Temel Kavramlar Biyoyararlanım

• Farmakokinetik ilaçların absorbsiyonunu, dağılımını, • ilaçların kana geçme oranı ve hızıdır.

metabolizmasını ve itrahını matematiksel modeller
kurarak inceler.
• F ile gösterilir.

• Farmakodinamik ilaç-reseptör ilişkisin i, ilaçların

• Biyoya rarlanımı%100 olan ilaç için F değeri 1,
etkilerini ve yan tesirlerini inceler.
biyoyararlanımı %40 olan ilaç için F değeri 0.4' tür.

• Farmakovijilans ilaçlar piyasaya çıktıktan sonra ilaç

kullanımına bağlı yeni yan tesirlerin belirlenmesi ile
uğraşır. Faz iV çalışmaları sırasında yapılır.

Absorpsiyon İlacın lipofilitesi

• Oral verilen ilaçlar en fazla ince barsaktan pasif • ilaçların absorpsiyonunu etkileyen en önemli
difüzyon ve kinetik l 'e göre absorbe olur. faktördür.

• lipofilik (noniyonize=apolar) ilaçlar hidrofilik

(iyonize=polar) ilaçlara göre daha fazla absorbe edilir.

• Asit ilaçlar asit ortamda bazik ilaçlar bazik ortamda

daha fazla non-iyonizedir.

PKa Asit ilaçlar için pKa - pH oranı;

• ilaçların %50 iyonize olduğu pH değeridir.

• Asit ilaçlar için non-iyonize / iyon ize oranı; pKa - pH 2 100 1

(logaritmik) 1 10 1
o 50 50
• Bazik ilaçlar için non- iyonize / iyonize oranı ; pH - pKa -3 1 1000
(logaritmik)
-2 1 100
-1 1 10
 Plazma Konsantrasyon Zaman Grafiği
İyon Tuzağı
...
....,. ııı,

111
~
• Bazik ilaçların asit ortamda, asit ilaçların bazik
ortamda biri kmesidir.
c.,
(
- kııııııiı,.

• Bazik yapılı morfinin mide suyunda birikmesi, bazik

.... .... .....
ilaçla rın süte ve fetüse daha fazla geçmesi ve asit w
ilaçla zehirlenmede idrarın bazikleştiril m esi örnek
verilebilir.

ı_
1
.,o

Cmaks Tmaks / EAA

• Her zaman ilacın dozuna ve dağılım hacmine • lntravenöz uygulamada Tmaııs=0'dır. lntravenöz
bağlıd ır. infüzyonla verilişte ve yavaş salınımlı tabletlerde doza
bağlı değildir.

• Absorpsiyonu ve eliminasyonu etkileyen tüm

faktörlerden etkilenir. • EAA i l acın biyoyararlanımını gösteren en önemli
parametredir.

• lntravenöz yoldan verilen veya oral biyoyararlanımı

%100 olan ilaç için Doz/EAA klerensi verir.

Yarı ömür (t112 ) Kararlı durum konsantrasyonu (C55 )

• Yarıömür= 0.693 (0.7) x dağılım hacmi (VD) /
klerens (KL) formülünden bulunur.
• Birinci derece kinetiğe göre metabolize edilen
ilaçlarda yarı ömür ilacın plazma konsantrasyonuna
(doza) bağlı değildir.
• Tekrarlayan ilaç uygulamalarında alınan ve elimine
edilen ilaç miktarının yaklaşık olarak ayn ı olmasıdır
(Css).
• Ka rarlı
durum konsantrasyonuna ulaşma süresi T55 ile
gösterilir.
 Kararlı durum konsantrasyonu (C55 ) Kararlı durum konsantrasyonu (C55 )
• 1 yarı ömürde Css'nin %50'slne
Veriliş yolu Formül

• 2 yarı ömürde %75'1ne, • Oral • Css= Doz x Biyoyararlanım /

Doz aralığı x Klerens

• 3 yarı ömürde %87.S'i ne
• İntravenöz infüzyon • Css = lnfüzyon hızı / Klerens

• 3.3 yarı ö mürde %90'nına

• 4 veya 5 yarı ömürde kararlı durum konsantrasyonuna

ulaşılır.

