9 Poznanie naukowe — poznanie psychologiczne Jerzy Braeziviski auke mozna pojmowaé na ddwa sposoby. Modna patrzeé na nia jako na zbiér rezulta- t6w badati naukowych, a tak- ze jako na proces dochodze- nia do wiedzy naukowej. Napisal bowlem przed laty wybitny polski logik i flozof, jeden | zghownych przedstawicieli szkoly lwowsko- -warszawskiej, Kazimierz Ajdukiewicz (1965, 8.173) Termin naka bywa dwojak rozumiany. Pry jed- rym jego rozumieniu nauka to tye, co rzemiosto Uuezonych, czyli ogét czynngc) wykonywanych rzez uczonch ako takich, Pry drogim rozumieniy terminu ,naukaokroa sig rim wytmdr teh cay osc, a wigc system terdze, do ktych wanania U. Bronfenbrenner, Eklogia reno clowiska. Historia i perspktyny, «Psychol: a wychowaweza" 197615, . 537-549; U. Bronfenbrenner, Te Ecology of Huma Deve. lopment: Experiments by Nature and Design, Carrie, MA 1979, «Harvard University resis U. Bronfenbrenner, Ecological models of human development w:| Readings on the Development of Childr, red. M. Gauvain, M. Cole, New York 1983, 5. 37-43. logical needs and the fcltaton of integrative processes, Journal o€ Personal” 1995/3, vl 63,» 397~427, RM, Ryan, El. Dec Sefctermination theory land the facidtation of ntrinle moivaton, social development and wel-being, American Psychologist” 2000/1, vo. 55, s. 68-78: RM. Ryan, EL. Dec SelfDetermination Theory asic Pycholgial Need in Motivation, Development and Welles, New York 2017, Guil- ford Publishing » EH, Erikoon, Dziciistwo i spoleczestwe, Poanai 1997; EH. Erikson, Dopelniony ‘ya, Poona 2002; EH, Erikson, Toésamos yea, ozna’ 2000. Ad, Brezitaks, Roews) w okrese dasecistwa i dovastania:srodowtsko rocwoj, _zndaniarozwojowe, rabywane kompetenje bw] Pychologiakimicena die! miodziezy red, Gregorzewsta L, Cerpatkowska, AR, Borkowska, Warszaea 2020, . 61-108. °'U, Bronfenbrenner,Fkologia., «587-549; U. Bronfenbrenne, The Ecology. U. Bronfenbrenner, Eolgial.8. 37-8 ‘Monika Zelona-lenok24 Rocdzil I Roztane rodetcow w 2ycu deecka ~ prspektywa poythoogicena czlonkowie jego rodziny, r6wiesnicy, osoby spotykane w instytucjach edukacyjnych (przedszkole, szkola, klub sportowy itp.). Autor wska- aywal takée na elementy srodowiska, ktére posrednio oddziatujg na rozwijajgca sig osobe. $3 to mezosystemy, a wige relacje pomigdzy mi- krosystemami (np. migdzy osobami z rodziny, migdzy rodzicami a na- uuczycielami), oraz egzosystemy ~ elementy srodowiska oddziatujace na tych, ktdrzy znajduig sig w bezposrednim otoczeniu dziecka (np. zna- jomi rodzicéw, rodziny réwiesnikéw, ktérych dziecko mode nie znaé osobiscie). Tu réwnied umiejscawiat makrosystem, a wigc szerokie oto- czenie spoteceno-kulturowe rozwijajgcej sig osoby wraz z ego weorcami interakcji migdzyludekich, normami i instytucjami, a takde chronosys- tem ~ system czasu historycznego. Bronfenbrenner podkresla, 2e kaddy zmowpma Mien nts éwiczenia _totsamosei, denania—sprawdrania kompetencji él pode} otoczenie —aktywnolel drodowiska- ‘opiekusicze rgodnie mi spolecr sewlasng nym Wiet ‘Autonoma l Kompetencja ‘rio: opracomanie wane W oméwionym kontekécie wyjaéniaé moina zréznicowanie