‫بسم هللا الرحمن الرحیم‬

‫بررسی روایی محتوایی مؤلفههای الگوی تبلیغ مؤثر با نگرش به منابع اسالمی‬

‫فاضل ارجمند حضرت حجة االسالم والمسلمین دکتر ‪(....‬زیده عزه)‬

‫با اهدای سالم وتحیت‬
‫احترامًا خواهشمند است با مطالعه محتوای جدول ذیل‪ ،‬نظرات کارشناسی خود را در مورد مؤلفههای‬
‫طراحی شده برای الگوی تبلیغ مؤثر با نگرش به منابع اسالمی در حیطه ذیل مرقوم فرمایید‪:‬‬
‫میزان مطابقت مولفهها و زیرمولفهها با مستندات‬
‫در این پژوهش در مرحله اول مفاهیم مرتبط با تبلیغ مانند‬
‫ابالغ‪ ،‬بلوغ‪ ،‬الدعوة‪ ،‬االعالن‪ ،‬الدعایة‪ ،‬دعوت‪ ،‬تعلیم‪ ،‬هدایت‪ ،‬ارشاد‪ ،‬ت‪RR‬رغیب‪ ،‬تبش‪RR‬یر‪ ،‬تح‪RR‬ذیر‪ ،‬تواص‪RR‬ی‪،‬‬
‫تبیین‪ ،‬وعظ‪ ،‬نصح‪ ،‬تذکر و‪ ...‬در منابع اسالمی و س‪RR‬یره عملی اه‪RR‬ل بیت (علیهم الس‪RR‬الم) جس‪RR‬تجو ش‪RR‬د‪ .‬در‬
‫مرحله دوم‪ ،‬هر یک از این مفاهیم به صورت جداگانه کدگذاری شده و مقولههای اصلی آنها بدست آمد‪.‬‬
‫‪:‬براین اساس الگوی تبلیغ مؤثر با نگرش به منابع اسالمی‬
‫" متشکل از مجموعه ای از عناصر و روابط میان آن هاست که با هدف انتقال ارزش ها و باورها به‬
‫جامعه هدف خود ایجاد شده است و به همین دلیل می توان آن را به عنوان یک نظام ارتباطی تعریف کرد‬
‫که هدف آن برقراری ارتباط با جامعه هدف در جهت انتقال پیام است"‬

‫باتشکر‬
‫دانش پژوه محّم درسول نجات پور‬
‫‪09188157630‬‬

‫انعطاف پذیری پیام‬ ‫رابطه تبلیغ موثر‬

‫با ویژگی های‬
‫َو ِإذا َض َرْبُتْم ِفي اَأْلْر ِض َفَلْيَس َع َلْيُك ْم ُج ن‪RR‬اٌح َأْن‌ َتْقُص ُر وا ِم َن الَّص الِة ِإْن ِخ ْفُتْم َأْن َيْفِتَنُك ُم‬
‫اَّلِذ يَن َك َفُر وا ‪...‬؛ (‪ 101‬نساء)‬ ‫پیام‬
 ‫میزان ارتباط‬

‫نسبتًا مرتبط‬

‫کامًال مرتبط‬
‫غیر مرتبط‬

‫مرتبط‬
‫مؤلفه ها‬
‫ُم ستندات‬

‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬

‫‪4‬‬
‫حقانیت مبدأ پیام‬
‫َو ِتْلَک آَیاُت اْلِکَتاِب َو اَّلِذ ی ُأنِزَل ِإَلْیَک ِم ْن َرِّبَک اْلَح ُّق (رعد ‪)1‬‬ ‫‪‬‬

‫محرک عواطف بودن پیام‬

‫َوِإَذ ا َسِمُعوا َم ا ُأْنِزَل ِإَلى الَّرُس وِل َتَر ىٰ َأْع ُيَنُهْم َتِفيُض ِم َن الَّد ْم ِع ِم َّم ا َعَر ُفوا ِم َن اْلَح ِّق ۖ‬ ‫‪‬‬
‫َيُقوُلوَن َرَّبَنا آَم َّنا َفاْكُتْبَنا َم َع الَّشاِهِد يَن (مائده ‪)83‬‬

‫هدایتگر بودن پیام‬

‫ِإَّن هَذ ا اْلُقْر آَن َيْهِد ي ِلَّلِتي ِهَي َأْقَو ُم‌ ( اسراء ‪) ۹‬‬ ‫‪‬‬

‫تناسب داشتن پیام با فهم مخاطب‬

‫قال اباعبدهللا عليه‌السالم‪« :‬ما َك َّلَم َر سوُل هّللا ‪ ,‬الِع باَد ِبُك نِه َعقِل ِه َق ُّط‪ .‬ق‪RR‬اَل َر س‪RR‬وُل هّللا ‪ :‬إّن ا‬ ‫‪‬‬
‫َم عاِش َر اَألنِبياِء ُاِم رنا أن ُنَك ِّلَم الّناَس َعلى َقدِر ُعقوِلِهم؛ (الکافی‪ ،‬ج‪ ،1‬ص‪ ،23‬ح‪)15‬‬