Farmakokinetik Önemli Formüller Farmakokinetik Önemli Formüller

Parametre Formül Parametre Formül

• Yarı ömür • 0,7 x dağılım hacmi/ Jderens • Yükleme dozu • Dağılım hacmi x hedef plazma

• Kararlı duruma ulaşma süresi • 4 veya S x yarı ömür derışlmi / F

• Oral verilişte kararlı durum • Doz x F / doz aralığı x klerens • Devam dozu • Klerens x hedef plazma

derişimi derişim! / F

• İnfüzfonla verilişte kararlı • lnfüzyon hızı / klerens • Dozlama hı zı • Klerens x kararlı durum

durum derişim! derişim! / F

Presistemik eliminasyon Presistemik eliminasyon

• Sistemik dolaşıma geçmeden önce lipofilik ilaçların Presistemik Eliminasyon

karaciğer en fazla olmak üzere ince barsak ve vena • Morfin
porta gibi organ veya dokularda büyük oranda
• Propranolol
metabolize edilmesidir.
• Verapamfl

• En fazla oral uygulama görülür. lntravenöz ve dil altı • Nitrogliserin

uygulamada görülmez. Presistemik eliminasyona • Lidokain

uğrayan ilaçla rı n
oral dozları intravenöz veya dilaltı • izoniazid
dozla rından çok yüksektir.
• Trlsiklik antıdepresanlar
 Dağılım
• Plazmada asit yapılı i laçların albümine bazik yapılı
ilaçların a 1 -asit glikoproteine afinitesi daha fazladır.
• Salisilat ve predn'izolon gibi bazı ilaçlar plazma
proteinlerine konsantrasyona bağlı bağlanır.
• Lityum, gabapenttin, pregabalin ve parasetamol
plazma proteinlerine bağlanmaz veya çok az bağlanır.
• Siklosporin ve takrolimus büyük oranda eritrositlere
bağlanır. Doz ayarlamasında hematokrit değerlerine
bakmıak yararlıd ır.
SLC (Solute Carrier Family)
• Periferde ve beyinde nörotransmitter ve ilaç
taşınmasında görev alır. Çift yönlü çalışır.
• Hücreye madde alımında sodyuma bağımlı olmasına
rağmen hücreden dışarı madde atılmasında
sodyumdan bağımsızdır.
• DAT, NET, SERT, OAT ve OCT örnek gösterilebilir.
P-glikoprotein pompa (MDR-1)
• Antineoplastik, antiepileptik ve antimalaryal ilaçlara
direnç gelişiminde önemlidir.
• Verapamil, dlltiazem, kinidin, amiodaron, ketokonazol
ve eritromisin gibi baz ı ilaçlar MOR-l'i inhibe eder.
Plazma proteinlerine bağlanmanın özellikleri
• İlaçların plazma proteinlerine bağlanması reversibl ve
nonselektiftir.
• ilaçların serbest kısmı etkiden sorumludur, bağlı ilaç
depo görevi görür.
• Dokulara dağı lan, etki ve yan tesir yapan, plasentayı
geçen, meta bol ize olan ve glomerüler filtrasyona
uğrayan serbest ilaçtır.
• Plazma proteinlerine bağlanma arttıkça metabolizma
ve glomerüler filtrasyon azalır.
ABC (ATP-Binding Cassette)
• Periferde ve beyinde bazı ilaçların veya
metabolitlerinin hücre dışına atılmasına görev alır.
• Aktif transport ile tek taraflı çalışır.
• P-glikoprotein pompa (multidrug resistance tip
l=MDRl=ABCBl } ve MRP (multidrug resistance-
associated protein) örnek gösterilebilir.
Dağılım hacmi
• Tüm vücut sıvıla rına dağılan ve dokulara sekestre
olmayan bir ilacın dağılım hacmi 70 kilogramlık
insanda 42 litredir (0.6 L/kg).
• Plazma dışı dokulara sekestre olan ilaçların dağılım
hacimleri vücut sıvı hacminden çok büyük hesaplanır.
• Bu gerçekte ilacın dağı ldığı sıvı hacmi deği l sanal
dağılım hacmidir.
 Sanal Dağılım Hacmi Büyük İlaçlar Sekestrasyon