wystepowa: nia zaklécefi funkcjonowania widoczne wsr6d dzieci rodzicéw rozsta- jacych sig. Zgodnie z badaniami konflikt i rozstanie rodzicéw awigksza uu dzieci prawdopodobiesistwo probleméw internalizacyjnych (zaburzett Igkowych, zwigzanych z obnigonym nastrojem, obsesyjno-kompul- sywnych), eksternalizacyjnych (zaburzefi zachowania, podejmowania Monika Zielona Jenek 2.Desecko staigeych si rodeicow jako osobaroawijigca si 33 zachowat destrukcyjnych, naduzywania substancji psychoaktywnych), trudnosci w relacjach spolecenych i osiagnigciach szkolnych oraz obni- tone} samooceny", Nasilenie tych trudnosci, jak rownied ich forma 53 jednak r62ne. U niekt6rych dzieci obserwowaé modna wiele dlugoter- minowych zaktéceri funkejonowania, u innych sq one malo widoczne. ‘Wérdd czynnikéw determinujgcych wystepowanie zakléced wymienié ‘moina te, ktdre wigéa sig z zasygnalizowanymi mechanizmami rozwo- jowymi - widoczne jest bowiem, jak przejawy zakléceA zmieniaja sig 1wiekiem drieci. Mlodsze dzieci obawiajg sig porzucenia przez rodzi- bw, przejawiajg niepoksj badé placza, gdy rozstajg sig 2 rodzicem oraz dy ponownie siez nim spotykaja, miewajg Klopoty ze stem, mnie chet- nie korzystaja z pobytu w przedszkolu, bywaig agresywne wobec rode stwa i réwiesnikéw, prezentujg zachowania regresywne (na powrot sig ‘mocza, ssq kciuk, nie chca sigrozstawaé 2 praytulankami i maskotkami). Neco starsze (we wezesnym wieku szkolnym) czeéciej praezywajg sm tek i praygnebienie, tesknia za drugim rodzicem, praypisuja take sobie wing za rozstanie rodzicéw. Miodsze nastolatki czgsto polaryzujg obraz rodzicéw, pozytywnie spostrzegaja jednego i negatywnie ~ drugiego. Starsze nastolatki cagSciej sta sig niepostuszne, gorzej sig ucza, czgscie} podejmujq r6zne zachowania ryzykowne®. Ré:norodnose te wigzag ‘mo#na, obok przeéywania nacmiernego obcigzenia rodzinnego na r62- fych etapach rozwoju, takée 2 réénicami indywidualnymi wéréd dzieci, ich osobistymi zasobami oraz deficytami. Samo wystapienie zakléced rozumieé moina natomiast jako sytuacig powstania nowych specyficz- nych potrzeb dziecka, ,domagajgcych sig” uwzglednienia w opiece nad nim i w jego wychowaniu, RR Van Dijk LE van der Valk, M. Dekovié, S17 Bran, A meta-analysis on iter parental conflr,pernting and cid adjustment n divorced fomies: Examining ma sing meta-anayticstructral equation models, Clinical Psychology Review 2020179, Itps/doi.org/10.1016), EM, Hetherington, M. Bridges, GM, Isa bella, What Matters 166-188 Moni Ziona-Jonck | 43. Daiecko wobec konlecenotc adapta do procesu kryzysu w ego rodzinie 37 ‘w sposéb podporzadkowany wlasnym trudnosciom, Driecko pary moie byé uzywane w stuabie pozornego podtrzymania relacjti zaprze- E. Holewisk Lapis, Orzcanitwo w sramachopochawieni lady rodsici ‘sie, ,Prawow Drala. Spravey eywilne 2013/14, 527-76; Dhagoszewska, Przeslank! ‘oraz shut opramczena i pocbawiaia wlady rodeltelcki, Warsaawa 2012, 283-351: J Sik, Rozstrayganieo istcinych sprewac deiecka w preypaziu bak porozwmeia rez <éw (art 97 § 2k), .Prawo w Dialanu,Sprawy cywilne” 2013/14, 77-120 0, Trach, Uda diet w postgpowant oogranicenie