Jakie zastosowanie posiada siarka

Wprowadzenie
Przeczytaj
Film edukacyjny
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Jakie zastosowanie posiada siarka

Jednym z zastosowań siarki jest produkcja zapałek.

Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

Jeszcze kilkanaście lat temu w domowych apteczkach można było spotkać termometry
rtęciowe. Niestety częstym problemem było ich rozbicie i wylanie toksycznej rtęci. Czy
wiesz, jak można ją zneutralizować? Bardzo łatwo: zasypać siarką. Wówczas powstaje
bezpieczniejszy siarczek rtęci(II). Obecnie termometry rtęciowe zostały wycofane
z produkcji na terenie większości krajów Unii Europejskiej, jednak siarka nadal znajduje
liczne i różnorodne zastosowania. Znana jest od ponad dwóch tysięcy lat i wciąż jest
potrzebna w wielu gałęziach przemysłu. Czy chcesz poznać zastosowania siarki?
Twoje cele

Wymienisz i opiszesz zastosowania siarki.

Wyjaśnisz, na czym polega proces wulkanizacji.
Skorelujesz odpowiednią właściwość siarki z jej konkretnym zastosowaniem.
Przeczytaj

Medycyna i farmacja

Siarka jest stosowana w medycynie od setek lat. Dawniej przy użyciu siarki leczono
łuszczycę, półpasiec, egzemy, a także trądzik. Obecnie preparaty zawierające siarkę lub jej
związki również są wykorzystywane do leczenia chorób skóry, ponieważ poprawiają
krążenie oraz wykazują właściwości osuszające, keratolityczne, przeciwgrzybicze
i antybakteryjne. Siarka znajduje zastosowanie w produkcji m.in. antybiotyków
β‐laktamowych.

Maść siarkowa jest preparatem galenowym, sporządzanym w aptece na podstawie recepty wystawionej przez
lekarza lub przepisu z Farmakopei. Jest stosowana do leczenia chorób skóry, przede wszystkim świerzbu,
a także egzem, grzybic skóry czy trądziku.
Źródło: Hannes Grobe, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
Jednym z mydeł leczniczych jest mydło siarkowe, które zawiera - 2 5% dodatku siarki.
Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

Środki ochrony roślin

Siarka i jej związki znajdują zastosowanie jako pestycydy oraz fungicydy.

Drobno zmieloną siarkę rozpyla się na wielu różnych uprawach, m.in. truskawek, w celu ochrony przed
chorobami grzybiczymi, m.in. pleśnią.
Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.
Przykładem może być tzw. ciecz kalifornijska (ciecz siarkowo‐wapienna) stosowana
przeciw mączniakowi w uprawach winorośli.

Nawozy roślinne

Siarkę w postaci jonów siarczanowych(VI) wykorzystuje się w produkcji nawozów

mineralnych. Jej rola w rozwoju roślin jest nieoceniona. Przede wszystkim stymuluje wzrost
rośliny, wspomaga jej pełne kwitnienie, a także chroni przed patogenami. Nawozy
zawierające siarkę stosuje się w uprawach m.in. rzepaku czy pszenicy.

Skutki niedoboru siarki w rzepaku

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Wulkanizacja

Wulkanizacją nazywamy proces ogrzewania siarki z kauczukiem, w wyniku którego

otrzymujemy gumę lub ebonit.

W procesie tym dochodzi do addycji siarki do podwójnych wiązań chemicznych

węgiel‐węgiel. Proces ten przeprowadza się zazwyczaj mieszając drobną siarkę rombową
z kauczukiem i otrzymaną w wyniku tego procesu pastę nanosi się na bębny zwane
kalandrami w temperaturze 150°C. Zależnie od proporcji siarki do kauczuku otrzymuje się
gumę o różnej twardości i nieco innych właściwościach, co pozwala nadawać jej szeroką
liczbę zastosowań.

