BÖLÜM 3

İMPULS VE MOMENTUM İLKESİ

3.1 Maddesel nokta için impuls ve momentum ilkesi
F kuvveti etkisindeki m kütleli bir maddesel nokta için Newton’un
ikinci hareket kanunu
d
F (mV )
dt
şeklinde yazılabilir. Buradaki mV vektörüne Lineer momentum veya
hareket miktarı denir ve L ile gösterilir.
Lineer Momentum : L  mV
F
d
(mV ) denklemi Fdt  d (mV ) şeklinde yazılıp maddesel
dt
noktanın hareketi esnasında 1. konumdan 2. konuma kadar integre
edilirse
t2 V2 t2

 Fdt   d (mV )   Fdt  mV2  mV1

t1 V1 t1
t2
veya mV1   Fdt  mV2 impuls momentum ilkesi elde edilir.
t1
t2

Buradaki  Fdt ifadesine Lineer impuls denir.

t1
t2

mV1  Fdt mV2

t1

t2
m (Vx )1   Fx dt  m (V x ) 2
t1
t2
m (Vz )1   Fz dt  m (Vz ) 2
t1
 Problem 3.1.1 130 Newton ağırlığındaki bir paket döşemenin
üzerinde hareketsiz durmaktadır. Aniden P=250 Newton şiddetindeki
bir kuvvet şekilde gösterildiği gibi uygulanmaktadır.Paketin kuvvet
uygulandıktan 3 saniye sonraki hızını bulunuz. ( Döşeme ile paket
arasındaki sürtünme katsayısı 0.35 dır.

W P
100

Çözüm

y W t P t
100
m V2
x
f t
m V1  0 N t

t2
m (Vx )1   Fx dt  m (Vx ) 2  0  P t cos100  f t  m (V x ) 2
t1

130
0  250  3  0,9848  f  3  (Vx ) 2
9,81
t2
m (V y )1   Fy dt  m (V y ) 2  0  N t  W t  P t sin100  0
t1
2
0  N  3  130  3  250  3  0,17365  0  N  86,588 Newton.

f   N  f  0,35  86,588  f  30,306 Newton

130
0  250  3  0,9848  f  3  (Vx ) 2
9,81
130
 250  3  0,9848  30,306  3  (Vx ) 2
9,81

 (Vx ) 2  48,9 m / s

3
Problem 3.1.2 100 km/h hızla giden 1000 kg kütleli bir deney
otomobili bir bariyere çarptırılıyor. çarpışma süresi 0.3 s. olduğuna göre
bariyerden otomobile gelen ortalama tepki kuvvetini bulunuz.

100 km/h
y

m  100kg
x

Çözüm :
mV1 W t mV2  0

Rt

N t

100 *1000
100 km / h  m / s  27,778m / s
60 * 60
t2 0,3
m (Vx )1   Fx dt  m (Vx ) 2  1000  27,778    R dt  0
t1 0
0,3
  R dt  27778 Ns
0

0,3
1 27778
Rort . 
0,3  R dt 
0,3
N  Rort .  92,6 kN
0

4
Problem 3.1.3 2000 kg kütleli bir otomobil 50 derece eğimli bir yolda
90 km/h hızla hareket ederken frene basılıyor. zeminin lastiklere
uyguladığı toplam sürtünme kuvveti 7,5 kN olduğuna göre otomobil
durana kadar geçen zamanı bulunuz.

50

Çözüm:

50
f1 f2
N1 N2

mV  Imp12  mV2  mV1  W sin50  t  ( f1  f 2  f3  f 4 ) t  mV2

V2  0 (son hız sıfır olacağından )
V1  90 1000 / (60*60) m / s  90 1000 / (60*60) m / s
V1  25 m / s , f1  f 2  f3  f 4  7,5 kN , W  (2000  g ) N
2000  25  2000  9,81 sin50  t  7500 t  0
2000  25
 t ,  t  8,64 s
7500  2000  9,81 sin5 0

5
Problem 3.1.4 15 N ağırlığındaki bir bloğun başlangıç hızı
V1  15 i  15 j (m / s) olarak verilmektedir. F  250 i  250 t j ( N )
şeklinde ifade edilen bir kuvvet bu cisme t  0 dan t  0,3 s ye kadar
etki etmektedir. Bu cismin t  1 s deki hızını sürtünmeyi ihmal ederek
bulunuz.
t2
mV1 mV1  Fdt
t1

mV2
t2

 Fdt
t1

Çözüm:
15
m kg
9,81
t2
mV1   Fdt  mV2
t1
0,3
15 15

9,81
(15 i  15 j )   (250 i  250 t j )dt  9,81
V2
0

0,3
9,81
V2  (15 i  15 j ) 
15  (250 i  250 t j )dt
0 ,
 0,3 ] j
2
9,81 9,81
V2  (15  250  0,3) i  [15  250 
15 15 2
V2  64,05 i  7, 64 j ( m / s )

t  0.3 s den sonra cisme kuvvet uygulanmadığı için hızı değişmez.

6
3.2 Maddesel noktalar sistemi için impuls ve momentum ilkesi
Bir maddesel noktalar sisteminde her bir maddesel nokta için yazılan
t2
mV1   Fdt  mV2 denklemleri alt alta yazılıp toplanırsa
t1
t2

 mV1    Fdt   mV2

t1
maddesel noktalar sistemi için impuls momentum denklemi elde edilir.