wladsy rodziik ~ ra badar alton, ,Daiecko kraywdzone. Teoria, badani,praktya" 2015/4,vol. 4, 81 po ‘Monika Zelona-Jenek eatyma, formalny charakter caynnosci wyshuchania, nawet jesli lago- ‘dzone dostosowaniem pomieszczenia, stroju i zachowania sedziego do ‘ech dziecka, pozostajejednak weig? znaczacym dla niego wyzwaniem, Dia skali trudnosci dzieci ze tawianymi przed nimi zadaniami znacze- ‘ile ma, obok nowosei sytuacji, przedmiot zainteresowania specjalistow. Na przyklad, w wystuchaniu sqdowym dzieci pytane bywajg 0 swoje problematyczne zachowania i ich preyczyny (np. samookaleczenia), o uczucia w odniesieniu do rodzicéw i relacje z nimi, o wole kontak- tu z rodzetstwem, o plany edukacyjne i zawodowe, o zdanie na temat lumieszczenia w placéwce opiekuiczo-wychowaweze)”. Dzieci majq pray tym Swiadomosé wagi swoich stéw i swojego zachowania dla nich ttamych oraz ich bliskich. Wiele z nich przezywa Iek dotyczacy tego, czy poradza sobie ze stawianym przed nimi zadaniem, 2godnie 2 tym, jak je rozumieja. S. Skubisz-Slusarczyk, opierajgc sig na sprawozdaniu Agen- ji Praw Podstawowych Unii Buropejskie}, wskazuje, Ze dzieci biorgce uudzial w postepowaniach sadowych czesto sq wystraszone i nie w pelni rozumieja sytuacie, w ktérej uczestnicza, co powoduje u nich poczucie ‘lepewnosci i zagrozenia®. Dzieci boja sig nie tylko, ie nie bedg potra fily odpowiadaé na zadawane im pytania, ale take, ze adarzy im sig cos Kopotliwego (rozplacza sig, nie bedg rozumieé dorostego lub nie beda potrafily mu wythimaczyé swojej perspektywy, beda potrzebowaly wyjsé do toalety, beda chcialy sie praytulié do rodzica)”. Warto réwnied weiaé pod uwage to, 2e dziecku w wymienionych formal- anych sytuacjach (wywiadu kuratorskiego, badania bieglych, wysluchania sgdowego, ale takie mediacji) towarzyszq 2wykle rodzice, Choé sama formalna czynnoséna uéytek postepowania moe sie odhywae wylacmnie ™ A. Bk «Bo spd jst taki wadny”-doswiadczeia detect uczesticegeych w caynno ‘el vostuchania. Report z badaria jakosciowego,.Daiccko krzywdzone. Tori, badaoia, aka 2015/4, vol 14,5, 82-107. Wye sig, 2 takie dla sedziow wyshuchane diecka te sytuacja rua, o ev pisce np. E. Holewiska-Lapisha, Orcecnico. 27-76. ” O.Trocha, Udit. 55-81 © §, Skubise-Stusarezyk, Wmiarsprewiadliwoseipreyazny delecku ~ perspektywa ravno poychologiczna, Nowa Kodyfikaca Prawa Karnego” 2018/5, s. 133-157, ™ A. Budeytska, Wystuchane deiecka w pasgpowaniu cywllaym ~ perspeyva psy hologicena ,Drieckokrzywdzone, Teoria, badania, praktyks” 2015/4, vol. 1, 832-54, A.Bik Bo sa jest taki wasny. 8. 82-107, Monika Ziclona:Jenok42 Rozzi I Roztanie rodsicbw w tye detecka ~ perspohtyva paychoogicena udzialem driecka (tak dzieje sig praecied w sytuacji wystuchania, czg- sto — w wywiadach kuratorskich i badaniach bieglych) to dziecko pray- jeédia do placéwek sqdowych pod opieka rodzicéw, oczekuje z nimi na korytarzu, rozmawia o tym, co je czeka i co stanie sig podnie). Z per- spektywy daiecka moga to byé sytuacje réwnie wadne, jak te formalne. Z jednej strony obecnose rodzicéw bywa konieczna (gdy 59 jego opie- kunami prawnymi), moze ted dzialaé