Podczas wulkanizacji powstają mostki disiarczkowe pomiędzy łańcuchami węglowodorowymi kauczuku, dzięki
czemu dochodzi do jego usieciowania.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Produkcja innych substancji

Największe ilości siarki są wykorzystywane do produkcji kwasu siarkowego(VI),

określanego jako „krew przemysłu”. Kwas siarkowy(VI) znajduje wiele różnych zastosowań
w przemyśle. Siarkę wykorzystuje się do produkcji m.in. tlenku siarki(IV), który posiada
właściwości wybielające, a także disiarczku węgla, stosowanego np. w produkcji celofanu.
Ciekawostka

Jednym ze składników prochu strzelniczego, wynalezionego w Chinach, jest właśnie

siarka. Wykorzystuje się ją również w produkcji zapałek, a także do produkcji barwników,
np. niebieskiej ultramaryny.
 Do produkcji sztucznych ogni wykorzystuje się siarkę.
Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

Podsumowanie

Leki lub leczenie …

Sztuczne ognie

Zapałki
Środki ochrony roślin

Zastosowanie siarki

Produkcja innych …

Nawozy roślin

Otrzymywanie gumy

Mapa pojęć pt. „Zastosowanie siarki”

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik
antybiotyk β-laktamowy

(gr. anti „(na)przeciw”, gr. biotos „życie”) antybiotyk, który zawiera w swojej budowie
pierścień β-laktamowy

Ogólny wzór antybiotyku β-laktamowego z zaznaczeniem pierścienia β-laktamowego

Źródło: GroMar sp.z.o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Pierścień β-laktamowy powoduje dezaktywację enzymów odpowiadających za syntezę

i naprawę błon komórkowych bakterii, w wyniku czego bakterie giną. Przykładem
antybiotyku β-laktamowego jest penicylina
egzema

(gr. ѐkdzema „wyprysk”) stan zapalny skóry o podłożu alergicznym

fungicyd

(łac. fungus „grzyb”, łac. cida od caedere „zabijać”) środek grzybobójczy

pestycyd

(łac. pestis „zaraza”, „pomór”; łac. cida od caedere „zabijać”) środek chemiczny do
ochrony roślin przed szkodnikami

Bibliografia
Bárta M., Pierwiastki chemiczne wokół nas, Warszawa 2013.

Bielański A., Chemia ogólna i nieorganiczna, Warszawa 2002.

Buczek I., Chrzanowski M., Dymara J., Persona A., Kowalik E., Kuśmierczyk K., Odrowąż E.,
Sobczak M., Sygniewicz J., Chemia. Rozszerzenie. Repetytorium matura, Warszawa 2014.

Czerwiński A., Czerwińska A., Jelińska – Kazimierczuk M., Kuśmierczyk K., Chemia 1.
Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego, technikum, Warszawa
2002.

Lautenschläger K. H., Schröter W., Wanninger A., Nowoczesne Kompendium Chemii,

Warszawa 2007.

Litwin M., Styka – Wlazło Sz., Szymońska J., To jest chemia 1. Chemia ogólna i nieorganiczna.
Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony, Warszawa
2018.
Film edukacyjny

Polecenie 1

Jakie zastosowania posiada siarka? Czy wiesz, że świat bez siarki wyglądałby całkowicie
inaczej?

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1SfQoA9na5PK

Film edukacyjny pt. „Jakie zastosowania posiada siarka?”
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Film nawiązujący do treści materiału dotyczącej zastosowań siarki.

Ćwiczenie 1

Spośród podanych opcji wybierz właściwości fizykochemiczne siarki.

 Dobry przewodnik ciepła i energii.

 Dobrze rozpuszczalny w benzynie.

 Słabo rozpuszczalny w benzynie.

 Amorficzne ciało stałe barwy żółtej.

 Słaby przewodnik ciepła i energii.

 Nierozpuszczalny w wodzie.

 Krystaliczne ciało stałe barwy żółtej.

 Bardzo aktywny chemicznie.

 Dobrze rozpuszczalny w wodzie.

 Mało aktywny chemicznie.