‫روشن بودن پیام‬ ‫رابطه تبلیغ موثر‬

‫با ویژگی های‬
‫پیام‬
‫أحَس ُن الَكالِم ما زاَنُه ُح سُن الِّنظاِم و َفِهَم ُه الخاُّص َو العاُّم (شرح غررالحکم‪ ،‬ج‪،1‬ص‬ ‫‪‬‬
‫‪)210‬‬
‫جامعیت پیام تبلیغی‬
‫َو ال َر ْطٍب َو ال ياِبٍس ِإَّال في ِكتاٍب ُم بيٍن (انعام‪ /‬آیه‪)۵۹‬‬ ‫‪‬‬
‫ساده بودن محتوای پیام‬
‫(قمر ‪)17‬‬ ‫َو َلَقْد َيَّسْر َنا اْلُقْر آَن ِللِّذ ْك ِر َفَهْل ِم ْن ُم َّد ِكٍر‬ ‫‪‬‬
‫انعطاف پذیری پیام‬
‫َو ِإذا َض َرْبُتْم ِفي اَأْلْر ِض َفَلْيَس َع َلْيُك ْم ُج ناٌح َأْن‌ َتْقُصُر وا ِم َن الَّص الِة ِإْن ِخ ْفُتْم َأْن َيْفِتَنُك ُم‬ ‫‪‬‬
‫اَّلِذ يَن َك َفُر وا ‪...‬؛ (‪ 101‬نساء)‬

‫خوف و خشّیت مبلغ از خداوند‬

‫ِإَّن ا َأْنَز ْلَن ا الَّت ْو راَة ِفيه‪RR‬ا ُه دًى َو ُن وٌر َيْح ُك ُم ِبَه ا الَّنِبُّي وَن اَّل ِذ يَن َأْس َلُم وا ِلَّل ِذ يَن ه‪RR‬اُدوا و‬ ‫‪‬‬
‫الَّرَّباِنُّيوَن َو اَأْلْح باُر ِبَم ا اْس ُتْح ِفُظوا ِم ْن ِكتاِب ِهَّللا َو كاُنوا َع َلْيِه ُش َهداَء َفال َتْخ َش ُو ا الَّن اَس َو‬
‫اْخ َش ْو ِن َو ال َتْش َتُر وا ِبآياِتي َثَم ن‪ًR‬ا َقِلياًل َو َم ْن َلْم َيْح ُك ْم ِبم‪R‬ا َأْن َز َل ُهَّللا َفُأولِئ َك ُهُم اْلكاِفُروَن‬
‫(مائده ‪)44‬‬

‫ایمان داشتن مبلغ به محتوای پیام‬

‫اَم َن الَّرُس وُل ِبما ُانِزَل ِاَلیه ِم ْن َرِّبِه َو اْلُم ْو ِم ُنوَن کٌّل اَم َن ِباِهَّلل َو َم الِیکِتِه َو کُتِبِه َو ُرُسِلِه ال‬ ‫‪‬‬
‫ُنَفِّرُق َبیَن َاَح ٍد ِم ْن ُر سِلِه َو قاُلوا َسِمْع نا َو َاَطْع نا (‪285‬بقره)‬

‫اخالص در تبلیغ‬
‫تأثیر ویژگی های‬
‫عنه صلى هللا عليه و آله ‪:‬ال َتْج ِلسوا إّال عنَد ُك ِّل عاِلٍم َيْدعوُك م ِم ن َخ ْمٍس إلى َخ مٍس ‪ِ :‬م ن الَّشِّك‬ ‫‪‬‬ ‫خلقی و روانی‬
‫إلى الَيقيِن ‪ ،‬و ِم ن الِّر ياِء إلى اإلْخ الِص ‪ ،‬و ِم ن الَّر ْغ َبِة إلى الَّر هَبِة ‪ ،‬و ِم ن الِكْبِر إلى الّتواُض ِع ‪ ،‬و‬
‫مبلغ بر تبلیغ‬
‫ِم ن الِغ ِّش إلى الّنصيَح ِة ‪( .‬بحار األنوار ‪)74/188/18 :‬‬
‫موثر‬
‫بصیرت مبلغ‬
‫ُقْل هِذِه َس ِبيِلي َأْدُعوا ِإَلى ِهَّللا َعلى‌ َبِص يَرٍة َأَنا َو َمِن اَّتَبَعِني َو ُسْبحاَن ِهَّللا َو ما َأَنا ِم َن اْلُم ْش ِر ِكيَن‬ ‫‪‬‬
‫(یوسف ‪)108‬‬

‫توکل داشتن مبلغ بر خدا‬

‫َفِإْن َتَو َّلْو ا َفُقْل َح ْس ِبَي ‌‬

‫ُهللا ال ِإلَه ِإَّال ُهَو َع َلْيِه َتَو َّك ْلُت َو ُهَو َرُّب اْلَعْر ِش اْلَعظيِم (توبه ‪)129‬‬ ‫‪‬‬

‫لزوم اتصاف مبلغ به صداقت‬

‫َو ُقْل َرِّب َأْد ِخ ْلِني ُم ْد َخ َل ِص ْد ٍق َو َأْخ ِرْج ِني ُم ْخ َرَج ِص ْد ٍق َو اْج َعْل ِلي ِم ْن َلُد ْنَك ُس ْلَطاًنا َنِص يًر ا‬ ‫‪‬‬
‫(اسراء ‪)80‬‬

‫لزوم اتصاف مبلغ به امانتداری‬

‫َو اَّلِذ يَن ُهْم َأِلَم اَناِتِهْم َو َع ْهِدِهْم َراُعوَن (مومنون ‪)8‬‬ ‫‪‬‬
‫قال علی بن الحسین علیه السالم‪َ :‬ع َليُك م ِبأداِء األماَنِة َفَو اَّلذي َبَعَث ُم حمدًا (َص ّلي ُهللا‬ ‫‪‬‬
‫َع َليه و آله) ِبالَح ّق َنبّيًا َلو أّن قاِتَل َأبي َالُح سيِن بِن عّلٍي عليه‌السالم ِاْئَتَم َنني َع َلي الَّس يف‬
‫اّلذي َقتُله ِبِه َأَلَّديُته ِاَليه‪( .‬األمالی (للصدوق)‪ ,‬جلد‪ ,۱‬صفحه‪)۲۴۶‬‬

