Konteksty

Czym są i jak je wprowadzić do wypowiedzi?

www.kursykonkret.pl
 Czym jest kontekst?
→ osadzenie dzieła w epoce, życiu twórcy, historii

1 2 3

nawiązanie inspiracja dialog między

tekstami
 Po co nam kontekst?

1 2 3

wzbogaca pogłębia i rozwija świadczy

wypowiedź omawiane o erudycji autora
zagadnienie tekstu
 Wskazówki przy wprowadzaniu kontekstu do wypracowania (CKE):

● kontekst musi być bezpośrednio związany z analizowanym utworem lub

problemem zawartym w temacie wypracowania;

● kontekst nie może polegać jedynie na „pochwaleniu się swoją wiedzą czy erudycją”,
nie mogą to też być informacje luźno związane z omawianym utworem lub
zagadnieniem, ale mają służyć pogłębieniu sensu analizowanego dzieła lub
problemu;

● wprowadzenie kontekstu nie wymaga tworzenia nowego akapitu, czasem

wystarczy jednozdaniowa informacja – ważne, żeby okazała się funkcjonalna.
 Jak wprowadzić kontekst?

✅Podobną sytuację widzimy w… ❌ Moim kontekstem będzie…

✅Przykładem bohatera, który także… ❌Jako kontekst chciałbym podać…

✅(inny autor) opisał podobną sytuację w ❌ Kolejnym przykładem jest…

utworze…
 Rodzaje kontekstów oraz sposoby wprowadzenia ich do tekstu

1) Na kolejnych slajdach zobaczysz dwa fragmenty tekstu. Pierwszy z nich jest wycinkiem z
wypracowania maturalnego, stanowiącego przykład z lektury. Fragment po prawej stronie jest
kontekstem, który został wprowadzony do przykładu.

2) Zaobserwuj, jak wplatane są konteksty do pracy pisemnej. Zwróć uwagę, że jest bardzo wiele ich
rodzajów - kontekstem niekoniecznie musi być więc inna lektura.

3) Na kolejnym (7) slajdzie zobaczysz strzałki, które stanowią legendę, przewodnik dla Ciebie po tej
prezentacji.

4) Przykłady kontekstów zastosowanych w pełnym wypracowaniu możesz zobaczyć w ebooku “Jak

napisać wypracowanie maturalne według wzoru”.

5) Nie musisz uczyć się nazw kontekstów, jak np. kontekst historycznoliteracki, filozoficzny,
kulturowy. Nazwy są dla Ciebie jedynie wskazówką, do czego możesz się odwołać w wypracowaniu.
 Rodzaje kontekstów
LITERACKI

przykładowy motyw Motyw patriotyzmu - Konrad z Dziadów cz. III + kontekst: Kordian
w wypracowaniu
zachowanie spójności między przykładem a kontekstem

Konrad jest ukazany jako Podobnie Kordian, który

człowiek, który chce rządzić przechodzi przemianę i z
duszami, być przewodnikiem zagubionego chłopca staje
narodu. Uważa, że ojczyzna i się patriotą, który jest
on to jedność, przyjmuje na gotowy oddać swoje życie
siebie jej cierpienie. dla dobra ojczyzny.

przykład z utworu literackiego kontekst dodany do przykładu

 Rodzaje kontekstów
HISTORYCZNOLITERACKI

Motyw pracy - Lalka + kontekst: praca u podstaw

Stanisław Wokulski to człowiek, Bohater realizuje więc między

któremu udało się zgromadzić duży
majątek. Mimo swojego statusu,
zauważa niesprawiedliwy kontrast
między biedotą z Powiśla a
arystokracją, która żyje ponad stan.
Pomaga wielu potrzebującym,
zapewniając im mieszkanie, czy
możliwość zarobku.
innymi pozytywistyczne hasło
pracy u podstaw, czyli działania na
rzecz podniesienia standardu życia
wśród najbiedniejszych i niesienia
oświaty.
 Rodzaje kontekstów
MITOLOGICZNY
Motyw cierpienia - Treny + kontekst: mit o Niobe
Podmiot liryczny w Trenach jest
przedstawiony jako cierpiący
ojciec, którego śmierć córki
wpłynęła na dotychczasowy
światopogląd, filozofię życiową.
Kochanowski, dla podkreślenia
swojego cierpienia, przywołuje
mitologiczną Niobe, która,
podobnie jak on, wyjątkowo
przeżywała śmierć swoich
dzieci, ostatecznie zmieniając
się w kamień, z którego płynęły
łzy.
 Rodzaje kontekstów
BIBLIJNY

Motyw ojczyzny - Dziady cz. III + kontekst: mesjanizm

Ojczyzna w Dziadach jest W tej części Dziadów widzimy

przedstawiona w Widzeniu księdza
Piotra jako kraj, który ma spełnić
szczególną rolę w dziejach świata.
Widać jej cierpienie i
ukrzyżowanie przez zaborców.
więc nawiązanie do biblijnego
Chrystusa. Polska, jako naród
wybrany, jak Chrystus powinna
się poświęcić i cierpieć, co miało
przynieść nowy ład Europie.
 Rodzaje kontekstów
FILOZOFICZNY

Motyw refleksji nad ludzkim życiem - Nie wierzę w nic Kazimierz Przerwa-Tetmajer + kontekst: schopenhaueryzm