na dziecko uspokajajgco. Bliski i aycaliwy opiekun moe wzmacniaé poczucie pewnosci driecka, 2e po- radzi sobie 2 nieznang sytuacjg, moze byé érédtem wsparcia w ewentu- alnych klopotach. Z drugie) strony, dziecko mote w takich sytuacjach byé swiadkiem trudnych emocjonalnych reakeji rodzicéw na formalne procedury, w ktdrych uczestnicza, na zachowanie lub stowa partnera, z ktérym wlaénie sig rozstaia (a bywa, Ze 63 w konflikcie), wreszcie na stowa samego dziecka. Dzieci moga dostrzegaé zatem ich zagubienie, bezradnoéé, a takie Iek lub gniew. Jak wskazano ju wezesniej, rodzice ddziecka zmagajg sig w tym czasie 2 wlasnym kryzysem. Ich zachowanie ww toku procedur zmierzajacych do rodzinnych rozstrzygnigé mode za- tem charakteryzowaé sig mniejszq dojreatosc, reagowaniem w spos6b impulsywny lub regresywny®, Analiza sytuacji psychologicane} dziecka, ktére bierze udziat w roz- strzygnigciach zmierzajgcych do uregulowania jego sytuacji opiekusi- ze) po rozstaniu rodzicéw i realizuje wyznaczone mu zadania, wymaga suwzglednienia trzech jej skladowych (rys. 4). Pierwsza sa cechy samego diecka: trwale wlasciwosci indywidualne oraz. cechy wynikajgce z ego roawoju. Druga jest kontekst jego Zycia, w tym ~ procesy zmian w funk- «jonowaniu jego rozstajgcych sig rodzicéw oraz zwigzane z tym zmiany ‘Ww jego rodzinie. Trzecig $9 cechy procedur (wywiadu, badania, wysta- chania, takée: mediacji), w kt6rych dziecko uczestniczy", © A Caerederecka, Rozwéd..; H. Praybyla-Basista, Media. “*\ M, Zielona-enek, Dzlecko w postepowaniu szdowgan [w:] Pycholgia Kinicena sic! ladies, red, Greegorzewska, L. Clerpalkowsk, AR. Borkowska, Warszawa 2020, 701-710, ‘Monika Zielonaenek 5. Pychologizna 9 ca tec rostjgeych sp rodzicw a Rysunek 4. Psychologiczna sytuacja dziecka uczestnicegcego w procedurze _mierzajgce) do uregulowania jego sytuacji opiekuricze) Meo orwjone — Wlevakhitort Wheto ean frotiineyedoase "= “Tleuutomsyca <3 peapposente Bes tome ‘eae ean ven t ' Sha preload w octane a mealctioeanicnepateeey Zl: eprcowane m posanie M Zielona en Deck w pottpoanit sdonym ive) Pcl ncna diet | modeesy, re. 1 Grsgorenttar 1: Ctplahowsc, AR, Borkowska, Warszawa 2020. i a ™ 5. Psychologiczna sytuacja dziecka rozstajacych sie rodzicéw a jego dobrostan i potrzeby w mediacji rodzinnej - wnioski Analiza psychologicznej sytuacji dziecka mieragcego sig 2e amiang w je- {g0 rodzinie, a wynikla z rozpadu zwigzku rodzicow, rysuje jej znaceng Hlozonosé. Skladaja sie na nig: specyfika proceséw rozwoju w okresie Adaiectistwa i dorastania, procesw przechodzenia przez kryzys rekon strukeji rodziny (przez poszczeg6laych je czlonkow, rozstajgca sig parg rodzicielska, rodzing jako caloéé), wreszcie wymagania stawiane uczest- nikom formalnych procedur rozstrzygania 0 sprawach rodzin. Dbatosé © dobro driecka w jego zlozone} psychologicanie sytuacji jest sporym ‘wyzwaniem. Wydaje sig, e w poszukiwaniu ram prawnych dla proce- dur mediacyjnych dotyczgcych rodzicielskie) opieki i Kontaktow migdzy ezonkami zrekonstruowanej rodziny, ktdre bedg sprzyja€ dbalosci o do- bro dziecka, warto waigé pod uwage kilka kwesti