυνατότητα να ζητούν
βοήθεια για περιστατικά με καρδιολογικά προβλήματα.
16
Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Παγκόσμια Έκθεση για τη Γήρανση και την Υγεία, 2015).
17
3.Φροντίδα και φροντιστές
Η φροντίδα είναι μια έννοια πολυδιάστατη και κάθε άτομο διαμορφώνει διαφορετική στάση
ανάλογα στο θρησκευτικό, πολιτιστικό και οικονομικό περιβάλλον στο οποίο ανήκει. Είναι
ένας πολύτιμος κοινωνικός πόρος. Η έννοια της φροντίδας αφορά στην έγνοια, το
ενδιαφέρον καθώς και την έμπρακτη εκδήλωση προς κάποιον ή κάτι με την υποβοήθηση
στην κάλυψη διάφορων αναγκών. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Έκθεση της Παγκόσμιας
Οργάνωσης Υγείας για τη Γήρανση και την Υγεία (WHO), η κοινωνική φροντίδα
αντιμετωπίζει τις ανάγκες που συνδέονται με την εκτέλεση των καθημερινών
δραστηριοτήτων, τη σύνδεση με τα κοινωνικά δίκτυα όπως την οικογένεια, την πρόσβαση σε
κοινωνικά προγράμματα για τη στήριξη της φτώχειας, της ανεργίας, το γήρας και της
αναπηρίας για τη βελτιστοποίηση της κοινωνικής προστασίας.
3.1 Φροντιστές
Φροντιστής είναι κάποιος που προσδίδει φροντίδα σε κάποιον άλλο ο οποίος πάσχει από
σωματική, ψυχική ασθένεια και εξαρτάται από εκείνον. Η φροντίδα περιλαμβάνει επένδυση
χρόνου και χρημάτων για μακρές χρονικές περιόδους γιατί οι ηλικιωμένοι συνήθως πάσχουν
από χρόνιες ασθένειες. Αυτή η φροντίδα περιλαμβάνει εργασίες δυσάρεστες, δύσκολες,
κουραστικές και ψυχολογικά αγχώδεις.
Ο μεγαλύτερος αριθμός των ηλικιωμένων που είναι λειτουργικά εξαρτημένοι παραμένει στο
σπίτι του στην κοινότητα, που είναι και ο προτιμώμενος τόπος διαμονής παρά σε κάποιο
ίδρυμα. Επομένως το μεγαλύτερο μερίδιο του «βάρους» της φροντίδας ηλικιωμένων ατόμων
το αναλαμβάνει η οικογένεια, και κυρίως οι σύζυγοι και τα παιδιά. Το ίδιο ισχύει και για την
Ελλάδα (Lüdecke et al., 2018). Οι φροντιστές μπορεί να είναι οι σύζυγοι, τα παιδιά, τα
αδέρφια, οι συγγενείς, φίλοι και γείτονες. Άτυποι φροντιστές μπορεί να είναι μέλη
οικογένειας, φίλοι, συνεργάτες, γείτονες οι οποίοι παρέχουν ένα ευρύ φάσμα μη αμειβόμενης
βοήθειας σε άτομα με χρόνιες ασθένειες ή αναπηρίες. Είναι ένα κρυφό, υποτιμημένο
18
εργατικό δυναμικό. Αντιπροσωπεύουν την πρωτογενή μορφή φροντίδας χρόνιων ασθενών

στις ευρωπαϊκές χώρες η οποία παρέχει το 80% του συνολικού βάρους της φροντίδας ακόμη
και στις χώρες που ασκούν μακροχρόνια περίθαλψη (Guida et al., 2019). Οι φροντιστές είναι
συχνά υπεύθυνοι για την εξειδικευμένη ιατρική περίθαλψη και τη διασφάλιση της θεραπείας,
για τον προγραμματισμό και το συντονισμό της φροντίδας, για την παρακολούθηση
κατάστασης της υγείας του ασθενή, και για την πρόληψη τυχόν ανεπιθύμητων ενεργειών. Το
φάσμα των υπηρεσιών που καλύπτουν είναι οι καθημερινές ανάγκες, οι οικονομικές, και οι
συναισθηματικές. Οι φροντιστές καλούνται να αντιμετωπίσουν καταστάσεις όπως τη
ρύθμιση δοσολογίας των φαρμάκων, την αλλαγή του είδους και το χρόνο χορήγησης. Ένα
απλό παράδειγμα αποτελεί η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης καθημερινά για να δοθεί το
ανάλογο φάρμακο. Οι φροντιστές έχουν το ρόλο του να λαμβάνουν αποφάσεις ειδικά αν ο
αποδέκτης αντιμετωπίζει γνωστικές διαταραχές. Όσον αφορά τους ηλικιωμένους, οι
φροντιστές παρέχουν βοήθεια στις δραστηριότητες καθημερινής πρακτικής και στην
αποφυγή ατυχημάτων. Επιπροσθέτως έρευνες έχουν δείξει ότι, εάν υπάρχει σύζυγος στην
οικογένεια και μπορεί πρακτικά να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις περίθαλψης, είναι αυτό το
άτομο που αναλαμβάνει την φροντίδα του ασθενή (Pinquart and Sörensen, 2003).
Σύμφωνα με Candy, Jones, Drake, Leurent and King (2011), τα άτομα που βοηθούν σε μια
ασθένεια και στο τέλος της ζωής ενός ατόμου είναι η οικογένεια και οι φίλοι. Αυτό δίδει
πολύ ισχυρά συναισθήματα αλλά ταυτόχρονα είναι και πολύ αγχωτικό τόσο ψυχολογικά όσο
και σωματικά.
3.2 Επιβάρυνση των φροντιστών
Η επιβάρυνση που βιώνουν οι φροντιστές μπορεί να είναι δύο μορφών, αντικειμενική και
υποκειμενική. Η αντικειμενική περιλαμβάνει οποιοδήποτε παράγοντα μπορεί να διαταράξει
την οικογενειακή ζωή και οφείλεται στα προβλήματα του ασθενή. Η υποκειμενική σχετίζεται
με την υποκειμενική εμπειρία και τα συναισθήματα του φροντιστή.
19
Οι απαιτήσεις της φροντίδας συχνά τους προκαλούν πρόσθετο άγχος, φοβίες, αγωνία με
αντίκτυπο στην δική τους ψυχική υγεία. Η επιβάρυνση που βιώνουν οι άτυποι φροντιστές
συνδέεται, με την κατάθλιψη, την αϋπνία, την κακή εκτίμηση της προσωπικής τους υγείας
και την αυξημένη θνησιμότητα (Gao, 2013).
Οι ηλικιωμένοι φροντιστές διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να παραμελούν την υγεία τους

εξαιτίας των ευθυνών που τους αναθέτουν. Πιθανόν υπάρχει αύξηση νοσηρότητας των
φροντιστών γιατί δεν έχουν ελεύθερο χρόνο για τον εαυτό τους για να ακολουθήσουν
συμπεριφορές όπως ο επαρκής ύπνος, η άσκηση, η λήψη φαρμάκων. Όλα αυτά, σε σχέση με
την ενέργεια που πρέπει να καταβάλουν για τη φροντίδα. Επιπροσθέτως, πιθανόν να έχουν
υψηλότερη επικινδυνότητα στην εκδήλωση προβλημάτων υγείας, γιατί συνήθως είναι μακριά
από την προληπτική φροντίδα.
Οι αγχωτικές συνθήκες περιορίζουν την ενεργητικότητα και την ευημερία των φροντιστών.
Νιώθουν άγχος και κατάθλιψη τα οποία υπονομεύουν την ικανότητά τους να διατηρήσουν τη
φροντίδα του ασθενή ή του ηλικιωμένου. Το στρες, το οποίο πολλές φορές αυξάνεται από
την αίσθηση ότι η φροντίδα του ηλικιωμένου είναι καθήκον τους, οδηγεί πολλές φορές σε
συναισθηματικά και σωματικά συμπτώματα όπως πόνο και κούραση, ιδίως όταν οι
φροντιστές αντιμετωπίζουν και δικές τους ασθένειες. Επίσης πολλές φορές θέτουν σε
κίνδυνο και τη δική τους υγεία γιατί δίνουν προτεραιότητα στην υγεία των παραληπτών
φροντίδας. Για το σύζυγο-φροντιστή, οι απαιτήσεις φροντίδας του ασθενή συχνά προκαλούν
άμεσα στρες αλλά και έμμεσα υπό τη μορφή μειωμένου χρόνου, ενέργειας και πόρων που θα
μπορούσαν να διαθέσουν σε άλλες δραστηριότητες. Επίσης οι συνθήκες αυτές επηρεάζουν
την εργασία, την κοινωνική ζωή και τις άλλες σχέσεις του ατόμου. Η αλλοίωση της
ποιότητας ζωής, οι σωματικές διαταραχές και τα καταθλιπτικά συμπτώματα είναι οι πιο
συχνά αναφερόμενες συνέπειες από τους φροντιστές (Pinquart and Sörensen, 2003; Schulz,
Boerner, Shear, Zhang, & Gitlin, 2006). Επίσης οι σύζυγοι-φροντιστές συχνά αναφέρουν ότι
έρχονται αντιμέτωποι με απώλειες, συμπεριλαμβανομένης της απώλειας συναισθηματικής
και πρακτικής υποστήριξης, της αμοιβαίας κατανόησης, της αίσθησης της δικής τους
ταυτότητας αλλά και του συντρόφου τους, της ανεξαρτησίας τους αλλά και γενικά του
προηγούμενου τρόπου ζωής τους (O'Shaughnessy et al., 2010; Robinson, Clare & Evans,
2005). Ο χρόνος που αφιερώνεται στην περίθαλψη και η αναδιοργάνωση των καθημερινών
20
δραστηριοτήτων που προκύπτουν, είναι προβλεπτικοί παράγοντες του «βάρους» που φέρει ο
φροντιστής, το οποίο είναι μεγαλύτερο όταν οι δύο άνθρωποι ζουν μαζί και το άτομο με
άνοια είναι ο σύζυγος (Kim, Chang, Rose, & Kim, 2012). Επιπροσθέτως, βρέθηκε ότι οι
σύζυγοι-φροντιστές αισθάνονται επιβαρυμένοι από την ευθύνη για τη διατήρηση του
νοικοκυριού και της οικογένειας καθώς και από το γεγονός ότι η ευθύνη λήψης αποφάσεων
είναι αποκλειστικά πάνω τους (Baikie, 2002). Επίσης, το μειωμένο εισόδημα στον
οικογενειακό προυπολογισμό σε σχέση με τα αυξημένα έξοδα που απαιτούνται για την
κάλυψη των αναγκών μιας χρόνιας ασθένειας, βαρύνει ψυχολογικά το φροντιστή.
Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο Μεξικό σε 41 φροντιστές κάποιου οικογενειακού

μέλους, οι συμμετέχοντες υποστήριξαν ότι βίωναν τόσο σωματική όσο και ψυχολογική
επιβάρυνση λόγω της φροντίδας. Εάν ο υποβοηθούμενος είχε περισσότερες καθημερινές
δραστηριότητες με τις οποίες χρειάζονταν βοήθεια, αυτό ήταν ένας δείκτης επιβάρυνσης για
τους φροντιστές. Επίσης το γεγονός ότι έπρεπε να δίνουν συνεχής προσοχή στους αποδέκτες
φροντίδας για την ευημερία τους ήταν ένας ακόμα επιβαρυντικός παράγοντας για τους
φροντιστές. Επίσης βρέθηκε ότι οι συμμετέχοντες δεν θεωρούσαν «φορτίο» το μέλος της
οικογένειας που χρειαζόταν φροντίδα, ωστόσο παράλληλα υποστήριξαν ότι δεν θα ήθελαν να
αποτελέσουν οι ίδιοι αποδέκτες φροντίδας, ούτε να αναγκάσουν τα δικά τους παιδιά να
γίνουν μελλοντικά οι δικοί τους φροντιστές. Αυτή η ασυμφωνία ανάμεσα στις τρέχουσες
ζωές των συμμετεχόντων στη μελέτη ως φροντιστές και στη ζωή χωρίς παροχή παρόμοιας
φροντίδας που ήθελαν για τα παιδιά τους αναδεικνύει ότι «το φορτίο» είχε αρνητικές
διαστάσεις. Η εξισορρόπηση της φροντίδας προς τους ηλικιωμένους με άλλες οικογενειακές
υποχρεώσεις προκάλεσε μεγαλύτερη επιβάρυνση για τους φροντιστές. Το επίπεδο
επιβάρυνσης ήταν υψηλότερο εάν έπρεπε να γίνουν θυσίες για να παρέχουν φροντίδα στον
ηλικιωμένο και λόγω της αντίληψης ότι η φροντίδα που παρέχουν είναι μια θυσία που
κάνουν. Οι θυσίες μπορούν να συσχετιστούν με το χρόνο, τα χρήματα, την παραχώρηση
πολυτελών ειδών και την ποιότητα των σχέσεων με άλλους (Mendez-Luck , Kennedy &
Wallace, 2008).
Σύμφωνα με τη Gomes et al. (2013), το 50% των ανθρώπων προτιμούν να φροντίζονται και
να πεθαίνουν στο σπίτι υπό την προϋπόθεση ότι η κατάσταση επιτρέπει αυτή την επιλογή.
Ασθενείς που επιθυμούν να πεθάνουν στο σπίτι τους ως αποτέλεσμα μιας προχωρημένης
21
ασθένειας και λαμβάνοντας υπηρεσίες ανακουφιστικής φροντίδας, συμβάλλουν στη μείωση