‫نظم مبلغ در امور تبلیغی‬

‫ُأوِص یُک َم ا َو َج ِم یَع َو َلِد ی َو َأْه ِلی َو َم ْن َبَلَغُه ِکَتاِبی ِبَتْقَو ى ِهَّللا َو َنْظِم َأْم ِرُک م (نهج البالغ‪PP‬ه‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫نامه ‪.)۴۷‬‬ ‫تأثیر ویژگی های‬
‫شرح صدر داشتن مبلغ‬ ‫خلقی و روانی‬
 ‫َقاَل َرِّب اْش َرْح ِلي َص ْد ِري (طه ‪)25‬‬ ‫‪‬‬ ‫مبلغ بر تبلیغ‬
‫َأَلْم َنْش َرْح َلَك َص ْد َر َك (انشراح ‪)1‬‬ ‫‪‬‬ ‫موثر‬

‫متواضع بودن مبلغ‬

‫َو اْخ ِفْض َج َناَح َك ِلَمِن اَّتَبَعَك ِم َن اْلُم ْؤ ِمِنيَن (شعرا ‪)215‬‬ ‫‪‬‬

‫مدارا نمودن با مخاطب‬

‫َداِر الَّناَس َتْس َتْم ِتْع ِبِإَخ اِئِهْم َو اْلَقُهْم ِباْلِبْش ِر ُتِم ْت َأْض َغاَنُهم (تصنیف غرر الحکم‪ 445 :‬ح‬ ‫‪‬‬
‫‪)10180‬‬

‫شجاعت در امر تبلیغ‬

‫اَّلِذ يَن ُيَبِّلُغوَن ِرَس ااَل ِت ِهَّللا َو َيْخ َش ْو َنُه َو اَل َيْخ َش ْو َن َاَح دًا ِااَّل َهَّللا َو َك َفى ِباِهَّلل َح ِس يبًا (‪39‬‬ ‫‪‬‬
‫احزاب)‬

‫لزوم صبوری مبلغ‬

‫َفاْص ِبْر َك َم ا َص َبَر ُأوُلو اْلَعْز ِم ِم َن الُّر ُس ِل (احقاف ‪)35‬‬

‫مردمی بودن مبلغ‬

‫َو ما َأْر َس ْلنا َقْبَلک ِم َن اْلُم ْر َسِلیَن ِإاَّل ِإَّنُهْم َلیْأکُلوَن الَّطعاَم َو یْم ُشوَن ِفی اَأْلْس واِق َو َج َعْلنا‬ ‫‪‬‬
‫َبْعَض کْم ِلَبْع ٍض ِفْتَنًة َأ َتْص ِبُروَن َو کاَن َرُّبک َبِص یرًا (سوره فرقان‪ ،‬آیه ‪)20‬‬

‫صفت زهد و قناعت در مبلغ‬

‫َعْن َأِبي َع ْبِد ِهَّللَا َع َلْيِه َالَّس َالُم َقاَل ‪َ :‬م ْن َأَراَد َاْلَح ِد يَث ِلَم ْنَفَعِة َالُّد ْنَيا َلْم َيُك ْن َلُه ِفي َاآْل ِخَر ِة‬ ‫‪‬‬ ‫تأثیر ویژگی های‬
‫َنِص يٌب َو َم ْن َأَراَد ِبِه َخ ْيَر َاآْل ِخَرِة َأْع َطاُه ُهَّللَا َخ ْيَر َالُّد ْنَيا َو َاآْل ِخَرِة ( الکافي‪ ,‬جلد‪ ,۱‬صفحه‬ ‫خلقی و روانی‬
‫‪)۴۶‬‬ ‫مبلغ بر تبلیغ‬
‫موثر‬

‫انتقاد پذیر بودن مبلغ‬

‫َفَبِّشْر ِع باِد اَّلذیَن َیْس َتِم ُعوَن اْلَقْو َل َفَیَّتِبُعوَن َأْح َس َنُه (زمر ‪)18‬‬ ‫‪‬‬
‫قال علی(علیه السالم)‪َ :‬م ن َقِبَل الَّنصيَح َة أِم َن ِم ن الَفضيَح ِة (غررالحکم‪ ،‬حدیث ‪)8344‬‬ ‫‪‬‬
 ‫امیددهنده و انذارکننده بودن مبلغ‬
‫(بقره ‪)119‬‬ ‫ِإَّنا َأْر َس ْلَناَك ِباْلَح ِّق َبِش يًر ا َو َنِذ يًر ا ۖ َو اَل ُتْس َأُل َعْن َأْص َح اِب اْلَج ِح يِم‬ ‫‪‬‬
‫تأثیر ویژگی های‬
‫دلسوزی نسبت به مخاطبین‬
‫خلقی و روانی‬
‫َلَقد جاَء ُك م َر سوٌل ِم ن َأنُفِس ُك م َع زيٌز َع َليِه ما َع ِنُّتم َح ريٌص َع َليُك م (توبه ‪)128‬‬ ‫‪‬‬ ‫مبلغ بر تبلیغ‬
‫قال علی علیه السالم‪َ :‬طبیٌب َد ّو اٌر ِبِطِّبِه َقد َاحَک َم َم راِهَم ُه َو َاحمىٰ َم واِس َم ه (خطب‪PP‬ه ‪108‬‬ ‫‪‬‬ ‫موثر‬
‫نهج البالغه)‬