Pierwsza jest samo zagadnienie dobra daziecka. Z pewnoscig mediacje rodzinne stanowig pomocng metode w rozwigzywaniu sporéw dotyczq- ‘cych opieki nad dzieémi po rozstaniu rodzicéw*, Przez wsparcie rozsta- © H. Prybyla-Basista, Media... Géska, Media... Boch, A. Dlerbawsk -Popiolek, Mediaca w sytemie pomocy rosie w kryeyie.Co mona zxobi by chronié ‘Monika Zielona fonok44 Reade! I Rozstonie rodsicbw w iycu delecka~ perspektywa poychol jacych sig partneréw w budowaniu porozumienia w sprawie wspélnych dzieci, zwigkszajg szansg na rozwigzania realistyczne, uwzgledniajgce preferencje i modliwosci rodzicéw, a takée warunki Zycia ich rodziny. ‘Zmniejszajgc nasilenie konfliktu i zwigkszajqc zaangazowanie rodzicéw ww konstruktywne rozwigzywanie wspélnych spraw, wyposataja ich pray okazjiw narzgdzia spreyjajace porozumieniu w preysalosci. Na przyklad techniki uzyte w toku mediacji mogg byé zapamigtane przez rodzicsw, anastgpnie odtworzone w pééniejszych rozmowach, gdy ustalenia trzeba bedzie dostosowaé do nowych okolicznosci Zycia dziecka; doswiadcze- nia udanego porozumienia zaé mogg dawaé im nadziejg na modliwose ponownego jego osiggnigcia w prayszlosci. Z perspektywy dziecka to metoda, kt6ra daje szanse na ograniczenie czast niestabilnosct i kon- fliktéw w rodzinie, a zatem takze modliwosci jego szybszego powrotu do psychologicznego zaangazowania .we wlasne sprawy” (rozwojowe, indywidualne). W tym sensie mediacja sprzyja dobru driecka, Jedno- czeinie jecinak, sam jego udrial w rodzinne} mediacji oraz forme tego warto rozwaiaé jako odrgbne zagadnienie: z perspektywy szans i zagro: {ef dla jego psychologicznego dobrostanu® Druga kwestig warta wrigcia pod uwage jest mozliwosé realnego sko- raystania przez rodzicéw z tego, co daje mediacja. Rozstajgcy sig part nneray w zr6énicowany sposbb radzq sobie 2 kryzysem, a takde z réénq cefektywnoscig potrafigrealizowaé zadania rodzicielskie w pogorszone} ~ bo kryzysowej ~ kondycji psychicznej. Ich indywidualne cechy, a tak ie okresowe dekompensacje mogg utrudnia¢ lub wrece uniemodliwiaé im wspétprace, nawet w ulatwiajgcych to warunkach mediacji. 3 pary, tére 2 mediacji nie che lub nie potrafig skorzystaé, dla innych to bar- dzo trudna praca, w kt6re) podejmujg wiele niekorzystnych zachowas. Uwaane rozeznanie, czy w preypadku pary zglaszajgce) sie na mediacig (z wtasne} inicjatywy lub w wyniku skierowania przez sad) istaieje sean sa porozumienia, wydaje sig wadne, takie z perspektywy dobra dziec ka, Niepowodzenie rodzicéw w mediacji powodowae mote nasilenie ich poczucia bezradnoci, straty cennych zasob6w (czasu, pieniedzy, ‘Giecko w roswodsie?,.Duiecko kraywdzone. Teoria, badania,praktyks’ 2008/4, vl. 7, 5 129-143. ©. Gj, Medlaeesn 6 207-211 ‘Monika Zielona-Jenek ‘5. Prychologicana syacia deiecka rostagcyeh sp rodeo. 