του βάρους των συμπτωμάτων χωρίς να αυξάνουν τη θλίψη των φροντιστών της οικογένειας
μετά το θάνατο του ασθενούς. Η παροχή βέλτιστης παρηγορητικής φροντίδας, υποστηρίζει
τόσο τους ασθενείς όσο και τους φροντιστές γεγονός το οποίο ισχύει και στον ηλικιωμένο
πληθυσμό. Ωστόσο η φροντίδα είναι δύσκολη, προσδίδει μεγάλη σωματική και ψυχολογική
επιβάρυνση, προκαλεί στερήσεις στους φροντιστές. Παρόλα αυτά μετά θάνατο των
πασχόντων υπήρχε ικανοποίηση από τη φροντίδα και από τα γενικά αποτελέσματα της
παρηγορητικής φροντίδας.
3.3Προστατευτικοί παράγοντες φροντιστών
Κάποιοι παράγοντες που προάγουν την υγεία και ευεξία των φροντιστών, είναι η αυξημένη
αυτοαποτελεσματικότητα. Αισθάνονται ότι προσφέρουν, ότι τα καταφέρνουν, δίνουν νόημα
στη ζωή τους, αισθάνονται ότι είναι απαραίτητοι. Η οικογενειακή στήριξη βοηθά τόσο σε
επίπεδο ψυχολογικής υποστήριξης όσο και ελάφρυνσης του βάρους της φροντίδας. Το
ευρύτερο κοινωνικό δίκτυο συγγενείς, φίλοι, συμβάλλει στην ψυχολογική υποστήριξη,
βοηθώντας στη διατήρηση των κοινωνικών σχέσεων.
Η ποιότητα της σχέσης πριν από την έναρξη της φροντίδας επηρεάζει τη συνολική
πνευματική και συναισθηματική υγεία του φροντιστή καθώς η ασθένεια εξελίσσεται. Μια
κακή σχέση πριν την διάγνωση κάνει τη διαδικασία της φροντίδας πιο αγχωτική, και είναι
πιο δύσκολο να διεκπεραιωθεί ο ρόλος του φροντιστή καθώς ο φροντιστής έχει αισθήματα
μνησικακίας προς τον ασθενή (Harris et al., 2011). Αντίθετα, τα ανδρόγυνα που είχαν
εγγύτητα στη σχέση τους πριν την εμφάνιση της νόσου είχαν λιγότερο την αίσθηση
«βάρους» και αντιμετώπιζαν πιο θετικά τις προκλήσεις που εμφανίζονταν (Lea Steadman,
Tremont, & Duncan Davis, 2007). Επίσης ένα άλλο θέμα που έχει απασχολήσει τους
ερευνητές αποτελεί η ποιότητα των συζυγικών σχέσεων κατά την περίοδο της φροντίδας.
Όσο πιο θετικές βαθμολογούνται οι τρέχουσες συζυγικές σχέσεις από τους φροντιστές, τόσο
χαμηλότερος είναι ο βαθμός της επιβάρυνσης και της μελαγχολίας που βιώνουν. Αντίθετα
22
όταν υπάρχει μία συγκρουόμενη σχέση, αυξάνεται και η πιθανότητα ιδρυματοποίησης του
ατόμου που νοσεί (Spruytte, Van Audenhove & Lammertyn, 2001).
Οι προστατευτικοί παράγοντες αφορούν κυρίως τις θετικές πτυχές της περίθαλψης ατόμων
τρίτης ηλικίας και τυπικά ορίζονται ως οι ανταμοιβές και η ικανοποίηση που απορρέουν από
τη σχέση φροντίδας. Οι θετικές επιπτώσεις της παροχής φροντίδας αναφέρεται στην
αίσθηση της ότι κάποιος είναι χρήσιμος και στην αυτοπεποίθηση που αποκτά καθώς μπορεί
να αντεπεξέλθει σε δύσκολες καταστάσεις, (Pinquart and Sörensen, 2003).
Οι έρευνες έδειξαν ότι υπάρχουν διάφοροι τρόποι ώστε οι φροντιστές να διατηρούν μια
θετική στάση απέναντι στη ζωή, όπως το να διατηρούν τα πράγματα όσο το δυνατόν πιο
φυσιολογικά γίνεται. Επίσης ιδιαίτερα βοηθητικό είναι το να βρίσκουν νόημα σε αυτό που
κάνουν και έτσι εξελίσσονται και οι ίδιοι σαν άνθρωποι μπαίνοντας σε μια διαδικασία να
ανακαλύψουν και να επαναπροσδιορίσουν τον εαυτό τους. Επίσης, έχει βρεθεί ότι ένας
επιπλέον προστατευτικός παράγοντας είναι η ύπαρξη υποστηρικτικού οικογενειακού
περιβάλλοντος. Η υποστήριξη αφορά είτε παροχή ψυχολογικής ενδυνάμωσης, είτε πρακτικής
βοήθειας, είτε χρηματικής ενίσχυσης (Shaji, Smitha, Lal & Prince, 2003).
Η φροντίδα για τους ηλικιωμένους της κοινότητας μπορεί να είναι δύσκολη. Οι φροντιστές
για να παρέχουν μακροχρόνια φροντίδα πρέπει να υποστηριχθούν. Οι κύριοι τύποι
υποστήριξης είναι τρεις, υποστήριξη ανάπαυλας, ψυχοκοινωνική υποστήριξη (ατομική και
ομαδική), και υποστήριξη μέσω της επικοινωνίας και της τεχνολογίας. Στη μείωση της
κατάθλιψης, του φόβου και του θυμού μπορεί να βοηθήσει η φροντίδα ανακούφισης. Οι
υπηρεσίες ανάπαυλας δεν φαίνεται να βελτιώνουν το άγχος και την ποιότητα ζωής. Για τη
μείωση ή τη σταθεροποίηση της κατάθλιψης, του βάρους, του στρες είναι επωφελείς οι
παρεμβάσεις στο επίπεδο ατομικής φροντίδας. Η στήριξη της ομάδας έχει θετική επίδραση
στην κοινωνική υποστήριξη και στην κατάθλιψη των φροντιστών. Όσον αφορά την
τεχνολογία, οι παρεμβάσεις μπορούν να μειώσουν το βάρος των φροντιστών, την κατάθλιψη,
το άγχος και να βελτιώσουν την ικανότητα του φροντιστή να ανταπεξέρχεται. Ο άτυπος
φροντιστής που προσφέρει μακροχρόνια υπηρεσίες σε ένα ηλικιωμένο άτομο έχει σωματικές,
ψυχολογικές και κοινωνικές ανάγκες. Ο ασθενής όντας στο επίκεντρο και έχοντας μια
ολιστική προσέγγιση θα πρέπει να δέχεται φυσικές, ψυχολογικές και κοινωνικές υπηρεσίες.
23
Εντούτοις θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή και στην υποστήριξη των φυσικών,
ψυχολογικών και κοινωνικών αναγκών των φροντιστών. Ο ορισμός της καλύτερης
υποστήριξης δεν είναι εύκολος αν όχι αδύνατος. Η φροντίδα ανάπαυλας στοχεύει στην
επιβράδυνση του φροντιστή, με την προσωρινή ανάληψη της φροντίδας, η ψυχοκοινωνική
και εκπαιδευτική υποστήριξη στοχεύει στην ενίσχυση του φροντιστή στην ικανότητά του να
διαχειριστεί καλύτερα και να αντιμετωπίσει τον ρόλο παροχής φροντίδας. Απαιτείται μια
έντονη συνεργασία και συντονισμό όλων των εμπλεκόμενων μερών. Οι άτυποι φροντιστές
των ευπαθών ηλικιωμένων που μένουν στην κοινότητα, μπορούν να επωφεληθούν από
ολοκληρωμένες υπηρεσίες υποστήριξης (Lopez-Hartmann, Wens, Verhoeven, & Remmen,
2012).
Σύμφωνα με την ανασκόπηση των Law, Fisher, Eccleston and Palermo (2019), φαίνονται τα
θετικά αποτελέσματα των ψυχολογικών θεραπειών των γονιών που τα παιδιά τους
αντιμετωπίζουν κάποια χρόνια ασθένεια. Οπότε οι ψυχολογικές θεραπείες θα βοηθούσαν και
άλλους φροντιστές που διαχειρίζονται ένα άτομο με μια χρόνια ασθένεια ή ένα ηλικιωμένο
ώστε να υπάρχουν καλύτερα αποτελέσματα τόσο για τους ίδιους όσο και για τους ασθενείς.
Οι φροντιστές βοηθιούνται να ανταπεξέλθουν στο έργο τους όταν νιώθουν ότι δεν είναι
μόνοι τους. Η ελεύθερη δίοδος σε προγράμματα, η πληροφόρηση για υπηρεσίες, δικαιώματα
των ασθενών τους βοηθά να έχουν το μυαλό τους σε εγρήγορση και να βοηθηθούν.
3.4 Κουλτούρα Οικογένειας και φροντίδα
Η συμμετοχή της οικογένειας στη φροντίδα του είναι άμεση τόσο από οικονομική, ηθική και
πρακτική πλευρά. Εξαρτάται φυσικά και από τη συνοχή και τους δεσμούς που έχει η
οικογένεια, π.χ. μια οικογένεια με χαμηλή συνοχή έχει έλλειψη επικοινωνίας.
Η οικογένεια είναι ένα αναπόσπαστο σύστημα και η ασθένεια ενός μέλους μπορεί να
απειλήσει το σύστημα. Αυτή η απειλή του συστήματος μπορεί να φέρει φόβο, αγωνία,
αίσθημα αδυναμίας και έλλειψη ελπίδας και μακροπρόθεσμα μπορεί να οδηγήσει σε
24
σωματική και συναισθηματική εξάντληση. Όταν έρθει ένα πρόβλημα ή αρρώστια στην
οικογένεια, έχει σημαντικές επιπτώσεις στο σύστημα και η αντίδραση του συστήματος έχει
άμεση επίδραση στο μέλος που πάσχει. Άρα όσο πιο καλά λειτουργεί το σύστημα τόσο και η
προσαρμογή των μελών του είναι και πιο καλή στην οικογενειακή ζωή και κατά συνέπεια τη
μειωμένη ποιότητα ζωής. Η οικογένεια θα πρέπει να αποδεχθεί το πρόβλημα και να
προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα. Η οικογένεια είναι απαραίτητο να προσαρμόζεται
στα διάφορα προβλήματα των ασθενών για να τους προσφέρουν αποτελεσματική
ψυχολογική και συναισθηματική υποστήριξη. Ο βαθμός επίδρασης της οικογένειας από την
αρρώστια ενός μέλους εξαρτάται από την ανάθεση ρόλων μέσα στην οικογένεια, το μέγεθος
της συναισθηματικής συμπαράστασης που υπάρχει στα μέλη της οικογένειας και τη
σταθερότητα της οικονομικής κατάστασης της οικογένειας. Επειδή η φροντίδα μπορεί να
είναι μακρόχρονη η υποστηρικτική παρέμβαση βοήθειας θα πρέπει να αποβλέπει όχι μόνο
στις ανάγκες του ηλικιωμένου ή του αρρώστου αλλά και στην ίδια την οικογένεια (Μπέλλου-
Μυλωνά & Γερογιάννη, 2010).
Η κοινή γνώμη θεωρεί ότι στην Ελλάδα οι οικογένειες έχουν την υποχρέωση και την
ικανότητα παραδοσιακής παροχής άτυπης φροντίδας στα ηλικιωμένα μέλη της. Πιθανόν
αυτό απορρέει από το πόσο ψηλά είναι ο θεσμός της οικογένειας στις συνειδήσεις των
Ελλήνων και οι οικογενειακοί δεσμοί είναι πολύ ισχυροί. Η βαθιά θρησκευτικότητα που
επικρατεί στη χώρα μας ειδικά σε παλιότερες γενιές, συνέτεινε στο να διατηρηθεί η συνοχή
της οικογένειας με αποτέλεσμα τις αλληλεξαρτήσεις των σχέσεων μεταξύ των μελών της
οικογένειας και την αλληλοβοήθεια. Επιπρόσθετα η φροντίδα σε ηλικιωμένα άτομα και σε
άτομα με χρόνια νοσήματα αποτελεί καθήκον της οικογένειας και επικρατεί η αντίληψη ότι
είναι ένα αναπόφευκτο γνώρισμα της οικογενειακής ζωής. Παρόλο που σε μια έρευνα της
Ευρωπαϊκής Κοινότητας το 71.5% των Ελλήνων ηλικιωμένων ανάφεραν ότι οι οικογένειες
αρχίζουν να είναι λιγότερο πρόθυμες να βοηθήσουν. Επομένως διαφαίνεται ότι η ελληνική
οικογένεια οδηγείται προς τα ευρωπαϊκά πρότυπα (Πανέρα, όπως αναφέρεται στο
Κωσταρίδου-Ευκλέιδη, 2011).
Τα ενήλικα παιδιά αμφιταλαντεύονται μεταξύ της ανατροφής των δικών τους παιδιών και της
παροχής της οικογένειας τους καθώς και της λήψης πρόσθετων ευθυνών φροντίδας των
ηλικιωμένων γονιών. Τις περισσότερες φορές στην οικογένεια υπάρχουν ταυτόχρονα δυο
25
ειδών απαιτήσεις α) φροντίδα των γονιών β) φροντίδα ανατροφής παιδιών, προσθέτοντας ότι
οι μεσήλικες πιθανόν να βρίσκονται στο απόγειο της καριέρας τους ή να αντιμετωπίζουν
κάποια προβλήματα υγείας, οικονομικά, συναισθηματικά και οι ίδιοι. Η οικογένεια θα πρέπει
να είναι έτοιμη να ανταπεξέλθει σε αυτή τη δοκιμασία κατά την οποία θα υπάρξει φθορά,
μείωση αντοχής, απουσία προσωπικής ζωής, οι σχέσεις και οι ισορροπίες κλονίζονται. Με τη
αντιστροφή των ρόλων, (δηλαδή τα παιδιά γίνονται γονείς για τους γονείς τους) τα
συναισθήματα ποικίλουν. Τα παιδιά νιώθουν σύγχυση, απογοήτευση, ενοχές, θυμό, λύπη.
Κανένα παιδί δεν προγραμματίζει τη φροντίδα των γονιών του. Ακόμα και αν τα γεγονότα
δηλώνουν μια πραγματικότητα τα παιδιά δεν θέλουν να το παραδεχθούν, υπάρχει μια
αναβολή και άρνηση αλλά επικίνδυνοι τρόποι προσέγγισης. Η φροντίδα που παρέχεται στους
ηλικιωμένους γονείς από τα παιδιά ποικίλει από την προσωπικότητα του παιδιού, τα βιώματά
του και τα μέσα που έχει. Τα παιδιά που φροντίζουν τους γονείς τους με αυταπάρνηση
μπορεί να νιώθουν ότι εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους, αποφεύγουν τις ενοχές και
πιθανόν να τύχουν και αυτοί στο μέλλον μιας ισάξιας φροντίδας από τα παιδιά τους.
Υπάρχουν και παιδιά που έχουν πληγωθεί από τους γονείς τους και είτε αδιαφορούν είτε
τους αρέσει που οι γονείς τους είναι ανήμποροι και αυτοί έχουν τη φροντίδα τους. Υπάρχει
και μια άλλη μερίδα παιδιών που δεν αναλαμβάνουν την ευθύνη των γονιών όχι γιατί
αδιαφορούν αλλά γιατί και οι ίδιοι αντιμετωπίζουν κάποιες δυσκολίες. Για παράδειγμα να
αντιμετωπίζουν προβλήματα οικονομικά (ανεργία), συναισθηματικά (διαζύγιο, διάσταση,
μονογονεϊκές οικογένειες) ή και προβλήματα υγείας. Επίσης θα πρέπει να αναφερθεί ότι
υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στον αστικό και αγροτικό χώρο σε ορεινή ή πεδινή περιοχή
καθώς επίσης η φροντίδα των ηλικιωμένων γονιών είναι ευκολότερη για τα παιδιά που
κατέχουν υψηλότερες επαγγελματικές θέσεις παρά χαμηλότερες.
Μία άλλη οπτική είναι η πατριαρχική οικογένεια των Ρομά, και ο νομαδικός τρόπος ζωής σε
καταυλισμούς, το χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο είναι οι βασικοί «ενδογενείς» άξονες που
καθοδηγούν τις συμπεριφορές υγείας και τη φροντίδα τους. Στην κουλτούρα των Ρομά, ένας
άνθρωπος θεωρείται υγιής έως ότου μπορεί να τα καταφέρει με τις καθημερινές του
δραστηριότητες. Υπάρχει άγνοια των βασικών συμπτωμάτων μιας νόσου καθώς η
επιδείνωση μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην υγεία τους ή να μην μπορεί να
θεραπευτεί. Η έρευνα τα τελευταία χρόνια έχει μετατοπιστεί από τις μεταδοτικές ασθένειες,
26
το επίπεδο υγείας των παιδιών και τις γενετικές ανωμαλίες στις μη μεταδοτικές ασθένειες,
στις χρόνιες παθήσεις και τους εκλυτικούς παράγοντες κινδύνων αυτών. Η ασθένεια αφορά
όλη την κοινότητα. Μια σοβαρή ασθένεια είναι ζήτημα που απασχολεί τον ευρύτερο κύκλο
των συγγενών, που είναι πρόθυμοι να αφήσουν τις ασχολίες τους και να προστρέξουν στο
κρεβάτι του άρρωστου συγγενή τους. Οι γονείς Ρομά θεωρούν τους εαυτούς τους ως “καλούς
γονείς” για τα παιδιά τους παίζουν συχνά με τα παιδιά τους, ενώ αναζητούν ιατρική βοήθεια
για τα παιδιά τους μόνο σε περιπτώσεις που προκύπτουν επείγοντα προβλήματα υγείας, όπως
πυρετός ή διάρροια. Έχουν μειωμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης.
Επίσης το φύλο και ειδικότερα ο ηλικιωμένος κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στην τσιγγάνικη
οικογένεια. Είναι σπάνιο ένας ηλικιωμένος Ρομά να μεταφερθεί σε γηροκομείο ή νοσοκομείο
και μόνο σε επείγουσες καταστάσεις. Ο άνδρας είναι ο ηγεμόνας, στυλοβάτης του σπιτιού
και αυτό του δίνει αισθήματα στρες ενώ ο ρόλος της γυναίκας είναι υποβαθμισμένος αλλά
συνάμα διακριτός και σπουδαίος αφού διοικεί το σπίτι. Στην τσιγγάνικη οικογένεια υπάρχει
επιπολασμός της κατάθλιψης και ιδίως στις γυναίκες (Κοτρώτσιου & Σκεντέρης, 2014).
3.5 Η Συμβολή της Οικογένειας στη Φροντίδα του Αρρώστου στο

Νοσοκομείο
Είναι πάρα πολύ σημαντική η συμμετοχή της οικογένειας στη φροντίδα του αρρώστου στο
νοσοκομείο. Η οικογένεια αποτελεί μια σημαντική πηγή ψυχολογικής σταθερότητας για τον
άρρωστο καθώς και μια πηγή στήριξης για καλύτερη ανάρρωση. Τον βοηθά να διατηρήσει
την επαφή του με το σπίτι του και το κοινωνικό σύνολο. Επίσης και οι συγγενείς και οι φίλοι
είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της ποιότητας ζωής των ασθενών με χρόνια
προβλήματα και νοσηλεύονται συχνά στο νοσοκομείο. Η οικογένεια, οι συγγενείς και οι
φίλοι και οι παραδοσιακοί λειτουργοί πρόσφεραν τεχνική, συναισθηματική, πνευματική
υποστήριξη από τη γέννησή του μέχρι το θάνατό του μέχρι το πρώτο τέταρτο του 20 ου
αιώνα στο σπίτι. Μετά τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο, με τη διεύρυνση της χρήσης των
εμβολίων, με τις βελτιωμένες τεχνικές απολύμανσης και αποστείρωσης και με την
ανακάλυψη των αντιβιοτικών, η φροντίδα υγείας τείνει να μετακινηθεί από το σπίτι στο
27
νοσοκομείο. Μετά το Β’ παγκόσμιο πόλεμο, οι εκρηκτικές εξελίξεις της ιατρικής και της
τεχνολογίας συνέβαλαν σημαντικά στην ανάπτυξη ενός αισθήματος ασφάλειας προς το
νοσοκομείο και αυξημένη προσέλευση σε αυτό. Η νοσηλεία ενός αρρώστου στο νοσοκομείο
δεν είναι ένα ευχάριστο γεγονός και μπορεί να προκαλέσει δυσλειτουργία και αστάθεια στην
οικογένεια και αυτό να οδηγήσει σε κρίση. Η εκτίμηση των αναγκών της οικογένειας έχουν
ταξινομηθεί ως εξής :
• Ανάγκες γνώσεων (καθημερινή ενημέρωση από το γιατρό σχετικά με την πορεία της
υγείας του αρρώστου, ενημέρωση σχετικά με διαγνωστικό – θεραπευτικό πρόγραμμα,
ενημέρωση σχετικά με την πρόγνωση, ενημέρωση σχετικά με το πρόγραμμα
νοσηλευτικής φροντίδας, διαβεβαίωση ότι παρέχεται η καλύτερη δυνατή φροντίδα).
• Συναισθηματικές ανάγκες οικογένειας (να βρίσκονται κοντά στον άρρωστο, να
αισθάνονται ότι υπάρχει ελπίδα αποκατάστασης, να εκπαιδεύονται και να
συμμετέχουν στη φροντίδα του αρρώστου, να νιώθουν ότι είναι αποδεκτοί από το
προσωπικό).
• Προσωπικές ανάγκες οικογένειας επικεντρώνονται στις ευκολίες που πρέπει να
διαθέτει το νοσοκομείο.
Μετά την έξοδο του από το νοσοκομείο καλό θα ήταν να ενημερωθεί η οικογένεια για τις
υπηρεσίες που παρέχονται από την τοπική αυτοδιοίκηση και τις επιλογές που υπάρχουν. Να
υπάρχουν επιλογές για μια τυχόν κρίση τόσο του ίδιου του ασθενή όσο και της οικογένειας
και να υπάρχει οργάνωση (καταγραφή των όσων έχουμε να κάνουμε) (Μπέλλου-Μυλωνά &
Γερογιάννη, 2010).
Επίσης, σύμφωνα με τους Lambert et al.,(2019) η παγκόσμια επικράτηση της αναπηρίας και
των ασθενειών παραμένει σταθερή, η αύξηση του αριθμού των ηλικιωμένων ενηλίκων, από
μόνες τους αναμένεται να αυξήσει τις απαιτήσεις για υγειονομική περίθαλψη πέραν της
ικανότητας των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης. Επιπροσθέτως για καλύτερη
αντιμετώπιση της ασθένειας χρειάζεται κοινωνική ευημερία και συνοχή.
28
3.6 Μοντέλα φροντίδας
Σύμφωνα με την μελέτη των Damiani et al., (2011) η οποία πραγματοποιήθηκε σε 29

Ευρωπαϊκές χώρες, υπάρχουν διαφορετικά πρότυπα ασθενών με μακροχρόνια φροντίδα.
Χώρες όπως της Βόρειας και Δυτικής Ευρώπης χαρακτηρίζονται από στενότερη
ευθυγράμμιση δαπανών που σχετίζονται με τη γήρανση και των ηλικιωμένων και φαίνονται
να ικανοποιούνται σωστά από το επίπεδο κοινωνικών παροχών. Η πλειοψηφία των
σκανδιναβικών χωρών με υψηλότερα επίπεδα επίσημης φροντίδας είναι συστήματα
προσανατολισμένα στην προσφορά, με ισχυρή κρατική ευθύνη για την παροχή επίσημης
φροντίδας. Και η Δανία ανήκει σε αυτό το πρότυπο ευημερίας και με την κατασκευή
προσαρμοσμένων κατοικιών για ηλικιωμένους τις τελευταίες δεκαετίες. Στις χώρες Δυτικής
Ευρώπης οι ανάγκες των ηλικιωμένων καλύπτονται μέσω συστημάτων κοινωνικής
προστασίας που βασίζονται σε μετρητά για περίθαλψη τα οποία θεωρούνται ότι προσφέρουν
υπηρεσίες μακροχρόνιας φροντίδας που είναι λιγότερο δαπανηρές από τις παραδοσιακές
παροχές και ενισχύουν και υποστηρίζουν την οικογενειακή φροντίδα. Το άτομο που δέχεται
τη βοήθεια έχει τον δικό του προϋπολογισμό, αφού έχει επαρκή φροντίδα μπορεί να τα
καταναλώσει όπως εκείνο επιθυμεί καθώς να πληρώσει και τον άτυπο φροντιστή ως
συμπλήρωμα του εισοδήματός του. Τα μετρητά για συστήματα περίθαλψης εισήχθησαν σε
ορισμένα σκανδιναβικά κράτη με σκοπό να γίνουν μεταρρυθμίσεις σε πολιτικές που
θεωρήθηκαν προσανατολισμένες σε προσφορά, δαπανηρές και αδιάφορες. Μερικά
παραδείγματα, προσωπικός προϋπολογισμός για τη φροντίδα και νοσηλευτική στις Κάτω
Χώρες, το επίδομα φροντίδας στη Νορβηγία και τα επιδόματα συμμετοχής και την άδεια
φροντίδας στη Σουηδία. Το ποσοστό των ηλικιωμένων που έλαβαν φροντίδα στο σπίτι
μειώθηκε στη Σουηδία λόγω μιας μεταρρυθμιστικής πολιτικής που περιόριζε τις υπηρεσίες
φροντίδας σε ηλικιωμένους με πολύ περιορισμένη οικογενειακή υποστήριξη και πληρωμές
για περίθαλψη. Η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο αυξάνουν τους πόρους που απευθύνονται
στους ηλικιωμένους και της επίσημης περίθαλψης. Στις χώρες της Μεσογείου και της
Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης φαίνεται λιγότερη ευθυγράμμιση μεταξύ των
δαπανών που σχετίζονται με τη γήρανση και των ηλικιωμένων. Στις μεσογειακές χώρες
υπάρχουν χαμηλότερα επίπεδα επίσημης φροντίδας και η εξήγηση αυτού είναι το μεγάλο
μέρος άτυπης φροντίδας που παρέχεται. Παραδοσιακά, σε αυτές τις χώρες η οικογένεια είναι
29
η πηγή ευημερίας η οποία προσφέρει φροντίδα σε ηλικιωμένους και χρόνιων ασθενών και τα
άτομα αντιλαμβάνονται τις ευθύνες τους και την έλλειψη άλλων επιλογών περίθαλψης.
Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, οι συγγενείς αισθάνονται καθήκον φροντίδας που ενισχύεται
από το νόμιμο καθήκον, τις κοινωνικές συμπεριφορές και την έλλειψη εναλλακτικής
φροντίδας. Στην Ισπανία υπάρχει έλλειψη θεσμικής φροντίδας και η πλειοψηφία των
ηλικιωμένων βασίζονται σε άτυπη φροντίδα ή πληρώνουν για ιδιωτική βοήθεια στο σπίτι.
Στην Ιταλία υπάρχει υψηλή μεταβλητότητα, ανομοιογένεια και κατακερματισμένη πολιτική
όσον αφορά την μακροχρόνια φροντίδα. Η Τσεχική Δημοκρατία έθεσε νέα θεμέλια για την
παροχή και χρηματοδότηση των κοινωνικών υπηρεσιών και έδωσε επιδόματα μετρητών σε
όσους χρειάζονται φροντίδα. Οι χώρες της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης
παρέχουν άτυπη φροντίδα, οικογενειακά δίκτυα και ένα επίπεδο παροχής επίσημης
φροντίδας που είναι ελαφρώς πάνω από το μέσο ευρωπαϊκό επίπεδο. Στην Ουγγαρία υπάρχει
ένα σχετικά καλά ανεπτυγμένο θεσμικό δίκτυο κοινωνικών υπηρεσιών για τους
ηλικιωμένους και τα άτομα με αναπηρία αλλά δεν ανταποκρίνεται σε αυξανόμενες ανάγκες
των αριθμών των θέσεων και της ποιότητας υπηρεσιών.
«Σύμφωνα με το Beswick AD, 2008, το σύστημα φροντίδας δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες
τους και πολλοί ηλικιωμένοι καθώς και οι φροντιστές τους έχουν κακή ποιότητα ζωής.
Το πρόβλημα με πολλά τοπικά συστήματα και υπηρεσίες για τον ευάλωτο και ηλικιωμένο
πληθυσμό έχουν κάποιες μειονότητες όπως οι υπηρεσίες παρέχονται με απρογραμμάτιστο
τρόπο και δεν είναι καλά ευθυγραμμισμένες με τις ανάγκες των ασθενών, διπλή διαδικασία
όπως εκτιμήσεις, κενά στην περίθαλψη που οφείλονται σε τοπικά απόντες πόρους, οι πολλές
χειρωνακτικές φροντίδες που προκαλούν σύγχυση, η απογοήτευση του προσωπικού που δεν
είναι εξουσιοδοτημένο να παρέχει υψηλότερη ποιότητα φροντίδας, Σύμφωνα με τον
Armstrong K, 2012, επειδή ο αριθμός των ευπαθών και ηλικιωμένων στον πληθυσμό
αυξήθηκε, κάποια συστήματα που είναι νοσοκομειακά δεν προσφέρει καλής ποιότητας
φροντίδας για τους ασθενείς. Θα πρέπει να αναπτυχθεί ένα τοπικό ολοκληρωμένο μοντέλο
παροχής υπηρεσιών προληπτικής μέριμνας το οποίο θα χρησιμοποιείται από όλους τους
εμπλεκόμενους και συνεργάτες της τοπικής αυτοδιοίκησης και την παροχή ολοκληρωμένων
και απρόσκοπτων υπηρεσιών για τον ευάλωτο και ηλικιωμένο πληθυσμό, το οποίο θα είναι
μια πρόκληση για την τοπική αρχή.
30
Χαρακτηριστικά αυτού του μοντέλου θα είναι ο εντοπισμός και η φροντίδα ασθενών και
ηλικιωμένων σε κάθε στάδιο και η ύπαρξη ολοκληρωμένης πολυεπιστημονικής ομάδας για
την υγεία και την κοινωνική μέριμνα η οποία θα είναι η καρδιά της υπηρεσίας και θα
αντικαθιστά τις άλλες τοπικές κατακερματισμένες υπηρεσίες.
Η επικέντρωση αυτού του μοντέλου προληπτικής φροντίδας έγκειται στον ασθενή. Η

