AKO SI JIA LI, ISANG ABC

Akó si Jia Li, labinlimang taong gulang at isang ABC. Mahuhulaan mo ba kung ano ang
ABC? Ang ABC ay American Born Chinese, ang karaniwang katawagan sa mga tulad kong may
magulang na Tsino subalit ipinanganak at lumaki rito sa America. American-Chinese ang tawag
sa akin ng nakararami. Ipinanganak at lumaki ako rito sa Los Angeles, California subalit
parehong Tsino mula sa Beijing, China ang aking magulang. Paano nga ba ang buhay ng isang
ABC? Naku, masasabing mapalad ako dahil nararanasan ko ang kultura ng dalawang bansa.
Unang-una, mahusay ako sa wikang Ingles at ito ang ginagamit ko kapag nasa labas ako o kapag
kausap ko ang aking mga kaibigan, kaklase, at maging ang pinakamatalik kong kaibigang si Lian
na isa ring ABC. Subalit kapag nasa bahay ako, higit na nangingibabaw ang kulturang Tsino sa
paraan ng pagpapalaki sa aming magkakapatid. Kapag nasa loob na ako ng bahay ay Mandarin
Chinese na ang salitang ginagamit ko at ginagamit din ng iba pang miyembro ng aking pamilya.

Ang Pamilya Wáng sa Los Angeles, California

Napakahalaga ng pamilya sa aming mga Tsino. Hindi tulad ng mga kaibigan kong purong
Amerikano na gustong mabuhay agad nang mag- isa pagsapit nila sa tamang edad, kami ay hindi
basta bumubukod sa aming magulang kahit pa nga nag-asawa at may mga anak na.
Pangkaraniwan na lang sa aming mga Tsino na magkakasama sa isang tirahan ang pamilya
hanggang sa ikaapat na henerasyon. Katunayan, dito sa aming bahay nga ay kasama namin ang
wài pó o lola ko na pinetisyon ni Mama noong ako ay limang taong gulang pa lang. Mula pa
noong bata ako ay si Wài pó na ang lagi kong kasa-kasama kapag nasa trabaho ang aking
magulang at ang dalawang nakatatanda kong kapatid. Ngayon ay may asawa na ang aking gege o
nakatatandang kapatid na lalaki pero kasama pa rin namin siya sa bahay gayundin ang asawa
niya at ang kanilang mag- iisang taong anak na si Sheng. Inaalagaan namin ni wài pó si Sheng
kapag wala ang kanyang magulang. Ang aking jiě jie o nakatatandang kapatid na babae naman
ay dito pa rin nakatira kahit na siya'y tapos nang mag-aral at may trabaho na.

Si Wài Pó at Akó
Kami ng aking wài pó, ang pinakamalapit sa isa't isa. Marami siyang naiturong kultura at
tradisyong Tsino sa akin. Isa sa mga ito ay ang kalagayan ng kababaihan sa tradisyonal na
kulturang Tsino kung saan ang mga lalaki ay itinuturing na nakatataas kaysa sa mga babae.
Tulad ng sinasabi sa aklat na "The Mother of Mencius," ang katungkulan ng isang babae ay
manatili sa bahay para magluto, mag-init ng alak, mag-alaga sa kanyang mga biyenan, manahi
ng mga kasuotan, at wala na! Kailangan niya ring sundin ang tatlong pagsunod tulad ng unang
pagsunod: Kapag siya'y bata pa, kailangan niyang sumunod sa mga magulang; ikalawang
pagsunod: kapag siya'y may-asawa na ay dapat siyang sumunod sa kanyang asawa; at ang
ikatlong pagsunod: kapag siya'y nabalo na ay kailangan niyang sumunod sa kanyang anak na
lalaki. Dahil daw rito, maraming kababaihan sa sinaunang Tsina ang ni hindi nakapipili ng
kanilang mapapangasawa dahil ang magulang ang pumipili at nakikipagkasundo sa
mapapangasawa ng kanilang anak na babae.

