HISTORIA ŻYDÓW

STAROŻYTNOŚĆ
 PERIODYZACJA
1. Prehistoria biblijna
2. Okres patriarchów (1850-1250)
3. Zasiedlanie Kanaanu (1250-1050)
4. Okres monarchii (1050-586)
5. Okres niewoli babilońskiej (586-538)
6. Okres perski (538-333)
7. Okres helleński (333-63)
8. Okres rzymski (63 B.C.E. - 135A.D.)
PREHISTORIA BIBLIJNA
1. Stworzenie świata

2. Upadek pierwszych ludzi

3. Kain i Abel

4. Potop i przymierze

z Noem

5. Wieża Babel
OKRES PATRIARCHÓW
(1850-1250)

1. Dwa centra cywilizacji:

Mezopotamia i Egipt
2. Miasta warowne
3. Ludy wędrowne (walka o
pastwiska i wodę)
OKRES PATRIARCHÓW
(1850-1250)
OKRES PATRIARCHÓW
(1850-1250)
1. Abraham:
- z Sarą: Izaak
- Hagar: Izmael
2. Izaak
- z Rebeką: Jakub i Ezaw
3. Jakub (Izrael):
- 12 synów , w tym
Józef – z Rachelą
4. Izraelici w Egipcie
ZASIEDLANIE KANAANU
(1250-1050)
1. Wyjście z Egiptu

2. Wędrówka przez
pustynię

3. Przymierze na Synaju
ZASIEDLANIE KANAANU
(1250-1050)
ZASIEDLANIE KANAANU
(1250-1050)
ZASIEDLANIE KANAANU
(1250-1050)
ZASIEDLANIE KANAANU
(1250-1050)

Stela Merenptaha (ok.1210):

pierwsza pozabiblijna
wzmianka o Izraelu: naród
zwyciężony przez faraona

(znaleziona w 1896 r. w Tebach, obecnie w Muzeum Kairskim)

 ZASIEDLANIE KANAANU
(1250-1050)

Determinatyw nazwy Izrael wskazuje na naród bez terytorium,

co potwierdza exodus Izraelitów z Egiptu.
ZASIEDLANIE KANAANU
(1250-1050)
1. Konkwista
(Księga Jozuego)
2. Pokojowa infiltracja
(wokół miast)
3. Rewolta społeczna
(kult Jahwe, nie El)
4. Upadek miast
(podatki i armia)
ZASIEDLANIE KANAANU
(1250-1050)
1. Epopeja narodowa
(zdobycie Jerycha)
2. Władzę sprawują
sędziowie
(6 „większych”
i 6 „mniejszych”)
3. Utrwalanie się
monoteizmu
OKRES MONARCHII
(1050-586)

1. Saul

(założyciel monarchii)

2. Dawid

(Arka Przymierza)

3. Salomon

(budowa świątyni)
OKRES MONARCHII
(1050-586)

Arka Przymierza zawierała:

1. Tablice Dekalogu

2. Kij pasterski Aarona

3. Naczynie z „manną”
OKRES MONARCHII
(1050-586)
 OKRES MONARCHII
(1050-586)

1. Podział na dwa królestwa (930):

Królestwo Północne (Izrael/Sychem–Samaria)
i Królestwo Południowe (Juda/Jerozolima).
2. Upadek Samarii (722)
i niewola asyryjska (Sargon II).
3. Upadek Jerozolimy (586)
i niewola babilońska (Nabuchodonozor)
OKRES MONARCHII
(1000-586)
Stela Meszy

(obelisk moabicki):

król Moabu Mesza

(IX w.) wzmiankuje potyczki z

Izraelem i wyzwolenie Moabu
spod władzy Izraelitów
(znaleziony w Jordani w 1869 przez ks.
Fyderyka Augusta Kleina z Alzacji, obecnie
w Luwrze)
OKRES MONARCHII
(1050-586)

Tunel Ezechiasza, króla

Judy (728-699) – miał
dostarczać wodę do
miasta w czasie oblężenia
(2Krl 20,20). Długość:
540 m.
 OKRES MONARCHII
(1050-586)
„Z przebiciem [tunelu] rzecz miała się tak: gdy [kopiący
unieśli] kilofy, jeden naprzeciw drugiego [z obu stron
ściany], i pozostały do przebicia tylko trzy łokcie [dał się
słyszeć] głos jednego [z nich], który wołał [coś] do
drugiego, [stało się tak] ponieważ z prawej i [lewej] była w
skale szczelina. W dniu przebicia [tunelu] kuli tedy kopacze
[ścianę], kilof naprzeciw kilofa, aby zbliżyć się jeden do
drugiego. I [wreszcie] popłynęły wody ze źródła, aż do
basenu odległego o 1200 łokci. A sto łokci wynosiła grubość
skały ponad głowami kopaczy!”

