34654100

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 2

‫‪February 16, 2012‬‬

‫طةشةي ئابووزي و خؤط طوشةزاني‬

‫يةووو دونيا بر لةوة دةكاتةوة ضؤى طةشةيةكي شياتس بةدةضت بيهيت بة بةزدةواوي ‪ ،‬بةام كةس بر لةوة ناكاتةوة ئايا‬
‫ئةو طةشةية ضةند ضوودواى بؤديَهيت ضؤى ذياماى خؤشر دةكات ‪ ،‬يا ئةو طةشةية تا كةي بةزدةوام دةبيت ‪ .‬بةام ئةوةي‬
‫ئةوزؤ ئابووزيهاضاى بري ليَدةكةنةوة كة ئةو طةشةية ضهوزة كةي دةبيت ضؤى بيت ‪ .‬شوز لة ئابوزيهاضاى ياتونة ئةو باوزة‬
‫كة ئةو طةشةية بةزةو كؤتايي دةزوات لة ناوةزاضي ضةدةي بيطت و يةك ييضير ناتوانن ئةو زادةية بةدةضت بيهن كة‬
‫ئيطتا يةوانة‪ .‬بيطوواى ئةوة دةطةزيَتةوة بؤ ضةند فاكتةزيَكي طسنط كة دووز نية لة وتازي تس بة دزيَري باضي بكةم ‪.‬‬

‫بةام ئةوةي طسنكة ئيطتا ئةو طةشة ئابووزيةي دونيا طةيصتؤتة حالةتيكي شؤز ضةيس ئةويض ‪ :‬ضةند طةشةي ئابووزي شياد‬
‫دةكات ئةوندة خؤط طوشةزانيىاى كةم دةبيتةوة ‪ .‬ياى دةتوانن بميَن ئةو طةشةيةي ئيطتا يةية ضةند ضوودةكاني شياد دةبيت‬
‫بةام شياى و شةزةزةكاني بةضةز كؤوةلطاو كيصةي ذيهطةماى بؤ شياتسدةكات‪.‬‬

‫ضةند ليكؤليهةوةيةك طةيصتونة ئةو ئةجاوةي كة لة طةهَ طةشةي ئابووزي شيواشي بةكازبسدماى دةطؤزيت ‪ ،‬لة كالَا‬
‫ثيَويطتةكانةوة بؤ ضةند كاايةكي كةور ثيَويطت ياى كااكاني جوانكازي ‪ .‬بةام ئاضي خؤشطوشةزاني خةلك ناطؤزيت ياى‬
‫خساثر دةبيت‪ .‬وزدة وزدة شياني ئةوكاايانة شياتسدةبيت ئاضةوةزةكاني بةضةز كؤوةلطادا دةزدةكةويَت‪.‬‬

‫ئةو طةشة ئابووزيةي كة لة ئةجاوي بةزيةوًيهاني ئةو يةووو جؤزة كااية بة دةضت ياتوة ‪ ،‬بةام تيضوي كؤوةايةتي و‬
‫ذيهطةيي بة ضةز ذياماندا شؤز شياتسبوة ‪ .‬يةزضةندة خةزجيةكاماى شؤتس و يةوة زةنطر بوة كةضي ئاضي زاشيبوماى لة‬
‫ذياى وخؤط طوشةزانيىاى كةور بؤتةوة‪.‬‬

‫لة يةكى لةو ليَكؤليهةوانةي ئةوسيكا دةزكةوتوة يةزضةند خةزجي ووات شياد دةبيت لة بوازي تةندزوضي كةضي‬
‫ئاضةوةزةكاني ثيَضةوانة دةزدةضيت ‪ .‬لة ئةجاوي ئةو ليكؤليهةوةية دةزكةوت خةزجي ضاانةي ئةوسيكا بؤ يةك كةس لة‬
‫بوازي تةندزوضي دةطاتة ‪ $1155‬كةضي تةوةني ثيَصبيهيكساو كةورة لة ‪ 17‬ضاه ‪ .‬بةام يةواى ليكؤليهةوة طةيصتؤتة‬
‫ئةو ئةجاوةي كة لة وواتاني تس كة خةزجي يةك كةس لة بوازي تةندزوضي كةورة لة ‪ $9172‬بةام تةوةني ثيَصبيي‬
‫كساو شياتسة لة ‪ 78‬ضاه ‪ .‬كةواتة شياد خةزج كسدى لة بوازي تةندزوضي ناتوانيت ييضي تس تةوةني ثيَصبيي كساو شياد‬
‫بكات بةلكو شؤز لة شاناكاى باوزياى واية ئةطةز شياتس خةزج كةى دوز نية تةوةى ييَصتا كوزتس بيَتةوة ‪.‬‬