‫آراستگی ظاهری مبلغ‬

‫َك اَن رسول هللا ‪َ ,‬يْنُظُر ِفي اْلِمْر آِة َو ُيَرِّج ُل ُج َّم َتُه َو َيَتَم َّش ُط َو ُرَّبَم ا َنَظ َر ِفي اْلَم اِء َو َس َّو ى‬ ‫‪‬‬
‫ُج َّم َتُه ِفيِه َو َلَقْد َك اَن َيَتَج َّمُل َأِلْص َح اِبِه َفْض اًل َعْن َتَج ُّم ِلِه َأِلْه ِلِه‪َ .‬و َقاَل َذ ِلَك ِلَعاِئَش َة ِح يَن َر َأْتُه‬
‫نقش ویژگی های‬
‫َيْنُظُر ِفي َر ْك َو ٍة ِفيَها َم اٌء ِفي ُح ْج َرِتَها َو ُيَسِّو ي ِفيَها ُج َّم َتُه َو ُهَو َيْخ ُرُج ِإَلى َأْص َح اِبِه َفَق اَلْت‬
‫ظاهری مبلغ در‬
‫ِبَأِبي َأْنَت َو ُأِّم ي َتَتَم َّر ُأ ِفي الَّر ْك َوِة َو ُتَس ِّو ي ُج َّم َت َك َو َأْنَت الَّنِبُّي َو َخ ْي ُر َخ ْلِق ِه َفَق اَل ِإَّن َهَّللا‬
‫ُيِحُّب ِم ْن َع ْبِدِه ِإَذ ا َخ َرَج ِإَلى ِإْخ َو اِن ِه َأْن َيَتَهَّي َأ َلُهْم َو َيَتَج َّم ل (بحاراالنوار‪‌،‬ج ‪ ،۱۶‬ص ‪P‬‬ ‫تبلیغ موثر‬
‫‪)۲۴۹‬‬
 ‫اتصاف مبلغ به نیکوگفتاری‬

‫ُقوُلوا ِللَّناِس ُح ْس نا (البقره‪)۸۳ :‬‬ ‫‪‬‬

‫امام صادق (علیه السالم)‪َ :‬م عاِشَر الِّشیَعِه‪ ،‬کونوا لنا َز ینا و ال تکونوا عَلینا َشینا‪ ،‬قولوا ِللناِس‬ ‫‪‬‬ ‫تاثیر ویژگی های‬
‫ُح سنا‪ ،‬و احَفُظوا ألِس َنَتُک م‪ ،‬و ُک ُّفوها عِن الُفضوِل و َقبیِح الَقوِل (األمالی للصدوق‪)۴۸۴/۶۵۷ :‬‬ ‫رفتاری و وظایف‬
‫مبلغ بر تبلیغ‬
‫دعوت مخاطب به تعلیم و تعّلم‬
‫موثر‬
‫َك َم ا َأْر َس ْلَنا ِفيُك ْم َر ُس واًل ِم ْنُك ْم َيْتُلو َع َلْيُك ْم آَياِتَنا َو ُيَزِّك يُك ْم َو ُيَعِّلُم ُك ُم اْلِكَتاَب َو اْلِح ْك َم َة َوُيَعِّلُم ُك ْم َم ا َلْم‬ ‫‪‬‬
‫َتُك وُنوا َتْع َلُم وَن (بقره ‪)151‬‬
 ‫ُح سن ُخ لق مبلغ‬
‫َفِبَم ا َر ْح َم ٍة ِّم َن ِهَّللا ِلنَت َلُهْم َو َل ْو ُك نَت َفًّظ ا َغ ِلی ‪َR‬ظ اْلَقْلِب َالنَفُّض وْا ِم ْن َح ْو ِل ك (آل عمران‪/‬‬ ‫‪‬‬
‫‪)159‬‬

‫لزوم مشورت گرفتن از دیگران در امر تبلیغ‬

‫َفاْعُف َع ْنُهْم َو اْس َتْغ ِفْر َلُهْم َو َشاِوْر ُهْم ِفي اَأْلْمِر (آل عمران ‪)159‬‬ ‫‪‬‬
‫ِإَن‌ َرُس وَل ِهَّللا صلی‌هللا‌علیه‌وآله َکاَن‌ َیْس َتِش یُر َأْص َح اَبُه ُثَّم َیْع ِزُم َع َلی َم ا ُیِرید (شیخ حر‬ ‫‪‬‬
‫عاملی‪ ،‬وسائل الشیعه‪ ،‬جلد ‪ ،۱۳۷۰ ،۸‬ص‪)۴۲۸‬‬

