1.

Ogólny opis:
Ameryka Północna – 17 % powierzchni to wyspy. Grenlandia jest największą wyspą na
świecie.
Do 600 mln ludności, najpotężniejsze gospodarczo państwo świata – USA, największe
państwa Kanada, USA, Meksyk

Ameryka Południowa – 1/3 kontynentu to dorzecze Amazonki, na Nizinie Amazonki

największy wilgotny las na Ziemii.
Ok. 430 mln ludności, najwieksze państwo Brazylia.

Granica między Am Pn i Pd biegnie wzdłuż Przesmyku Panamskiego, gdzie znajduje się

Kanał Panamski – łączy on Ocean Spokojny i Atlantycki.

2. Ukształtowanie terenu
 Góry układają się południkowo wzdłuż zachodnich wybrzeży

Am Pn – Kordyliery – najwyższy szczyt Denali (6190 m npm) znajduje się na Alasce

Am Pd – Andy – najwyższy szczyt Aconcagua (6962 m npm)

 Centralna część – równiny i niziny

Am Pn – Wielkie Równiny (koło Kordylierów), Niziny Wewnętrzne (na południu), Nizina

Zatokowa (nad Zatoką Meksykańską), Nizina Hudsońska (nad Zatoką Hudsona)

Am Pd – Nizina Orinoko (na południu), Nizina Amazonki, Nizina La Platy (środkowe

południe)

 Na wschodnich wybrzeżach – stare góry i niziny

Am Pn – Appalachy – najwyższy szczyt Mitchell (2037 m npm)

Am Pd – Wyżyna Gujańska (pólnoc), Wyżyna Brazylijska (na wschodzie), Wyższyna

Patagońska (na samym południu)

Appalachy to stare góry o łagodnych zboczach, fałdowe hercyńskie i kaledońskie

Kordyliery i Andy to młode góry fałdowe, które powstały podczas alpejskich ruchów
górotwórczych, leża na styku płyt litosfery -> występują tu trzęsienia ziemi i erupcje
wulkanów.

3. Klimat
Znajdują się tu wszystkie strefy klimatyczne ze względu na dużą rozciągłość południkową.
Powoduje to ogromne kontrasty klimatu.
Klimat kształtuje:

 rzeźba terenu – góry biegną południkowo (stanowią barierę) co powoduje, że masy

powietrza biegną z północy na południe. Arktyczne powietrze może docierać nawet do
Zatoki Meksykańskiej

 prądy morskie
- na zachodzie zimne prądy powodują małą ilość opadów co sprzyja powstawaniu pustyń
(Am Pn – Dolina Śmierci jest najcieplejszym miesjcem na świecie 56,7 stC,
Am Pd – pustynia Atakama w Chile)

- na wschodzie ciepłe prądy powodują większe opady deszczu

4. Strefy klimatyczne

a. polarny (Grenlandia)
b. subpolarny (Północna Kanada i Alaska) – tundra (bardzo mało opadów)
c. umiarkowany kontynentalny chłodny (Kanada) – las iglasty, tajga (mało opadów)
d. umiarkowany kontynentalny ciepły (południe Kanady i pólnoc USA – preria, Am Pd
południe Argentyny - pampa) – średnie opady
e. równikowy wilgotny (Amazonia) – wilgotny las równikowy - selwa (bardzo duża ilość
opadów)
f. zwrotnikowy suchy (pustynie Atakama, Dolina Śmierci) – brak opadów

5. Wody
a. Rzeki

Am Pn – system Missisipi – Misouri

Am Pd - system najpotężniejszej na świecie Amazonki

b. Jeziora

Am Pn – (na pn-wsch) zespół jezior słodkowodnych Wielkie Jeziora – Jezioro Górne,

Michigan, Huron, Erie, Ontario

Am Pd – mniej jezior. Największe Marcaibo (na pn), Titicaca - wysokogórskie jezioro w

Andach (jest najwiekszym wysokogórskim jeziorem na świecie 8 tys km2)

6. Tornada
Tornado to trąba powietrzna (w kształcie leja) czyli gwałtownie wirująca kolumna
powietrza. Powstaje kiedy gorące powietrze znad Zatoki Meksykańskiej napotka zimne
powietrze znad Gór Skalistych.
Tornado ma kształt leja. Zimne powietrze z góry jest jakby wewnątrz leja. Ciepłe
powietrze od dołu jakby oplata lej. W górnej, szerokiej części leja jest chmura burzowa,
na dolnej części są pyły i odłamki porwanych przedmiotów. W środku następuje bardzo
duża różnica ciśnienia, która powoduje wiatr nawet do 400 km/h. Najwięcej tornad jest w
USA, w centralnej części między Dakotą i Teksasem – Aleja Tornad (ma 650 km
szerokości). Tornado przemieszcza się na odległość do kilkudziesięciu kilometrów

Skutki tornad zależą od jego siły. Siłę tornada określa się na podstawie skali EF od EF0 do
EF5.

EF0 -> prędkość wiatru 105-137 km/h, zniszczenia lekkie np. uszkodzone dachy domów.