Ćwiczenie 2

Stwórz mapę myśli dotyczącą zastosowań siarki.

Stwórz mapę myśli. Możesz dodawać i usuwać poziomy i elementy.

Zastosowania siarki
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Zaznacz zdanie fałszywe.

 Siarka nie jest wykorzystywana do produkcji nawozów mineralnych.

 Do produkcji sztucznych ogni wykorzystuje się siarkę.

 Jednym ze składników prochu strzelniczego jest siarka.

Ćwiczenie 2 輸

Zaznacz, jakie działanie wykazują preparaty stosowane w farmacji, które zawierają siarkę.

 Wykazują działanie antybakteryjne.

 Wykazują działanie przeciwzapalne.

 Wykazują działanie nawilżające.

Ćwiczenie 3 輸

Podaj nazwę pojęcia do podanej niżej definicji.

– proces ogrzewania siarki z kauczukiem, w wyniku którego otrzymujemy

gumę.
Ćwiczenie 4 醙

Zaznacz wszystkie zastosowania siarki.

 Składnik środków ochrony roślin.

 Produkcja zapałek.

 Produkcja świec.

 Produkcja antybiotyków β-laktamowych.

 Produkcja syntetycznych włókien.

 Produkcja perfum.

 Produkcja sztucznych ogni.

 Konserwant w przemyśle spożywczym.

Ćwiczenie 5 醙

Oceń prawdziwość zdań, zaznaczając w tabeli „Prawda”, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub
„Fałsz”, jeśli zdanie jest fałszywe.

Zdanie Prawda Fałsz

Najmniejsze ilości siarki są wykorzystywane do produkcji
VI
kwasu siarkowego( ).
 

Siarkę wykorzystuje się w produkcji zapałek.  

Mydło siarkowe zawiera około 30% siarki.  
Fungicyd to środek grzybobójczy.  
Ćwiczenie 6 醙
W karcie charakterystyki siarki można odnaleźć piktogramy zagrożeń, które zostały
przedstawione poniżej. Napisz, o jakich zagrożeniach informują przedstawione piktogramy
w związku z używaniem siarki.

 

działa drażniąco na skórę substancja stała łatwopalna

Źródło: dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, domena publiczna.

Ćwiczenie 7 難

Farmaceuta otrzymał poniższą receptę na maść siarkową do wykonania w aptece:

Rp.

Sulfuris praecipitatus 2,0

Vaselini 18,0

M. f. ung.

Wyjaśnienie słownictwa i skrótów:

Rp. – Weź

Sulfuris praecipitatus – siarka strącona

Vaselini – wazelina

M. f. ung. – Zmieszaj, zrób maść

A. Oblicz zawartość procentową siarki w podanej maści siarkowej.

B. Oblicz, jaką ilość siarki należy dodać, aby otrzymać 300 g maści siarkowej.

Odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je

w wyznaczonym polu.

Zaloguj się, aby dodać ilustrację.

Ćwiczenie 8 難

Od wieków rdzenni mieszkańcy Ameryki Południowej zbierają lateks – sok z drzewa Hevea
brasiliensis, określany przez nich jako „kauczu”, co oznacza „łzy drzewa”. Lateks to 30% wodny
zol kauczuku naturalnego. Kauczuk to przykład polimeru naturalnego. Wzór fragmentu
kauczuku naturalnego został przedstawiony poniżej:

Rysunek do zadania nr 8
Źródło: GroMar sp.z.o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Narysuj wzór półstrukturalny oraz podaj nazwę systematyczną związku, który jest
monomerem kauczuku naturalnego.

Odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je

w wyznaczonym polu.

Zaloguj się, aby dodać ilustrację.

Dla nauczyciela

Scenariusz zajęć

Autor: Anna Daniewicz, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Jakie zastosowania posiada siarka?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony;
uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy i rozszerzony

Wymagania ogólne

I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń:

1) pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii

informacyjno‐komunikacyjnych.