‫احسان کردن مبلغ‬

‫َتَفَّض ْل َعلی َم ْن ِش ْئَت َفأْنَت أمیُرُه‪( .‬بحار األنوار الجامعة لدرر أخبار األئمة األطهار‪ ،‬ج‪ ،70‬ص‬ ‫‪‬‬
‫‪.)170‬‬
‫ِاَّن َخ واتیَم أعماِلُک م َقضاُء َح وائِج إخواِنُک م واإلحساِن إلیِهْم ما َقَدْر ُتم و ّ‬
‫اال َلْم ُیْقَبْل ِم ْنُک م َع َمٌل‬ ‫‪‬‬ ‫تاثیر ویژگی های‬
‫(بحار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،‌۷۲‬ص ‪)۳۷۹‬‬ ‫رفتاری و وظایف‬
‫مبلغ بر تبلیغ‬
‫موثر‬
‫زمان شناسی مبلغ‬
‫اْلَعاِلُم ِبَز َم اِنِه اَل َتْهُج ُم َع َلْيِه الَّلَو اِبُس (اصول کافی‪ ،‬ج‪ ،۱‬ص‪)۳۱‬‬ ‫‪‬‬

‫دعوت به آزادی اجتماعی و معنوی‬

‫قال على عليه السالم ‪ :‬أُّيها الناُس ‪ ،‬إّن آدَم َلم َيِلْد َعبدا و ال أَم ًة ‪ ،‬و إّن الّناَس كَّلُهم‬ ‫‪‬‬
 ‫أْح راٌر (نهج السعادة ‪)۱/۱۹۸ :‬‬

‫دعوت به مکارم االخالق‬

‫قاَل رسوُل هللا صل هللا علیه و آله و سلم‪ِ :‬إَّنَم ا ُبِع ْثُت ُأِلَتِّمَم َم َکاِرَم اَأْلْخ اَل ِق (بیهقی‪ ،‬احمد‬ ‫‪‬‬
‫بن حسین‪ ،‬السنن الکبری‪ ،‬ج ‪ ،10‬ص ‪ ،323‬بیروت‪ ،‬دار الکتب العلمیة‪ ،‬چاپ سوم‪،‬‬
‫‪1424‬ق)‬
‫عَليُك م بَم كاِرِم األْخ الِق فإّنها ِرْفَعٌة ‪ ،‬و إّياُك م و األْخ الَق الَّد ِنَّيَة فإّنها َتَض ُع الَّشريَف و َتْهِد ُم‬ ‫‪‬‬
‫الَم ْج َد (تحف العقول ص ‪)215‬‬

‫عامل بودن مبلغ در عمل به محتوای تبلیغی‬

‫اإلماُم الّصادُق عليه السالم ‪ :‬إّن العاِلَم إذا لم َيعَمْل بِع لِمِه َز َّلت َم وِع َظُتُه عِن الُقلوِب َكما‬ ‫‪‬‬
‫َيِزُّل الَم َطُر عِن الَّص فا (منية المريد ‪ 146 :‬و ‪)181‬‬
‫تاثیر ویژگی های‬
‫فصاحت و بالغت مبلغ در بیان پیام تبلیغی‬ ‫رفتاری و وظایف‬
‫مبلغ بر تبلیغ‬
‫موثر‬
‫َو ِع ْظ ُهْم َو ُقل َّلُهْم ِفي َأنُفِس ِهْم َقْو ًال َبِليًغا (نساء ‪)63‬‬ ‫‪‬‬

‫َفِإن َتَو َّلْو ْا َفِإَّنَم ا َع َلْيَك اْلَبَالُغ اْلُمِبيُن (نحل ‪)82‬‬ ‫‪‬‬
‫بصیرت دهی به مخاطب‬

‫َقد َج آَء ُک م َبَص آِئُر ِم ن رّبُک م َفَم ن َابَصَر َفِلَنْفِس ه (انعام ‪)104‬‬ ‫‪‬‬
‫ُقل هِذِه َس بیلی َادعوا ِاَلی ِهلّلا َعلی َبصیرٍة أَنا َو َمِن اَّتَبَعنی (یوسف ‪)108‬‬ ‫‪‬‬

‫دعوت به توحید و بندگی‬

‫َو َلَقد َبَعثنا فی ُک ِّل ُاَّم ٍة َر سواًل َاِن اعُبُدوا َهللا َو اجَتِنُبوا الّطاغوت (نحل ‪)36‬‬ ‫‪‬‬
‫يا أُّيها الّناُس ‪ُ ،‬قولوا ‪ :‬ال إلَه إّال هّللا ُ ُتفِلحوا (الطبقات الكبرى ‪) 1/216 :‬‬ ‫‪‬‬ ‫تاثیر ویژگی های‬
‫رفتاری و وظایف‬
‫دعوت به معاد‬
‫مبلغ بر تبلیغ‬
‫يا َم ْعَش َر الِج ِّن َو اْالْنِس َاَلْم َيْأِتُك ْم َر ُس ٌل ِم ْنُك ْم َيُقُّص ْو َن َع َلْيُك ْم َاياتى َو ُينِذُر وَنُك ْم ِلقاَء ُيْو ِم ُك ْم‬ ‫‪‬‬ ‫موثر‬
‫هذا (سوره انعام ‪)130‬‬
 ‫پیروی نکردن مخاطب از هوا و هوس‬
‫َفِإْن َلْم َيْس َتِج يُبوا َلَك َفاْع َلْم َأَّنَم ا َيَّتِبُعوَن َأْه َو اَء ُهْم ۚ َوَم ْن َأَض ُّل ِم َّمِن اَّتَبَع َهَو اُه ِبَغْيِر ُهًدى ِم َن‬ ‫‪‬‬ ‫رابطه تبلیغ موثر‬
‫ِهَّللا ۚ ِإَّن َهَّللا اَل َيْهِد ي اْلَقْو َم الَّظاِلِم يَن (قصص ‪)50‬‬ ‫با ویژگی هاو‬
‫وظایف مخاطب‬