İl. o. ılım h;ıcmı L/70k Gerek • • İlaçların plazma dış ı yapı lara sıkı şekilde bağlanara k
• DlgoksJn • soo • iskelet kaslanna sekestre depo edilmesidir.
olduğu için
• İlaçların dokular ara sında het erojen dağı lımın a neden
• Klorokin • 13000 • Melaninden zengin
olur.
dokulara sekestre olduğu
• Sekest re o lan ilaçl a rın genellikle vücutta kalma
lçln
süreleri uzundur ve sanal dağılı m hacim leri vücut sıvı
• Morfin • 230 • Mide suyuna selcesıre
hacm inden çok büyüktür.
olduğu !çın
• Digoksin ve trisiklik antidepresanlar gibi sekestre
• Fluoksetın • 2.500 • Akciğerlere sekestre
olan ilaçla zehirlenmede diyaliz etkisizdir.
olduğu için

Sekestrasyon Örnekleri Yeniden dağılım (Redistribüsyon)

il aç veya madde Sekestre olduğu yer
• Tiyopental gibi lipofilik ilaçlar intravenöz
• Grlseofulvin ve arsenik • Keratinden zengin dokular
verildiklerinde başla ngıçta beyin gibi fazla kanlanan
• Klorokin • M elaninden zengin dokular organlarda yüksek konsantrasyonda top l anı rlar.
• Digoksin • iskelet kasları ve kalp kası

• Bisfosfonatlar • Kemikte hldroksiapetit

• Daha sonra bu kompartmanlardan ayrıla n ilaç adipoz
kr istaller! doku gibi daha az kanlanan dokularda birikir.
• Antidepresanlar • Akciğerler

• Tetrasildinler • Diş ve kemikler

• M orfin • M ide suyu

• Tiyopental • Ad ipoz doku

Metabolizma Metabolizmanın özellikleri

• Metabolizma so nunda o luşan ürünlere met abolit adı
• İ laçla rın polaritelerinin (suda çözünme) artma s ına
verilir.
neden olur.

• Metabolizma ve it rah o layla rı eliminasyon olarak

adl a n dırı lır. • Po laritesi artan metabolitlerin akciğe r dışı ndaki itrah
orga nlarından eliminasyonu hızlanır.

• Metabolizma rea ksiyon la rı ile ilaçların suda-erir (polar)

hale getirilmesi amaçlanır. • Metabolitler bazen ilaçtan daha aktif veya daha uzun
etkili olabilir. Kodeinin bir kısmı CYP20 6 enzim i ile
• Akciğer dışındaki iıtra h organlar,, polar ilaçları daha kolay morfine dö nüş ü r; morfin kodeinden daha güçlü
atar. analjezik et ki yapar.
 Metabolizmanın özellikleri Metabolizma reaksiyonları

• Metabolitler ilaçtan daha toksik etkili olabilir.

• Faz I işlevselleştirme ıve faz il sentez konjugasyon
Parasetamolun metabol iti N-asetil -p-benzokinonin
reaksiyonları o lmak üzere ikiye ayrılır.
(NAPQ) karaciğer nekrozu yapar.

• Metabolizma non-enzimat ik olarak da meydana gelebilir. • Faz I ile polar hale getirilen ilaç faz il ile daha polar
Atraküryum kan pH'sında Hoffmann reaksiyonu ile yapılır ve idrar veya feçes ile kolayca atılır.

spontan metabolize olur.

• Met abolizma sonucunda inaktif halden aktif ilaç haline

geçen ilaçlara ön ilaç denir. Kaptoprll ve lizinopril
dışındaki ACE inhibitörleri ön ilaçlara örnek gösterilebilir.

Metabolizma reaksiyonları Metabolizma Reaksiyonları

• ilaçlar yaln ızca faz l'e, yalnızca faz ll'ye veya önce faz 1 Faz I Faz il
sonra faz ll'ye uğraya billir. • Oksidasyon • Glukuronidasyon

• Kopma • Glutatyon ile konjugasyon

• lzoniazid önce aset ilasyon ile faz ll'ye sonra hidroliz
• indirgenme • Glisin ile konjugasyon
ile faz l'e uğrar.
• Sulfasyon

• Asetilasyon
• Yaşlanma ve karaciğer hasta lı kla rı faz I aktivitesini
değiştirir ama faz il aktivitesinde belirgin değişiklik • Metilasyon
olmaz.
---------- • Su ile konjugasyon