προσέγγιση είναι προληπτική και αποσκοπεί στη συνεργασία με τους πελάτες της
σωματικής, ψυχικής υγείας και κοινωνικής φροντίδας. Θα παρέχεται ολιστικός σχεδιασμός
φροντίδας και υποστήριξη μέσω μιας εξειδικευμένης πολυεπιστημονικής ομάδας με βάση
πάντα τις ανάγκες του ασθενή. Η ομάδα η οποία θα απαρτίζεται από κοινωνικό λειτουργό,
φυσιοθεραπευτή, νοσοκόμα κοινοτικής ψυχιατρικής, ομάδα πρόληψης και αξιολόγησης,
διοικητική υποστήριξη υπό την καθοδήγηση ενός γενικού γιατρού και τη συμβολή της
Δημόσιας Υγείας και του εθελοντισμού. Θα πρέπει να γίνεται μια πλήρης γηριατρική
αξιολόγηση που λαμβάνει υπόψη την υγεία και την ευημερία του ηλικιωμένου και να
διατυπώνει ένα σχέδιο για την αντιμετώπιση ζητημάτων που το απασχολούν καθώς και την
οικογένεια του και τους φροντιστές, να οργανώνει παρεμβάσεις σύμφωνα μα το σχέδιο και
στη συνέχεια να εξετάζει τις επιπτώσεις. Επομένως θα πρέπει να περιλαμβάνει τις παρακάτω
αξιολογήσεις:
• Ιατρική αξιολόγηση η οποία περιλαμβάνει φυσική εξέταση, επισκόπηση

φαρμακευτικής αγωγής, εκτίμηση διατροφής, αξιολόγηση υγείας των οστών,
αξιολόγηση πόνου.
• Αξιολόγηση της λειτουργίας, οι πληροφορίες από μια λειτουργική αξιολόγηση δίδουν
στοιχεία που βοηθούν στην εξατομίκευση των αναγκών αποκατάστασης, στο
σχεδιασμό ειδικών υπηρεσιών (νοσηλευτική, οικιακή) και βοήθεια στον κλινικό.
• Ψυχολογική αξιολόγηση, οι ηλικιωμένοι δεν χρησιμοποιούν επαρκώς τις υπηρεσίες
ψυχικής υγείας για διάφορους λόγους, όπως ανεπαρκής ασφαλιστική κάλυψη,
έλλειψη εκπαιδευμένων γηριατρικών παρόχων ψυχικής υγείας, έλλειψη συντονισμού
μεταξύ των φορέων πρωτοβάθμιας περίθαλψης, ψυχικής υγείας, το στίγμα που
περιβάλλει την ψυχική υγεία και τη θεραπεία της, άρνηση των προβλημάτων και
εμπόδια πρόσβασης όπως η μεταφορά. Η ψυχολογική αξιολόγηση περιλαμβάνει
τέσσερεις υποτομείς, γνωστική εξασθένηση, παραλήρημα, άνοια, κατάθλιψη.
31
• Κοινωνική αξιολόγηση, οι επαγγελματίες υγείας θα πρέπει να αξιολογήσουν την

κοινωνική κατάσταση του ατόμου και τις δομές υποστήριξης για να προβούν στις
απαιτούμενες παρεμβάσεις. Τα περισσότερο κοινωνικά άτομα υποφέρουν λιγότερο
από ασθένεια, την αντιμετωπίζουν ευκολότερα κι έχουν καλύτερα αποτελέσματα από
τα πιο κοινωνικά απομονωμένα .
• Εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, καθώς οι ηλικιωμένοι περνούν αρκετό
χρόνο στο σπίτι τους, θα πρέπει να τηρούνται όροι οι οποίοι το καθιστούν ασφαλές
και να υπάρχουν υγιεινές συνθήκες. Θα πρέπει να δοθεί σημασία στο φωτισμό, στα
χαλιά, στα διάφορα μικροέπιπλα, στα καλώδια που τυχόν προεξέχουν, ανομοιόμορφο
δάπεδο, σωρός χαρτιών, προσωπικά αντικείμενα ώστε να διευκολυνθεί η ανεξάρτητη
διαβίωση των ηλικιωμένων. Τα κατοικίδια ζώα είναι ένας εξωτερικός
περιβαλλοντικός κίνδυνος. Επίσης η τοπική γειτονιά είναι σημαντικό να είναι
ασφαλής.
• Προγραμματισμός προηγμένης φροντίδας αναφέρεται σε μια διαδικασία συζήτησης
και προβληματισμού σχετικά με τους στόχους, τις αξίες και τις προτιμήσεις για
μελλοντική θεραπεία στο πλαίσιο αναμενόμενης επιδείνωσης της κατάστασης του
ασθενούς με απώλεια ικανότητας λήψης αποφάσεων και επικοινωνίας με άλλους.
• Πνευματική εκτίμηση έχει αποδειχθεί ότι η πνευματικότητα όχι κατ’ ανάγκη
θρησκεία, παίζει σημαντικό ρόλο στον τρόπο οι γιατροί και οι ασθενείς
επεξεργάζονται τη βαριά νόσο και το θάνατο. Επηρεάζει με θετικό τρόπο την
αντιμετώπιση των ασθενειών, αναπηριών ή απειλητικών για τη ζωή γεγονότων
Υπάρχει μια σύγχυση όσο αφορά τη θρησκεία και την πνευματικότητα. Η θρησκεία
αναφέρεται σε πεποιθήσεις, πρακτικές και παραδόσεις που συνδέονται με
θρησκευτικές ομάδες (π.χ. Καθολική, Προτεστάντη, Εβραική,). Η πνευματικότητα
αναφέρεται στην προσωπική αναζήτηση της σημασίας και του σκοπού στη ζωή
σχέση με τον εαυτό, τους άλλους, τη φύση, τον κόσμο, τον Θεό.
• Αξιολόγηση σεξουαλικότητας και οικειότητας, ο άνθρωπος είναι σεξουαλικό ον σε
όλη τη διάρκεια της ζωής του κι ένα άτομο με καλή υγεία μπορεί να συνεχίσει να
είναι σεξουαλικά ενεργό στην έβδομη και όγδοοη δεκαετία . Η οικειότητα είναι μια
διαδικασία η οποία αναπτύσσεται και κυμαίνεται διαχρονικά και αποτελείται από
32
πέντε διαφορετικά συστατικά, δέσμευση, αμοιβαιότητα(αλληλεξάρτηση),

συναισθηματική οικειότητα (περιλαμβάνει φροντίδα, θετική στάση), γνωστική
οικειότητα (περιλαμβάνει τη σκέψη για την άλλη, κοινές αξίες) και φυσική
οικειότητα .
Θα πρέπει να γίνεται ένας εξατομικευμένος προγραμματισμός φροντίδας και υποστήριξης

για τον κάθε ασθενή γιατί ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός. Αυτός ο προγραμματισμός
ενθαρρύνει τους επαγγελματίες φροντίδας και τα άτομα με χρόνιες ασθένειες καθώς και τους
φροντιστές τους να συνεργαστούν , και να διευκρινίσουν τι είναι σημαντικό για αυτό το
άτομο. Θέτουν στόχους, προσδιορίζουν ανάγκες υποστήριξης, υλοποιούν σχέδια δράσης και
παρακολουθούν την πρόοδοι υποστήριξη αφορά την εκμάθηση νέων δεξιοτήτων, αλλαγές
στη συμπεριφορά, πρόσβαση στην κοινοτική υποστήριξη καθώς φαρμακευτική αγωγή και
παραδοσιακή θεραπεία ή θεραπείες» (CGA TOOLKIT 2020).
Η εξατομικευμένη φροντίδα και ο σχεδιασμός υποστήριξης μπορούν να οδηγήσουν στην

καταλληλότερη χρήση περιορισμένων πόρων υγειονομικής περίθαλψης καθώς επίσης και
στη μείωση της χρήσης της επείγουσας περίθαλψης και της περίθαλψης έκτακτης ανάγκης.
3.7 Δυναμικά μοντέλα αξιολόγησης και παρέμβασης της οικογένειας
Η περίθαλψη ενός ηλικιωμένου ή ενός χρόνια πάσχοντα αρρώστου συνήθως αποτελεί

υπόθεση ολόκληρης της οικογένειας. Οι προαναφερθείσες συνθήκες πρέπει να
αντιμετωπίζονται καθ 'όλη τη διάρκεια ζωής των ασθενών. Προκειμένου να εξασφαλιστεί
μια επιτυχημένη θεραπεία, οι οικογένειες των ασθενών πρέπει να γνωρίζουν από την αρχή τις
πιθανές επιδράσεις των θεραπειών, τα σημάδια των επιπλοκών και πρέπει επίσης να είναι σε
επαγρύπνηση σε τέτοιες περιπτώσεις. Ως εκ τούτου, λόγω των διαφορετικών πεποιθήσεων,
αξιών, ιστοριών και ρουτινών, οι οικογένειες ανταποκρίνονται διαφορετικά στις επιπτώσεις
τόσο του γήρατος όσο και της χρόνιας ασθένειας και έχουν επίσης διαφορετικούς τρόπους
αντιμετώπισης.
33
Σε ανάλυση των Silva, Teixeira, Teixeira & Freitas (2013) βρέθηκε ότι οι άτυποι
φροντιστές, τα μέλη δηλαδή της οικογένειας που έχουν αναλάβει τη φροντίδα του
ηλικιωμένου χρειάζονται τόσο πληροφόρηση όσο και εκπαίδευση πάνω στα νέα τους
καθήκοντα. Πολλοί δεν γνώριζαν πώς να εκτελέσουν διάφορες οδηγίες, σε ποιους φορείς
μπορούν να απευθυνθούν αλλά και πως μπορούν να φροντίζουν παράλληλα και τον εαυτό
τους. Επίσης στη ίδια έρευνα βρέθηκε πως η βοήθεια των επαγγελματιών, τόσο πρακτική
αλλά κυρίως ψυχολογική είναι μεγάλης σημασίας γα τους φροντιστές. Επίσης η έρευνα
ανέδειξε και τη σημασία του να αντιμετωπίζεται κάθε περίπτωση ξεχωριστά και με βάση τα
προβλήματα και τις δυνατότητες της εκάστοτε οικογένειας. Επομένως, οι επαγγελματίες
υγείας πρέπει να χρησιμοποιούν τις πληροφορίες που συγκεντρώνουν από κάθε οικογένεια
για να είναι σε θέση να παρέχουν ολιστική φροντίδα, δηλαδή μια ολοκληρωμένη φροντίδα
που λαμβάνει υπόψη τους βιολογικούς, κοινωνικούς και πνευματικούς παράγοντες για την
εξασφάλιση καλύτερης ποιότητας βοήθειας.
Ένα μοντέλο που βοηθάει στην διερεύνηση της οικογένειας είναι το Calgary Family
Assessment Model (CFAM) το οποίο παρέχει πληροφορίες που αφορούν ένα ευρύ φάσμα
της οικογένειας, με τις εσωτερικές και εξωτερικές σχέσεις, τις αδυναμίες και τις δυνάμεις
της. Το CFAM είναι ένα πολυδιάστατο μοντέλο που αποτελείται από τρεις βασικές
κατηγορίες: τη δομική, την αναπτυξιακή και τη λειτουργική αλλά και από τις πολλαπλές
υποκατηγορίες που συνδυάζουν τα στοιχεία τους για την υποστήριξη και την καθοδήγηση
της οικογενειακής φροντίδας. Η χρήση του CFAM παρέχει γνώσεις σχετικά με τη δυναμική
και τη λειτουργία της οικογένειας, με διαδραστικό τρόπο, επιτρέποντας την αξιολόγηση των
οικογενειακών συνιστωσών και τον εντοπισμό αλλαγών στη δυναμική της.
Η δομική κατηγορία περιλαμβάνει την οικογενειακή δομή, δηλαδή τα μέλη της, καθώς και
τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους σε σχέση τόσο με τους «εκτός οικογένειας» όσο
και του πλαισίου της. Μπορούν να καθοριστούν τρεις πτυχές της οικογενειακής δομής:
εσωτερική δομή (οικογενειακή σύνθεση, φύλο και γενετήσιος προσανατολισμός των μελών,
σειρά γέννησης των παιδιών, υποσυστήματα και όρια), εξωτερική δομή (εκτεταμένη
οικογένεια, πληροφορίες για την προέλευση και τους απογόνους της οικογένειας και
ευρύτερα συστήματα με τα οποία η οικογένεια διατηρεί κάποια επαφή και λειτουργεί ως
34
περιστασιακή υποστήριξη) και το πλαίσιο (εθνότητα, φυλή, κοινωνική τάξη, πνευματικότητα

/ θρησκεία και περιβάλλον).
Η κατηγορία "ανάπτυξη" αναφέρεται στην προοδευτική μετατροπή της οικογένειας κατά τη
διάρκεια του κύκλου ζωής: η ιστορία της, η πορεία ζωής της, η οικογενειακή ανάπτυξη, η
γέννηση και ο θάνατός. Αυτή η πορεία μπορεί να διαμορφωθεί από αναμενόμενα αλλά και
μη γεγονότα όπως είναι ασθένειας, καταστροφές και κοινωνικές τάσεις. Αναφορικά με τη
λειτουργική κατηγορία, αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούν τα μέλη της
οικογένειας. Μπορεί να διερευνηθεί τόσο ο τρόπος που έχει οργανωθεί η λειτουργία της
οικογένειας σε σχέση με τις καθημερινές δραστηριότητες όσο και η εκφραστική πτυχή της
οικογενειακής λειτουργίας, σε σχέση με τους τρόπους επικοινωνίας, την επίλυση
προβλημάτων, τις πεποιθήσεις, τους ρόλους, τους κανόνες και τις συμμαχίες (Cecilio, dos
Santos & Marcon, 2014).
Ένα άλλο μοντέλο αξιολόγησης και παρέμβασης σε οικογένειες είναι το Δυναμικό μοντέλο
οικογενειακής αξιολόγησης και παρέμβασης «The Dynamic Model of Family Assessment
and Intervention (MDAIF)». Το μοντέλο αυτό εφαρμόστηκε στην Πορτογαλία με στόχο την
παροχή ολοκληρωμένης φροντίδας από τις νοσοκόμες προς τους ασθενείς και τις οικογένειες
τους. Το MDAIF επικεντρώνεται σε πεδία σχετικά με την υγειονομική περίθαλψη της
οικογένειας χρησιμοποιώντας ένα εύρος πληροφοριών που μπορούν να κατηγοριοποιηθούν
στις εξής διαστάσεις: δομή (εισόδημα νοικοκυριού, κτίριο κατοικίας, μέτρα ασφαλείας,
κατοικίδια ζώα), ανάπτυξη (ικανοποίηση από το γάμο, οικογενειακός προγραμματισμός,
προσαρμογή στην εγκυμοσύνη, ρόλος των γονέων) και λειτουργία του οικογενειακού
συστήματος (ρόλος φροντιστή, οικογενειακή διαδικασία). Το MDAIF βασίζεται σε μια
λειτουργική και δυναμική δομή η οποία στοχεύει στο να προτείνει παρεμβάσεις με βάση τις
εξειδικευμένες ανάγκες φροντίδας κάθε οικογένειας. Το MDAIF παρέχει ένα ευρύ πλαίσιο
για οικογενειακή αξιολόγηση και παρεμβάσεις και προτείνει δράσεις που οδηγούν σε
βέλτιστες πρακτικές. Διαφοροποιείται από άλλα μοντέλα αξιολόγησης και οικογενειακές
παρεμβάσεις μέσω της εξάπλωσης των εννοιών που επιτρέπει τη γενίκευση προτάσεων που
μπορούν να δοκιμαστούν εμπειρικά και αποτελεσματικά, σε σχέση με άλλες θεωρητικές
προτάσεις για την οικογενειακή νοσηλεία (Figueiredo, Silva, Andrade, Brás & Oliveira,
2018).
35
Σε έρευνα των Figueiredo, Silva, Andrade, Brás & Oliveira, 2018) βρέθηκε ότι η εφαρμογή
του MDAIF είχε θετικό αντίκτυπο για την υγεία των οικογενειών, ενισχύοντας την ανάπτυξη
δεξιοτήτων αξιολόγησης και οικογενειακής παρέμβασης. Τα θετικότερα αποτελέσματα
αφορούσαν στην αναπτυξιακή διάσταση, με ποσοστά άνω του 50% σε όλους τους τομείς
προσοχής: αίσθηση οικογενειακής ικανοποίησης, οικογενειακός προγραμματισμός,
προσαρμογή στην εγκυμοσύνη και τον ρόλο των γονέων. Ακολούθησε η δομική διάσταση
στην οποία όλες οι συνιστώσες, εκτός από το κατοικίδιο ζώο, έδειξαν ποσοστά άνω του 40%.
Στη λειτουργική διάσταση, τα ποσοστά κυμαίνονταν μεταξύ 33% και 5,56%, που αφορούσαν
αντίστοιχα το ρόλο του φροντιστή και στην οικογενειακή διαδικασία. Τα οφέλη στην υγεία
δείχνουν ότι ο MDAIF είχε θετικό αντίκτυπο στο τρόπο που φρόντιζαν τις οικογένειες οι
νοσοκόμες, υποδεικνύοντας ότι οι νοσοκόμες μπορεί να έχουν αναπτύξει την ικανότητα να
κινητοποιούνται, να συνδυάζουν και να μεταφέρουν γνώσεις σε διάφορες κλινικές
περιστάσεις.
36
Μεθοδολογία
Σκοπός: Καθώς το προσδόκιμο ζωής των ανθρώπων έχει αυξηθεί, οι ασθένειες που
σχετίζονται με τη γήρανση, τη συννοσηρότητα και οι χρόνιες ασθένειες επηρεάζουν
περισσότερους ανθρώπους και αποτελούν πηγή αυξημένων ανησυχιών. Σκοπός της
παρούσας έρευνας είναι να κατανοηθεί ο τρόπος ζωής, οι ανάγκες τους και τα προβλήματα
των άτυπων φροντιστών των ηλικιωμένων ατόμων ή ατόμων που πάσχουν από χρόνια
ασθένεια. Τα άτομα που επηρεάζονται πέρα του ηλικιωμένου ατόμου είναι και αυτοί που
αναλαμβάνουν την φροντίδα του, που συχνά είναι μέλη του οικογενειακού περίγυρου.
Επομένως σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η βιβλιογραφική διερεύνηση της κοινωνικής
φροντίδας της οικογένειας και των επιπτώσεων όταν ένα άτομο νοσεί στην οικογένεια ή
υπάρχει άτομο τρίτης ηλικίας
Για την εκπόνηση της εργασίας πραγματοποιήθηκε αναζήτηση της υπάρχουσας

βιβλιογραφίας σχετικά με τα ψυχο-συναισθηματικά αλλά και κοινωνικά βιώματα των
οικογενειών ατόμων τρίτης ηλικίας. Η παρούσα ανασκόπηση πραγματοποιήθηκε στις βάσεις
δεδομένων Pubmed και Google scholar για τα έτη 2014-2019 με τις λέξεις κλειδιά: social
care, family needs, social approaches of family care, caregiver. Επιπρόσθετα αναζητήθηκαν
μελέτες σε ελληνικά επιστημονικά περιοδικά και βιβλία που υπήρχαν σε βιβλιοθήκες
Ανώτατων εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων ( Α.ΤΕΙ Πατρών, Πανεπιστήμιο Πατρών).
Τα άρθρα που ανακτήθηκαν, ήταν συνολικά 40, αλλά χρησιμοποιήθηκαν τα 14 για την
ανασκόπηση καθώς πληρούσαν τα κριτήρια εισαγωγής και περιείχαν διαφορετικές γνώσεις
σχετικά με το θέμα μας. Τα υπόλοιπα 26 δεν χρησιμοποιήθηκαν για το λόγο του ότι
αναπαρήγαγαν τις ίδιες γνώσεις με τα προηγούμενα. Τα κριτήρια ένταξης των άρθρων που
χρησιμοποιήθηκαν για την ολοκλήρωση της συστηματικής ανασκόπησης της βιβλιογραφίας
σχετικά με τις κοινωνικές προσεγγίσεις στη φροντίδα της οικογένειας είναι τα εξής:
• Τα άρθρα να είναι γραμμένα στην Ελληνική ή Αγγλική γλώσσα ή να είναι

μεταφρασμένα σε αυτές τις γλώσσες από την αρχική τους έκδοση.
37
• Να έχουν δημοσιευθεί από επίσημους επιστημονικούς φορείς όπως Ελληνικοί και

παγκόσμιοι κρατικοί φορείς, πανεπιστημιακά ιδρύματα, υπουργεία υγείας και
ερευνητικά κέντρα, νοσηλευτικά ιδρύματα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κτλ.
• Οι χρονολογίες έκδοσης τους να είναι μεταξύ 2014-2019. Παλαιότερα δημοσιευμένα
άρθρα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως μέρος ιστορικής αναδρομής.
• Τα άρθρα να αναφέρονται σε φροντιστές ατόμων τρίτης ηλικίας καθώς και ατόμων
με χρόνια νόσο από το οικογενειακό τους περιβάλλον.
Τα στοιχεία του κάθε άρθρου ελέγχθηκαν με το χέρι και καταγράφηκαν οι εξής πληροφορίες:
χρονολογία μελέτης, σκοπός μελέτης, υπό μελέτη πληθυσμός και τα χαρακτηριστικά του,
μεθοδολογία και αποτελέσματα.
38
Αποτελέσματα
Μετά την συστηματική ανάγνωση των μελετών, σχετικά με τις κοινωνικές προσεγγίσεις της φροντίδας της οικογένειας και τους άτυπους
φροντιστές, προκύπτουν τα παρακάτω αποτελέσματα (Πίνακας 1).
Πίνακας 1. Συνοπτική παρουσίαση αποτελεσμάτων
Συγγραφείς Σκοπός Μέγεθος Ερευνητικός Μεθοδολογία Αποτελέσματα