‫استفاده از ابزارهای ارتباطی‬

‫اْذ َهْب ِبِكتاِبي هذا َفَأْلِقْه ِإَلْيِهْم ُثَّم َتَوَّل َع ْنُهْم َفاْنُظْر م‪RR‬ا ذا َيْر ِج ُع وَن ق‪RR‬اَلْت يا َأُّيَه ا اْلَم ُأَل ِإِّني‬ ‫‪‬‬
‫ُأْلِقَي ِإَلَّي ِكتاٌب َك ِريٌم ِإَّن ُه ِم ْن ُس َلْيماَن َو ِإَّن ُه ِبْس ِم ِهَّللا ال‪َّR‬رْح مِن ال‪َّR‬رِح يِم َأاَّل َتْع ُل وا َع َلَّي َو‬
‫ْأُتوِني ُم ْسِلِم يَن (نمل ‪)31-28‬‬ ‫تأثیر مهارت های‬
‫قال رسولُ هللا (صل هللا علیه آله و سلم)‪ :‬إّن دین ِهّللا َلن ینُص َرُه إّال َم ن حاَط ُه ِم ن َج می‪ِR‬ع‬ ‫‪‬‬ ‫تبلیغی مبلغ بر‬
‫َج واِنِبِه (منتخب میزان الحکمه‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪)146‬‬ ‫تبلیغ موثر‬

‫اعتماد سازی مبلغ‬

‫َکفی ِباْلَم ْر ِء َسعاَد ًة َأْن ُیوَثَق ِبِه فی َأْمِر دیِنِه َو ُد ْنیاُه (نهج الفصاحه‪ ،‬ص ‪ ،453‬ح‬ ‫‪‬‬
‫‪)2135‬‬
‫تأثیر مهارت های‬
‫ِاَذ ا َاَر اَد ُهللا ِبَعْبٍد َخ ْیرًا َص َّیَر َح َو اِئَج الَّناِس ِاَلْیِه (نهج الفصاحة‪ ،‬ص‪)181‬‬ ‫‪‬‬ ‫تبلیغی مبلغ بر‬
‫اإلماُم علٌّي عليه السالم ‪ :‬ال َيسَتحِيي العاِلُم إذا ُس ئَل عّم ا ال َيعَلُم أن َيقوَل ‪ :‬ال ِع لَم لي ِبِه‬ ‫‪‬‬ ‫تبلیغ موثر‬
‫(المحاسن ‪)۱/۳۲۸/۶۶۴ :‬‬

‫اشتراک سازی (جستجوی نقاط مشترک)‬

‫ُقْل يا َأْه َل اْلِكتاِب َتعاَلْو ا ِإلى‌ َك ِلَم ٍة َس واٍء َبْيَننا َو َبْيَنُك ْم َأاَّل َنْعُبَد ِإاَّل َهَّللا َو ال ُنْش ِرَك ِبِه َش ْيئًا َو‬ ‫‪‬‬
‫ال َيَّتِخ َذ َبْعُض نا َبْع ضًا َأْر بابًا ِم ْن ُدوِن ِهَّللا (آل عمران ‪)64‬‬

‫َو ُقوُلوا آَم َّن ا ِباَّل ِذ ي ُأْن ِزَل ِإَلْين‪RR‬ا َو ُأْن ِزَل ِإَلْيُك ْم َو ِإلُهن‪RR‬ا َو ِإلُهُك ْم واِح ٌد َو َنْح ُن َل ُه ُم ْس ِلُم وَن‬ ‫‪‬‬
‫(عنکبوت ‪)46‬‬
 ‫اعتقاد به وجود خداوند متعال‬

‫َو َلَّم ا جاَء ُم وسى ِلِم يقاِتنا َو َك َّلَم ُه َرُّبُه قاَل َرِّب َأِرِني َأْنُظْر ِإَلْيَك قاَل َلْن َت راِني َو لِكِن اْنُظ ْر‬ ‫‪‬‬
‫ِإَلى اْلَج َبِل َفِإِن اْس َتَقَّر َم كاَنُه َفَسْو َف َتراِنی (اعراف ‪)143‬‬

‫َو ِإْذ َأَخ َذ َر ُّب َك ِم ْن َبِني آَد َم ِم ْن ُظُه وِر ِهْم ُذ ِّر َّيَتُهْم َو َأْش َهَدُهْم َعلى‌ َأْنُفِس ِهْم َأ َلْس ُت ِب َرِّبُك ْم‬ ‫‪‬‬
‫قاُلوا َبلى‌ َش ِهْدنا َأْن َتُقوُلوا َيْو َم اْلِقياَم ِة ِإَّنا ُكَّنا َعْن هذا غاِفِليَن (اعراف ‪)172‬‬

‫اعتقاد به محوریت حق در همه امور‬ ‫ارتباط باورهای‬

‫صحیح مبلغ و‬
‫َذ ِلَک ِبَأَّن َهَّللا ُهَو اْلَح ُّق َو َأَّنُه ُیْح ِى اْلَم ْو َتى َو َأَّنُه َع َلى ُک ِّل َش ْى ٍء َقِد یٌر (حج ‪)6‬‬ ‫‪‬‬ ‫مخاطب با تحقق‬
‫ما َلُهْم ِم ْن ُدوِنِه ِم ْن َو ِلٍّي َو ال ُيْش ِرُك في ُح ْك ِمِه َأَح دًا (کهف ‪)26‬‬ ‫‪‬‬ ‫تبلیغ موثر‬
‫ِإِن الُح كُم ِإاّل ِهَّلِل ۖ َيُقُّص الَح َّق ۖ َو ُهَو َخ يُر الفاِص ليَن (انعام ‪)57‬‬ ‫‪‬‬
‫باور به هماهنگی و هدف مندی نظام هستی‬