Faz I reaksiyonları Faz I reaksiyonları

• Oksidasyon, kopma ve indirgenme olarak 3'e ayrılır.
• Oksidasyon reaksiyonları kendi içinde aromatik
hidroksilasyon, alifatik hidroksilasyon, N-oksidasyon,
epoksidasyon, dealkilasyon, desülfürasyon ve
deaminasyon olarak grupland ı rılır.
• Faz I reaksiyonları büyük oranda karaciğer düz
endoplazmik retikulumunda bulunan ve demir içeren
mikrozomal sit okrom P450 (CYP) enzim leri ta rafından
gerçekleşti ril ir.
• FAO, plazma kolinesterazı ve dihidroprimidin
dehidrogenaz gibi CYP dışındaki enzimler de faz 1
reaksiyonlarında görev alır.
 CYP Enzimleri ve Önemli Özellikleri Enzim indüksiyonu ve İnhibisyonu

Önemli özellik CYP enzimi

Mikrozomal enzim indüksiyonu Mikrozomal enzim inhibisyonu
• İlaçların metabolizma sında en fazla rol • CYP3A4
• Barbitüratlar • Makrolidler
alan
En fazla genetik polimorfızm gösteren
• Fenit oin • Siprofioksasin
• • CYP206

ve indüklenmeyen
• Karbamazepin • Metron idazo l

• Kronik alkoliklerde indüklenmeslne bağlı • CVP2E1 • Prlmidon • Azo l antifungal ilaçlar

parasetamolun yan tesiri artan • Rıfampin • Simetidin

• Varfarinin metaboli zmasında rol alan • CYP2C9 • Glukoko rtikoidler • Fluo kset in

• Ön ilaç olan klopidogrelin aktifleşmesini • CYP2C19 • Pıoghtazon • Dısulflram

sağlayan • Omep razol • Omeprazol

Faz il reaksiyonları Faz il reaksiyonları

• Transferaz enzimleri tarafından ilaç veya met abolitine • N-asetiltransferaz (NAT-2) en fazla genetik
bir radikalin veya endojen bir molekülün kovalent bağ poli morfızm gösteren faz il enzimidir.
ile bağ lanmasıyla meydana g,elir.

• NAT-2 izoniazid, hidralazin, prokainamid,

• Konjugat lar genellikle daha kolay atıl abilen asidik sulfonamid, dapson ve klon azepa mın faz il
polar maddelerdir.
meta boli zma sında rol alır.

• İlaçları n faz il reaksiyonlarında en fazla rol alan • NAT-2 enzimini az içeren yava ş asetilleyicilerde
mikrozomal yerleşim l i UDP-glukuronil transferaz izoniazidin periferik nöropati riski artar.
enzimidir.

Faz il reaksiyonları Faz il Reaksiyonları

• Glutatyon S-transferaz (GST) parasetamolun toksik Faz il reaksiyonu I Enzim Yerleşim yeri
m etabolitinin konjugasyonunda rol alır.
• Glukuronıdasyon • Glukuronıl • Mikrozom

transferaz
• Parasetamol zehirlenmesinde glutatyon depo ları • Asetilasyon • N-asetıltransferaz • Sitoplazma
boşa lı r.
• Glutatyonılasyon • Glutatyon S· • Sıtoplazma ve

transferaz mıkrozom
• Tedavide glutatyon ile konj ugasyon reaksiyonunu
• Glisin konjugasyonu • Glisln transferaz • Mitokondri
hız la ndıran glutatyon donörü N-asetilsistein
kullan ı lır. • Sulfasyon • Sulfotransferaz • Sıtoplazma