‫يةواى ئةجام دةبيهدزيت لة حالةتي خةزجي خويهدى و بوازةكاني تسي ذياى‪ .‬بةام ئةو حالةتة تةنًا لة ئةوسيكا نية‬
‫بةلكو لة يةووو دونيا ياوشيَوةية كة ئةويض ئةوة دةطةييَي كة طةشةي ئابووزي ضهوزدازة‪ ،‬بةوة نيية ضةند وةبةزييَهاى‬
‫شياد دةكةيو لة بوازة جياجياكاني ذياندا ‪ .‬ضونكة يةووو ئةو خةزجييانة ئةجاوةكاني ضهوزدازة ‪ ،‬كةس ناتوانيَت بميَت‬
‫طةشةي ئابووزي يةتايةتاية بةزدةوام دةبيت ‪،‬‬

‫لة زاضتيدا ئةو بابةتة لة كوزدضتاى شؤز بة بةزاشكاوي ديازة ‪ ،‬يةزضةندة لة كوزدضتاى طةشةي ئابووزي ييَصتا لة‬
‫ضةزةتاية شؤز كةم بةدةضت ياتووة‪ .‬بةام ئةو طةشةية طةز خؤشطوشةزانيةكي بةزضاوي بؤ بةشيَك لة كؤوةلطاي وسؤظايةتي‬
‫دةضتةبةز كسدوة كةضي ئةو طةشة ئابووزية كةوة بؤتة وايةي بيصازي و تيكضوني بةشيك لة شراشةي كؤوةلَطا لة كوزدضتاندا‬
‫‪ .‬ئاضي خويهدى لة كوزدضتاى ضاه بةضاه خساثر دةبيت يةزضةندة ئةطةز بسوانيهة بودجةي حكووةت كة تةزخاى كساوة بؤ‬
‫خويهدى و خةزجي خةلَكيض ضاهَ بة ضاهَ لةو بوازةدا لة شيادبونداية ‪.‬‬

‫بة يةواى شيَوة لة بوازي تةندزوضي ذوازةي نةخؤشةكاى شياتس دةبيَت لةطةهَ شيادبوني خةزجي و وةبةزييَهاني شياتس لة بوا‬
‫زى تةندزوضي ‪ .‬ئةوةط يةوووي دةطةزيَتةوة بؤ ئةوةي كة طةشةي ئابووزي لة كوزدضتاى بؤتة يؤي طؤزيي شيَواشي‬
‫بةكازبسدى لة كالَا ثيَويطتةكاى بؤ كالَا جوانكازيةكاى و جؤزي خوازدى و جؤزي ئؤتؤوبين و‪ ....‬يتد ‪ ،‬بيَ ئةوةي ئاضي‬
‫خؤشطوشةزاني خةلك بةزةو باشر ببات ‪ .‬ضونكة بةدةضت ييَهاني ئةو يةووو كالَاية كة ثيوةضتة و يةنيكيصياى ثيَويطت نية‬
‫بةام طةشةي كؤوةلطا و طؤزانكازي ذياى كسدويةتية ثيَويطت ‪ .‬شيَواشي كازكسدماني طؤزيوة بؤ بةدةضتًيَهاني داياتيكي‬
‫شياتس بة يةزشيَوةيةك بيَت ئةطةز بةطةندةليَض بيَت‪ ،‬طسنط ئةوةية يةووو ثيَداويطتيةكاى دةضتةبةزكةيو ‪ .‬ئةوةط بؤتة‬
‫يؤي تيَكضوني شراشةي خيَصاى و نةبووني كاتي ثيويطت بؤ ضاوديَسي خويهدني وهدالةكاماى ‪ ،‬كة ئاضي خويهدماى‬
‫دادةبةشيَت بيَ ئةوةي ئاطادازبن ‪ ،‬ثيَىاى واية ئةطةز وهدالةكاماى ضووة قوتاخانةيةكي تايبةت و طسانبةيا ئةوة ئاضي‬
‫خويهدني باشردةبيت ‪.‬‬