δείγματος σχεδιασμός
Haya, M. A. N., Κατανόηση Από 316 δυνητικούς συγκλίνουσα μελέτη σύνολο ερωτηματολογίων (ποσοτικά και ποιοτικά)
Ichikawa, S., αντιλήψεων συμμετέχοντες, 174 μεικτής μεθόδου για την απόκτηση ποσοτικών Σε έρευνα στην Ιαπωνία, φαίνεται ότι η μακροχρόνια φροντίδα
Wakabayashi, H., των κύριοι (προσθήκη ποιοτικών και ποιοτικών δεδομένων. έχει μετατοπίσει το βάρος της φροντίδας από τα ιδρύματα στο
& Takemura, Y. φροντιστών οικογενειακοί δεδομένων σε Συλλογή ποιοτικών σπίτι και οι αποδέκτες φροντίδας λαμβάνουν περισσότερης
(2019) σχετικά με φροντιστές συμπληρωματικά δεδομένων χρησιμοποιώντας προσοχής από τους φροντιστές. Οι φροντιστές είναι μεγάλοι
την ηλικιωμένων οι ποσοτικά ένα ερωτηματολόγιο ενήλικες και είναι σημαντικό να λαμβάνουν υποστήριξη. Η
κοινωνική οποίοι λάμβαναν αποτελέσματα). ανοικτού τύπου. τριτοβάθμια εκπαίδευση και η ισχυρή στήριξη της οικογένειας
στήριξη, τον φροντίδα κατ΄οίκον, φαίνεται να έχουν θετική επίπτωση στην ποιότητα ζωής των
τύπο, και την σε αγροτική και φροντιστών. Ενώ αρνητική επίπτωση στην ποιότητα ζωής των
πηγή προαστιακή περιοχή φροντιστών είχε το μεγαλύτερο βάρος φροντίδας και η
υποστήριξης της κεντρικής μεγαλύτερη διάρκεια περίθαλψης. Εν κατακλείδι, η υποστήριξη
και τον Ιαπωνίας (ποσοστό από τη στενή οικογένεια και τους επαγγελματίες, από φίλους είχε
τρόπο με τον ανταπόκρισης θετικές επιπτώσεις στη συνολική ποιότητα ζωής. Η υποστήριξη
οποίο 55%). από μακρινούς συγγενείς, γείτονες για να μην έχει αρνητικό
επηρέασε αντίκτυπο θα πρέπει να εξετάζονται οι ανάγκες και η κατάσταση
την των φροντιστών. Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη, τα υψηλότερα
επιβάρυνση εισοδήματα συσχετίστηκαν σημαντικά με χαμηλότερα συνολικά
που τους αποτελέσματα ποιότητας ζωής κάτι που είναι αντίθετο με
αναλογεί προηγούμενες μελέτες. Οι φροντιστές που είχαν μειωμένο χρόνο
και την εργασίας και εισόδημα λόγω της φροντίδας, εξέφρασαν
ποιότητα οικονομική ανασφάλεια.
39
ζωής.
Wittenberg, E., περιγραφή 20 φροντιστές. περιπτωσιολογικές παρουσιάστηκαν Σε μελέτη με ασθενείς με καρκίνο ένα άλλο θέμα που αξίζει να
Buller, H., Ferrell, μιας μελέτες βασισμένες περιπτωσιολογικές μελέτες παρατηρηθεί είναι ο τύπος του φροντιστή και το επάγγελμά του,
B., Koczywas, M., τυπολογίας σε συνεντεύξεις με οι οποίες επιλέχθηκαν από καθώς και τον τρόπο που το νοσηλευτικό προσωπικό θα
& Borneman, T. επικοινωνίας φροντιστές δεδομένα που συλλέχθηκαν αναπτύξει επικοινωνία και θα παρέχει εξειδικευμένη υποστήριξη
(2017) οικογένειας οικογένειας ως μέρος μιας πιλοτικής ανάλογα με το φροντιστή που έχει απέναντι του. Η επικοινωνία
φροντιστή ογκολογίας. μελέτης που αποσκοπούσε με το νοσηλευτικό προσωπικό είναι μια πρόκληση. Μέσα σε μια
και στην εκτίμηση της οικογένεια υπάρχουν διάφοροι τρόποι επικοινωνίας. Κάποιος από
τεσσάρων σκοπιμότητας και της την οικογένεια θα αποκλειστεί στη διαδικασία λήψη απόφασης,
τύπων χρησιμότητας τηλεφωνικής κάποιος δεν θα θελήσει να μιλήσει για την ασθένεια, κάποια μέλη
φροντιστών παρέμβασης που παρέχεται δεν θα θελήσουν να μοιραστούν τα συναισθήματα τους με τα
διευθυντής, από νοσοκόμα για τους άλλα. Μπορεί να επανεμφανιστούν παλιές συγκρούσεις. Ο
μεταφορέας, φροντιστές του καρκίνου του φροντιστής μπορεί να οδηγηθεί σε κατάθλιψη συνυπολογίζοντας
συνεργάτης, πνεύμονα. Σε κλινική την αδυναμία του ασθενή και την μη έκφραση των
μοναχικός. εξωτερικών ασθενών στις συναισθημάτων του καθώς και τη χαμηλής ποιότητας σχέσεων
δυτικές Ηνωμένες Πολιτείες. μέσα στην οικογένεια . Η σωματική και ψυχολογική υγεία των
Χρησιμοποιήθηκε το φροντιστών επιβαρύνεται. Ο φροντιστής δίνει πληροφορίες στον
εργαλείο επικοινωνίας γιατρό για τον ασθενή ώστε να τον μάθει καλύτερα και υπάρχει
οικογενειακής φροντίδας μια διευκόλυνση μεταξύ γιατρού και ασθενή. Υπάρχει ισχυρή
(FCCT) για τον επίδραση στην εμπειρία από την επικοινωνία μεταξύ φροντιστή,
προσδιορισμό του τύπου ασθενούς, οικογένειας και φορέων παροχής υγειονομικής
φροντιστή . περίθαλψης. Μελετώντας τους τέσσερεις τύπους φροντιστών
υπάρχει ανάγκη αξιολόγησης των φροντιστών και συνάμα
εκπαίδευση του νοσηλευτικού προσωπικού για να μπορεί να
ανταπεξέλθει όσο το δυνατόν με το βέλτιστο τρόπο ανάλογα με
τον τύπο του φροντιστή. Είναι επιβεβλημένη η ανάγκη να
καλλιεργηθούν δεξιότητες επικοινωνίας για τους φροντιστές για
να τους δοθεί η δυνατότητα να υποστηρίξουν τον ασθενή .
40
Wittenberg, E., το FCCT να 115 φροντιστές δυο ξεχωριστές Σύμφωνα με το εργαλείο επικοινωνίας οικογενειακής φροντίδας
Ferrell, B., καθορίσει καρκίνου. τυχαιοποιημένες (Family Caregiver Communication Tool) είναι ένα σύντομο
Goldsmith, J., & έναν ελεγχόμενες δοκιμές εργαλείο για ερευνητικούς , κλινικούς σκοπούς και εξαρτάται από
Ruel, N. H. (2017). συγκεκριμέν εγκεκριμένες από το δυο παραμέτρους, τη συνομιλία και τη συμμόρφωση. Η
ο τύπο Συμβούλιο Θεσμικής συνομιλία περιλαμβάνει τη συχνότητα και τα θέματα που
φροντιστή Ανασκόπησης. συζητιούνται μέσα στην οικογένεια. Η συμμόρφωση
ώστε οι περιλαμβάνει τις αξίες, στάσεις, πεποιθήσεις και τους ρόλους των
κλινικοί μελών της οικογένειας. Οι ψηλές και χαμηλές διαστάσεις των
γιατροί να παραπάνω δύο παραγόντων δηλαδή της συνομιλίας και της
μπορούν να συμμόρφωσης φαίνονται και οι διαφορετικοί τύποι φροντιστών.
προσαρμόσο Ο σκοπός αυτού του εργαλείου είναι να καθοριστεί ένας τύπος
υν την φροντιστή ώστε οι γιατροί να προσαρμόσουν την επικοινωνία
επικοινωνία τους και να μειώσουν το άγχος των φροντιστών. Το FCCT
τους με τους χρησιμοποιήθηκε για ασθενείς με καρκίνο, αλλά είναι ένα
φροντιστές. εργαλείο για μελλοντική χρήση για ασθενείς, την οικογένεια, και
των παραγόντων λήψης αποφάσεων που επηρεάζουν την
οικογενειακή συμμετοχή. Τα χαρακτηριστικά των ασθενών, των
φροντιστών και την συμμετοχή της οικογένειας υποδηλώνουν
κατευθύνσεις για το συγκεκριμένο εργαλείο στο μέλλον. Οι
ασθενείς νεότερης ηλικίας φαίνεται να έχουν μια πιο
προβληματική οικογενειακή επικοινωνία. Είναι λιγότερο πιθανό
να τύχουν οικογενειακής φροντίδας οι πιο μορφωμένοι ασθενείς.
Επίσης, ο κάθε φροντιστής οικογένειας έχει διαφορετικές ανάγκες
και προτιμήσεις .
Morgan, T., Ann προσδιορισμ 19 μελέτες. συστηματική αναζήτηση MEDLINE, Eπισημαίνεται το φύλο σε σχέση με τη φροντίδα.
Williams, L., ός ανασκόπηση των CINAHL, PsycINFO, Συνυπολογίζοντας ότι το όριο ηλικίας έχει αυξηθεί και οι
Trussardi, G., & εμπειρικής ποιοτικών και Κοινωνιολογικών κυβερνήσεις προσπαθούν να διαχειριστούν την υγεία μέσα από
Gott, M. (2016). λογοτεχνίας ποσοτικών μελετών. Περιλήψεων και Μελετών περιορισμένους προϋπολογισμούς η περίθαλψη έχει μεταφερθεί
μεταξύ 1994 Φύλου για την εξεύρεση σε κοινοτικό περιβάλλον. Έτσι οι γυναίκες καλούνται να
και 2014 με εμπειρικών μελετών για το προσφέρουν περισσότερη παρηγορητική φροντίδα στην Τρίτη
επικέντρωση φύλο και τη φροντίδα της ηλικία. Οι γυναίκες φροντιστές επιβαρύνθηκαν σωματικά και
στη οικογένειας στο τέλος της ψυχολογικά περισσότερο από τους άνδρες. Πιθανόν συνδέεται με
41
φροντίδα ζωής , στη γήρανση. την κοινωνική προσδοκία ότι οι γυναίκες πρέπει να παρέχουν
φύλου και μεγαλύτερο βαθμός φροντίδας στο τέλος της ζωής των μελών της
οικογένειας οικογένειας τους. Οι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής πρέπει
για άτομα να έχουν επίγνωση των διακυμάνσεων των φύλων από την
πάνω των 65 παροχή περισσότερης παρηγορητικής φροντίδας στην κοινότητα.
χρόνων με
ασθένεια.
Bendixen, B. E., περιγραφή οκτώ μέλη της ποιοτικός ανάλυση συνεντεύξεων Τα μέλη της οικογένειας που έχουν ένα διαβητικό ηλικιωμένο
Kirkevold, M., των οικογένειας από τον περιγραφικός χρησιμοποιώντας ποιοτική νιώθουν πιο ασφαλή όταν υπάρχει αλληλεπίδραση με
Graue, M., & εμπειριών Μάιο έως τον σχεδιασμός ανάλυση περιεχομένου. επαγγελματίες οι οποίοι προσφέρουν κατ’οίκον υπηρεσίες. Είναι
Haltbakk, J. (2018) των μελών Αυγουστο του επίσης σημαντικό τόσο ο ηλικιωμένος όσο και τα μέλη της
της 2015 οικογένειας να εκπαιδευθούν στη διαχείριση του σακχαρώδη
οικογένειας διαβήτη. Περιγράφονται οι εμπειρίες των μελών της οικογένειας
με να παρακολουθούν έναν ηλικιωμένο με διαβήτη και λαμβάνει
ηλικιωμένο υπηρεσίες φροντίδας κατ΄οίκον και της αλληλεπίδρασης με τους
άτομο με επίσημους φροντιστές. Εξέταση δεξιοτήτων αυτοδιαχείρισης των
διαβήτη που ασθενών. Οι τέσσερεις παράμετροι είναι η α. ασφάλεια μέσω
λαμβάνει δεξιοτήτων αυτοδιαχείρισης των ασθενών και της γνώσης του
υπηρεσίες διαβήτη β. αναγνωρισμένη επιβάρυνση λόγω της επιδείνωσης της
φροντίδας υγείας των ηλικιωμένων, γ. ασφάλεια μέσω αρμόδιων υπηρεσιών
κατ΄οίκον οικιακής φροντίδας, δ. αμφιβολία λόγω της ανεπαρκούς
και των προσέγγισης και αλληλεπίδρασης του προσωπικού.
επίσημων
φροντιστών.
Guida, E., Barello, κατανόηση 267 επαφές τρία στάδια, εντοπισμός των Λόγω της αύξησης της αναπηρίας σε συνδυασμό με το αυξημένο
S., Corsaro, A., και συμμετέχοντες στο φροντιστών του ασθενούς, προσδόκιμο ζωής, και της επιβάρυνσης των φροντιστών
Galizi, M. C., εντοπισμός πρόγραμμα μια πρώτη φάση απαιτείται παρέμβαση στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Έτσι
Giuffrida, F., των μη φροντίδας τηλεφωνικής επαφής, μια το Engage-In-Caring είναι μια νέα πολυσύνθετη παρέμβαση που
Graffigna, G., & ικανοποιούμ κατ’οίκον, εκ των δεύτερη φάση τηλεφωνικής είναι σαφώς αφιερωμένη στη βελτίωση της εμπλοκής των
Damiani, G. ενων οποίων μόνο 138 επαφής. Χρησιμοποίηση οικογενειακών φροντιστών. Η σωματική και ψυχολογική
(2019). αναγκών των ατόμων ήταν ερωτηματολογίου λίγο πριν επιβάρυνση των άτυπων φροντιστών οι οποίοι είναι συνήθως
42
κύριων δυνατή η επαφή. την έναρξη και ένα μήνα γυναίκες, ηλικιωμένοι σύζυγοι ή κόρη, περιορίζουν την ενεργή
φροντιστών κύριοι φροντιστές μετά το τέλος της Engage In συμμετοχή τους και την ευημερία τους και πιθανόν έμμεση
προκειμένου της οικογένειας Care. επιρροή που λαμβάνει φροντίδα Οι άτυποι φροντιστές είναι μη
να δομηθεί καθώς γονείς και επαγγελματίες μη αμειβόμενοι άνθρωποι που παρέχουν φροντίδα
το εγχειρίδιο φίλοι οι οποίοι σε έναν φίλο ή σε ένα μέλος της οικογένειας με χρόνια αρρώστια,
Engage-In- συμμετείχαν αναπηρία ή άλλες μακρόχρονες και περίπλοκες ανάγκες και
Caring. περισσότερο στη παρέχουν το 80% του συνολικού βάρους της φροντίδας στις
συνεχή φροντίδα ευρωπαικές χώρες. Αλλά τα αποτελέσματα των ασθενών τόσο
των ασθενών του μακροπρόθεσμα όσο και βραχυπρόθεσμα αυξάνονται αν ένας
κοινωνικού φροντιστής διαδραματίζει ενεργό ρόλο στην ομάδα φροντίδας και
συνεταιρισμού γνωρίζει. Είναι θεμελιώδους σημασίας οι φροντιστές να μην
(Operatori Sanitary είναι υπερφορτωμένοι, να συμμετέχουν ενεργά, να γνωρίζουν και
Associati) που να φροντίζουν την δική τους ευημερία. Μία ομάδα
διαχειρίζεται επαγγελματιών υγείας της Operatori Sanitari Associati έκδοσαν
προγράμματα το "Engage-in-Careing Intervention"το οποίο αποσκοπούσε στην
φροντίδας επίτευξη των παρακάτω στόχων. Α) Να μπορούν οι φροντιστές να
κατ’οικον για είναι αποτελεσματικοί στην αναζήτηση και χρήση πληροφοριών
λογαριασμό της όσον αφορά την υγειονομική περίθαλψη και την αποτελεσματική
τοπικής υπηρεσίας αλληλεπίδραση με την ομάδα υγείας. Β) Οι φροντιστές να
υγείας της Ρώμης. μπορούν να περιηγηθούν στους οργανισμούς υγειονομικής
Διάρκεια μελέτης περίθαλψης. Γ) Οι φροντιστές να φροντίζουν για τη δική τους
Απρίλιο του 2017 ευημερία. Δ) Να μπορεί ο φροντιστής να βρει μια ισορροπία
έως τον μεταξύ του ρόλου φροντίδας και των άλλων ρόλων τους στη ζωή.
Φεβρουάριο του Το συγκεκριμένο εγχειρίδιο καλύπτει όλους τους φροντιστές και
2018. μπορεί εύκολα να χρησιμοποιηθεί και να εξαπλωθεί. Μέσω αυτής
της παρέμβασης υπάρχει υψηλότερο επίπεδο γνώσης για την
υγεία, καλύτερες δεξιότητες επικοινωνίας, βελτίωση
αυτοεκτίμησης με αποτέλεσμα να μειώνονται τα αισθήματα
αβεβαιότητας το οποίο είναι βοηθητικό όχι μόνο τον ασθενή αλλά
και τον φροντιστή να φτάσει σε μια ισορροπία και ψυχοφυσική
ευεξία
Περιγραφή του ταξιδιού αφοσίωσης Garegiving. (άρνηση, υπερ-
ενεργοποίηση, πνιγμό, ισορροπία).
43
Lambert, S. D., να δευτερογενή Σε έρευνα η οποία πραγματοποιήθηκε σε Ινδία, Γκάνα και Ρωσία
Bowe, S. J., προσδιοριστ εγκάρσια ανάλυση η επιβάρυνση είχε δυσμενείς επιπτώσεις στο στρες των
Livingston, P. M., εί το επίπεδο των δεδομένων που φροντιστών τόσο η ποιότητα ζωής τους όσο και η
Heckel, L., Cook, επιβάρυνσης συλλέχθηκαν στο αυτοαξιολόγηση υγείας (SRH) ήταν χαμηλότερες από τους μη
S., Kowal, P., & που βίωσαν πλαίσιο της φροντιστές. Παρά την εκθετική αύξηση του αριθμού των
Orellana, L. (2017). οι άτυποι πολυετούς μελέτης φροντιστών οι έρευνες – μελέτες που να εξετάζουν την υγεία των
φροντιστές της Π.Ο.Υ. για την φροντιστών σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος είναι
σε χώρες με παγκόσμια γήρανση λιγοστές. Σε αυτές τις χώρες οι φροντιστές υφίστανται μεγάλο
χαμηλό και και την υγεία των βάρος και υπάρχουν συνέπειες στην υγεία τους. Και στις χώρες με
μεσαίο ενηλίκων (SAGE). υψηλό εισόδημα μελέτες διαπίστωσαν ότι οι φροντιστές
εισόδημα αναφέρουν πιο ανθυγιεινές συμπεριφορές μετά την ανάληψη του
και ρόλου τους όπως χαμηλή πρόσληψη φρούτων και λαχανικών,
διερεύνηση αυξημένη κατανάλωση καπνού, και υπέρβαρο. Επίσης σε χώρες
των χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος υπάρχει υψηλότερος
συναφών επιπολασμός αναπηρίας από τις χώρες υψηλού εισοδήματος και
παραγόντων οι παραλήπτες της φροντίδας μπορεί να βασιστούν στους
. φροντιστές λόγω των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι
κυβερνήσεις στη χρηματοδότηση του δημόσιου συστήματος
υγειονομικής περίθαλψης και της επακόλουθης έλλειψης
υπηρεσιών ή προγραμμάτων.
Kent, E. E., να Εθνικό Ινστιτούτο αναθεώρηση τέσσερεις συνεδρίες Στις Ηνωμένες Πολιτείες οι άτυποι/οικογενειακοί φροντιστές
Rowland, J. H., μοιραστούν Καρκίνου (NCI) και ευρημάτων είναι θεμελιώδη πηγή φροντίδας για τους ασθενείς με καρκίνο
Northouse, L., εμπειρογνωμ το Εθνικό συνάντησης πληθυσμός ο οποίος αυξάνεται συνεχώς. Ο καρκίνος είναι μια
Litzelman, K., οσύνη Ινστιτούτο οικογενειακή υπόθεση κατά την οποία πολλά μέλη της
Chou, W. Y. S., σχετικά με Νοσηλευτικής οικογένειας και φίλοι χρησιμεύουν ως άτυποι φροντιστές ( π.χ.
Shelburne, N., ... & την Έρευνας (NINR) ενήλικα παιδιά, σύζυγοι, γονείς, φίλοι , γείτονες). Προσφέρουν
Huss, K. (2016). κατάσταση διήμερη συνάντηση φροντίδα στο σπίτι η οποία συνεπάγεται σημαντικές ποσότητες
της με τίτλο « Φροντίδα χρόνου και ενέργειας για χρονικά διαστήματα μικρά ή μεγάλα και
επιστήμης για τους φροντιστές απαιτούν σωματικά, συναισθηματικά, κοινωνικά, οικονομικά
της και τους ασθενείς . καθήκοντα. Πολλές φορές ο ρόλος και οι ανάγκες των
ανεπίσημης 75 προσκεκλημένοι φροντιστών παραβλέπονται από τα συστήματα υγειονομικής
44
φροντίδας εμπειρογνώμονες περίθαλψης. Αν και οι φροντιστές αναφέρουν θετικά