• Metilasyon • Transmetilaz • Sitoplazma

 Genetik Polimorfizm
• Süksinilkolin plazma koli nesteraz enzimi genetik
olarak olmayanlarda uzamış apne yapar.
• Kodeinin CYP2D6 genetik olarak olmayanlarda
morfine dönüşemeyeceği için analjezik etkisi azalır.
• CYP2C19 enziminin genetik olarak olmadığı
hastalarda klopidogrel aktif ilaç haline gelemeyeceği
için kullanı l maz.
Genetik Polimorfizm
• UGTlAl eksikliğinin olduğu Gilbert sendromunda
iri notekanın nötropeni ve diyare riski artar.
• Rasburikaz glukoz 6-fosfat dehidrogenaz eksikliği
olanlarda hemolitik anemi ve methemoglobinemi
yaptığı için bu enzimi eksik olanlarda kullanılmaz.
• Hipoksantin guanin fosforibozil transferaz enziminin
olmadığı Lesch-Nyhan sendromunda merkaptopürin
ve tioguanin aktifleşemez.
Genetik Polimorfizm
• İnterferon lambda-3 (IFNL3 = IL-28B} genetik
polimorfizminde Pegylated interferon alfa ve
ribavirim kombinasyonunun etki nliği değişir.
• Gemfibrozil statinlerin hepatositlere alınmasını
azaltarak statinlerin kan düzeyini ve myopati riskini
artırır.
Genetik Polimorfizm
• 5-florourasil ve kapesitabinin dihidroprimidin
dehidrogenazın genetik azlığında metabolizmaları
azalır.
• Tiyopürin metiltransferaz enzimi genetik olarak eksik
olanlarda azotioprin, 6-merkaptopürin ve 6-
tioguaninin metabolizması azalır.
Genetik Polimorfizm
• VKORCl ve CYP2C9 enzimlerindeki genetik farklılığa
bağlı varfarinin doz gereksinimi farklılık gösterebilir.
• OATP1B1 polimorfizminde simvastatin ilişkili myopati
riski artar.
• OCTl polimorfizminde metforminin laktik asidoz riski
artar.
Genetik Polimorfizm
• Halotan ve süksinilkolin ryanodin reseptörlerinde
mutasyon varlığında malign hipertermi yapar.
Tedavide ryanodin reseptörlerini (kalsiyumla aktive
kalsiyum kanallarını) bloke eden dantrolen kullan ı lır.
• Potasyum kanallarının polimorfizminde makrolidler
ve floroki nolonların QT uzaması (torsades de
pointes) yapma riski daha da artar.
 Genetik ilişkili
itrah
hipersensitivite reaksiyonları
• HLA-B polimorfizminde AIDS tedavisinde kullanılan • Akciğer dışındaki itrah organları polar (hidrofilik) ilacı
abakavir, gut tedavisinde kullanılan allopurinol ve veya metabolitlerini daha kolay atar.
antiepileptik ilaç olan karbamazepinin Stevens
Johnson sendromu ve toksik epidermal nekroz riski • Akciğerlerle lipofılik ilaçlar daha kolay itrah edilir.
artar.

• Glomerüler filtrasyon plazma proteinlerine bağlanma

ile ters kan akım hızı ile doğru orantılıdır.

Tubüler sekresyon Tubüler reabsorpsiyon

• ATP ve taşıyıcı gerektiren ve hızı 650 ml/dakika olan • Asit ilaçla zehirlenmede idrarın sodyum bikarbonat,
aktif transport olayıdır. antiasit veya asetozolamid ile ba zik leştiril mes i bazik
ilaçla zehirlenmede idrarın amonyum klorür veya
• Penisilin G, sefalosporin, asiklovir ve gansiklovir gibi askorbik asitle asitleştirilmesi zehirlenme etkeni il acın
asit yapılı i l açların tubüler sekresyonu gut tedavisinde tubuler reabsorbsiyonunu azaltır.
kullanılan probenesid tarafından azal tılır.

Terapötik Aralık
Asit ve Bazik Yapılı Önemli İ laçlar

Asit yapılı Bazik yapılı ---------------------··· · - - - - - - · MTK

Eıkl
• Aspirin • Beta agonistler / Beta blokörler suresi
• Penisilin G / Sulfonamid • Amfetaminler
Terapotik
• Tiazid / Furosemid / • Kodein / Morfin ırillık
Asetozolamid
• Penisilamin • Kinin
• Teofılin • Prokain - - - • - - • - - - - - - - - - - - • MEK
• Fenobarbital • Lidokain
EAA
• Fenitoi n • Prokainamid
• Varfari n • Amilorid
Başlama ı ...,
za manı Zaman
 Terapötik Aralık Terapötik indeks

• Bu oran ne kadar genişse ilaç o kadar güvenlidir.
• Fenitoin, lityum, digoksin, teofilin ve varfarin gibi
terapötik aralığı dar ilaçların kan düzeylerindeki
küçük artışlar bile ciddi yan tesirlere neden olur. Bu
ilaçların doz la rı çok dikkatli artırılmalıdır.
• Terapötik indeks LDSO/EDSO, güvenlik sınırı
LD1/ED99 formülünden bulunur. Bu oranlar ne kadar
gen iş se ilaç o kadar güvenlidir.
• EDSO hastaların %50'sinde etki yapan dozdur ve i la cın
potensini verir.