45 organizacyjnego zaangazowania bliskich, ktdrzy na coas sesji mediacy} nych opickujg sig dzieémi), zawodu i alu wobec partnera. Posrednio niepowodzenie mediacyjne moze wplywac wige na dziecko, pozostajgce pod opieka rodzica w pogorszonej kondycji psychicane). Niekorzystne Jest rowniez dla niego wydhudenie w ten spos6b czasu rodzinne} desta- bilizagji. ‘Treecig, ostatnia, poruszang tu kwestig jest forma reprezentacji dziecka ‘w postepowaniu mediacyjnym. Dziecko mote uczestnicayé w wypraco- ‘wywaniu rozwigzan dotyczacych opieki nad nim w rééne} formie: jako petnoprawny i aktywny uczestnik rozméw, jako osoba przedstawiajgca whasng perspektywe komus (mediatorowi, ,adwokatowi"), kto nastep- nie jg przckaée w jego imieniu innym uczestnikom mediacji, wreszcie w spos6b symbolicany. Te ostatnig forme proponuig czasem mediatorzy np. umieszczajacy przy stole rozméw puste krzesto symbolizujace dziec- ko, kladgcy na widoku rodzicéw, niejako w centrum rozméw, jego foto- grafic". ‘Wybér formy uczestnictwa daiecka w postepowaniu mediacyjnym po- ‘winien uwzglednia¢ jego dobrostan, zaréwno w toku same) wspélpracy ‘mediacyjne} (ustaleri rodzinnych, rozméw dziecka 2 mediatorem czy os0b9 odpowiedzialng za przedstawienie jego perspektywy w mediacji), Jak i w dluzsze} perspektywie rozwojowe). Udzial ten powinien dawa daiecku szanse wemocnienia pocaucia bycia waznym dla innych (praede wszystkim dla rodzicéw, ale take np. dla mediatora jako reprezentanta nbwiata doroslych’,instytucji pomocy rodzinie, sprawiedliwosci), auto- nomicenym i kompetentnym. Rola powierzana dziecku w mediacji nie mote jednak praekraczaé jego moiliwosei razwojawych® wwanie szkodliwa i wewngtranie sprzeczna bylaby sytuacja, gdy dziec- ko - podopieczny rodzicow podejmuje decyzje w swoje sprawie ~ czy wykonuje zadania de facto opiekuricze. Ryzyko takiego pomieszania rél Zdecydo- “A. Géjka,V- Huryn, Mediaja wroewigaywania konflktéw rodzinnych, Waseawa 2007, A. Géska, Mediaje..: L Boch, A. Drerdawska-Popolek, Mea, “Na ryzykoawigzane 2 akim pozotnie elektywenym poradzeniem sobie wdzialem ‘wrozprawiesadowe).anastgpie psychologicanym przytlocreniem konsekwencjami wl anych wypowieda w cbliczukonfikty lojalnosc wobec rodzicéw wk main, A, Ce rederecka, Roz. ‘Monika Ziciona-Jenck46 Roxdsial | Row w sytuacj destabilizaci rodziny jest realne. Wynika zzasygnalizowanego ‘wczeéniej kryzysowego pogorszenia funkcjonowania psychologicanego rodzicéw, ktore w konsekwencji prowadzié mote do ich wycofania sig z radati rodzicielskich lub oczekiwania, by dziecko zajglo sig soba lub nimi. Ryzyko takiego pomieszania r6l moze wynikaé takée z prezento- wwania przez niektére dzieci .nadmiernie dojrzalych” sposobdw funk- cjonowania w kryzysie ich rodzicéw. Wskazane tendencje rodzicéw i dzieci (do oddawania odpowiedzialnosci opiekuriczej ~ w preypadku tych pierwszych i je) preejmowania - w praypadku tych drugich) moga sig weajem napedzaé, Wydaje sig, Ze wadng rola mediatora (realizowang samodzielnie lub 2 pomoca innego speciality, np. psychologa dziecie ego) jest takie ryzyko rozpoznaé i nie dopuscié do realizacji szkodli- wwego dla dziecka scenariusza, Prayawolenie na nadmierne obcigzenie dziecka decyzyjnoscig w swoje} sprawie, uczestnictwo w procedurze, ktéra narazilaby je na bycie éwiadkiem dekompensacji rodzicéw, mozna opisywae w kategoriach zaniedbast dobra dziecka i wtorne)jego wikty- mizacji w toku procedur sadowych. Choé pojgcie