του καρκίνου (ερευνητές, κλινικοί συναισθήματα ως προς τη βοήθεια που προσφέρουν, συχνά δεν
για ενήλικες ιατροί, δικηγόροι είναι έτοιμοι να κάνουν πολλά πράγματα μαζί που απαιτούνται
ασθενείς. και εκπρόσωποι των για τη φροντίδα των αγαπημένων τους ανθρώπων και συχνά
εθνικών αγωνίζονται ήσυχα. Η φύση του καρκίνου μπορεί να οδηγήσει σε
οργανισμών ταχεία επιδείνωση της υγείας με αποτέλεσμα την οξεία δυσφορία
χρηματοδότησης. του φροντιστή. Οι άνθρωποι που φροντίζουν έναν καρκινοπαθή
παρέχουν πιο έντονη φροντίδα σε μικρότερο χρονικό διάστημα
και πιθανό να υποστούν εξωφρενικές δαπάνες σε σύγκριση με
άλλες χρόνιες ασθένειες. Οι φροντιστές των καρκινοπαθών
παρέχουν πολύπλοκη φροντίδα στο σπίτι όπως διαχείριση
συμπτωμάτων, παρακολούθηση της θεραπείας, αλλά τις
περισσότερες φορές δεν διαθέτουν τις πληροφορίες, την
υποστήριξη και την αυτοπεποίθηση να εκτελέσουν το δύσκολο
έργο τους. Από διαχρονικές μελέτες φαίνεται ότι οι φροντιστές
έχουν πολλές μη ικανοποιημένες ανάγκες σε όλη την πορεία της
φροντίδας. Σε μελέτες αναφέρεται ότι υπάρχουν υποομάδες
φροντιστών υψηλού κινδύνου οι οποίοι είναι νεότεροι, θηλυκοί ή
φροντίζουν κάποιον με προχωρημένο στάδιο ασθένειας συχνά
αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα συναισθηματικής δυσφορίας.
Καθώς και οι σύζυγοι των καρκινοπαθών αισθάνονται σαν
συνεργάτες στο ταξίδι του καρκίνου. Οι φροντιστές των
καρκινοπαθών χρειάζονται στήριξη και ελπίδα. Κάποια
παραδείγματα που έχουν στόχο την προώθηση της άτυπης
έρευνας για τη φροντίδα είναι ένα δίκτυο επιστημόνων για να
μοιραστούν τις βέλτιστες πρακτικές, μέτρα για την αποτύπωση
της εμπειρίας της φροντίδας , εθνική παρακολούθηση των
φροντιστών και του επιπέδου επιβάρυνσης, εκπαίδευση,
συνεργασίες, επιστημονικές διασκέψεις για την παρακολούθηση
της προόδου, επέκταση από το σημερινό επίκεντρο της
υγειονομικής περίθαλψης να είναι επικεντρωμένη στον ασθενή με
προσανατολισμό την οικογένεια . Θα πρέπει να αναγνωριστεί η
σπουδαιότητα των άτυπων φροντιστών με καρκίνο, φροντιστών,
45
παρόχων υγειονομικής περίθαλψης, ερευνητών, κλινικών και τις

ανάγκες των ασθενών με καρκίνο και των οικογενειών τους.
Lüdecke, D., Bien, η διατήρηση 5.923 φροντιστές διαχρονική μελέτη Τα δεδομένα είναι από το Πραγματοποιήθηκε μελέτη μέσω πρότυπου πρωτοκόλλου σε έξι
B., McKee, K., των πόρων άτυπης φροντίδας σε έργο EUROFAMCARE, μια Ευρωπαϊκά κράτη, με σκοπό να διερευνηθούν οι παράγοντες που
Krevers, B., άτυπης έξι ευρωπαϊκές χώρες διαχρονική μελέτη επηρεάζουν τα αποτελέσματα της οικογενειακής φροντίδας
Mestheneos, E., Di περίθαλψης για μια περίοδο ενός οικογενειακών φροντιστών ηλικιωμένων. Ο ρόλος της σχέσης μεταξύ του φροντιστή και του
Rosa, M., ... & ως μέρος της έτους. ηλικιωμένων με βάση τη λήπτη της περίθαλψης καθώς και η χώρα κατοικίας. Οι
Kofahl, C. (2018) παροχής Πραγματοποίηση συλλογή δεδομένων το 2004 οικογενειακοί φροντιστές παρέχουν φροντίδα στους ηλικιωμένους
υπηρεσιών συνεντεύξεων στο και συλλογή στοιχείων συγγενείς τους παρά τα υψηλά επίπεδα λειτουργικών, γνωστικών
υγείας στο σπίτι παρακολούθησης ένα χρόνο και συμπεριφορών προβλημάτων στον λήπτη της περίθαλψης. Οι
σπίτι χρησιμοποιώντας ένα αργότερα σε έξι ευρωπαϊκές οικογενειακοί φροντιστές θα είχαν τη δυνατότητα να ωφεληθούν
αποτελεί η κοινό εργαλείο χώρες (Γερμανία, Ελλάδα, περισσότερο από την κατάλληλη υποστήριξη. Στόχος των
προσφορά αξιολόγησης (CAT) Ιταλία, Πολωνία, Σουηδία, υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής μέριμνας θα πρέπει να είναι σε
και η που επικεντρώθηκε και το Ηνωμένο Βασίλειο). μοναχικά άτομα, ή δεν υπάρχει εκτεταμένο οικογενειακό δίκτυο.
προθυμία στις εμπειρίες και τις Αν συγκριθεί η φροντίδα που παρέχεται από ένα σύζυγο ή έναν
των ατόμων περιστάσεις τους σύντροφο με τη φροντίδα που παρέχεται από ένα πιο
να στην παροχή απομακρυσμένο μέλος της οικογένειας για ένα χρόνο, είναι πιο
λειτουργήσο φροντίδας σε πιθανό να φροντιστεί από ένα διαφορετικό άτομο ή να μετοικήσει
υν ως ηλικιωμένο. ο λήπτης φροντίδας που δέχεται φροντίδα από ένα πιο
φροντιστές. απομακρυσμένο συγγενή. Ουσιαστική παρέμβαση θα χρειαστούν
μακρινοί συγγενείς, φίλοι ή γνωστοί εάν πρέπει να διατηρηθεί ο
ρόλος τους ως φροντιστής. Ένα άτομο που έχει προβλήματα
μνήμης με μια διάγνωση άνοιας, είναι πολύ πιθανό να φροντίσει
ένα άλλο μέλος της οικογένειας ή επαγγελματίας φροντιστής μετά
από ένα χρόνο. Επίσης η χώρα διαμονής παίζει ρόλο όσον αφορά
τα αποτελέσματα της οικογενειακής φροντίδας. Παρατηρείται ότι
στα σκανδιναβικά κράτη (Σουηδία) επικρατεί το καθεστώς του
Βίσμαρκ, και το φιλελεύθερο καθεστώς σε (Γερμανία και
Ηνωμένο Βασίλειο). Ενώ σε Ιταλία, Ελλάδα και Πολωνία είναι
περισσότερο οικογενειακού χαρακτήρα κατά τη διάρκεια ενός
έτους. Πιθανόν αυτό αντικατοπτρίζει τις διαφορετικές πολιτικές
προσεγγίσεις στις διάφορες χώρες που συνδυάζουν τις
46
αμειβόμενες ευθύνες εργασίας και φροντίδας. Επίσης οι

θρησκευτικές πεποιθήσεις και ηθικές υποχρεώσεις οι οποίες
επηρεάζουν την κατάσταση της οικογενειακής φροντίδας καθώς
και διαφέρουν μεταξύ των χωρών της Ευρώπης . Η οικογενειακή
μέριμνα ηλικιωμένων αποτελεί σημαντικό μέρος της παροχής
υγειονομικής περίθαλψης όχι μόνο για την ποιότητα ζωής αλλά
και σχετικά με την οικονομική αξία της οικογενειακής φροντίδας,
η στήριξη της οποίας θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη από τους
υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.
Nguyen, M., εντοπισμός πρωτόκολλο συστηματικής Μελετούνται οι αποτελεσματικότερες παρεμβάσεις για τη

Pachana, N. A., και αναθεώρησης βελτίωση της επικοινωνίας και της συνεργασίας και οι σχέσεις
Beattie, E., αξιολόγηση οικογένειας που έχουν άτομο με άνοια, και προσωπικού στις
Fielding, E., & των εγκαταστάσεις φροντίδας ηλικιωμένων. Η μείωση των γνωστικών
Ramis, M. A. υπαρχόντων και φυσικών λειτουργιών καθώς προχωράει η νόσος, επηρεάζει
(2015). στοιχείων όχι μόνο το άτομο αλλά και τους φροντιστές της οικογένειας τους
σχετικά με καθώς και το προσωπικό της υγειονομικής περίθαλψης. Η
την διάρκεια και η διαδικασία της φροντίδας είναι άγνωστη,
αποτελεσματ απρόβλεπτη κα μακράς διαρκείας. Αυτό προκαλεί στον
ικότητα των φροντιστή σωματική, συναισθηματική και κοινωνική πίεση. Στα
παρεμβάσεω επόμενα στάδια της νόσου, οι συγγενείς μεταφέρουν τον συγγενή
ν που τους σε μια κλειστή μονάδα φροντίδας η οποία είναι μια σύνθετη
αποσκοπούν και δυσάρεστη διαδικασία. Η μετεγκατάσταση ανακουφίζει τον
στην οικογενειακό φροντιστή από πολλά θέματα αλλά δεν μειώνει το
ενίσχυση άγχος τους και μπορεί να επιδεινωθεί. Οι φροντιστές από ένα
των σχέσεων άμεσο ρόλο φροντίδας, προχωρούν σε ένα έμμεσο ρόλο .Είναι
προσωπικού ζωτικής σημασίας η αποτελεσματική επικοινωνία και οι ισχυρές
και σχέσεις μεταξύ του προσωπικού φροντίδας και των φροντιστών
οικογενειών της οικογένειας με άτομα με άνοια. Μία παρέμβαση με το όνομα
για άτομα με Partners and Caregiving έχει σχεδιαστεί για να αυξήσει την
άνοια σε επικοινωνία και τη συνεργασία μεταξύ του προσωπικού
μονάδες φροντίδας και των οικογενειακών φροντιστών. Τα αποτελέσματα
φροντίδας της μελέτης έδειξαν βελτιωμένα αποτελέσματα καθώς η στάση
47
ηλικιωμένων του προσωπικού και των μελών της οικογένειας μεταξύ τους,
. λιγότερες συγκρούσεις μεταξύ οικογένειας και προσωπικού.
Hutchinson, A., Διερεύνηση Το Tri-focal Model Το μοντέλο εφαρμόστηκε Το Tri-focal Model of Care μπορεί να προωθήσει συνεργασίες για
Rawson, H., αντιλήψεων of Care έλαβε χώρα Χρησιμοποίηση ενός για περίπου 12 μήνες σε τη φροντίδα του ηλικιωμένου, να δημιουργήσει την ικανότητα
O'Connell, B., των σε επτά επιλεγμένες προ-και μετα επτά εγκαταστάσεις του προσωπικού να ανταποκριθεί στις ανάγκες των ηλικιωμένων
Walker, H., κατοίκων και εγκαταστάσεις ποσοτικού μακροχρόνιας φροντίδας και να δεσμεύσει θετικά τα μέλη της οικογένειας, η οποία να
Bucknall, T., των μελών μακροχρόνιας διερευνητικού- στη Βικτώρια της βελτιώσει τα περιβάλλοντα φροντίδας και τις πρακτικές στις
Forbes, H., ... & της φροντίδας ( εκ των περιγραφικού Αυστραλίας. εγκαταστάσεις μακροχρόνιας φροντίδας. Το μοντέλο περίθαλψης
Ockerby, C. (2017) οικογένειας οποίων μία ήταν σχεδιασμού για να Χρησιμοποιήθηκε ποιοτική που έχει επίκεντρο την τριαδική σχέση έχει τη δυνατότητα να
σχετικά νε ιδιωτική και έξι καθοριστεί αν οι διερευνητική και οδηγήσει σε βελτιωμένη επικοινωνία και διαπροσωπικές σχέσεις
την δημόσιες, και δύο αντιλήψεις άλλαξαν περιγραφική προσέγγιση. Τα μεταξύ των ηλικιωμένων, των μελών της οικογένειας και του
μακροχρόνια ήταν σε αγροτικές σε συνάρτηση με την δεδομένα συλλέχθηκαν προσωπικού της μακροχρόνιας φροντίδας.
περίθαλψη περιοχές και πέντε εφαρμογή του χρησιμοποιώντας
και τη σχέση σε μητροπολιτικές), μοντέλου. προσωπικές συνεντεύξεις
με την στη Βικτώρια της Πραγματοποίηση και ομάδες συνεντεύξεων με
εφαρμογή Αυστραλίας και ποιοτικών κατοίκους και μέλη της
του τρι- συμμετείχαν 311 συνεντεύξεων με τους οικογένειας πριν και μετά
εστιακού ηλικιωμένοι. κατοίκους και τα την εφαρμογή του μοντέλου.
μοντέλου μέλη της οικογένειας Τα δεδομένα αναλύθηκαν
περίθαλψης. πριν την εφαρμογή θεματικά.
και μετά την
ολοκλήρωση της
εφαρμογής του
εκπαιδευτικού
προγράμματος.
McCabe, M., You, να γίνουν Ανάπτυξη 12 Στρατηγική οι αγγλικές εκδόσεις από το Εντοπίστηκαν δυο σημαντικά θέματα, α) τις ανάγκες των
E., & Tatangelo, G. κατανοητές μελετών αναζήτησης με 2000 β) Δημοσιευμένες φροντιστών που σχετίζονται με τη διαχείριση των ατόμων που
(2016) οι ανάγκες διαβουλεύσεις με ένα ποιοτικές μελέτες που λαμβάνουν φροντίδα (ανάγκες πληροφόρησης και γνώσης η
των άμεσων εμπειρογνώμονα σε χρησιμοποίησαν οποία συμπεριλαμβάνει τη διάγνωση, εξέλιξη, συμπτώματα,
οικογενειακ μεθοδολογία συνεντεύξεις, ομάδες προβλήματα υγείας και συμπεριφοράς που συνδέονται με την
48
ών συστηματικής εστίασης / ομαδικές άνοια καθώς και μέθοδοι ή στρατηγικές διαχείρισης των
φροντιστών αναθεώρησης. συζητήσεις ή παρατηρήσεις σωματικών και ψυχολογικών συνθηκών υγείας, τη γνωστική
των Πραγματοποιήθηκε (γ) μελέτες περιλάμβαναν λειτουργία (όπως απώλεια μνήμης), φάρμακα και πρόσβαση στις
ηλικιωμένων αναζήτηση φροντιστές ανθρώπων που υπηρεσίες υγείας). Εκφράστηκε η ανάγκη από τους φροντιστές
ενηλίκων με βιβλιογραφίας στο ζούσαν με άνοια που ζούσαν για περισσότερη ή καλύτερη υποστήριξη γιατί υπάρχει δυσκολία
άνοια. Medline Complete, το στην κοινότητα και ήταν των φροντιστών στην πρόσβαση ή στη χρήση υπηρεσιών
CINAHL complete, ηλικίας 65 ετών και άνω δ) φροντίδας. Κάποια προβλήματα είναι η έλλειψη υποστήριξης
το Scopus, το Web of οι μελέτες επικεντρώθηκαν επίσημης φροντίδας, η έλλειψη επαγγελματία υγείας, η έλλειψη
Science και το κατά κύριο λόγο στις συνεχούς υποστήριξης μετά τη διάγνωση της άνοιας, η ασυνεπής
PsycINFO από τις 11 ανάγκες των φροντιστών ή και ασυντόνιστη υποστήριξη, ανεπαρκής παροχής υπηρεσιών,
έως τις 16 εκείνων που ανέφεραν άκαμπτη παροχή υπηρεσιών και προβλήματα στην πρόσβαση σε
Σεπτεμβρίου 2015. ευρήματα που πληροφορίες σε υπηρεσίες φροντίδας. Υπάρχουν και δύο
περιελάμβαναν ανάγκες σημαντικές πηγές υποστήριξης ανεπίσημης φροντίδας, αυτή που
φροντιστή · (ε) οι ανάγκες παρέχεται από ομάδα υποστήριξης από ομότιμους από τα κέντρα
των φροντιστών πρέπει να ανακούφισης για ανταλλαγή πληροφοριών, γνώσεων και
προέρχονται από τις εμπειριών και αυτή που προέρχεται από οικογένειες, συγγενείς ή
προοπτικές των φροντιστών, φίλους, και β) των προσωπικών αναγκών των φροντιστών, την
δηλαδή από τις ανάγκες των ανάγκη αντιμετώπισης των φυσικών και ψυχολογικών συνθηκών
φροντιστών και όχι από τους υγείας και την ανάγκη διαχείρισης της ζωής των φροντιστών. Οι
άλλους και στ) οι φροντιστές φροντιστές εξέφρασαν την ανάγκη να αντιμετωπίσουν την υγεία ή
στις σπουδές πρέπει να είναι τα προβλήματά τους καθώς και την ανάγκη να αντιμετωπίσουν
άμεσα μέλη της οικογένειας, την ψυχολογική τους υγεία με τους εξής τρόπους, με το να
όπως ο γιος ή η κόρη ή ο / η αναφέρουν τα δικά τους προβλήματα υγείας και να έχουν
σύζυγος ή σύντροφος. Ο υποστήριξη, να εκφράζουν το φόβο τους, το άγχος τους, τις
πρωταρχικός λόγος για τον ανησυχίες τους, να υπάρχει εκτίμηση της υποστήριξης.
οποίο εστιάσαμε μόνο στους
φροντιστές εταίρους /
απογόνους ήταν ότι τα
άμεσα μέλη της οικογένειας
έχουν στενή επαφή και είναι
πιο πιθανό να γίνουν ο
κύριος φροντιστής.
Επιπλέον, οι στενότεροι
49
δεσμοί συγγένειας μπορεί να