• Fenitoin kinetik sıfıra göre metabolize olduğu için • ED 50'si küçük olan ilaç ED50'si büyük olan ilaçtan daha
güçlüdür.
aynı zamanda metabolizması doygunluk gösterir.

Genetik polimorfizm Hücre içi reseptörler

• Genetik polimorfizm en fazla metabolizma • Lipofı lik

endojen maddelerin ve i l açl a rın reseptörleri
aşamasında olur. hücre içindedir.

• Farmakogenet ik araştırm alar i l aç la rın yan tesirlerinin
aza l tı lm a s ı, yeni ilaç geliştiri lm e s i, kişiye özel tedavi
plan lanm a sı ve tedavi öncesi genetik polimorfizm
araştı rılma s ı için önemlidir.
• Bu maddeler ikinci haberciye gereksinim duymadan
doğrud an nükleusta gen transkripsiyonu yaparlar.
• Peroksizom proliferatörleri ile akt ive olan (PPAR)
reseptörleri hücre içi reseptörlere örnek verilebilir.

Hücre içi Reseptörü Olan

Hücre içi reseptörler
Endojen Maddeler
• Reseptörü hücre içinde olan maddelerin etkileri yeni Hücre içi reseptörü olan endojen maddeler
protein sentezine gereksinim duyd u kla rı için latent
• Glukokortıkoidler
bir periyottan sonra b aş l a r.
• Aldosteron
• Ostrojen
• Et kilerine a racılı k eden proteinlerin turnoverleri
• Progesteron
yavaş olduğu için plazma derişim leri sıfı r olduğu
zaman bile etkileri devam eder. • Testosteron
• Vitamin D

• Retinoik asit

• Tiroid hormonları
 G-protein kenetli reseptörler
• Hidrofilik endojen maddeler ve ilaçlar membranda
bulunan reseptörlerini aktive ederler.
• G-proteinlerlne bağlı membran reseptörleri
uyarıldığında hücre içinde 2 .haberciı düzeyinde
değişikliğe neden olur.
Gs kenetli reseptörler
• Adenilat siklazı aktive ederek ATP'den cAMP
oluşumun u artırırlar.
• cAMP, protein kinaz A'yı akt ive eder.
• Beta reseptörler Gs üzerinden adenilat siklaz
aktivasyonu yapan reseptörlere örnek gösterilebilir.
Gs ve Gi Kenetli Reseptörler
...,
G-proteinleri
• Hücre membranını n s.itoplazmik tarafında bulunurlar.
• GDP bağlı iken lnaktiftirler.
• a, ~, ve yolmak üzere üç alt birimden oluşurlar.
• Reseptör-G protein kompleksi membranı 7 defa
geçer (serpentin reseptörü).
• Reseptör uyarıldığında alfa alt birim ayrılır ve GTP'yi
bağlar (aktif durum).
• Gs, Gi, Gq, Gt ve Golf gibi tipleri vardır.
Gi kenetli reseptörler
• Adenilat siklazı inhibe ederek ATP'den cAMP
oluşumunu azaltırlar.
• cAMP azalması, protein kinaz A enzimini ve
fosforilasyonu inhibe ederken potasyum kanallarının
açı l masına neden olur.
• Adrenerjik a2 ve muskarinik M 2 adenilat siklaz
inhibisyonu yapan reseptörlere örnek verilebilir.
Gq kenetli reseptörler
• ,Fosfolipaz C'yıi aktive ederek fosfoditil inositol 4-5-
bifosfatı parçalarlar.
• l nozitol-3-fosfat (IP3) ve diaçilgliserol (DAG) artar.
• IDAG membranda kalsiyum duyarlı protein kinazı C'yi
aktive eder. IP3 endoplazmik retikulumdaki
reseptörlerini uyararak kalsiyum salgılanmasını artı rır.
• Adrenerjlk a 1 ve muskarinik M 1,3, 5 fosfolipaz C
aktivasyonu yapan reseptörlere örnek verilebilir.
 Gq Kenetli Reseptörler G-Protein Kenetli Reseptörler Örnekleri

