KOLONIALIZM I JEGO PRZYCZYNY W XIX WIEKU

Państwa europejskie które chciały zdobyć silna pozycje w Europie zajmowały tereny poza granicami swojego kraju. W
kolonizacji brały udział: Anglia, Francja, Niemcy, Włochy, Belgia i Portugalia. Status kolonii miała posiadłość danego
państwa poza jego granicami, na obszarze kolonii mieszkała ludność lokalna, władze w kolonii sprawował
przedstawiciel metropolii. PROTEKTORAT - państwo posiadające o własnego władcę, administracje, armie, ale władze
sprawował przedstawiciel metropolii.

Przyczyny kolonializmu

− kraje europejskie dążyły do uzyskania poprzez kolonie korzyści ekonomicznych, kolonie miały być rynkami
zbytu dla metropolii
− kolonie miały być źródłem surowców
− kolonie miały stanowić tania siłę robocza
− przedstawiciele metropolii którzy zamieszali kolonie liczyli na uzyskanie awansu społecznego, wzbogacenie
się, szukano lepszych warunków do życia, stanowili elitę kolonii
− posiadanie kolonii dawało metropolii korzyści militarne, bo zakładano liczne bazy wojskowe, które dawały
możliwość kontroli szlaków handlowych
− posiadanie kolonii dawało prestiż, wzmacniało międzynarodową pozycję, państwa stawały się imperiami
kolonialnymi
− szerzenie chrześcijaństwa
− ludność europejska biorąca udać w tym projekcie kierowały się misja cywilizacyjna białego człowieka, uważano
ze biały człowiek ma wyższa kulturę rozwoju cywilizacyjnego i dlatego jego zadaniem jest edukowanie innych
ludów np. Afryki, Azji. przejawiało się to min. rozwojem nauki, techniki, wynalezienie chininy (lek na malarię)
przed tym musieli osiedlać się jedynie na wybrzeżach kontynenty afrykańskiego, wynalezienie kolei, statków
parowych

KOLONIALIZM BRYTYJSKI

Wielka Brytania była imperium kolonialnym, nazywana była imperium, w którym słońce nigdy nie zachodzi, bo pod
jego kontrolą była 1/4 wszystkich lądów i ludzkości świata. Wielka Brytania dążyła do zdobycia wpływów w Afryce,
która była przedmiotem rywalizacji Anglii, Francji, Niemiec, Portugalii i Hiszpanii. Trwał tzw. Wyścig o Afrykę (1815-
1913), działający na zasadzie, kto szybszy i bardziej bezwzględny, ten lepszy. Kolonizacja Afryki propagował Anglik Cecil
Rhodes, od jego nazwiska pochodzi nazwa kolonii - Rodezji. Chciał połączyć kontynent afrykański siecią telegraficzną,
a jego poglądy wyrażają słowa: “gdybym mógł zaanektowałbym wszystkie planety”.

Egipt i Sudan

Wielką Brytanię interesował Egipt, która była łatwym celem, bo jego ówczesny władca zadłużył go i jednym z
przedmiotów długu były udziały Kanału Sueskiego (miał łączyć Morze Śródziemne i Morze Czerwone, najkrótsza droga
do Indii). Anglia wykupiła je i przejęła Egipt wraz z Kanałem Sueskim. Doszło w 1881 roku do licznych zamieszek, Bo
Egipcjanom nie odpowiadała obecność Europejczyków. Anglia wysłała wojska i Egipt stał się oficjalnie protektoratem
brytyjskim. Formalnie władzę cały czas sprawowali Egipcjanie, jednak w rzeczywistości od Londynu i przybyłych z niego
doradców. W Sudanie też miały miejsce zamieszki Przeciwko anglikom. W 1891 roku dochodzi do powstania Mahdiego,
było to powstanie muzułmańskie, Mahdi uważał się za wybawcę Sudanu. Anglia z pomocą wojska szybko stłumiła
powstanie.

Kraj Przylądkowy

Wcześniej był kolonią holenderską, a potomkowie Holendrów nazywali się Burowie, Anglia przejęła jednak Kraj
Przylądkowy. Burowie posiadali dwie republiki – Transwal i Orania, Anglia była nimi zainteresowana, ze względu na
tamtejsze złoża złota i diamentów. Burowie uzyskali wsparcie ze strony Niemców, Wilhelm II wiedział, że uzyskanie
wpływów w Afryce jest istotne. Między Anglikami a Burami toczą się wojny burskie (1899-1902). Brytyjczycy, aby
wygrać tworzyli obozy koncentracyjne, było to wyznaczone terytorium otoczone drutem kolczastym. Wojny burskie
zakończyły się zwycięstwem Anglików, przejęli np. Natal od plemienia Zulusów oraz z Kraju Przylądkowego została
utworzona Unia Południowej Afryki.