Osoba mówiąca straciła wiarę we Widoczny jest tu więc

wszelkie wartości, żyje w popularny w Młodej Polsce
poczuciu pustki i bezsensu schopenhaueryzm, czyli
istnienia. Ma pesymistyczne filozofia głosząca, że życie
podejście, nie wierzy w lepszą ludzkie jest bezcelowe, a jego
przyszłość, dlatego nie widzi głównym sensem jest
potrzeby podejmowania cierpienie.
jakiegokolwiek działania.
 Rodzaje kontekstów
KULTUROWY

Motyw przyrody - Pan Tadeusz + kontekst: Bociany J. Chełmońskiego

Przyroda w Panu Tadeuszu została Radość czerpaną z przyrody

wyidealizowana, ukazana jako
świadek historii, pożyteczna,
dająca inspirację.
ukazuje także obraz Bociany
Józefa Chełmońskiego. Mimo
ciężkiej pracy, która jest
nieodłącznym elementem
przedstawionych tam chłopów,
potrafią oni odnaleźć radość w
tym, co daje im przyroda.
 Rodzaje kontekstów
BIOGRAFICZNY
Motyw wolności - Konrad z Dziadów cz. III + kontekst: życie Adama Mickiewicza
W Dziadach przedstawieni są młodzi
ludzie, którzy trafili do więzienia z
powodu represji ze strony Rosjan.
Wielu z nich nie wiedziało, dlaczego się
tam znalazło. Ich wolność została im
bezprawnie odebrana.
Mickiewicz nawiązuje w utworze do
prawdziwych wydarzeń, kiedy to
senator Nowosilcow wtrącił do
więzień młodzież z towarzystw
kulturalnych, które odbierał jako
wyraz buntu przeciwko władzy. Sam
autor został skazany na wywóz do
Rosji, po zdelegalizowaniu
założonego m.in. przez niego
Towarzystwa Filomatycznego.
 Rodzaje kontekstów
HISTORYCZNY
Motyw walki - Kordian + kontekst: powstanie listopadowe
W Kordianie przedstawiona jest
nieudolna walka za ojczyznę. W
Przygotowaniu Szatan wraz z innymi
demonami tworzą przywódców i
ważne osobistości związane z
powstaniem listopadowym, które
reprezentują przeróżne wady,
przez co powstanie jest skazane na
porażkę.
Słowacki pisze Kordiana już po
upadku powstania
listopadowego. Do porażki w
dużym stopniu przyczynili się
ludzie niewierzący w możliwość
zwycięstwa i lojalistycznie
nastawieni wobec cesarza
arystokratyczni przywódcy
polityczni.
 Rodzaje kontekstów
RELIGIJNY
Motyw matki - Bogurodzica + kontekst: deesis
W Bogurodzicy Maryja jest
przedstawiona jako opiekunka
ludzi, osoba potężna, święta,
która zanosi wraz z Janem
Chrzcicielem prośby wiernych do
Boga.
Jest to realizacja motywu
deesis, czyli przedstawienia w
tekście kultury Maryi,
Chrystusa i Jana Chrzciciela.
Pośrednicy pełnią tu rolę
pośrednika, do którego można
się zwrócić z błagalną modlitwą.
 Rodzaje kontekstów
SPOŁECZNY

Motyw społeczeństwa - Lalka + kontekst: przedstawienie warstw społecznych XIX-wiecznej Warszawy

Społeczeństwo w Lalce Lalka doskonale odzwierciedla

przedstawione jest przede panoramę społeczeństwa
wszystkim jako zróżnicowane, polskiego w XIX wieku. Widać
nierówne szanse są widoczne na tam nie tylko mieszczan czy
każdym kroku. arystokratów, lecz także Żydów,
kobiety emancypantki, czy też
najbiedniejszych.
 Rodzaje kontekstów
POLITYCZNY

Motyw młodości - Przedwiośnie + kontekst: komunizm

Cezary w Przedwiośniu na Rewolucja komunistyczna

początku utworu jest pochłonęła wiele ofiar,
przedstawiony jako młody, jednocześnie zyskując mnóstwo
niedojrzały, bezkrytyczny młodych, zbuntowanych
zwolennik rewolucji. Wydaje zwolenników, dla których
nawet własną matkę, Jadwigę, i chłonnych umysłów i ambicji
odkrywa przed rewolucjonistami rewolucyjne zmiany były
miejsce ukrytego rodzinnego niebywałym przeżyciem.
skarbu.
 Rodzaje kontekstów
EGZYSTENCJALNY
Motyw postawy wobec zła - Dżuma + kontekst: egzystencjalizm
Dżuma przedstawia różne postawy
wobec zła - od ludzi, którzy są w
stanie poświęcić życie dla innych, po
tchórzy, którzy w przypadku
jakiegokolwiek problemu poszukują
najłatwiejszych rozwiązań - np.
ucieczki.
W czasach powstania utworu dzieła
literackie zastąpiły traktaty
filozoficzne. Albert Camus
przemycił w Dżumie filozofię
egzystencjalizmu, według której
człowiek sam decyduje o swoim
losie, jest odpowiedzialny za swoje
życie. Poczucie tej
odpowiedzialności rodzi lęk, co było
widoczne u bohaterów powieści.