wt6rne) wiktymizac jako Kolejnego urazu wskutek udziatu w czynnosciach odnoszgcych sie ddo wezesniejszego traumatycznego zdarzenia w Zyciu daiecka, wiqzane jest praede wszystkim z procedurami karnymi w sprawach dotyczq- cych praemocy”, naledy braé je pod uwage takée w kontekécie innych procedur. Z rozwagg zatem naledaloby traktowaé zalecenia ,upodmio- tawiania dziecka w postepowaniu sqdowym” przez bezposrednie why- czanie go w procedury podporzadkowane nie tyIko jego celom". Wol moéliwych konfliktow interes6w w toku mediacji (publicznego ~ repre- zentowanego w konstrukeji prawa, kaidego z rodzicow) dziecko mode potrzebowaé po prostu zwigkszone) ochrony. © Meiers, Srateperadzena sob... 82-97. ©. Osiak, Prawt!cbowigsk!maloletnigo pokrzywzonoga, Kv prayslugyja mu podceas preestuchaniaw rybie at. 15a Kodeksu pstypownia Rarneo,.Dulecko kzyw Aone, Teoria, badani,praktyke" 2016/4, vo. 15, . 87-104 “Taki poglad wy sg reprezentowad np. Skubisr-Susarcyk,pszge,e podmio towe traktowanie driecka w posepowanis powinno polegaé na rozeznani sg w spr ‘wie zdaniadaicka, oraz konkludujg, de nisi odsetek wystuchan dzieci procs sedzi6w ‘oviadczyo sabe) realize tego postulatu podmictowego traktowania deed ~S,Skubise Slusancayk, Wyma. 133-157 Monies Zilona-Jenck Rozdziat Il OCENA PRZYDATNOSCI MEDIAGJI JAKO FORMY ROZWIAZYWANIA KONFLIKTOW RODZINNYCH. ANALIZA Z PERSPEKTYWY PEDAGOGIKI RODZINY Anna Jakoniuk-Diallo 4. Uwagi wstepne Pojecie Konfliktu przywotuje na mysl skojarzenia z tow. negatywnymi femocjami, takimi jak: zoSé, gniew, smutek. Czasem konflikt kojarzo. ny bywa ze stanem napigcia emocjonalnego, zagroienia, a niekiedy bardzie} metaforycznie ~ bitwa. W spolecznych wyobrazeniach kon- filkt funkcjonuje zatem jako stan niepozadany. Tymczasem konflikty Interpersonalne od zawsze towarzysza ludzkie) egrystencii. Sq jej im- manentna czescia. Pojawiaja sie wszedrie tam, gdzie pomigdry indimi aaistniejg rozbieznosci w zakresie potrzeb, postaw bad preekonasi. Wy- dawat by sig moglo, 4 tego typu rozbieznosci dotyczq raczej kontaktéw towarzyskich lub zwigzanych z praca, ajednak w takim samym stopnit dotykajg one rodzin, ktdre zazwyczaj powstajg ze wegledu na zbieznosé cel6w i przekonasi. Konflikty na gruncie rodziny dobrze thumaczy inter tkcyjne podejicie do stosunkéw miedzyludzkich. Zgodnie z nim kon- flikt jest sporem przynajmnie} dwich wspétzaleénych stron, ktre dajg ‘mu wyraz, Owe strony uznaja, Ze ich cele sq niezgodne, a zasoby ogra- nlczone, oraz stwierdzajg, 2e waajernnie sobie preszkadzajq w realizacji ‘Anna jakoniuk-Diallo.300 Rozdetal VII Procesowe i payshologicene gwarancy stanowig skrét trzech pierwszych liter od angielskich stow: voice (gtos) validation (zatwierdzenie/uwierzytelnienie), voluntary participation (dobrowolny udzial). Koncepcja ta zostala preedstawiona przez prote sor Amy D. Ronner 2 Uniwersytetu Sw: Tomasza w Miami w publikac}t pt. »Songs of Validation, Voice and Voluntary Participation: Terapew tic Jurisprudence, Miranda and Juveniles’, w ktbre} stwierdzita: ,Glos, zatwierdzenie i dobrowolny udziat powinny by¢ istotnymi elementam| postepowania w