Istotną rolę w kolonizacji Afryki odegrał kongres w Berlinie z 1884 roku, gdzie Anglia
otrzymała: Kenię, Ugandę, Rodezję, Złote Wybrzeże. “Nowy Kolos Rodyjski”, to znany
obraz przedstawiający Cecila Rhodesa. Brytyjski biznesmen jako premier rządu Kolonii
Przylądkowej, odegrał znaczną rolę w historii XIX-wiecznej Afryki. Jego rozstawione nogi
sięgają od Kapsztadu, aż do Kairu. Pomiędzy tymi miastami premier miał zamiar
zbudować linię kolejową. Mężczyzna był przekonany o imperialnym przeznaczeniu
Wielkiej Brytanii i uważał się za osobę najbardziej. odpowiednią do kierowania
koloniami Afrykańskimi.

Karykatura niemiecka obrazuje

postępowanie Brytyjczyków w
stosunku do ludów Afryki. Pod pretekstem działalności religijnej,
przyjezdni wysługiwali się ludem czarnego kontynentu, zarabiając
na tym ogromne pieniądze.

Indie i Azja

Indie od założenia kampanii indyjskiej w 1600 roku, były miejscem

wpływów różnych państw. Anglicy stosowali tam zasadę dziel i rządź. Wybuchały tam liczne powstania przeciwko Anglii
(1857-1858). Najważniejszym było powstanie Sipajów, czyli bunt hinduskich żołnierzy w angielskiej armii, buntowali
się, bo Anglicy stosowali tłuszcz zwierzęcy do nabijania broni. Po półtorarocznych walkach został krwawo stłumiony, a
jego konsekwencją było zdetronizowanie ostatniego Cesarza Indii z dynastii Mongołów i przekazanie władzy Królowie
Wiktorii, stałą władzę sprawował wicekról. Nastąpiła europeizacja Indii, językiem narodowym stał się Angielski,
budowano liczne linie kolejowe. Indie były określane mianem perły w koronie brytyjskiej.

Anglicy posiadali wpływy także w Chinach, Singapurze, Persji (Iran) oraz w Afganistanie. Kolonizacja brytyjska
charakteryzowała się budową domin - obszarów zamieszkałych głównie przez ludność białą.

KOLONIALIZM FRANCUSKI

Francja rozpoczęła kolonizację Afryki w 1831 roku od podporządkowania Algierii, w której osiedliło się wielu
Francuzów. Ostatecznie Algieria została podbita, dzięki utworzeniu w niej Legii Cudzoziemskiej. Za czasów Napoleona
III chciano podporządkować Meksyk, ale nieudolnie. Ostatecznie podbijają Wietnam, Laos i Kambodżę. Tereny
tworzące Indochiny, tworzyły perłę korony francuskiej, bo przynosiły największe zyski. Francja miała też wpływy w
Maroko, Tunezji Afryce Północno-zachodniej i na Madagaskarze.

KOLONIALIZM NIEMIECKI

Niemcy dołączyli do procesu kolonizacji po zjednoczeniu, w 1890 roku, kiedy Wilhelm II zmienia kierunek polityki
zagranicznej. W swoim posiadaniu miały Kamerun, Togo, Niemiecka Afryka Wschodnia. Miały też wpływy w Chinach i
na wyspach na Pacyfiku. Chciały zdobyć wpływy w Maroko.

Belgia - Kolonia Kongo - własność osobista króla Leopolda II, potem przekazał ją Belgii.

Portugalia – Angola, Mozambik

Włochy - Somalia, Erytrea, chciały podbić Etiopię

Na początku XX wieku tylko dwa kraje Afryki nie były skolonizowane – Etiopia i Liberia.

KONFLIKTY KOLONIALNE

Konflikt o Faszodę 1898 rok – obszar w Sudanie, o który toczyły się walki między Anglią a Francją. Nieomal doprowadził
do wojny francusko-angielskiej, jednak ostatecznie zakończył się kompromisem, Anglia uzyskała Faszodę, ale w zamian
zrzekła się Maroko na rzecz Francji.
Konflikty marokańskie 1905-1906, 1911 – jedna z pośrednich przyczyn wybuchu I wojny światowej. I konflikt
marokański wybucha, gdy Niemcy wysłali swoją flotę do Maroko, zakończył się tym, że Maroko zostało niepodległe,
jednak jako istotna strefa wpływów Francji. II konflikt marokański zakończył się szybko w pełni dyplomatyczną drogą.