Adenilat slklaz ı Adenilat siklaz Fosfolipaz C

__
~
aktivasyonu inhibisyonu aktivasyonu
//\ /
~..-. .. \,/__ ........._.._ • ~ı, ~ 2 ve ~3 • a2 • aı

··-
.......
--
c..::=:= - caı•
....
f)
_....,,,..,
•
•
Dı,s

S-HT4,6,7
•
•
•
M 2,

0 2,3,4

5-HTl.A/D
•
•
•
M 1,3,s

5-HTlA/8/lC
P2Y1,2,4 ,6

---··
...,......;,.... - - •..
........- ........-...
•
•
P2Y12
GABA8

-'
o\ G

Guanilat siklaz reseptörleri 2.Haberciler

• Atrial natriüretik peptit (ANP) ve beyin natriüretik 2.Habercl Fonksiyon

peptit (BNP) hücre membranında bulunan enzimatik
• cAMP • Protein kinaz A aktivasyonu
aktivite gösteren guanilat siklazı uyararak hücrede
• DAG • Protein kinaz C aktlvasyonu
cGMP derişimini artırır. cGMP de protein kinaz G'yi
aktive eder. • Hücre içi depolardan kalsiyum

salgılanmasında artma
• Nitrik oksit (NO) sitoplazma bulunan enzimatik • cGMP • Proteın kınaz G aktivasyonu
aktivite gösteren solubl guanilat siklazı aktive ederek
• Kalsiyum • Kalmodulin ile kompleks
hücrede cGMP derişim ini artırır. cGMP, protein kinaz
oluşturma
G'yi aktive eder.

Tirozin kinaz reseptörleri Sitokin reseptörleri (JAK/STAT)

• Enzimatik aktivite gösteren transmembranal • Transmembranal reseptörlerdir.

reseptörlerdir.

• Sitokinler, interferonlar, büyüme hormonu,

• Agonist uyarısı ile sitoplazmik kıs ı mdaki t i rozin kinaz prolaktin, eritropoietin, leptin ve G-CSF JAK/STAT
aktive olur. reseptör sistemini kullanan önemli endojen
maddelerdir.
• insülin, IGF-1, EGF, VEGF ve PDGF tirozin kinaz
reseptör sistemini kullanan önemli endojen
maddelerdir.
 Diğer transmembranal reseptörler Transmembranal Reseptörler

• TGFP, aktivin ve inhibin transmembranal Transmembranal reseptör Endojen madde

serin/treonin kinaz reseptör sistemini endotoksinler,
• Tirozin kinaz • lnsülin, IGF-1, EGF, VEGF ve
bakteri lipopolisakkaritleri ve lipoproteinleri tool-like
reseptör sistemini aktive eder. PDGF
• Guanilat siklaz • ANPve BNP

• Serın/treonın k.lnaz • Aktlvln, lnhibln ve TGF11

• JAK/STAT • Sitokinler, lnterferonlar,

büyüme hormonu, prolaktin,
eritropoietin, leptin ve G-CSF

Ligand bağımlı iyon kanalı reseptörleri Ligand Bağımlı İyon Kanalı Reseptörler

• Pentamerik yapıda moleküler yapılarında iyon ka nalı Reseptör ' Hücreye giren iyon
olan membrandan iyon akışını düzenleyen • Nikotinik • Katyon
reseptörlerdir.
• 5-HT3 • Katyon
• GABAA • Anyon
• Reseptör uyarısı ile milisaniyeler içinde hücreye iyon
girişi olur. • NMDA / AMPA / KA • Katyon
• Glisin reseptörü • Anyon

• Etkinin en hızlı başlad ığı reseptörlerdir. • P2X • Katyon

Kademeli doz-yanıt grafiği Kademeli doz-yanıt grafiği

• Artan konsantrasyonlarda ilaç verilerek agonistin
etkisi in vitro olarak ölçülür.
• Agonist ilaçların Emaks• EC50 ve K0 değerleri kademeli
1
• EC50: M aksimum etkinin yarısın ı yapan agonist
konsantrasyonudur. Agonistin potensi (reseptöre
afınitesi) hakkında bilgi verir. E(s0 değeri küçük ilaç
daha güçlüdür.

doz-yan ıt grafiklerinden bulunur.

• K0 : Reseptörlerin yarısını uyaran agonist
konsantrasyonudur. Yedek reseptörü o lmayan
• Em,ıcs: Agonist ilacın yaptığı en büyük etkidir. Agonist
dokuda E(s0 değerine eşittir. Dokuda yedek reseptör
ilacın efikasitesi (etkinliği) hakkında bilgi verir.
varlığında K0 , EC50'd,en büyüktür.
 Kuvantal doz-yanıt grafiği

• Popülasyonda hipnotik etki, analjezik etki ve

antiemetik etki gibi ölçülemeyen " ya hep ya hiç"
şeklindeki ilaç etkileri için in vivo yapılır.