EF5 -> prędkość powyżej 322 km/h, nieprawdopodobne zniszczenia np solidne domu
zburzone do fundamentów

7. Cyklony tropikalne – Huragany w USA

Cyklon tropikalny to ogromny układ niskiego ciśnienia atmosferycznego. Tworzą się nad
silnie nagrzanymi oceanani w obszarach międzyzwrotnikowych – temperatura wody
musi przekraczac 25 stC i musi być wyższa od temperatury powietrza.

Cyklon przypomina ogromny wir. W jego środku znajduje się oko cyklonu (średnica 20-30
km) – nie występują w nim opady, wiatr, a niebo jest niemal bezchmurne. Wokół cyklonu
tworzy się strefa bardzo silnych wiatrów i intensywnych opadów. Ogromna rożnica
ciśnienia między okiem cyklonu a skrajem wiru sprawia, że prędkość wiatru dochodzi do
300 km/h.

Cyklonom nadaje się imiona (naprzemiennie meskie i żeńskie, alfabetycznie).

Najtragiczniejsze w skutkach: Katrina, Irene, Sandy.

Cyklony znajdują się nie tylko w Ameryce Północnej, ale w całym pasie
międzyzwrotnikowym. W zależności od położenia mają inne nazwy:

Na Atlantyku i Pacyfiku (wokół Am Pn) – huragany

Na Pacyfiku (przy wybrzeżu Chin i Japonii) – tajfuny
Między Azją a Afryką – cyklony
Wokół Australii – willy-willy

Skutki cyklonów:
Wiele ofiar w ludziach, olbrzymie straty materialne

Wielkość szkód zależy od:

- prędkości siły wiatru – może niszczyć całe budynki
- Intensywne opady – mogą spowodować powodzie i podtopienia (zp szkody w uprawie)
- fala powodziowa – może mieć nawet kilka metrów wysokości
Cyklony poruszają się z niedużą prędkością ok 40 km/h więc można ostrzec ludność i
zorganizować ewakuację.

5 stopniowa skala Saffira- Simpsona (1-5) do oceny siły cyklonów.

8. Amazonia
Dorzecze największej rzeki Amazonki

Wilgotny las równikowy (deszczowy) - selwa -> klimat równikowy wybitnie wilgotny.
Wysoka średnia roczna temperatura (25st C) i obfite, regularne deszcze (do 4 tys mm
rocznie). Jest nazywany zielonymi płucami Ziemii.

Występuje piętrowość roślinna.

 Piętro wysokich pojedynczych drzew (ponad 50m) , korony nie są zwarte – żyją tam
motyle i ptaki
 Piętro drzew średnich (20-40m), zwarte korony tworzą sklepienie nieprzepuszczające
światła – strczyki, owady, drobne ssaki, ptaki
 Piętro drzew niskich (5-20m), grube pnie i gałęzie oplecione lianami – żyją cięższe
zwierzęta
 Piętro krzewów i runa (do 5m), młode drzewa, paprocie, mchy i inne cieniolubne.
Liczne zwierzeta np terminy, mrówni, owady

Heliconia – kwiat symbol Brazylii

Storczyk to epifit czyli roślina żyjąca na innych roślinach np pniach drzew
Drzewa kapokowe – najwyższe rośliny Amazoii – do 60-70 m wysokości
drzewo mahoniowiec i palisandrowiec
Jaguar – największe zwierze obu Ameryk
Małpy np małap czarnogłowa zagrożona wyginięciem
Anakonda – jeden z największych węży świata, nie jest jadowita ale potrafi połknąć w
całości inne zwierzę
Nietoperze – nietoperze wampiry żywiące się krwią innych ssaków
Piranie – ryby, polują w stadzie

Eksploatacja Amazonii:
Pozyskiwanie naturalnego kauczuku, drzewo mahoniowiec i palisandrowiec (najdroższe)
złoża surowców mineralnych (ropa naftowa, diamenty, złoto),
Wycinka lub wypalanie lasów amazońskich i przekształcanie w kopalnie, drogi, pastwiska,
pola uprawne – w ramach Planu rozwoju Amazorii.

9. Ludność Ameryki
Fale migracji w Ameryce:
1. Napływ ludnosci żółtej pochodzenia azjatyckiego, która dałą początek Aleutom,
Innuitom I Indianom
2. Napływ ludności białej pochodzenia europejskiego związany z dokonaniem Krzysztofa
Kolumba
3. Napływ ludności czarnoskórej pochodzenia afrykańskiego
4. Napływ emigrantów z Europy uciekających przed II wojną światową
5. Napływ ludnosci z krajów Ameryki Łacińskiej

Ludność odmiany białej, żółtej, czarnej, a także:

Mulaci – potomkowie odmiany białej i czarnej
Metysi – potomkowie Indian i białych
Zambo – potomkowie odmiany czarnej i Indian

Grupa etniczna – zbiorowość zamieszkująca wspólne terytorium, mająca własny język,

swoją kulturę i świadomość odrębności np. plemiona indiańskie.