σχετίζονται με αυξημένο
βάρος φροντίδας και
διαφορετικές
αντιλαμβανόμενες ανάγκες
Dueñas, M., Ojeda, περιγραφή 78 μελέτες έρευνα εγγράφων αφηγηματική μέθοδο. Βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο πόνου και συνέπειες στην ποιότητα
B., Salazar, A., της επιλέχθησαν, 68 δημοσιευμένα μεταξύ της ζωής. Ο χρόνιος πόνος έχει πάρα πολλές συνέπειες τόσο για
Mico, J. A., & επίδρασης ικανοποιούσαν τα 1995 και 2014 στην τους ασθενείς, τις οικογένειες τους, το κοινωνικό και το
Failde, I. (2016) του χρόνιου κριτήρια. αγγλική και ισπανική επαγγελματικό τους περιβάλλον. Προκαλεί επιδείνωση στην
πόνου στο γλώσσα στις ποιότητα ζωής τόσο των ασθενών όσο και των ατόμων που
άτομο, στο ηλεκτρονικές βάσεις βρίσκονται κοντά τους. Μια πολυεπιστημονική προσέγγιση για
οικογενειακό δεδομένων Pubmed, τη βελτίωση της κατάστασης του ασθενούς μελετώντας τόσο τις
και Science Direct, Web φαρμακολογικές και μη θεραπείες. Οι υπεύθυνοι για την
κοινωνικό of Knowledge χάραξη πολιτικών θα πρέπει να δόσουν ιδιαίτερη προσοχή. Να
του αναπτυχθούν πολιτικές υγείας για την πρόληψη και τη
περιβάλλον διαχείριση του πόνου, την ελαχιστοποίηση ή την αποφυγή της
καθώς και το αναπηρίας που προκαλεί ο χρόνιος πόνος τόσο στον ασθενή
σύστημα της όσο και στο περιβάλλον του. Αποτελεί προτεραιότητα για τη
υγειονομικής δημόσια υγεία , δείχνει τη στενή σχέση με τις κοινωνικές και
περίθαλψης. οικονομικές πτυχές της υγείας.
Pavarini, S. C. I., Σύγκριση 343 ηλικιωμένοι Συγχρονική μελέτη συνεντεύξεις και Οι φροντιστές που προέρχονται από ένα υψηλό περιβάλλον
Neri, A. L., διαφορω φροντιστές με ηλικιωμένους αξιολογήσεις των κοινωνικής ευπάθειας παρουσίαζαν χαμηλότερη εκπαίδευση
Brigola, A. G., κοινωνικοδ ηλικιωμένων φροντιστές νοικοκυριών με θέμα και χειρότερες συνθήκες. Υγεία και φροντίδα με εξαίρεση τις
Ottaviani, A. C., ημογραφικ ατόμων. Εκ των εγγεγραμμένοι στις δραστηριότητες καθημερινές δραστηριότητες. Εκείνοι στην αγροτική περιοχή
Souza, É. N., ών οποίων το 55,1% Μονάδες καθημερινής διαβίωσης, ήταν με τις καλύτερες επιδόσεις στις αξιολογήσεις, ειδικά για
Rossetti, E. S., ... & χαρακτηρι ζούσε σε αστικό Οικογενειακής αυτοαναφερόμενος πόνος, την αδυναμία και την ελπίδα. Η υλοποίηση παρεμβάσεων είναι
Luchesi, B. M. στικών, περιβάλλον, 23,6 Υγείας ενός δήμου αδυναμία, νοημοσύνη, το επόμενο βήμα μετά την ανάλυση αυτών των διαφορών. Το
(2017). την στις αγροτικές στο εσωτερικό του ικανοποίηση της ζωής, πρώτο επίπεδο υγειονομικής περίθαλψης είναι οι υπηρεσίες
περίθαλψη περιοχές και 21,3 Σάο Πάολο. οικογενειακή πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Η φροντίδα του φροντιστή είναι μια
και τα σε συνθήκες λειτουργικότητα, βάρος, εξαιρετικά σημαντική που μπορεί να αποτρέψει μελλοντικά.
προφίλ υψηλής άγχος και ελπίδα. Επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής και την ευημερία των
50
υγείας των κοινωνικής ηλικιωμένων και των φροντιστών είναι το υψηλό επίπεδο
ηλικιωμέν ευπάθειας. Και ευπάθειας, η έλλειψη προσωπικών, οικογενειακών και
ων στα τρία πλαίσια κοινωνικών πόρων. Είναι πολύ σημαντική για τη μακροζωία
φροντιστώ οι γυναίκες ήταν των ηλικιωμένων η οικογενειακή υποστήριξη για τη φροντίδα.
ν που ζουν περισσότερες με Οι οικογένειες που δεν διαθέτουν επαρκείς οικονομικούς
σε μέση ηλικία 67 πόρους για να καλύψουν τις βασικές ανάγκες αντιμετωπίζουν
περιβάλλο ετών και φροντίδα μεγαλύτερες δυσκολίες να ανταποκριθούν στο ρόλο του
ν αστικό, για το σύζυγό οικογενειακού φροντιστή και των ηλικιωμένων.
αγροτικό τους.
και
υψηλής
κοινωνικής
ευπάθειας
Μετά από ενδελεχή μελέτη των παραπάνω άρθρων προέκυψαν δύο βασικοί άξονες που κινούνται τα άρθρα ως προς την ταξινόμηση τους. Ο
πρώτος άξονας αφορά την ενδυνάμωση και την ψυχολογική υποστήριξη των άτυπων φροντιστών, μέλη της οικογένειας. Ο δεύτερος άξονας
αφορά στην κοινωνικοοικονομική κατάσταση των άτυπων φροντιστών. Στους παρακάτω πίνακες παρουσιάζεται η κατηγοριοποίηση (Πίνακας 2,
Πίνακας 3) .
Πίνακας 2.Ενδυνάμωση και ψυχολογική υποστήριξη
Συγγραφείς Αποτελέσματα
Haya, M. A. N., Ichikawa, S., Wakabayashi, H., & Takemura, Y. Σε έρευνα στην Ιαπωνία, φαίνεται ότι η μακροχρόνια φροντίδα έχει μετατοπίσει το βάρος της
(2019) φροντίδας από τα ιδρύματα στο σπίτι και οι αποδέκτες φροντίδας λαμβάνουν περισσότερης
51
προσοχής από τους φροντιστές. Οι φροντιστές είναι μεγάλοι ενήλικες και είναι σημαντικό να
λαμβάνουν υποστήριξη. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση και η ισχυρή στήριξη της οικογένειας φαίνεται
να έχουν θετική επίπτωση στην ποιότητα ζωής των φροντιστών. Ενώ αρνητική επίπτωση στην
ποιότητα ζωής των φροντιστών είχε το μεγαλύτερο βάρος φροντίδας και η μεγαλύτερη διάρκεια
περίθαλψης. Εν κατακλείδι, η υποστήριξη από τη στενή οικογένεια και τους επαγγελματίες, από
φίλους είχε θετικές επιπτώσεις στη συνολική ποιότητα ζωής. Η υποστήριξη από μακρινούς
συγγενείς, γείτονες για να μην έχει αρνητικό αντίκτυπο θα πρέπει να εξετάζονται οι ανάγκες και η
κατάσταση των φροντιστών. Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη, τα υψηλότερα εισοδήματα
συσχετίστηκαν σημαντικά με χαμηλότερα συνολικά αποτελέσματα ποιότητας ζωής κάτι που είναι
αντίθετο με προηγούμενες μελέτες. Οι φροντιστές που είχαν μειωμένο χρόνο εργασίας και
εισόδημα λόγω της φροντίδας, εξέφρασαν οικονομική ανασφάλεια
Wittenberg, E., Buller, H., Ferrell, B., Koczywas, M., & Borneman, Σε μελέτη με ασθενείς με καρκίνο ένα άλλο θέμα που αξίζει να παρατηρηθεί είναι ο τύπος του
T. (2017, φροντιστή και το επάγγελμά του, καθώς και τον τρόπο που το νοσηλευτικό προσωπικό θα αναπτύξει
επικοινωνία και θα παρέχει εξειδικευμένη υποστήριξη ανάλογα με το φροντιστή που έχει απέναντι
του. Η επικοινωνία με το νοσηλευτικό προσωπικό είναι μια πρόκληση. Μέσα σε μια οικογένεια
υπάρχουν διάφοροι τρόποι επικοινωνίας. Κάποιος από την οικογένεια θα αποκλειστεί στη διαδικασία
λήψη απόφασης, κάποιος δεν θα θελήσει να μιλήσει για την ασθένεια, κάποια μέλη δεν θα θελήσουν
να μοιραστούν τα συναισθήματα τους με τα άλλα. Μπορεί να επανεμφανιστούν παλιές συγκρούσεις.
Ο φροντιστής μπορεί να οδηγηθεί σε κατάθλιψη συνυπολογίζοντας την αδυναμία του ασθενή και
την μη έκφραση των συναισθημάτων του καθώς και τη χαμηλής ποιότητας σχέσεων μέσα στην
οικογένεια . Η σωματική και ψυχολογική υγεία των φροντιστών επιβαρύνεται. Ο φροντιστής δίνει
πληροφορίες στον γιατρό για τον ασθενή ώστε να τον μάθει καλύτερα και υπάρχει μια διευκόλυνση
μεταξύ γιατρού και ασθενή. Υπάρχει ισχυρή επίδραση στην εμπειρία από την επικοινωνία μεταξύ
φροντιστή, ασθενούς, οικογένειας και φορέων παροχής υγειονομικής περίθαλψης. Μελετώντας τους
τέσσερεις τύπους φροντιστών υπάρχει ανάγκη αξιολόγησης των φροντιστών και συνάμα εκπαίδευση
του νοσηλευτικού προσωπικού για να μπορεί να ανταπεξέλθει όσο το δυνατόν με το βέλτιστο τρόπο
ανάλογα με τον τύπο του φροντιστή. Είναι επιβεβλημένη η ανάγκη να καλλιεργηθούν δεξιότητες
επικοινωνίας για τους φροντιστές για να τους δοθεί η δυνατότητα να υποστηρίξουν τον ασθενή .
Bendixen, B. E., Kirkevold, M., Graue, M., & Haltbakk, J. (2018) Τα μέλη της οικογένειας που έχουν ένα διαβητικό ηλικιωμένο νιώθουν πιο ασφαλή όταν υπάρχει
αλληλεπίδραση με επαγγελματίες οι οποίοι προσφέρουν κατ’οίκον υπηρεσίες. Είναι επίσης
σημαντικό τόσο ο ηλικιωμένος όσο και τα μέλη της οικογένειας να εκπαιδευθούν στη διαχείριση
του σακχαρώδη διαβήτη. Περιγράφονται οι εμπειρίες των μελών της οικογένειας να
52
παρακολουθούν έναν ηλικιωμένο με διαβήτη και λαμβάνει υπηρεσίες φροντίδας κατ΄οίκον και της
αλληλεπίδρασης με τους επίσημους φροντιστές. Εξέταση δεξιοτήτων αυτοδιαχείρισης των
ασθενών. Οι τέσσερεις παράμετροι είναι η α. ασφάλεια μέσω δεξιοτήτων αυτοδιαχείρισης των
ασθενών και της γνώσης του διαβήτη β. αναγνωρισμένη επιβάρυνση λόγω της επιδείνωσης της
υγείας των ηλικιωμένων, γ. ασφάλεια μέσω αρμόδιων υπηρεσιών οικιακής φροντίδας, δ. αμφιβολία
λόγω της ανεπαρκούς προσέγγισης και αλληλεπίδρασης του προσωπικού
Guida, E., Barello, S., Corsaro, A., Galizi, M. C., Giuffrida, F., Λόγω της αύξησης της αναπηρίας σε συνδυασμό με το αυξημένο προσδόκιμο ζωής, και της
Graffigna, G., & Damiani, G. (2019) επιβάρυνσης των φροντιστών απαιτείται παρέμβαση στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Έτσι το
Engage-In-Caring είναι μια νέα πολυσύνθετη παρέμβαση που είναι σαφώς αφιερωμένη στη βελτίωση
της εμπλοκής των οικογενειακών φροντιστών. Η σωματική και ψυχολογική επιβάρυνση των άτυπων
φροντιστών οι οποίοι είναι συνήθως γυναίκες, ηλικιωμένοι σύζυγοι ή κόρη, περιορίζουν την ενεργή
συμμετοχή τους και την ευημερία τους και πιθανόν έμμεση επιρροή που λαμβάνει φροντίδα Οι
άτυποι φροντιστές είναι μη επαγγελματίες μη αμειβόμενοι άνθρωποι που παρέχουν φροντίδα σε έναν
φίλο ή σε ένα μέλος της οικογένειας με χρόνια αρρώστια, αναπηρία ή άλλες μακρόχρονες και
περίπλοκες ανάγκες και παρέχουν το 80% του συνολικού βάρους της φροντίδας στις ευρωπαικές
χώρες. Αλλά τα αποτελέσματα των ασθενών τόσο μακροπρόθεσμα όσο και βραχυπρόθεσμα
αυξάνονται αν ένας φροντιστής διαδραματίζει ενεργό ρόλο στην ομάδα φροντίδας και γνωρίζει.
Είναι θεμελιώδους σημασίας οι φροντιστές να μην είναι υπερφορτωμένοι, να συμμετέχουν ενεργά,
να γνωρίζουν και να φροντίζουν την δική τους ευημερία. Μία ομάδα επαγγελματιών υγείας της
Operatori Sanitari Associati έκδοσαν το "Engage-in-Careing Intervention"το οποίο αποσκοπούσε
στην επίτευξη των παρακάτω στόχων. Α) Να μπορούν οι φροντιστές να είναι αποτελεσματικοί στην
αναζήτηση και χρήση πληροφοριών όσον αφορά την υγειονομική περίθαλψη και την
αποτελεσματική αλληλεπίδραση με την ομάδα υγείας. Β) Οι φροντιστές να μπορούν να περιηγηθούν
στους οργανισμούς υγειονομικής περίθαλψης. Γ) Οι φροντιστές να φροντίζουν για τη δική τους
ευημερία. Δ) Να μπορεί ο φροντιστής να βρει μια ισορροπία μεταξύ του ρόλου φροντίδας και των
άλλων ρόλων τους στη ζωή. Το συγκεκριμένο εγχειρίδιο καλύπτει όλους τους φροντιστές και μπορεί
εύκολα να χρησιμοποιηθεί και να εξαπλωθεί. Μέσω αυτής της παρέμβασης υπάρχει υψηλότερο
επίπεδο γνώσης για την υγεία, καλύτερες δεξιότητες επικοινωνίας, βελτίωση αυτοεκτίμησης με
αποτέλεσμα να μειώνονται τα αισθήματα αβεβαιότητας το οποίο είναι βοηθητικό όχι μόνο τον
ασθενή αλλά και τον φροντιστή να φτάσει σε μια ισορροπία και ψυχοφυσική ευεξία
Περιγραφή του ταξιδιού αφοσίωσης Garegiving. (άρνηση, υπερ-ενεργοποίηση, πνιγμό, ισορροπία).
Kent, E. E., Rowland, J. H., Northouse, L., Litzelman, K., Chou, W. Στις Ηνωμένες Πολιτείες οι άτυποι/οικογενειακοί φροντιστές είναι θεμελιώδη πηγή φροντίδας για
53
Y. S., Shelburne, N., ... & Huss, K. (2016) τους ασθενείς με καρκίνο πληθυσμός ο οποίος αυξάνεται συνεχώς. Ο καρκίνος είναι μια
οικογενειακή υπόθεση κατά την οποία πολλά μέλη της οικογένειας και φίλοι χρησιμεύουν ως άτυποι
φροντιστές ( π.χ. ενήλικα παιδιά, σύζυγοι, γονείς, φίλοι , γείτονες). Προσφέρουν φροντίδα στο σπίτι
η οποία συνεπάγεται σημαντικές ποσότητες χρόνου και ενέργειας για χρονικά διαστήματα μικρά ή
μεγάλα και απαιτούν σωματικά, συναισθηματικά, κοινωνικά, οικονομικά καθήκοντα. Πολλές φορές
ο ρόλος και οι ανάγκες των φροντιστών παραβλέπονται από τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης.
Αν και οι φροντιστές αναφέρουν θετικά συναισθήματα ως προς τη βοήθεια που προσφέρουν, συχνά
δεν είναι έτοιμοι να κάνουν πολλά πράγματα μαζί που απαιτούνται για τη φροντίδα των αγαπημένων
τους ανθρώπων και συχνά αγωνίζονται ήσυχα. Η φύση του καρκίνου μπορεί να οδηγήσει σε ταχεία
επιδείνωση της υγείας με αποτέλεσμα την οξεία δυσφορία του φροντιστή. Οι άνθρωποι που
φροντίζουν έναν καρκινοπαθή παρέχουν πιο έντονη φροντίδα σε μικρότερο χρονικό διάστημα και
πιθανό να υποστούν εξωφρενικές δαπάνες σε σύγκριση με άλλες χρόνιες ασθένειες. Οι φροντιστές
των καρκινοπαθών παρέχουν πολύπλοκη φροντίδα στο σπίτι όπως διαχείριση συμπτωμάτων,
παρακολούθηση της θεραπείας, αλλά τις περισσότερες φορές δεν διαθέτουν τις πληροφορίες, την
υποστήριξη και την αυτοπεποίθηση να εκτελέσουν το δύσκολο έργο τους. Από διαχρονικές μελέτες
φαίνεται ότι οι φροντιστές έχουν πολλές μη ικανοποιημένες ανάγκες σε όλη την πορεία της
φροντίδας. Σε μελέτες αναφέρεται ότι υπάρχουν υποομάδες φροντιστών υψηλού κινδύνου οι οποίοι
είναι νεότεροι, θηλυκοί ή φροντίζουν κάποιον με προχωρημένο στάδιο ασθένειας συχνά αναφέρουν
υψηλότερα επίπεδα συναισθηματικής δυσφορίας. Καθώς και οι σύζυγοι των καρκινοπαθών
αισθάνονται σαν συνεργάτες στο ταξίδι του καρκίνου. Οι φροντιστές των καρκινοπαθών χρειάζονται
στήριξη και ελπίδα. Κάποια παραδείγματα που έχουν στόχο την προώθηση της άτυπης έρευνας για
τη φροντίδα είναι ένα δίκτυο επιστημόνων για να μοιραστούν τις βέλτιστες πρακτικές, μέτρα για την
αποτύπωση της εμπειρίας της φροντίδας , εθνική παρακολούθηση των φροντιστών και του επιπέδου
επιβάρυνσης, εκπαίδευση, συνεργασίες, επιστημονικές διασκέψεις για την παρακολούθηση της
προόδου, επέκταση από το σημερινό επίκεντρο της υγειονομικής περίθαλψης να είναι επικεντρωμένη
στον ασθενή με προσανατολισμό την οικογένεια . Θα πρέπει να αναγνωριστεί η σπουδαιότητα των
άτυπων φροντιστών με καρκίνο, φροντιστών, παρόχων υγειονομικής περίθαλψης, ερευνητών,
κλινικών και τις ανάγκες των ασθενών με καρκίνο και των οικογενειών τους.
Nguyen, M., Pachana, N. A., Beattie, E., Fielding, E., & Ramis, M. Μελετούνται οι αποτελεσματικότερες παρεμβάσεις για τη βελτίωση της επικοινωνίας και της
A. (2015) συνεργασίας και οι σχέσεις οικογένειας που έχουν άτομο με άνοια, και προσωπικού στις
εγκαταστάσεις φροντίδας ηλικιωμένων. Η μείωση των γνωστικών και φυσικών λειτουργιών καθώς
προχωράει η νόσος, επηρεάζει όχι μόνο το άτομο αλλά και τους φροντιστές της οικογένειας τους
54
καθώς και το προσωπικό της υγειονομικής περίθαλψης. Η διάρκεια και η διαδικασία της φροντίδας
είναι άγνωστη, απρόβλεπτη κα μακράς διαρκείας. Αυτό προκαλεί στον φροντιστή σωματική,
συναισθηματική και κοινωνική πίεση. Στα επόμενα στάδια της νόσου, οι συγγενείς μεταφέρουν τον
συγγενή τους σε μια κλειστή μονάδα φροντίδας η οποία είναι μια σύνθετη και δυσάρεστη
διαδικασία. Η μετεγκατάσταση ανακουφίζει τον οικογενειακό φροντιστή από πολλά θέματα αλλά δεν
μειώνει το άγχος τους και μπορεί να επιδεινωθεί. Οι φροντιστές από ένα άμεσο ρόλο φροντίδας,
προχωρούν σε ένα έμμεσο ρόλο .Είναι ζωτικής σημασίας η αποτελεσματική επικοινωνία και οι
ισχυρές σχέσεις μεταξύ του προσωπικού φροντίδας και των φροντιστών της οικογένειας με άτομα
με άνοια. Μία παρέμβαση με το όνομα Partners and Caregiving έχει σχεδιαστεί για να αυξήσει την
επικοινωνία και τη συνεργασία μεταξύ του προσωπικού φροντίδας και των οικογενειακών
φροντιστών. Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν βελτιωμένα αποτελέσματα καθώς η στάση του
προσωπικού και των μελών της οικογένειας μεταξύ τους, λιγότερες συγκρούσεις μεταξύ οικογένειας
και προσωπικού.
Hutchinson, A., Rawson, H., O'Connell, B., Walker, H., Bucknall, T., Το Tri-focal Model of Care μπορεί να προωθήσει συνεργασίες για τη φροντίδα του ηλικιωμένου, να
Forbes, H., ... & Ockerby, C. (2017) δημιουργήσει την ικανότητα του προσωπικού να ανταποκριθεί στις ανάγκες των ηλικιωμένων και να
δεσμεύσει θετικά τα μέλη της οικογένειας, η οποία να βελτιώσει τα περιβάλλοντα φροντίδας και τις
πρακτικές στις εγκαταστάσεις μακροχρόνιας φροντίδας. Το μοντέλο περίθαλψης που έχει επίκεντρο
την τριαδική σχέση έχει τη δυνατότητα να οδηγήσει σε βελτιωμένη επικοινωνία και διαπροσωπικές
σχέσεις μεταξύ των ηλικιωμένων, των μελών της οικογένειας και του προσωπικού της μακροχρόνιας
φροντίδας.
McCabe, M., You, E., & Tatangelo, G. (2016) Εντοπίστηκαν δυο σημαντικά θέματα, α) τις ανάγκες των φροντιστών που σχετίζονται με τη
διαχείριση των ατόμων που λαμβάνουν φροντίδα (ανάγκες πληροφόρησης και γνώσης η οποία
συμπεριλαμβάνει τη διάγνωση, εξέλιξη, συμπτώματα, προβλήματα υγείας και συμπεριφοράς που
συνδέονται με την άνοια καθώς και μέθοδοι ή στρατηγικές διαχείρισης των σωματικών και
ψυχολογικών συνθηκών υγείας, τη γνωστική λειτουργία (όπως απώλεια μνήμης), φάρμακα και
πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας). Εκφράστηκε η ανάγκη από τους φροντιστές για περισσότερη ή
καλύτερη υποστήριξη γιατί υπάρχει δυσκολία των φροντιστών στην πρόσβαση ή στη χρήση
υπηρεσιών φροντίδας. Κάποια προβλήματα είναι η έλλειψη υποστήριξης επίσημης φροντίδας, η
55
έλλειψη επαγγελματία υγείας, η έλλειψη συνεχούς υποστήριξης μετά τη διάγνωση της άνοιας, η
ασυνεπής και ασυντόνιστη υποστήριξη, ανεπαρκής παροχής υπηρεσιών, άκαμπτη παροχή υπηρεσιών
και προβλήματα στην πρόσβαση σε πληροφορίες σε υπηρεσίες φροντίδας. Υπάρχουν και δύο
σημαντικές πηγές υποστήριξης ανεπίσημης φροντίδας, αυτή που παρέχεται από ομάδα υποστήριξης
από ομότιμους από τα κέντρα ανακούφισης για ανταλλαγή πληροφοριών, γνώσεων και εμπειριών και
αυτή που προέρχεται από οικογένειες, συγγενείς ή φίλους, και β) των προσωπικών αναγκών των
φροντιστών, την ανάγκη αντιμετώπισης των φυσικών και ψυχολογικών συνθηκών υγείας και την
ανάγκη διαχείρισης της ζωής των φροντιστών. Οι φροντιστές εξέφρασαν την ανάγκη να
αντιμετωπίσουν την υγεία ή τα προβλήματά τους καθώς και την ανάγκη να αντιμετωπίσουν την
ψυχολογική τους υγεία με τους εξής τρόπους, με το να αναφέρουν τα δικά τους προβλήματα υγείας
και να έχουν υποστήριξη, να εκφράζουν το φόβο τους, το άγχος τους, τις ανησυχίες τους, να υπάρχει
εκτίμηση της υποστήριξης.
Υπάρχει ανάγκη η άτυπη φροντίδα να υποστηρίζεται επαρκώς από πληροφόρηση, κατάρτιση, παροχή συμβουλών και οικονομική βοήθεια. Η
συμπερίληψη της οικογένειας στη φροντίδα από ειδικούς κρίνεται αναγκαία, εξαιτίας της επιβάρυνσης που δέχονται από την περιποίηση του
συγγενικού τους προσώπου. Όπως οι ασθενείς και οι ηλικιωμένοι έτσι και οι φροντιστές έχουν ανάγκες οι οποίες θα πρέπει να καλυφθούν. Η
αντιμετώπιση αυτών των αναγκών έχει ως συνέπεια να παρέχεται καλύτερη φροντίδα σε όσους αναρρώνουν από χρόνιες παθήσεις ή τους
ηλικιωμένους και θα υπάρξουν καλύτερα αποτελέσματα για τους τελευταίους. Η συνύπαρξη επίσημης και ανεπίσημης υποστήριξης φροντίδας
για την αντιμετώπιση των αναγκών των φροντιστών είναι χρήσιμη και έχει μεγάλη αποτελεσματικότητα.
56
Πίνακας 3.Κοινωνικοοικονομική κατάσταση
Συγγραφείς Αποτελέσματα
Wittenberg, E., Ferrell, B., Goldsmith, J., & Ruel, Σύμφωνα με το εργαλείο επικοινωνίας οικογενειακής φροντίδας (Family Caregiver Communication Tool) είναι ένα
N. H. (2017) σύντομο εργαλείο για ερευνητικούς , κλινικούς σκοπούς και εξαρτάται από δυο παραμέτρους, τη συνομιλία και τη
συμμόρφωση. Η συνομιλία περιλαμβάνει τη συχνότητα και τα θέματα που συζητιούνται μέσα στην οικογένεια. Η
συμμόρφωση περιλαμβάνει τις αξίες, στάσεις, πεποιθήσεις και τους ρόλους των μελών της οικογένειας. Οι ψηλές και
χαμηλές διαστάσεις των παραπάνω δύο παραγόντων δηλαδή της συνομιλίας και της συμμόρφωσης φαίνονται και οι
διαφορετικοί τύποι φροντιστών. Ο σκοπός αυτού του εργαλείου είναι να καθοριστεί ένας τύπος φροντιστή ώστε οι γιατροί
να προσαρμόσουν την επικοινωνία τους και να μειώσουν το άγχος των φροντιστών. Το FCCT χρησιμοποιήθηκε για
ασθενείς με καρκίνο, αλλά είναι ένα εργαλείο για μελλοντική χρήση για ασθενείς, την οικογένεια, και των παραγόντων
λήψης αποφάσεων που επηρεάζουν την οικογενειακή συμμετοχή. Τα χαρακτηριστικά των ασθενών, των φροντιστών και
την συμμετοχή της οικογένειας υποδηλώνουν κατευθύνσεις για το συγκεκριμένο εργαλείο στο μέλλον. Οι ασθενείς
νεότερης ηλικίας φαίνεται να έχουν μια πιο προβληματική οικογενειακή επικοινωνία. Είναι λιγότερο πιθανό να τύχουν
οικογενειακής φροντίδας οι πιο μορφωμένοι ασθενείς. Επίσης, ο κάθε φροντιστής οικογένειας έχει διαφορετικές ανάγκες
και προτιμήσεις .
Morgan, T., Ann Williams, L., Trussardi, G., & Eπισημαίνεται το φύλο σε σχέση με τη φροντίδα. Συνυπολογίζοντας ότι το όριο ηλικίας έχει αυξηθεί και οι κυβερνήσεις
Gott, M. (2016). προσπαθούν να διαχειριστούν την υγεία μέσα από περιορισμένους προϋπολογισμούς η περίθαλψη έχει μεταφερθεί σε
κοινοτικό περιβάλλον. Έτσι οι γυναίκες καλούνται να προσφέρουν περισσότερη παρηγορητική φροντίδα στην Τρίτη
ηλικία. Οι γυναίκες φροντιστές επιβαρύνθηκαν σωματικά και ψυχολογικά περισσότερο από τους άνδρες. Πιθανόν
συνδέεται με την κοινωνική προσδοκία ότι οι γυναίκες πρέπει να παρέχουν μεγαλύτερο βαθμός φροντίδας στο τέλος της
ζωής των μελών της οικογένειας τους. Οι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής πρέπει να έχουν επίγνωση των
διακυμάνσεων των φύλων από την παροχή περισσότερης παρηγορητικής φροντίδας στην κοινότητα.
Lambert, S. D., Bowe, S. J., Livingston, P. M., Σε έρευνα η οποία πραγματοποιήθηκε σε Ινδία, Γκάνα και Ρωσία η επιβάρυνση είχε δυσμενείς επιπτώσεις στο στρες
Heckel, L., Cook, S., Kowal, P., & Orellana, L. των φροντιστών τόσο η ποιότητα ζωής τους όσο και η αυτοαξιολόγηση υγείας (SRH) ήταν χαμηλότερες από τους μη
57
(2017). φροντιστές. Παρά την εκθετική αύξηση του αριθμού των φροντιστών οι έρευνες – μελέτες που να εξετάζουν την υγεία
των φροντιστών σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος είναι λιγοστές. Σε αυτές τις χώρες οι φροντιστές
υφίστανται μεγάλο βάρος και υπάρχουν συνέπειες στην υγεία τους. Και στις χώρες με υψηλό εισόδημα μελέτες
διαπίστωσαν ότι οι φροντιστές αναφέρουν πιο ανθυγιεινές συμπεριφορές μετά την ανάληψη του ρόλου τους όπως
χαμηλή πρόσληψη φρούτων και λαχανικών, αυξημένη κατανάλωση καπνού, και υπέρβαρο. Επίσης σε χώρες χαμηλού
και μεσαίου εισοδήματος υπάρχει υψηλότερος επιπολασμός αναπηρίας από τις χώρες υψηλού εισοδήματος και οι
παραλήπτες της φροντίδας μπορεί να βασιστούν στους φροντιστές λόγω των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι
κυβερνήσεις στη χρηματοδότηση του δημόσιου συστήματος υγειονομικής περίθαλψης και της επακόλουθης έλλειψης
υπηρεσιών ή προγραμμάτων
Lüdecke, D., Bien, B., McKee, K., Krevers, B., Πραγματοποιήθηκε μελέτη μέσω πρότυπου πρωτοκόλλου σε έξι Ευρωπαϊκά κράτη, με σκοπό να διερευνηθούν οι
Mestheneos, E., Di Rosa, M., ... & Kofahl, C. παράγοντες που επηρεάζουν τα αποτελέσματα της οικογενειακής φροντίδας ηλικιωμένων. Ο ρόλος της σχέσης μεταξύ
(2018) του φροντιστή και του λήπτη της περίθαλψης καθώς και η χώρα κατοικίας. Οι οικογενειακοί φροντιστές παρέχουν
φροντίδα στους ηλικιωμένους συγγενείς τους παρά τα υψηλά επίπεδα λειτουργικών, γνωστικών και συμπεριφορών
προβλημάτων στον λήπτη της περίθαλψης. Οι οικογενειακοί φροντιστές θα είχαν τη δυνατότητα να ωφεληθούν
περισσότερο από την κατάλληλη υποστήριξη. Στόχος των υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής μέριμνας θα πρέπει να είναι
σε μοναχικά άτομα, ή δεν υπάρχει εκτεταμένο οικογενειακό δίκτυο. Αν συγκριθεί η φροντίδα που παρέχεται από ένα
σύζυγο ή έναν σύντροφο με τη φροντίδα που παρέχεται από ένα πιο απομακρυσμένο μέλος της οικογένειας για ένα
χρόνο, είναι πιο πιθανό να φροντιστεί από ένα διαφορετικό άτομο ή να μετοικήσει ο λήπτης φροντίδας που δέχεται
φροντίδα από ένα πιο απομακρυσμένο συγγενή. Ουσιαστική παρέμβαση θα χρειαστούν μακρινοί συγγενείς, φίλοι ή
γνωστοί εάν πρέπει να διατηρηθεί ο ρόλος τους ως φροντιστής. Ένα άτομο που έχει προβλήματα μνήμης με μια διάγνωση
άνοιας, είναι πολύ πιθανό να φροντίσει ένα άλλο μέλος της οικογένειας ή επαγγελματίας φροντιστής μετά από ένα χρόνο.
Επίσης η χώρα διαμονής παίζει ρόλο όσον αφορά τα αποτελέσματα της οικογενειακής φροντίδας. Παρατηρείται ότι στα
σκανδιναβικά κράτη (Σουηδία) επικρατεί το καθεστώς του Βίσμαρκ, και το φιλελεύθερο καθεστώς σε (Γερμανία και
Ηνωμένο Βασίλειο). Ενώ σε Ιταλία, Ελλάδα και Πολωνία είναι περισσότερο οικογενειακού χαρακτήρα κατά τη διάρκεια
ενός έτους. Πιθανόν αυτό αντικατοπτρίζει τις διαφορετικές πολιτικές προσεγγίσεις στις διάφορες χώρες που συνδυάζουν
τις αμειβόμενες ευθύνες εργασίας και φροντίδας. Επίσης οι θρησκευτικές πεποιθήσεις και ηθικές υποχρεώσεις οι οποίες
επηρεάζουν την κατάσταση της οικογενειακής φροντίδας καθώς και διαφέρουν μεταξύ των χωρών της Ευρώπης . Η
οικογενειακή μέριμνα ηλικιωμένων αποτελεί σημαντικό μέρος της παροχής υγειονομικής περίθαλψης όχι μόνο για την
ποιότητα ζωής αλλά και σχετικά με την οικονομική αξία της οικογενειακής φροντίδας, η στήριξη της οποίας θα πρέπει να
λαμβάνεται υπόψη από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.
Dueñas, M., Ojeda, B., Salazar, A., Mico, J. A., & Βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο πόνου και συνέπειες στην ποιότητα της ζωής. Ο χρόνιος πόνος έχει πάρα πολλές συνέπειες
Failde, I. (2016) τόσο για τους ασθενείς, τις οικογένειες τους, το κοινωνικό και το επαγγελματικό τους περιβάλλον. Προκαλεί επιδείνωση
58
στην ποιότητα ζωής τόσο των ασθενών όσο και των ατόμων που βρίσκονται κοντά τους. Μια πολυεπιστημονική
προσέγγιση για τη βελτίωση της κατάστασης του ασθενούς μελετώντας τόσο τις φαρμακολογικές και μη θεραπείες. Οι
υπεύθυνοι για την χάραξη πολιτικών θα πρέπει να δόσουν ιδιαίτερη προσοχή. Να αναπτυχθούν πολιτικές υγείας για την
πρόληψη και τη διαχείριση του πόνου, την ελαχιστοποίηση ή την αποφυγή της αναπηρίας που προκαλεί ο χρόνιος πόνος
τόσο στον ασθενή όσο και στο περιβάλλον του. Αποτελεί προτεραιότητα για τη δημόσια υγεία , δείχνει τη στενή σχέση με
τις κοινωνικές και οικονομικές πτυχές της υγείας.
Pavarini, S. C. I., Neri, A. L., Brigola, A. G., Οι φροντιστές που προέρχονται από ένα υψηλό περιβάλλον κοινωνικής ευπάθειας παρουσίαζαν χαμηλότερη
Ottaviani, A. C., Souza, É. N., Rossetti, E. S., ... & εκπαίδευση και χειρότερες συνθήκες. Υγεία και φροντίδα με εξαίρεση τις καθημερινές δραστηριότητες. Εκείνοι στην
Luchesi, B. M. (2017) αγροτική περιοχή ήταν με τις καλύτερες επιδόσεις στις αξιολογήσεις, ειδικά για την αδυναμία και την ελπίδα. Η
υλοποίηση παρεμβάσεων είναι το επόμενο βήμα μετά την ανάλυση αυτών των διαφορών. Το πρώτο επίπεδο
υγειονομικής περίθαλψης είναι οι υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Η φροντίδα του φροντιστή είναι μια εξαιρετικά
σημαντική που μπορεί να αποτρέψει μελλοντικά. Επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής και την ευημερία των ηλικιωμένων
και των φροντιστών είναι το υψηλό επίπεδο ευπάθειας, η έλλειψη προσωπικών, οικογενειακών και κοινωνικών πόρων.
Είναι πολύ σημαντική για τη μακροζωία των ηλικιωμένων η οικογενειακή υποστήριξη για τη φροντίδα. Οι οικογένειες
που δεν διαθέτουν επαρκείς οικονομικούς πόρους για να καλύψουν τις βασικές ανάγκες αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες
δυσκολίες να ανταποκριθούν στο ρόλο του οικογενειακού φροντιστή και των ηλικιωμένων.
Γίνεται αναφορά στην οικονομική κατάσταση των φροντιστών και στο τρόπο που ανταποκρίνονται στο ρόλο τους. Υπάρχει επιβάρυνση των
φροντιστών τόσο σε χαμηλού όσο και μεσαίου εισοδήματος χώρες αλλά υπάρχουν διαφορές στο είδος της επιβάρυνσης. Τα κράτη
διαχειρίζονται την υγεία μέσα από χαμηλούς προϋπολογισμούς με συνέπεια να έχει μεταφερθεί η φροντίδα σε κοινοτικό επίπεδο και
περισσότερο στο γυναικείο φύλο.
59
Συζήτηση
Από την ανασκόπηση προκύπτει ότι η οικογένεια είναι οι κύριοι φροντιστές είτε όταν
υπάρχει χρόνια νόσο στην οικογένεια είτε σε άτομο τρίτης ηλικίας. Η μορφή και οι σχέσεις
της οικογένειας έχει άμεση σχέση με τη μορφή, την ποιότητα και τη διάρκεια της φροντίδας
που δίδεται. Επίσης η φροντίδα εξαρτάται και από την κουλτούρα της κάθε οικογένειας . Οι
φροντιστές είναι μεγάλοι ενήλικες, η οικογένεια και το γυναικείο φύλο είναι κατεξοχήν ο
κύριος άτυπος φροντιστής. Η φροντίδα έχει μετατοπιστεί από τα ιδρύματα στο σπίτι. Οι
φροντιστές δέχονται μεγάλο βάρος τόσο σωματικό όσο και ψυχολογικό και δεν έχουν καλή
ποιότητα ζωής (δεν υπάρχουν αρκετές μελέτες) το οποίο έχει αντίκτυπο και στον ασθενή.
Οι φροντιστές βιώνουν άγχος και στρες το οποίο εξαρτάται από την ασθένεια και από τον
χαρακτήρα του ανθρώπου . Ανάλογα την ασθένεια (είδος, σοβαρότητα) και την πορεία της
(βελτίωση, σταθερή, επιδείνωση) αλλάζουν ανάλογα και οι ανάγκες των φροντιστών. Το
γυναικείο φύλο είναι κατεξοχήν τα άτομα που βοηθούν τα ηλικιωμένα άτομα και τους χρόνια
πάσχοντες και δίνουν παρηγορητική φροντίδα.
Κάποια θετικά στοιχεία για την ποιότητα υγείας του φροντιστή είναι η τριτοβάθμια
εκπαίδευση και η βαθιά στήριξη της οικογένειας. Σε αντίθεση, τα αρνητικά στοιχεία για την
ποιότητα υγείας του φροντιστή είναι το βάρος και η διάρκεια προσφοράς.
Το οικογενειακό περιβάλλον και οι φίλοι είναι αυτά τα άτομα που δίδουν φροντίδα σε
κάποιον με κάποια χρόνια ασθένεια ή σε ένα ηλικιωμένο άτομο στο τέλος της ζωής του.
Είναι λίγο αγχωτικό αλλά ταυτόχρονα έχει το αίσθημα της προσφοράς. Είναι πάρα πολύ
υποστηρικτικό για τους φροντιστές να δέχονται συμβουλές τόσο σε πρακτικό όσο και σε
ψυχολογικό επίπεδο. Οι υποστηρικτικές παρεμβάσεις μειώνουν τη δυσφορία των
φροντιστών. Ο φροντιστής διαφέρει ανάλογα με το κράτος και τις περιοχές καθώς και το
επάγγελμά του.
Οι επαγγελματίες υγείας θα πρέπει να ανιχνεύουν τις ανάγκες των φροντιστών για να τους
ενημερώσουν και να λάβουν πρόσθετη πληροφόρηση. Να δίνουν συμβουλές τόσο σε
πρακτικό επίπεδο όσο και σε ψυχολογικό. Θα πρέπει να είναι σε μια αλληλεπίδραση με τους
φροντιστές και τους ασθενείς – ηλικιωμένους, τόσο για να τους εκπαιδεύουν σε πρακτικά
60
θέματα, να τους βοηθούν, να τους ενημερώνουν και γενικά η οικογένεια να αισθάνεται ότι
υπάρχει ένα άτομο για να μπορεί να μιλήσει για οτιδήποτε θέμα χρειαστεί. Έτσι μειώνεται
και το άγχος της φροντίδας.
Θα ήταν ευεργετικό να ενημερώνονται οι φροντιστές για φορείς που μπορούν να τους