Ilang Paniniwala at Tradisyong Tsino

Maraming iba pang bagay na naibahagi ang aking wài pó tungkol sa kanyang minamahal
na bansa. Mayaman ang Tsina sa paniniwala at tradisyong nagmula pa noong unang panahon at
patuloy na isinasagawa hanggang sa kasalukuyan. Katu- nayan, ang marami rito ay sinusunod pa
rin ng aming pamilya kahit pa matagal na kaming naninirahan dito sa Amerika. Sinabi ni Wai pó
na maraming Tsino ang sumusunod sa mga panuntunan ng Feng Shui dahil ito raw ay gabay para
maisaayos ang pamumuhay nang naaayon sa limang elemento ng kalikasan; ang kahoy, apoy,
lupa, metal, at tubig. Makatutulong daw ito sa pagpapanatili ng mabuting kalusugan,
kaligayahan, at kaayusan sa buhay. Kaya naman, bago pa simulan ang pagtatayo ng aming
tahanan ay kumonsulta na ang aking magulang sa isang eksperto sa Feng Sui para malaman kung
saan pinakamasuwerteng ilagay ang mga bahagi ng bahay. Maliban dito ay marami pang
pamahiin at paniniwala kaming sinusunod tulad halimbawa ng posisyon ng chopstick kapag
kumakain. Batà pa ako ay lagi nang ipinaaalala sa akin ni Wài pó na hinding-hindi ko dapat
itusok nang patayo sa gitna ng kanin ang aking mga chopstick dahil ito raw ay nangangahulugan
ng kamatayan. Marami pang ibang paniniwala ang sinusunod namin sa mga okasyong tulad ng
kapag may ikinakasal, sa mga paglilibing, sa pagdiriwang ng Bagong Taon, at iba pa.
Subalit hindi lang si Wài po ang nagtuturo sa akin. Siya man ay tinuturuan ko rin ng
kulturang Amerikano. Isinasama ko siya minsan sa panonood ng footbal at pagkatapos ay
kumakain kami ng hotdog, hamburger, at ng iba pang pagkaing Amerikano. Sinesermunan nga
lang ako ni Mama dahil mamantika raw ang mga ito at baka makasama sa kalusugan ni Wai pó.
Ako rin ang nagturo sa kanyang mag-Ingles. Nakatutuwa dahil pagkalipas ng sampung taon
niyang pagtira dito sa Amerika ay may marami-rami na siyang alam na salitang Ingles. Pumayag
naman siyang matuto dahil kapag lumalabas kami at napahiwalay siya ay baka hindi na siya
makauwi sa bahay kung hindi siya makapagsasalita nang kahit basic English man lang. At di
tulad ng ibang matatandang Amerikano na sa mga home care tumitira kapag hindi na kayang
mag-isa sa bahay, hinding-hindi namin papayagang malayo sa amin si Wai pó. Tiyak na
malulungkot siya roon at malulungkot din ako dahil kaming dalawa ang magkasama sa silid.

Ang Kainan sa Pamilya

Tulad ng karaniwang pamilyang Tsino, ang aming pamilya ay nagbubuklod sa iisang
hilig-ang kumain. Sabay-sabay kaming kumakain sa aming pabilog na mesa. Sa kaugalian namin
ay dapat una munang pauupuin ang mga nakatatanda at mga bisita (kung mayroon) bilang
pagpapakita ng paggalang, kasunod ang mga pinakabata tulad ni Sheng, tapos, kami naman.
Hindi nawawalan ng noodles, wonton soup, lugaw, iba't ibang uri ng dumplings, kanin, at mga
ulam tulad ng sweet and sour pork, breaded fish fillet, at lumpia sa aming hapag bagama't ang
mga pagkaing mamantika ay iniluluto lamang ni Mama para sa aming mga batà. Mas gusto
nilang mga nakatatanda ang pagkaing pinasingawan o steamed kaysa piniprito o nilalagyan ng
mantika. Sa paghahanda ng pagkain, ang higit na binibigyang-pansin ng mga Tsinong tulad
namin ay ang lasa, kulay, amoy, at itsura. Hindi gaanong inihahain ang matatamis na pagkaing
Amerikano tulad ng cookies, cakes, pies, at ice cream. Ang mga ito'y inihahanda lamang kapag
may espesyal na okasyon. Ang karaniwang panghimagas namin ay ang red bean soup, sweet
white lotus's seed soup, o steamed papaya soup o kaya'y prutas.

Ang Piging sa Aming Pamilya

Kapag may ipinagdiriwang kaming espesyal na okasyon tulad ng Chinese New Year,
kasalan, graduation, kaarawan, o kapag may bisita kami ay nagiging abalá ang lahat sa
paghahanda ng mula sampu hanggang labindalawang putahe. Karaniwang nagsisimula ang
ganitong mga handaan sa mga pampagana tulad ng jellyfish salad, tokwa't baboy, at sabaw tulad
ng shark fin o bird's nest. Ang mga ulam naman ay kinabibilangan ng mga espesyal na mga
resipe ng pamilya para sa pagluluto ng alimango, sugpo, malalaking isda, hipon, itik, tupa, baka,
manok, at gulay. Hindi rin mawawala ang mga sariwang prutas. Ang mga okasyong ito ay
espesyal dahil pagkakataon din ito para magkita-kita at magbalitaan, magkuwentuhan, at
magtawanan kaya naman piging o bangkete ang inihahanda at hindi pangkaraniwang mga
pagkain lang. Sa ganitong mga pagkakataon nailalabas ang pinakamagagandang gamit sa kainan
at may tamang pagkakasunod-sunod sa paghahain ng mga putahe.

Proud ABC
Iyan ang mga dahilan kung bakit ipinagmamalaki kong ako'y isang ABC o American
Born Chinese. Sabi nga ng kaibigan kong si Lian, "We have the best of both worlds." Natuto
akong gumalang at maging higit na bukás sa pagkakaiba-iba ng mga tao at lahi, tanggapin ang
makabubuti at iwaksi ang makasasama. Ipinagmamalaki kong dala-dala ko ang pagiging
episyente, maunlad, at moderno ng bansang sinilangan ko, ang Amerika subalit taglay ko rin ang
ganda at halina ng makulay at mahabang tradisyon at kultura ng bansang sinilangan ng aking
magulang, ang bansang Tsina.