‫َلَقْد َأْر َس ْلَنا ُرُس َلَنا ِباْلَبِّیَناِت َو َأْنَز ْلَنا َم َعُهُم اْلِکَتاَب َو اْل ِم یَز اَن ِلَیُقوَم الَّناُس ِباْلِقْسِط (حدید ‪)25‬‬ ‫‪‬‬
‫َو ما َخ َلْقَنا الَّس ماواِت َو اَأْلْر َض َو ما َبیَنُهما الِع ِبیَن (دخان ‪)38‬‬ ‫‪‬‬

‫باور به نیازمندی بشر به وجود انبیای الهی‬

‫َأْر َس ْلَنا ِفيُك ْم َرُس واًل ِم ْنُك ْم َيْتُلو َع َلْيُك ْم آَياِتَنا َو ُيَزِّك يُك ْم َو ُيَعِّلُم ُك ْم اْلِكَتاَب َو اْلِح ْك َم َة َو ُيَعِّلُم ُك ْم َم ا‬ ‫‪‬‬
‫َلْم َتُك وُنوا َتْع َلُم وَن (بقره ‪)151‬‬

‫باور به معاد‬

‫َوِإْذ َقاَل ِإْبَر اِهيُم َرِّب َأِرِني َك ْيَف ُتْح ِيي اْلَم ْو َتىٰ ۖ َقاَل َأَو َلْم ُتْؤ ِم ْن ۖ َق اَل َبَل ٰ‬
‫ى َو َٰلِكْن ِلَيْطَم ِئَّن َقْلِبي‬ ‫‪‬‬
‫(بقره ‪)260‬‬

‫باور به وجود فطرت الهی در انسان‬

‫َفَأِقْم َو ْج َهَك ِللِّديِن َح ِنيفًا ِفْطَر َت ِهَّللا اَّلِتي َفَطَر الَّناَس َع َلْيها ال َتْبِد يَل ِلَخ ْلِق ِهَّللا ذِلَك ال‪ِّRR‬ديُن اْلَقِّيُم َو لِكَّن‬ ‫‪‬‬
‫َأْك َثَر الَّناِس ال َيْع َلُم وَن (روم‪)30‬‬

‫باور به ترکیب انسان از جسم و روح‬

‫يا أبا بصيٍر‪ ،‬فإَّن ال‪ُّR‬ر وَح إذا ف‪R‬اَر َقِت الَب َدَن َلم َتُع ْد إَليِه ‪َ ،‬غ يَر أّنه‪R‬ا بَم نِزَل ِة َعيِن الَّش مِس‬ ‫‪‬‬
‫َم رُك وزٌة في السماِء في َك ِبِد ها ‪ ،‬و ُشعاُعها في الدنيا ( جامع األخبار ‪) ۴۸۸/۱۳۶۰ :‬‬
‫ُسِئَل هشام بن حکم عن الصادق علیه السالم‪َ :‬فأخِبْر ِني عِن الُّر وِح أ َغ يُر ال‪RR‬دِم ؟ ـ ‪َ :‬نَعم ‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫الُّر وُح على ما َو َص فُت لَك ماَّد ُتُه ِم َن الدِم ‪ ،‬و ِم ن الدِم ُر ُطوَب ُة الِج س‪ِR‬م و َص فاُء الَّل وِن ···‬
 ‫فإذا َج َم َد الدُم فاَرَق الُّر وُح الَبَدَن ( بحار األنوار ‪)۶۱/۳۴/۷ :‬‬

‫باور به مختار بودن انسان‬ ‫ارتباط باورهای‬

‫صحیح مبلغ و‬
‫اَّنا َهَدْیناُه الَّس بیَل اَّم ا شاِکرًا َو اَّم ا َک ُفورًا (انسان ‪)3‬‬ ‫‪‬‬
‫مخاطب با تحقق‬
‫ِإَّنما َأْنَت ُم َذ ِّک ٌر * َلْسَت َع َلْیِهْم ِبُم َص ْیِط ر (غاشیه ‪)21،22‬‬ ‫‪‬‬
‫تبلیغ موثر‬
‫پذیرش تفاوت بین انسان ها‬

‫ِتْلَك الُّر ُس ُل َفَّض ْلَنا َبْعَضُهْم َع َلىٰ َبْع ٍض ۘ ِم ْنُهْم َم ْن َك َّلَم ُهَّللا ۖ َوَر َفَع َبْعَضُهْم َدَرَج اٍت ۚ َو آَتْيَنا ِع يَس ى اْبَن‬ ‫‪‬‬
‫َم ْر َيَم اْلَبِّيَناِت َو َأَّيْد َناُه ِبُر وِح اْلُقُد ِس ۗ َو َلْو َشاَء ُهَّللا َم ا اْقَتَتَل اَّلِذ يَن ِم ْن َبْعِدِهْم ِم ْن َبْعِد َم ا َج اَء ْتُهُم‬
‫اْلَبِّيَناُت َو َلِٰكِن اْخ َتَلُفوا َفِم ْنُهْم َم ْن آَم َن َو ِم ْنُهْم َم ْن َك َفَر (بقره ‪)253‬‬
‫قال علی (علیه السالم)‪ :‬اَل َیَز اُل الَّناُس ِبَخ ْیٍر َم ا َتَفاَو ُتوا َفِإَذ ا اْس َتَوْو ا َهَلُک وا (األمالی‪ ،‬ص‪)446 :‬‬ ‫‪‬‬
‫اعتقاد به عدل الهی‬
‫امام على علي ‌ه السالم ‪:‬و َقد ُسِئَل َع ِن الَقضاِء َو اْلَقَد ِر ـ ‪ :‬ال َتقولوا ‪َ :‬و َك َلُهُم هّللاُ‌ ِالى َاْنُفِس ِهم‬ ‫‪‬‬
‫َفُتَو ِّهنوُه ‪َ ،‬و ال َتقولوا ‪َ :‬اجَبَر ُهم َع َلى الَم عاصى َفـُتَظـِّلموُه ولِكن قولوا ‪ :‬الَخ يُر ِبَتوفيِق هّللاِ‌َو الَّش ُّر‬
‫ِبِخ ذالِن هّللاِ‌ َو ُك ٌّل ساِبٌق فى ِع لِم هّللاِ‌ ؛ (االحتجاج ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ،۴۹۲‬ح ‪)۱۲۲‬‬