‫يةزوةيا شيَواشي خوازدماى شؤز طؤزاوةو كة كازي كسدؤتة ضةز ئاضي تةندزوضي تاكةكاى ‪ ،‬ضاانة يةشازاى كةس بة‬
‫نةخؤشي دهَ و شةكةزة ‪...‬يتد دةوسى ‪ ،‬نةك تةنًا لةبةز ئةوةي ئاضي نةخؤشخانةكاماى شؤز بةزش نية بةلكو يةك لةيؤية‬
‫طسنطةكاني خساثي تةندزوضي ‪ ،‬شيَواشي خوازدني ئيىةية ‪ ،‬يةزوةيا بووني ئؤتؤوبيمي جياواش بؤ يةز كةضيَك كة وةزشط و‬
‫جولةي تاكةكاني كةوكسدؤتةوة ‪ ،‬كة بؤ نصيكريو شيويو دةبيت ئؤتؤوبين بةكازبيهن ‪ .‬ئةوة ضةزبازي ئةوةي شياد بووني‬
‫ذوازةي ئؤتؤوبين بؤتة يؤي شيادبوني ذوازةي ئةو كةضانةي بة زوداوي ياتوضؤ دةوسى‪ .‬كةواتة ئةو كةضانةي دلَياى خؤشة‬
‫بةو طةشة ئابووزيةي لة كوزدضتاى بةدةضت ياتوة ‪ ،‬ثيَوةضتة بةزاوزدي بكةى بةو شةزةز و شيانةنةي لةطةلَيةوة بؤواى ياتوة‬
‫‪ ،‬ضؤى طةشةي ئابووزي بةو ئاضتة كةوةي خؤي طةيصتؤتة خالَي نةشؤك و شيانةكاني شؤز شياتسة لة ضودةكاني‪.‬‬

‫ئةو حالةتة لة ئةوسيكاو شؤزبةي وواتاني دونيا شؤز دةويَكة شاندزاوة كة ئةطةز دةقاتي ئةو خةزجيةي ئيطتا يايانة بيكةى‬
‫ناتواني زادةيةكي شؤز شياتس لة طةشةي ئابووزي بةدةضت بيهو ‪ .‬يةزوةيا يةضتياى بة يةووو ئةو شيانانة كسدوة كة توشي‬
‫كؤوةلَطا بؤتةوة ‪ .‬بةام ياضايةكي ئابووزي يةية ( ياضاي أؤكوى "‪ ) "،Okun's law‬ئةو ياضاية دةليَت ئةطةز مانةويَت‬
‫زادةي بيَكازي شياد نةبيت ئةوة دةبيت ضاانة ‪ %3‬طةشةي ئابووزي يةبيت ‪ ،‬بؤية شانا ئابووزيةكاى ثيَياى واية بؤ ئةوةي‬
‫قةيساني ئابووزي شياتس نةبيت بةزدةواوو لة خةزجي و وةبةزييَهاى بؤ بةدةضتًيهاني ئةو زيرةيةي كة ئاضي بيَكازي‬
‫دةثازيَصيت لة شيادبووى‪ .‬بةام بةداخةوة لة كوزدضتاى طةشةي ئابووزي لةو زووةشةوة ييض ضووديكي نية ضونكة بة ييض‬
‫شيَوةيةك ناتوانيَت كؤوةلَطا بجازيَصيَت لة بيَكازي ‪ .‬ئةو دةزفةتانةي دزوضتيض دةبيت بؤ كاز كسدى شؤز كةورة ضونكة طةشةي‬
‫ئابووزي بؤتة يؤي شيادبووني زيَرةي دانصتواى وطؤزيي شراشةي كؤوةلَطاو ييَصي كاز ‪.‬‬

You might also like