sprawach nieletnich. Podobnie jak w praypadku innych {stot ludzkich, nieletnich nalezy traktowaé 2 «szacunkiem, uprzejmosely i godnoscig» oraz powinni oni czué, e ich prawa obywatelskie 59 uzm- wane”, Zastosowanie te) zasady w mediacji sprawi, Ze interes dzice! zostanie nie tylko uwzgledniony, ale réwniez zabezpieczony juz bez) srednio w postgpowaniu mediacyjnym, Natomiast ingerencja sqdu mote ujawnie sig dopiero na etapie zatwierdzania ugody zawarte) pred me diatorem jako ostatecany moment, w ktérym dobro dziecka powinna zostat odzwierciedlone w zawartym porozumienit, 71 U.CIN.E REV. (2002), 5 94-95, Tmaczenle wlasne zdania: Voie, va nando prion ho etal conponeisin sje aroha As with other human beings, juveniles need tobe treated with ‘espe, polite M. Sea, Dfinigja delecka na gruncl art. 308 Kode pr czym, .Rocrniki Adminstacii Prawat 2018, nr XVII. 379-380 detec Aneta Arsen 2 Pojcie deiecka 303, znaczeniu tego slovea, jeszcze inaczej pojgcie to rozumiane jest na plas cayénie moralne), biologicene| czy teé w ujgciu prawnym, gdzie tworzo- ne 89 definicje legalne okreslajgce granice dziecifistwa poprzez ujecie ‘czasowe. Na potrzeby niniejszego opracowania nalezy przyblizyé pojgcie daiecka w ujgciu powszechnym oraz prayjgle w przepisach prawnych, aby odniesé taka definicjg do terminu dziecka w mediacj, Dla samego okreslenia dziecka uzywa sig w prawie nazw bardzie} formalnych, ju- ydycznych, ktére majg swoje desygnaty okreslone w poszczegélnych aktach prawnych'. W ustawodawstwie spotyka sig terminy ,maloletni’, snieletni’, .mnlodociany’ ,osoba podlegajgca wladry rodzicielskie}, opie ce lub kurateli®, co pokazuje, 2e w jezyku prawniczym termin ,dziecko” jest pojgciem heterogenicanym, bedac niejednorodng kategorig prawng’ 2.1, Powszechna definicja pojecia dziecka Zgodnie x Encyklopedia powszechng PWN drieckiem jest cztowiek w pierwszym okresie postnatalnego rozwoju osobniczego (ontogene- 12),0d chwili urodzenia do zakoticzenia procesu wzrastania, wg teologii chrzescijaiskie) i innych religii juz od poczgcia, do zakoriczenia pro: cesu dorastania. Odznacza sig intensywng przemiang materi, w ktdre} procesy syntezy skladnikéw chemicznych organizmu przewazaja nad procesami ich rozpadu; decyduje to o rozrastaniu i dojreewaniu tkanek, narzqdéw, ukladéw i usprawnianiu ich czynnosci, ma tez wplyw na doj- raewanie i rozw6} psychiki dziecka, gdyé ronwe} fizyczny jest Scisle po: ‘wigzany 2 rozwojem psychicenym’. Wedlug Wielkiego slownika jgzyka olskiego jest to calowiek w okresie od urodzenia do wieku mlodziess- ‘czego'. Maly slownik jezyka polskiego mianem dziecka okresla niedorosta © V.Konarska-Wroosek, Prawny system postepowinia zee! w Police, Warszawa 2013, 5.28 7 Boda Stars deecka jako uczesniha postgpowania neprocesowego, Warseaea 2019, rozdz I pk *". Olszewski, Uninersalna defnijadeleca?, Acta Universitatis Wratsaviensi 2011/85, 205,214 [Nowa encyklopedia powseechna PWN, t.2 (D-M), red, B, Petrozolin-Skowrofiska, ‘Warsawa 1995, 5 165-167 Wick slow gy oligo biped wwwvspplindex phptid_asla=504084d_ anaczenia25749018l=58nd=0 (dostgp: 20092020), Aneta Arkuszewska