δώσουν χρήσιμες συμβουλές και να προσφέρουν λύσεις σε διάφορες περιπτώσεις.
Θα πρέπει να υπάρχει υποστήριξη και επιμόρφωση στους φροντιστές ώστε να είναι πιο
αποτελεσματικοί στο έργο τους και να νιώθουν καλύτερα. Σύμφωνα με Bendixen, Kirkevold,
Graue και Haltbakk (2018) τα μέλη της οικογένειας ένιωθαν ασφαλέστερα απέναντι στον
διαβητικό ηλικιωμένο συγγενή τους όταν ήταν ενημερωμένα από έναν επαγγελματία υγείας
για το θέμα του διαβήτη. Να ενισχυθεί η ποιότητα της φροντίδας και ταυτόχρονα θα υπάρξει
βελτιωμένη ψυχική ευεξία του φροντιστή. Θα έχει θετικό αντίκτυπο ακόμη και στον ασθενή
ή στον ηλικιωμένο βοηθώντας τον να αποκτήσει υψηλότερη ποιότητα ζωής παρά την
ασθένεια του ή τα γερατειά του. Υποβάλλονται στρατηγικές υποστήριξης οι οποίες μπορεί
να είναι τόσο πρακτική υποστήριξη όσο και συμβουλές για τη φροντίδα. Κάποιες
παρεμβάσεις που έχουν άμεσο αντίκτυπο στο άτυπο δίκτυο φροντίδας φίλων και συγγενών,
τους βοηθά να ανταπεξέλθουν καλύτερα στο ρόλο τους συναισθηματικά και στην ποιότητα
ζωής τους ενώ υπάρχουν ελάχιστες εκτιμήσεις στη σωματική υγεία. Η ψυχολογική δυσφορία
του φροντιστή μπορεί να μειωθεί από τις υποστηρικτικές παρεμβάσεις.
Σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 29 χώρες της Ευρώπης, η κάθε χώρα έχει
ένα δικό της σύστημα φροντίδας ανάλογα με τους πόρους, την κουλτούρα και την
νομοθεσία. Απαιτείται μία οργάνωση του συστήματος μακροχρόνιας φροντίδας και
ισορροπία. Γιατί υπάρχει πιθανότητα να μειωθεί η άτυπη μορφή φροντίδας λόγω του ότι η
γυναίκα βγαίνει περισσότερο στην αγορά εργασίας και οι σύζυγοι και τα παιδιά να γερνούν.
Όσον αφορά την έρευνα για τις χαμηλού-μεσαίου εισοδήματος χώρες, και στις υψηλού
εισοδήματος χώρες οι φροντιστές βιώνουν στρες και στις δυο περιπτώσεις. Με τη διαφορά
ότι είναι διαφορετικού περιεχομένου. Στις χαμηλού- μεσαίου εισοδήματος χώρες, νιώθουν
βάρος και άγχος και στις υψηλού εισοδήματος χώρες οι φροντιστές υιοθετούν ένα ανθυγιεινό
τρόπο ζωής.
61
Επίσης οι οικογένειες που δυσκολεύονται οικονομικά να ανταπεξέλθουν σε βασικές ανάγκες,

δυσκολεύονται και στο ρόλο του φροντιστή του χρόνια πάσχοντα ή του ηλικιωμένου
(Pαvαrini et al.). Η οικογένεια συνεχίζει να μεριμνά για τον ηλικιωμένο συγγενή τους ακόμα
κι όταν εισαχθεί σε κάποια μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων και είναι ενδιαφέρον η τριαδική
σχέση ηλικιωμένου, μελών οικογένειας και προσωπικού της μονάδας.
Υπάρχει ανάγκη να ενισχυθεί το υπάρχον σύστημα υπηρεσιών φροντίδας καθώς και άλλοι
οργανισμοί, η ιδιωτική πρωτοβουλία να ενισχύσει τα κενά του δημόσιου συστήματος. Να
αναπτυχθεί ένα σύστημα πιο οργανωμένο με σκοπό την πρόληψη. Να υπάρχει
διεπιστημονική ομάδα με τις ειδικότητες του γιατρού, του ψυχολόγου, του νοσηλευτή, του
κοινωνικού λειτουργού, του φυσιοθεραπευτή, του βοηθητικού προσωπικού που θα έχει
επίκεντρο στον χρόνια πάσχοντα, τον ηλικιωμένο, την οικογένειά του. Να υπάρχουν διάφορα
εγχειρίδια και πρακτικές κοινά για όλους και διασύνδεση υπηρεσιών. Να μην γίνεται
σπατάλη χρόνου αλλά να προσφέρονται υπηρεσίες υψηλού επιπέδου.
Η παροχή βέλτιστης παρηγορητικής φροντίδας στο σπίτι βοηθάει τόσο τους ασθενείς και
ηλικιωμένους αλλά και τους φροντιστές τους. Λόγω του αυξημένου προσδόκιμου επιβίωσης,
τα νοσοκομεία θα αδυνατούν να καλύπτουν όλες αυτές τις ανάγκες με αποτέλεσμα
περισσότεροι άνθρωποι θα πεθαίνουν στα σπίτια τους.
Παρόλο που ο χρόνιος πόνος επηρεάζει σοβαρά τις καθημερινές δραστηριότητες και την
ποιότητα ζωής του ασθενούς, λίγες μελέτες έχουν εξετάσει τις επιπτώσεις του στο κοινωνικό
και οικογενειακό περιβάλλον του ασθενούς. Θα πρέπει να παρέχεται στήριξη στους
φροντιστές το οποίο έχει θετική επίδραση στην ποιότητα ζωής των αποδεκτών και σημαντική
εξοικονόμηση κόστους για τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης. Η ενεργός συμμετοχή
και η δυνατότητα να φροντίζουν και τη δική τους ευημερία είναι θεμελιώδους σημασίας
όπως και το να μην κατακλύζονται και να μην υπερφορτώνονται. Πρώτα θα πρέπει να
αποδεχθούν την ασθένεια και τις απαιτήσεις της φροντίδας ώστε να μπορούν να
διαχειριστούν τη ψυχολογική και σωματική τους επιβάρυνση. Καθώς να έχουν ευρύτερη
γνώση και βαθύτερη παιδεία για την ασθένεια και το υγειονομικό σύστημα, να έχουν
δεξιότητες επικοινωνίας και οργάνωσης. Να υπάρχει μια ισορροπία μεταξύ των καθηκόντων
φροντίδας και της δικιάς τους ζωής. (Lambert et al., 2017)
62
Οι άτυποι φροντιστές, έχουν ανάγκη από κοινωνική και ψυχολογική υποστήριξη, σωστή
εκπαίδευση, ενημέρωση και συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, αναγνώριση των αναγκών
τους, συμβάλλοντας στη βελτίωση της ποιότητα ζωής των ίδιων αλλά και των ασθενών.
Επίσης ο επαγγελματίας θα πρέπει να αποδεχθεί ότι υπάρχουν συναισθήματα , να
επικεντρωθεί στα θέματα που φέρνει η οικογένεια, και να γίνει προσπάθεια κατανόησης του
χαρακτήρα του ασθενή. Συμπαράσταση στην οικογένεια σημαίνει ότι λαμβάνονται υπόψη οι
ελπίδες της και ταυτόχρονα γίνεται προετοιμασία για την πιθανότητα του θανάτου.
Απαιτείται μια αναδιάρθρωση του συστήματος υγείας και κοινωνικής πρόνοιας για να
ενσωματωθεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση φροντίδας.
Οι επιδόσεις του συστήματος υγείας υπόκεινται σε σημαντική πίεση και έλεγχο, κυρίως λόγω
των απαιτήσεων της γήρανσης του πληθυσμού, της αύξησης του κόστους και των
προσδοκιών για ποιότητα στην παροχή περίθαλψης. Οι κυβερνήσεις πρέπει να διαχειριστούν
τον τομέα της υγείας κάτω από περιορισμένους προϋπολογισμούς με αποτέλεσμα η φροντίδα
να έχει μετατοπιστεί στην κοινότητα και στην οικογένεια.
63
Συμπεράσματα
Η οικογένεια αποτελεί το άτυπο δίκτυο φροντίδας τόσο για τους μακροχρόνιους ασθενείς
όσο και για τα άτομα τρίτης ηλικίας. Το γυναικείο φύλο είναι αυτό που στην πλειοψηφία του
προσφέρει βοήθεια σε συγγενικά πρόσωπα και βιώνουν μεγαλύτερη επιβάρυνση από το
ανδρικό φύλο. Οι φροντιστές επιβαρύνονται τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά κάτω από
την πίεση της φροντίδας το οποίο έχει αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής τους. Αρνητικές
επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των φροντιστών έχει το μεγαλύτερο βάρος της φροντίδας και
η μεγαλύτερη διάρκεια της περίθαλψης. Ενώ θετικές επιπτώσεις έχει η στενή υποστήριξη
από τα μέλη της οικογένειας, τους φίλους και από τους επαγγελματίες. Συνεπώς όλοι οι
φροντιστές χρειάζονται εκπαίδευση και υποστήριξη τόσο πρακτική όσο και ψυχολογική.
Χρειάζονται ενημέρωση για την ασθένεια, τις επιπτώσεις, την πορεία καθώς και ενημέρωση
για τις υπηρεσίες που μπορούν να απευθυνθούν και να αποφορτιστούν. Η φροντίδα των
φροντιστών σημαίνει πρόληψη για το μέλλον τόσο για τα ίδια τα άτομα όσο και για το
υπάρχον σύστημα υγειονομικής περίθαλψης. Οι φροντιστές με χαμηλό εισόδημα που
δυσκολεύονται να ανταπεξέλθουν σε βασικές ανάγκες, δυσκολεύονται να ανταπεξέλθουν και
στο ρόλο του φροντιστή.
64
Προτάσεις
Παρατηρείται αύξηση του προσδόκιμου ζωής του πληθυσμού και για το λόγο αυτό θα πρέπει
να ληφθούν μέτρα για μια αξιοπρεπή διαβίωση των ηλικιωμένων καθώς και των φροντιστών
τους. Η οικογένεια και το άτυπο δίκτυο φροντίδας δείχνει να είναι ιδιαίτερα σημαντικό.
Μία πρόταση για μελλοντική έρευνα θα ήταν να διερευνηθούν κρατικά προγράμματα