KOLONIALIZM AMERYKAŃSKI

Ameryka Południowa stała się strefą wpływów USA. Przejmują Puerto Rico, Kubę, aneksują Hawaje. Posiadają wpływy
na Pacyfiku np. Wyspa Gujawa.

Teza Alfreda Mahama

Mówiła o tym, że podstawowe znaczenie gospodarcze, jego wielkość i dobrobyt zapewnia potęga morska. Budowano
więc silną flotę wojenną, bazy na Pacyfiku oraz padł pomysł budowy kanału łączącego Pacyfik z Atlantykiem, później
okazał się nim kanał panamski zbudowany w 1914 roku.

Doktryna otwartych drzwi stosowana w Chinach - mówiła o wolnym handlu i likwidacji stref wpływów w Chinach.

Dyplomacja dolarowa - polegała na uzależnieniu finansowym innych państw od Stanów.

Panama – w Kolumbii sprzeciwiano się budowie kanału panamskiego, dlatego doszło do mobilizacji Panamy do
odłączenia się od Kolumbii. Wybucha powstanie i Panama uzyskuje niepodległość.

Aneksja Alaski – Rosja w 1867 roku za ponad 7 mln dolarów sprzedała USA Alaskę, nie wiedząc, że znajdują się tam
złoża złota i ropy naftowej.

CHINY A KOLONIALIZM

W XIX wieku Chiny zamieszkuje około 40 mln ludności. Prowadziły politykę

całkowitej izolacji, bo władze Chin uważały, że wszystko co potrzebne do życia
znajduje się na rodzimej ziemi. Panował tam cesarz. W XVIII wieku zezwolono
na handel z Europą przez jeden port – w Kantonie. Brytyjczycy za wszelką cenę
chcieli zdobyć wpływy w Chinach, dlatego rozpoczęli transport opium. Chiny,
gdy zauważyły problem z uzależnieniem ludu od opium postanowiły je zakazać,
co doprowadziło do wojny opiumowej (1839-1842). Ostatecznie wojnę
wygrywa Anglia, zostaje zawarty pokój, a Chiny w ramach zadośćuczynienia
musiały oddać Wielkiej Brytanii Hong-Kong i otworzyć porty dla Angielskich
handlarzy. Pozostałe kraje Europy również chciały uzyskać wpływy, dlatego
zostały podpisane traktaty nierównoprawne, które dzielą kraj na koncesje.

Placek chiński - karykatura przedstawiająca podział Chin na strefy wpływów. Od

lewej: Anglia, Niemcy, Rosja, Francja i Japonia

Powstanie Tajpingów (1850-1864)

Powstanie chłopów stłumione przez władzę z pomocą Europy co spowodowało jeszcze większą zależność Chin od
Europy.

Powstanie bokserów (1899-1901)

Na Europejczyków mówiono zamorscy diabli. Powstawały bractwa przeciwko ludności białej np. Pięść w Imię
Sprawiedliwości i Pokoju, wszystko to doprowadziło do powstania. Początkowo powstańcy zajęli europejską dzielnicę
w Pekinie. Zostało stłumione przez Europejczyków. Narastały nastroje antyeuropejskie i w roku 1912 zmuszono
ostatniego cesarza chin Pu-Xi do abdykacji i Chiny stały się republiką

JAPONIA NA PRZEŁOMIE XIX I XX WIEKU

Japonia było monarchią, a jej cesarz uznawany był za boga, była całkowicie izolowana od świata zewnętrznego. Realną
władzę pełnił Szogun – naczelny wódz. Społeczeństwo było podzielone na warstwy, jedną z nich byli Samurajowie –
rycerze. W Japonii groziła kara śmierci za zagraniczne podróże. Sytuacja zmieniła się w połowie XIX wieku, gdy USA
wysyła tam delegacje, aby poprosić Japonię o otworzenie jej portów. Pojawienie się wpływów Europejskich miało
wpływ na bunt przeciwko Szogunowi i dzięki temu w 1868 roku obalono szoguna. Cesarzem został Mutsuhito, młody
człowiek i wraz z jego dojściem do władzy rozpoczyna się w Japonii rewolucja Meiji (oświecenia). Zostały zniesione
przywileje feudalne, przeniesiono stolicę z Kyoto do Tokio, wprowadzono obowiązek szkolny, następuje modernizacja
gospodarki, otwarcie obyczajowe, zmiana pozycji kobiet oraz Japonia otrzymuje konstytucję. Dzięki tej rewolucji
Japonia stała się jednym z najsilniejszych państw świata.