Rdzenna ludność Ameryki – Indianie, Aleuci (Alaska), Innuici (Kanada)

(rezerwaty, bieda, zła sytuacja zdrowotna i mieszkaniowa)
Asymilacja – przystosowanie się do życia w innej kulturze

Przyczyny zanikania kultur pierwotnych w Ameryce:

- wyniszczanie rdzennej ludności w czasie kolonizacji Ameryki
- wypieranie Indian z ich terenów (zamykanie ich w rezerwatach)
- upowszechnienie się elementów kultury europejskiej np Boże Narodzenie
- zastępowanie tradycyjnych przedmiotów przez wytrorzone w sposób przemysłowy

10. Urbanizacja
Rozmieszczenie ludności jest nierównomierne.
Największe skupiska ludzi: wokół Wielkich Jezior w USA, na wybrzeżu Atlantyku
(wschodnie wybrzeże obu Ameryk), Meksyk.

Najsłabiej zaludnione miejsca: tereny o skrajnie zimnym klimacie:

Am Pn: Grenlandia, północna Kanada, wyspy arktyczne,
Am Pd: Patagonia (południe), mało na Nizinie Amazonki

Rozwój miast:
 miasta-giganty (megamiasta): Meksyk – Mexico City (stolica Meksyku), Nowy York i
Los Angeles (USA), Sao Paulo i Rio de Janeiro (Brazylia), Buenos Aires (Argentyna)
 megalopolis – rozrastanie się miast i wchłanianie obszarów podmiejskich. W ten
sposób tworzą się ogromne aglomeracje. Cechują je: duża gęstość zaludnienia, wysoka
zabudowa w miastach i niska w dzielnicach mieszkalnych, bardzo gęsta sieć
komunikacyjna (autostrady, metro)
Am Pn:
największe megalopolis na wschodnim wybrzeżu: BosWash – obszar od Bostonu do
Waszyngtonu (w tym Nowy Jork i Filadelfia),
na wybrzeżu zachodnim: megalopolis południowokalifornijskie - Los Angeles i San
Francisco, megalopolis Wielkich Jezior = ChiPitts – obszar Wielkich Jezior Chicago, Detroit,
Pittsburg
Am Pd – megalopolis brazylijskie: Sao Paulo i Rio de Janeiro

Biedne dzielnice (kiedy ludzie ze wsi napływają do miast) to slumsy. W Brazylii nazywane
fawele, w Peru – barridas.

11. Kanada
Drugi pod względem powierzchni kraj świata.
Stolica kraju: Ottawa. Największe miasto Toronto.

Ludność rozmieszczona nierównomiernie. Większość mieszka przy południowej granicy z

USA. Obszary północne niezamieszkałe.

Klimat polarny i subpolarny na północy – tundra

Klimat umiarkowany chłodny – tajga, lasy iglaste
Klimat umiarkowany ciepły – preria (roślinność trawiasta) - tylko tu możliwa jest uprawa

Cyrkulacja powietrza w Kanadzie powoduje ogromne różnice w temperaturze w ciągu

roku w środku Kanady. Nawet 70 stopni różnicy. W zimie może być -40 stopni, a w lecie 30
stopni.
Zima jest bardzo mroźna – tworzy się rozległy wyż przynoszący mroźne powietrze
Latem są wysokie temperatury powodujące pożary – tworzy się rozległy niż przynoszący
gorące powietrze

Tylko 7% powierzchni Kanady są użytkowane rolniczo. Użytki rolne na południu Kanady –

żyzne gleby (przenica, jęczmień, owies, ziemniaki), naturalne pastwiska (bydła, owce,
trzoda chlewna)
Żyzne gleby, naturalne pastwiska na preriach, wielkoobszarowe gospodarstwa rolne
nazywane farmami.

Surowce: ropa, naftowa, gaz ziemny, diamenty, złoto, rudy niklu

Największy udział w PKB mają usługi finansowe oraz handel
Płynne złoto -> syrop klonowy

12. USA

Stolica: Waszyngton

Największa gospodarka na świecie. PKB USA to 25% produktu swiatowego brutto

Największą rolę odgrywa przemysł zaawansowanych technologii. Pierwszy na świecie
ośrodek high-tech (zaawansowanych technologii) to Krzemowa Dolina (koło San
Francisco). Na jej rozwój wpłynęły:
- położenie w pobliżu uniwersytetów i centr badawczych
- dostęp do wysoko wykwalifikowanej kadry pracowniczej
- duża liczba bogatych i nieobawiających się ryzyka inwestorów.
Tu znajdują się sidziby firm zaawansowanych technologii znanych na całym świecie: Apple,
Cisco Systems, eBay, Facebook, Google, Hewlett-Packard, Intel, Yahoo
Wydobycie w zasadzie wszystkich surowców. Są samowystarczalne.
Hodowla: bydło, trzoda chlewna, renifery i łowiska na Alasce
Uprawa w zasadzie wszystkiego

Problem marnowania jedzenia z uwagi na to, że jest duża produkcja wszystkiego i ceny są
niskie.