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

2) wskazuje na związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich

wpływem na środowisko naturalne.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,

technologii i inżynierii;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

wymienia i omawia zastosowania siarki;

wyjaśnia, na czym polega proces wulkanizacji;
łączy odpowiednią właściwość siarki z jej konkretnym zastosowaniem.

Strategia nauczania:
 asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

dyskusja dydaktyczna;
analiza materiału źródłowego;
burza mózgów;
film edukacyjny;
ćwiczenia uczniowskie;
quiz;
mapa myśli;
technika gadająca ściana;
technika zdań podsumowujących.

Formy zajęć:

praca zbiorowa;
praca w grupach;
praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
rzutnik multimedialny;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
podręczniki.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytania: czy

słyszeliście nazwisko Goodyear? Z czym wam się kojarzy to nazwisko? Czym jest
wulkanizacja? Czy wiecie, że do procesu wulkanizacji niezbędna jest siarka?
2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół zastosowania siarki.
3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele
lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film edukacyjny w kontekście

zastosowań siarki. Uczniowie indywidualnie odnotowują w zeszytach przykłady jej
zastosowań.
 2. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje arkusze papieru i mazaki. Zadaniem
uczniów jest przygotowanie plakatu w formie mapy myśli na temat zastosowania siarki.
Uczniowie mają za zadanie przedstawić konkretne przykłady zastosowań siarki oraz
przedstawić właściwości siarki, które zostały wykorzystane w konkretnym
zastosowaniu. Podczas realizacji tego zadania uczniowie mogą korzystać z wszelkich
dostępnych źródeł informacji, w tym z e‐materiału. Nauczyciel monitoruje przebieg
pracy uczniów. Po upływie ustalonego czasu liderzy grup prezentują plakaty na forum
klasy z wykorzystaniem techniki gadająca ściana. Nauczyciel weryfikuje poprawność
merytoryczną wypowiedzi uczniów.
3. Następnym zadaniem każdej z grup jest przygotowanie siedmiu pytań do quizu na
temat zastosowań siarki. Podczas realizacji tego zadania uczniowie mogą korzystać
z wszelkich dostępnych źródeł informacji. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy
uczniów i weryfikuje w każdej grupie poprawność skonstruowanych pytań. Po upływie
ustalonego czasu rozpoczyna się quiz klasowy. Grupa A zadaje pytanie grupie B, jeśli ta
odpowie poprawnie zostaje przyznany punkt. Następnie grupa B zadaje pytanie grupie
C, jeśli ta odpowie poprawnie, zostaje przyznany punkt itp. Wygrywa grupa, która
zdobędzie największą liczbę punktów. Nauczyciel proponuje zwycięzcom oraz
zaangażowanym uczniom oceny z aktywności.
4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte
w e‐materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów. Przykładowe pytanie skierowane do uczniów:

Jakie zastosowania znajduje siarka?

Co to jest wulkanizacja i na czym polega?
Ze względu na jakie właściwości siarka jest wykorzystywana w przemyśle
farmaceutycznym?
Ze względu na jakie właściwości siarka jest wykorzystywana jako środek ochrony
roślin?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które

uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

Przypomniałem/łam sobie, że...

Czego dziś się nauczyłem/łam...
Co było dla mnie łatwe...
Co sprawiło mi trudność...

Praca domowa:

Nauczyciel prosi o wykonanie ćwiczeń zawartych w e‐materiale.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film edukacyjny może być wykorzystany przez uczniów podczas samodzielnej pracy na
lekcji lub przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również
wykorzystane podczas odrabiania zadania domowego. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą
film wykorzystać, jako uzupełnienie wiedzy.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

Jakie zastosowania znajduje siarka?

Co to jest wulkanizacja i na czym polega?
Ze względu na jakie właściwości siarka jest wykorzystywana w przemyśle
farmaceutycznym?
Ze względu na jakie właściwości siarka jest wykorzystywana jako środek ochrony
roślin?

2. Nauczyciel przygotowuje:

mazaki, arkusze papieru A3, glutaki.