‫امام سجاد علي ‌ه السالم ‪:‬هّللاُ‌ ‪َ ...‬يْنَتِقُم ِم َن الّظاِلِم ِبما ُهَو عاِد ٌل ِبُح كِم ِه (تفسير ام‪PP‬ام حس‪PP‬ن عس‪PP‬كرى‬ ‫‪‬‬
‫علي ‌ه السالم‪ ،‬ص ‪ ،۳۴۹‬ح ‪)۲۳۲‬‬

‫تعصبات باطل‬
‫ق‪RR‬ال رس‪RR‬وُل هللا ص‪RR‬ل هللا علی‪RR‬ه و آل‪RR‬ه و س‪RR‬لم‪َ :‬م ْن ک‪RR‬اَن فی َقلِب ه َح ّب ٌة ِم ْن َخ رَد ٍل ِم ْن عص‪RR‬بّیة‪،‬‬ ‫‪‬‬ ‫تاثیر باورهای‬
‫َبَعَثُه هللا َیوَم الِقیاَم ِة َم َع َاعراِب الجاهلّیِة (کلینی‪ ،‬اصول ک‪PP‬افی‪ ،‬ج‪ ،۲‬ص‪ ،۳۰۸P‬ب‪PP‬اب العص‪PP‬بیة‪ ،‬ح‬ ‫غلط بر پذیرش‬
‫‪)۳‬‬ ‫محتوای تبلیغی‬
‫َل‬ ‫َأ‬ ‫َل‬ ‫َن‬ ‫ُل‬ ‫ْن‬‫َأ‬ ‫َل‬
‫َو ِإذا قيَل ُهُم اَّتِبُعوا ما َز َل ُهَّللا قا وا َبْل َّتِبُع ما َوَج ْدنا َع ْيِه آباَء نا َو ْو كاَن الَّش ْيطاُن َي ْدُعوُهْم‬ ‫‪‬‬
‫ِإلى َعذاِب الَّس عير (لقمان ‪)21‬‬

‫برابر بودن جایگاه مبلغ با احیاکنندگان‬

‫َو َم ْن َأْح ياها َفَك َأَّنما َأْح َيا الَّناَس َج ِم يعًا (مائده ‪)32‬‬ ‫‪‬‬

‫قال باقر علیه السالم‪ِ :‬ر ِح َم ُهللا َعبدًا َح َبَس َع َلینا‪َ ،‬رِح َم ُهللا َعب‪RR‬دًا َاحی‪RR‬ا أمَر ن‪RR‬ا (کم‪P‬ال ال‪P‬دین‬ ‫‪‬‬
‫باب ‪ ۵۵‬ح ‪)۲‬‬ ‫ارتباط توصیف‬
‫های وعده داده‬
‫مورد رحمت الهی بودن مبلغ‬ ‫شده به مبلغ با‬
‫تبلیغ موثر‬
‫واْلُم ْؤ ِم ُنوَن َو اْلُم ْؤ ِم ناُت َبْعُضُهْم َأْو ِلياُء َبْع ٍض َيْأُم ُروَن ِب اْلَم ْعُر وِف َو َيْنَه ْو َن َع ِن اْلُم ْنَك ِر َو‬ ‫‪‬‬
‫َهللا َع زيٌز‬ ‫َهللا َو َر ُس وَلُه ُأولِئَك َسَيْر َح ُم ُهُم ‌‬
‫ُهللا ِإَّن ‌‬ ‫ُيقيُم وَن الَّص الَة َو ُيْؤ ُتوَن الَّزكاَة َو ُيطيُعوَن ‌‬
 ‫َح كيٌم (توبه ‪)71‬‬

‫قاَل على عليه السالم ‪ :‬قاَل َر س‪R‬وُل هّللا ِ ص‪R‬لى هللا عليه و آل‪R‬ه ‪ :‬الّلُهَّم ارَح م ُخ َلف‪R‬ائي َثالث‪ًR‬ا‬ ‫‪‬‬

‫قيَل ‪ :‬يا َر سوَل هّللا ‪ ،‬و َم ن ُخ َلفاُؤَك ؟ ق‪R‬اَل ‪ :‬اَّل ذيَن ُيَبِّلغ‪R‬وَن َح ديثي و ُس َّنتي ‪ُ ،‬ثَّم ُيَعِّلموَنه‪R‬ا‬

‫ُاَّم تي (األمالي للصدوق ‪)266 /247 :‬‬