(inskrypcja odkryta w 1880 r. znajduje się w Muzeum Archeologicznym w

Istambule)
 OKRES NIEWOLI
BABILOŃSKIEJ (586-538)

1. Rozwój diaspory

2. Redakcja Tory

3. Nacisk na Prawo Boże

4. Obrzezanie

5. Szabat

6. Początki synagog

7. Język aramejski
OKRES PERSKI
(538-333)
1. Dekret Cyrusa
2. Dwie fale powrotu pod
wodzą Ezdrasza i
Nehemiasza
3. Odbudowa murów
4. Świątynia Zorobabela
5. Kwestia Samarytan
OKRES PERSKI
(538-333)
REFORMA EZDRASZA:
1. Małżeństwa mieszane
2. Zakaz handlu w szabat
3. Rok szabatowy
4. Podatek świątynny
5. Drewno ofiarnicze
6. Pierwociny
7. Dziesięcina
OKRES HELLEŃSKI
(333-63)

1. Podboje Aleksandra
Wielkiego (356-323).

2. Zwyczaje greckie (język,

szkolnictwo, kult).

3. Powstanie Machabeuszów
(166-160): Matatiasz i pięciu
synów.
OKRES HELLEŃSKI
(333-63)
OKRES HELLEŃSKI
(333-63)

1. Rekonsekracja świątyni (164)

2. Ustanowienie święta Hanukka

(legenda)

3. Powstanie Septuaginty
(legenda)
OKRES HELLEŃSKI
(333-63)
STRONNICTWA:

1. Faryzeusze

2. Saduceusze

3. Esseńczycy
(Qumrańczycy)

4. Zeloci i sykaryjczycy
FARYZEUSZE
1. Powstanie ok.160 p.n.e.

2. Nazwa: „oddzieleni”

3. BH i tradycja ustna

4. Szkoła Szammaja i Hillela

5. Poglądy:

- przetrwanie duszy i
zmartwychwstanie

- sąd ostateczny

- istnienie świata duchów

SADUCEUSZE
1. Powstanie: ok. 150 p.n.e.
(do 70 n.e.)
2. Nazwa: Sadok lub saddiq
3. Odrzucenie tradycji oraz
Pism i Proroków
4. Poglądy:
- brak wiary w opatrzność
- brak wiary w sąd
ostateczny i życie po
śmierci
QUMRAŃCZYCY
HISTORIA ODKRYĆ

1. Mahomed ed Dib z plemienia

Taamire znajduje pierwszą
grotę

2. Mar Atanazjusz sprzedaje

zwoje w USA Yadinowi

3. Badania prowadzone przed

Hebrew University,‘Ecole
Biblique et Archeologique i
Archeological Museum of
Palestine
QUMRAŃCZYCY
KIM BYLI MIESZKAŃCY
GMINY

1. Wspólnota ascetyczna

2. Zasady życia na bazie Starego

Testamentu

3. Własny kalendarz i sposób

świętowania

4. Kopiowanie ksiąg świętych i

pism apokryficznych
QUMRAŃCZYCY
ZWYCZAJE:
- trzyletni okres próby
- celibatariusze
- struktura: Mistrz
Sprawiedliwości, kapłani,
lewici, świeccy
- wspólne modlitwy (3x
dziennie) i rytualne
obmycia
- wegetarianizm
- język hebrajski
QUMRAŃCZYCY
ZELOCI
1. Powstanie: I w. B.C.E
2. Nazwa: zeloo
3. Odmowa płacenia
podatków Rzymianom
4. Odmowa udziału w spisie
ludności (7/6 p.n.e.)
5. Hasło: Żadnego króla prócz
Boga
6. Mesjasz: wymiar
polityczny
SYKARYJCZYCY
“Zgińmy nie jako niewolnicy naszych
nieprzyjaciół, lecz razem z dziećmi i
żonami rozstańmy się z życiem jako
ludzie wolni. To nam nakazują nasze
prawa, o to błagają nas żony i dzieci
nasze. Bóg sam zesłał na nas taką
konieczność, a tylko Rzymianie
pragną, by było inaczej, i boją się,
aby nikt nie postradał życia, zanim
dostanie się do niewoli. Spieszmy się
więc, abyśmy nie dali im
spodziewanej uciechy z naszej
niedoli, ale wprawili ich w zdumienie
naszą śmiercią i w podziw naszą
odwagą”

(Józef Flawiusz, Bell. 9, 386-388).

 OKRES RZYMSKI
(63 B.C.E. – 135 A.D.)
1. Pompejusz zdobywa
Jerozolimę (63)

2. Stronnictwo zelotów

i sykaryjczyków

3. Literatura apokaliptyczna

4. Narodziny Jezusa Chrystusa

(7/6)
 OKRES RZYMSKI
(63 B.C.E. – 135 A.D.)
 OKRES RZYMSKI
(63 B.C.E. – 135 A.D.)

KAPŁANI:
- zakaz posiadania ziemi
- 24 miszmarot
- arcykapłan ustanawiany
przez króla
- segan zwierzchnik
kapłanów
- wstęp do hekal (kadzidła,
światła, błogosławieństwo)
 OKRES RZYMSKI
(63 B.C.E. – 135 A.D.)
LEWICI:
- 24 miszmarot
- gizbarim (finanse)
- amarkalim (spichlerze)
- kontrola bram
- wykonywanie śpiewu
- utrzymanie z ofiar
- kopiowanie ksiąg
 OKRES RZYMSKI
(63 B.C.E. – 135 A.D.)
 OKRES RZYMSKI
(63 B.C.E. – 135 A.D.)

1. Akademia w Jamni

/ Jabne (90)

2. Wykluczenie chrześcijan z
synagogi

3. Początki Miszny

4. Powstanie Bar Kochby (132-

135)
THE END