Burada kütle merkezinin yeri dikkate alındığında  mV yerine

( m )VG alınabileceğinden yukarıdaki denklem
t2

 
( m ) VG  
1  Fdt  ( m ) VG 2
t1
şeklinde yazılabilir.

Eğer sisteme etki eden kuvvetlerin impulsları toplamı sıfır ise

 mV1   mV2
maddesel noktalar sistemi için momentumun korunumu denklemi elde
edilir.
Eğer sistemin kütle merkezi göz önüne alınırsa
n n n n
mrG   mi ri  m xG   mi xi  m yG   mi yi  m zG   mi zi
i 1 i 1 i 1 i 1
n n
mrG   mi ri  mvG   mi vi
i 1 i 1

 mV    m VG eşitliği dikkate alındığında sistemin kütle

merkezinin hızının momentumun korunumu durumunda değişmediği
görülür.
L  mvG , L  maG ,

7
Problem 3.2.1 :
200 kg kütleli bir uzay aracı t  0 da Oxyz Newton eksen sisteminin
orijininden bu eksen sistemine göre v0  (150 m / s) i hızı ile geçerken
izlenmeye başlanıyor. Bir patlama ile kütleleri 100 kg, 60 kg, 40 kg
olan A, B, ve C olmak üzere 3 parçaya ayrılıyor. t  2.5 s iken A ve B
parçalarının konumlarının A(555,-180,240), B(255,0,-120) olduğu
biliniyor. Burada koordinatlar metre olarak verilmektedir. Aynı anda C
parçasının konumunu belirleyiniz.

Çözüm:

Dış kuvvet olmadığı için sistemin momentumunun korunumundan

dolayı kütle merkezinin hızı değişmez.
v0  (150 m / s) i
t  2.5 s de rG  v0 t  (150 m / s) i  2.5  (375 m / s) i

n
mrG   mi ri denkleminden
i 1

mrG  100(555i  180 j  240k )  60(255i  120k )  40rC

200  375 i  100(555i  180 j  240k )  60(255i  120k )  40rC
40rC  200  375 i  100(555i  180 j  240k )  60(255i  120k )
40rC  4200i  18000 j  16800k

rC  105i  450 j  420k

8
Problem 3.2.2 :
100 N ağırlığındaki bir roket 30 m/s hızı ile giderken patlayarak 25 N
luk A ve 75 N luk B şeklinde iki kısma ayrılıyor. Patlamadan hemen
sonra A parçası  A  450 , B parçası  B  300 açılardaki doğrultularda
hareketlerine devam ettiği bilindiğine göre, her bir parçanın hızını
bulunuz.

25N
v0  30 m / s

100N
75N

Çözüm:
Dış kuvvet olmadığı için sistemin
Lineer momentumu korunur.

m0v0  mAv A  mB vB
100 25 75
v0  v A  vB
g g g
y 100v0  25vA  75vB
x

Momentumların x ekseni doğrultusundaki bileşenleri korunur.

100  30  25v A cos 450  75vB cos300
17.6777v A  64.952vB  3000

9
Momentumların y ekseni doğrultusundaki bileşenleri korunur
0  25v A sin 450  75vB sin 300
17.6777v A  37,5vB  0
Elden edilen bu iki bilinmiyenli iki denklemden vA ve vB hız
şiddetleri bulunur.
Bu iki denklemin farkından

102.452vB  3000  vB  29.28 m / s ,  v A  62.12 m / s

10
Problem 3.2.3 :
Kütlesi mB olan B topu uzunluğu l olan bir kablo ile kütlesi mA olan bir A
vagona asılmıştır. Vagon yatay bir ray üzerinde sürtünmesiz olarak serbestçe
hareket edebilmektedir. Vagon hareketsiz durumda iken topa yatay doğrultuda
v0 ilk hızı verilirse
a) topun maksimum yüksekliğe geldiği andaki hızını
b) topun ulaşacağı maksimum yüksekliği bulunuz.

Çözüm:
konum 1 konum 2

Top maksimum yüksekliğe ulaştığında A vagonuna göre hızı sıfır olur. Bu durumda topun
hızı A vagonunun hızına eşit olur.
vB2  v A2  v( B / A)2  v A2
11
İmpuls momentum ilkesi

 mv1   dış Imp12   mv2

x ekseni doğrultusundaki eşitliği yazarken bu doğrultuda kuvvet
olmadığından momentum x ekseni doğrultusunda korunur
mB
mB v0  (m A  mB )v A2  v A2  v0  vB2
(mA  mB )

Konum 1 konum 2

Sıfır seviyesi

Enerjinin korunumu ilkesi :

1 1
T1  12  T2 T1  mB v02 , 12  mB g h T2  (mA  mB )v A22
2 2
12
 2
1  mB  2 1 mB2
T2  (mA  mB )   0
v  v 2

 (mA  mB )  2 ( mA  mB )
0
2

1 1 mB2
T1   12  T2  mB v0  mB g h 
2
v02
2 2 (mA  mB )
1 1 mB 1  mB  2
 v02  g h  v02  h    1 v0
2 2 (mA  mB ) 2 g  (mA  mB ) 
v02  mA 
h  
2 g  (mA  mB ) 

13