κοινωνικής ασφάλισης ώστε να καλύπτουν ανάγκες και να παρέχουν βοήθεια στους
ηλικιωμένους γονείς ή στους χρόνια πάσχοντες παρέχοντας μια ικανοποιητική και αξιοπρεπή
ζωή. Θα ήταν ενδιαφέρον να εξακριβωθεί τι παροχές είναι διαθέσιμες για την περίσταση του
καθενός, όπως επίσης συντάξεις γήρατος, ανικανότητας, κοινωνική σύνταξη, ευεργετήματα
λόγω ηλικίας .
Θα αποδεικνυόταν ευεργετική μία μελλοντική έρευνα όσων αφορά τις βέλτιστες πρακτικές
σχετικά με τη φροντίδα των ηλικιωμένων και των ατόμων με χρόνια νοσήματα και της
διάδοσης αυτών προς όφελος όλων. Επίσης καταγραφή όλων των υπηρεσιών και φορέων που
βοηθούν σε κάθε περίπτωση το άτομο. Γιατί το κόστος ενός εγχειριδίου είναι κατώτερο από
τη λήψη δράσεων για τον φροντιστή και τον ασθενή.
Ως μελλοντική πρόταση, χρήσιμο θα ήταν να ερευνηθούν μελλοντικά και οι απόψεις των

ασθενών με χρόνια νόσο και των ηλικιωμένων σχετικά με τη φροντίδα που δέχονται. Επίσης
ενδιαφέρον θα ήταν να υπάρξει συσχέτιση των απόψεων των φροντιστών και των ατόμων
που δέχονται φροντίδα με στόχο την βελτίωση τόσο των παροχών φροντίδας όσο και της
ευημερίας των εμπλεκομένων. Τέλος, μια άλλη πρόταση για μελλοντική έρευνα είναι να
διερευνηθεί πως επηρεάζει η ανάπτυξη της τεχνολογίας την παρεχόμενη φροντίδα των
ηλικιωμένων και των χρόνια πασχόντων αλλά και τους φροντιστές τους αναφορικά με την
επιβάρυνση που δέχονται.
65
Βιβλιογραφία
Bendixen, B. E., Kirkevold, M., Graue, M., & Haltbakk, J. (2018). Experiences of being a
family member to an older person with diabetes receiving home care services. Scandinavian
journal of caring sciences, 32(2), 805-814.
Candy, B., Jones, L., Drake, R., Leurent, B., & King, M. (2011). Interventions for supporting
informal caregivers of patients in the terminal phase of a disease. Cochrane Database of
Systematic Reviews, (6).
Cecilio¹, H. P. M., dos Santos, K. S., & Marcon, S. S. (2014). Calgary Model of Family
Assessment: experience in a community service project. Cogitare enferm, 19(3), 493-501.
Collins, D., Jordan, C. & Coleman, H. (Επιμ)(2017). Κοινωνική Εργασία με Οικογένεια.

Αθήνα: BHTA Ιατρικές Εκδόσεις.
Damiani, G., Farelli, V., Anselmi, A., Sicuro, L., Solipaca, A., Burgio, A., ... & Ricciardi, W.
(2011). Patterns of long term care in 29 European countries: evidence from an exploratory
study. BMC Health Services Research, 11(1), 316.
Dueñas, M., Ojeda, B., Salazar, A., Mico, J. A., & Failde, I. (2016). A review of chronic pain
impact on patients, their social environment and the health care system. Journal of pain
research, 9, 457.
Figueiredo, M., Silva, R., Andrade, C., Brás, M., & Oliveira, P. (2018). Dynamic model for
assessment and family intervention. Suplemento Digital Revista ROL Enfermeria, 41(11-12),
87-93.
Gao, X., Prigerson, H. G., Diamond, E. L., Zhang, B., Wright, A. A., Meyer, F., &
Maciejewski, P. K. (2013). Minor cognitive impairments in cancer patients magnify the effect
of caregiver preferences on end-of-life care. Journal of pain and symptom
management, 45(4), 650-659.
«Geriatric Syndromes» (2020). Ανακτήθηκε από https://www.cgakit.com/geriatric-

syndromes
66
Gomes, B., Calanzani, N., Curiale, V., McCrone, P., & Higginson, I. J. (2013). Effectiveness
and cost‐effectiveness of home palliative care services for adults with advanced illness and
their caregivers. Cochrane Database of Systematic Reviews, (6).
Guida, E., Barello, S., Corsaro, A., Galizi, M. C., Giuffrida, F., Graffigna, G., & Damiani, G.
(2019). An Italian pilot study of a psycho-social intervention to support family caregivers’
engagement in taking care of patients with complex care needs: the Engage-in-Caring project.
BMC health services research, 19(1), 1-8.
Harris, S. M., Adams, M. S., Zubatsky, M., & White, M. (2011). A caregiver perspective of
how Alzheimer's disease and related disorders affect couple intimacy. Aging & Mental
Health, 15(8), 950-960.
Haya, M. A. N., Ichikawa, S., Wakabayashi, H., & Takemura, Y. (2019). Family Caregivers’
Perspectives for the Effect of Social Support on their Care Burden and Quality of Life: A
Mixed-Method Study in Rural and Sub-Urban Central Japan. The Tohoku journal of
experimental medicine, 247(3), 197-207.
Hutchinson, A., Rawson, H., O'Connell, B., Walker, H., Bucknall, T., Forbes, H., ... &
Ockerby, C. (2017). Tri‐focal model of care implementation: Perspectives of residents and
family. Journal of Nursing Scholarship, 49(1), 33-43.
Kent, E. E., Rowland, J. H., Northouse, L., Litzelman, K., Chou, W. Y. S., Shelburne, N., ...
& Huss, K. (2016). Caring for caregivers and patients: research and clinical priorities for
informal cancer caregiving. Cancer, 122(13), 1987-1995.
Kim, H., Chang, M., Rose, K., & Kim, S. (2012). Predictors of caregiver burden in caregivers
of individuals with dementia. Journal of advanced nursing, 68(4), 846-855.
Lambert, S. D., Bowe, S. J., Livingston, P. M., Heckel, L., Cook, S., Kowal, P., & Orellana,
L. (2017). Impact of informal caregiving on older adults’ physical and mental health in low-
income and middle-income countries: a cross-sectional, secondary analysis based on the
WHO’s Study on global AGEing and adult health (SAGE). BMJ open, 7(11), e017236.
67
Law, E., Fisher, E., Eccleston, C., & Palermo, T. M. (2019). Psychological interventions for
parents of children and adolescents with chronic illness. Cochrane Database of Systematic
Reviews, (3).
Lea Steadman, P., Tremont, G., & Duncan Davis, J. (2007). Premorbid relationship
satisfaction and caregiver burden in dementia caregivers. Journal of geriatric psychiatry and
neurology, 20(2), 115-119.
Lopez-Hartmann, M., Wens, J., Verhoeven, V., & Remmen, R. (2012). The effect of
caregiver support interventions for informal caregivers of community-dwelling frail elderly: a
systematic review. International journal of integrated care, 12.
Lüdecke, D., Bien, B., McKee, K., Krevers, B., Mestheneos, E., Di Rosa, M., ... & Kofahl, C.
(2018). For better or worse: Factors predicting outcomes of family care of older people over a
one-year period. A six-country European study. PloS one, 13(4), e0195294.
McCabe, M., You, E., & Tatangelo, G. (2016). Hearing their voice: a systematic review of
dementia family caregivers’ needs. The Gerontologist, 56(5), e70-e88.
Mendez-Luck, C. A., Kennedy, D. P., & Wallace, S. P. (2008). Concepts of burden in giving
care to older relatives: A study of female caregivers in a Mexico City neighborhood. Journal
of Cross-Cultural Gerontology, 23(3), 265-282.
Morgan, T., Ann Williams, L., Trussardi, G., & Gott, M. (2016). Gender and family
caregiving at the end-of-life in the context of old age: A systematic review. Palliative
Medicine, 30(7), 616-624.
Nguyen, M., Pachana, N. A., Beattie, E., Fielding, E., & Ramis, M. A. (2015). Effectiveness
of interventions to improve family-staff relationships in the care of people with dementia in
residential aged care: a systematic review protocol. JBI database of systematic reviews and
implementation reports, 13(11), 52-63.
Pavarini, S. C. I., Neri, A. L., Brigola, A. G., Ottaviani, A. C., Souza, É. N., Rossetti, E. S., ...
& Luchesi, B. M. (2017). Elderly caregivers living in urban, rural and high social
vulnerability contexts. Revista da Escola de Enfermagem da USP, 51.
68
Pinquart, M., & Sörensen, S. (2003). Associations of stressors and uplifts of caregiving with
caregiver burden and depressive mood: a meta-analysis. The Journals of Gerontology Series
B: Psychological Sciences and Social Sciences, 58(2), P112-P128.
Robinson, L., Clare, L., & Evans, K. (2005). Making sense of dementia and adjusting to loss:
psychological reactions to a diagnosis of dementia in couples. Aging & Mental Health, 9(4),
337-347.
O'shaughnessy, M., Lee, K., & Lintern, T. (2010). Changes in the couple relationship in
dementia care: Spouse carers’ experiences. Dementia, 9(2), 237-258.
Wittenberg, E., Ferrell, B., Goldsmith, J., & Ruel, N. H. (2017). Family Caregiver to Psycho
Communication Tool: A New Measure for Tailoring Communication with Cancer
Caregivers: For submission Oncology. Psycho-oncolo y, g26(8), 1222.
Wittenberg, E., Buller, H., Ferrell, B., Koczywas, M., & Borneman, T. (2017, December).
Understanding family caregiver communication to provide family-centered cancer care.
In Seminars in oncology nursing (Vol. 33, No. 5, pp. 507-516). WB Saunders.
Pavarini, S. C. I., Neri, A. L., Brigola, A. G., Ottaviani, A. C., Souza, É. N., Rossetti, E. S., ...
& Luchesi, B. M. (2017). Elderly caregivers living in urban, rural and high social
vulnerability contexts. Revista da Escola de Enfermagem da USP, 51.
Poston, B. (2009). Maslow’s hierarchy of needs. Surgical technologist, 41(8), 347-353.
Schulz, R., Boerner, K., Shear, K., Zhang, S., & Gitlin, L. N. (2006). Predictors of
complicated grief among dementia caregivers: a prospective study of bereavement. The
American Journal of Geriatric Psychiatry, 14(8), 650-658.
Shaji, K. S., Smitha, K., Lal, K. P., & Prince, M. J. (2003). Caregivers of people with
Alzheimer's disease: a qualitative study from the Indian 10/66 Dementia Research
Network. International journal of geriatric psychiatry, 18(1), 1-6.
69
Silva, A. L., Teixeira, H. J., Teixeira, M. J. C., & Freitas, S. (2013). The needs of informal
caregivers of elderly people living at home: an integrative review. Scandinavian journal of
caring sciences, 27(4), 792-803.
Spruytte, N., Van Audenhove, C., & Lammertyn, F. (2001). Predictors of institutionalization
of cognitively‐impaired elderly cared for by their relatives. International Journal of Geriatric
Psychiatry, 16(12), 1119-1128.
Βεργέτη, Α. (2009). Κοινωνική Εργασία με Οικογένεια σε Κρίση. Αθήνα: Τόπος.
Κοτρώτσιου, Σ., & Σκεντέρης, Ν. (2014). Οι πεποιθήσεις των Ρομά για την υγεία και η
επίπτωση αυτών στη φροντίδα υγείας. Διεπιστημονική Φροντίδα Υγείας, 6(1), 18-23.
Κωσταριδου-Ευκλείδη, Α.(Επ.) (2011). Θέματα γηροψυχολογίας και γεροντολογίας. Αθήνα:

Πεδίο.
Μπέλλου-Μυλωνά, Π. & Γερογιάννη Γ., (2010): «Η συμβολή της οικογένειας στη φροντίδα
του αρρώστου στο νοσοκομείο», Το βήματου Ασκληπιού,Τόμος 9ος, Τεύχος 1ο, Ιανουάριος -
Μάρτιος 2010
Συμεωνίδου, Χ., Καβουριάρης, Ε., Κανδηλώρου, Ε., Μαγδαληνός, Μ., Μητσόπουλος, Γ.,
Τσαχαλίδης, Γ. & Βεζυργιάννη, Κ. (2000). Επιθυμητό και πραγματικό μέγεθος οικογένειας.
Γεγονότα του κύκλου ζωής, Μια διαχρονική προσέγγιση: 1983-1997. Αθήνα: Εθνικό Κέντρο
Κοινωνικών Ερευνών.
Φάρος, Φ. & Κοφινάς Σ. (2007). Γονείς και παιδιά. Αθήνα: Αρμός
70

501261 ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

501261 ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Σχολή Κοινωνικών Επιστημών

Κοινό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών

Διαχείριση Γήρανσης και Χρονίων Νοσημάτων

Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία

Κοινωνικές Προσεγγίσεις Φροντίδας της Οικογένειας

Επιβλέπων καθηγητής: «Κλεισιάρης Χρήστος»

Ηράκλειο, Φεβρουάριος 2020

Κοινωνικές Προσεγγίσεις Φροντίδας της Οικογένειας

Επιτροπή Επίβλεψης Διπλωματικής Εργασίας

Επιβλέπων Καθηγητής: Συν-Επιβλέπων Καθηγητής:

Ηράκλειο, Φεβρουάριος 2020

Με την ολοκλήρωση της διπλωματικής µου εργασίας θα ήθελα να ευχαριστήσω την

Σκοπός: Να παρουσιαστούν οι κυριότερες κοινωνικές επιπτώσεις των χρονίων

Μεθοδολογία: Πραγματοποιήθηκε ανασκόπηση δημοσιευμένων μελετών σχετικά με τη

Αποτελέσματα: τα ευρήματα της ανασκόπησης ανέδειξαν ότι η άτυπη φροντίδα (σύζυγοι,

Συμπεράσματα: θα ήταν σημαντικό να υπάρχει υποστήριξη για τους φροντιστές τόσο

• Στη βάση βρίσκονται οι φυσικές/βιολογικές ανάγκες, οι οποίες είναι απαραίτητες για

• Ανάγκες αυτοπραγμάτωσης, το υψηλότερο επίπεδο, προσωπική ανάπτυξη και έντονο

Πυραμίδα του Maslow

πριν την επικείμενη εγκυμοσύνη ή το πόσο επιθυμητή ήταν, τα οποία θα κληθεί να

1.2 Μορφές οικογένειας

Υπάρχουν διάφορες μορφές οικογένειας. Αρχικά υπάρχει η πυρηνική η οποία περιλαμβάνει

1.3 Σχέση οικογένειας με οικογένεια καταγωγής

Όσον αφορά την οικογένεια, υπάρχει η οικογένεια καταγωγής/προσανατολισμού από την

1.4 Κοινωνική Οικογενειακή Πολιτική

1.5 Στήριξη της οικογένειας

Οι παράγοντες κινδύνου στην οικογένεια είναι το διαζύγιο, οι μονογονεϊκές οικογένειες, η

• Φύλαξη παιδιών, παιδικοί – βρεφονηπιακοί σταθμοί (δημοτικοί, ιδιωτικοί) κέντρα

• Δημόσιος τομέας (αναδοχή, υιοθεσία, «παιδοπόλεις», Κέντρα Παιδικής Μέριμνας,

1.6 Η θεωρία του Erikson

Καλό θα ήταν να αναφέρουμε τα οκτώ στάδια ψυχοκοινωνικής ωρίμανσης της

Εμπιστοσύνη – Δυσπιστία ( γέννηση – 1 έτος)

Αυτονομία – Αμφιβολία ( 1 – 3 ετών)

Πρωτοβουλία – Ενοχή (3- 6 ετών)

Φιλέργεια – Κατωτερότητα ( 6 – 11 ετών )

Ταυτότητα – Σύγχυση ρόλων ( εφηβεία )

Στενές σχέσεις – Απομόνωση (20 – 30 ετών)

Προσφορά – Αυτό-απορρόφηση (μέση ηλικία 40-65 ετών)

Ολοκλήρωση – Απελπισία (όψιμα χρόνια – θάνατο) ( Κωσταρίδου-Ευκλείδη 2011).

Η γήρανση είναι μια σύνθετη διαδικασία μη αναστρέψιμων μεταβολών που τελούνται σε

(Hayflick, όπως αναφέρεται στο Κωσταρίδου-Ευκλέιδη, 2011).

Βιολογικές αλλαγές έρχονται σε όλα τα συστήματα του οργανισμού

• Κυκλοφοριακό ( καρδιακή ανεπάρκεια, υπέρταση, υπόταση, παθήσεις στεφανιαίων

• Ουροποιητικό (νεφρίτης, νόσοι του προστάτη, νόσοι της ουρήθρας, λιθιάσεις).

2.3 Γηριατρικά Προβλήματα

Κάποια μοναδικά χαρακτηριστικά των κοινών καταστάσεων υγείας σε ηλικιωμένους

• Οι πτώσεις είναι κοινές σε ηλικιωμένους, με το 30% των ηλικιωμένων άνω των 65

Στην Τρίτη ηλικία παρατηρούνται και συναισθηματικές μεταβολές οι οποίες είναι

Υπάρχουν και ηλικιωμένοι που δεν αντιμετωπίζουν τα προαναφερθέντα προβλήματα και

2.4 Κοινωνική Γεροντολογία

2.5 Παροχές φροντίδας για ηλικιωμένους

ιδρυματική (κλειστό πλαίσιο, δημόσιο ή ιδιωτικό), η οικιακή (σύνολο υπηρεσιών που

Παροχή εξωιδρυματικής προστασίας προσφέρεται από δομές όπως το Κ.Α.Π.Η., το

Τα Κέντρα Ανοικτής Προστασίας Ηλικιωμένων (ΚΑΠΗ) δρουν προληπτικά για ανθρώπους

• οργανωμένη ψυχαγωγία (εκδρομές με θρησκευτικό και επιμορφωτικό χαρακτήρα),

(Πανέρα, όπως αναφέρεται στο Κωσταρίδου-Ευκλέιδη, 2011).

Το Κέντρο Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων αποσκοπεί στην παραμονή ατόμων της

• Οργανωμένη κοινωνική φροντίδα από εξειδικευμένο προσωπικό σε κατάλληλα

• Συμβουλευτική και ψυχοσυναισθηματική στήριξη των ηλικιωμένων και της

• Φροντίδα του νοικοκυριού, συντροφιά, μικροαγορές, πληρωμή λογαριασμών,

(Πανέρα, όπως αναφέρεται στο Κωσταρίδου-Ευκλέιδη, 2011)

Η ιδρυματική περίθαλψη - Γηροκομεία αποτελεί την τελευταία βαθμίδα των μέτρων

3.Φροντίδα και φροντιστές