• i laçların popülasyonda oluşturdukları etkilerini,

yanı ttaki varyasyonla rı, EDso, LD50, LD5 o/ED50
değerlerini için kullanılır. Emıks belirlenemez.

(A] lftbtlıthl LoılAI

hıııııA > l

Allosterik modülatör

• Reseptörlerin yakınındaki bir yere bağlanarak indirekt

yolla reseptörün etkinliğini değiştiri rler.
• Bu değişme agonistin maksimum etkinliğinde artma ve
doz-yanı t grafiğinin sola kayması (pozitif allosterik
modülatör) veya agonistin maksimum etkinliğinde
azalma ve doz-yanıt grafiğinin sağa kayması (negatif
allosterik modülatör) şeklinde olabilir.
• lvakaftor kist ik fıbrozis transmembran regülatörün (CFTR)
yakının daki bir yere bağlanarak kanal fonksiyonlarını
düzeltir ve kistik fıbrozis tedavisinde kullanılır (pozitif
allosterik modülatör).

İlaçların Sınıflandırılması İlaçların Sınıflandırılması

100 Full
agonlst
• Full agonlst reseptörlerin yapısal (bazal) aktivitesini
75 artırarak %100 etki oluşturan ilaçlardır.

... 25
~
50
--- Parsiyel
agonist • Parsiyel agonist reseptörlerin yapısa l aktivitesini
UJ artırarak %100'den daha az etki oluştu rurlar. Tek
başına verildiklerinde agonist etki yaparla r. Full
o
agonist ile birlikte verildiklerinde full agonistle
-25 kompetetif antagonizmaya girerek antagonist etki
lnvers yaparlar.
-50
agonist
 Farmakodinamik antagonizmalar Farmakolojik antagonizma

• İlaç-ilaç veya ilaç-endojen madde arasında reseptör • Antagonist, agonistin uyardığı reseptörü in hibe ederek
veya reseptör sonrası o laylar üzerinden antagonizma agonistin etkisini tamamen önler.
vardır.

• Kompetetif ve non-kompetetif antagonizma olarak 2'ye

• Kimyasal antagonizma dış ında ilaç l arın kan düzeyinde ayrılır.

belirgin değiş m e olmaz.

• Kompetetif antagonizmada antagonist, agonistin
uya rdığı reseptöre reversibl (tersinir), non-kompetetif
• Farmakolojik, fizyolojik ve kimyasal antagonizma
antagonizmada kovalent (irreversibl=tersinmez)
olarak 3'e ayrılır.
bağlanır.

Fizyolojik antagonizma Kimyasal antagonizma

• Farklı reseptörler üzerinden antagonizma vardır. • Reseptör olmadan doğrudan etkileşme vardır.

• İki endojen madde arasındaki ant agonizma kesinlikle • İlaçlardan biri diğeri ile şelasyon yaparak etkıiyi
fizyolojik antagonizmadır. doğrudan önl,e r ve ilacın etki yerine daha düş ük
derişimde ula şmasına neden olur.

• Fizyolojik antagonizma olmas ı için iki endojen madde

olmas ı mutlak gerekli değildir.
 Farmakolojik antagonizma Kompetetif antagonizma
• Antagonist, agonistin uyardığı reseptörü reversibl inhibe
• İlaç-ilaç veya ilaç-endojen madde arasında aynı
ederek agonistin etkisini tamamen önler. Kompetetif
reseptör üzerinden antagonizma vard ır.
antagonist genellikle tek başına etki oluşturmaz.

• Antagonist, reseptöre reversibl bağlanırsa kompetetif • Agonistin dozu artırı lırsa antagonisti reseptörden kovar
antagonizma, irreversibl bağlanırsa non-kompetetif ve aynı maksimum etkiyi oluşturur.
antagonizma olarak adlandırılır.
• Agonistin Emaks değeri değişmez, EC50 değeri artar.

• Agonistin doz yanıt eğrisi paralel olarak sağa kayar.

Kompetetif Tip
Kompetetif antagonizma
Farmakolojik Antagonizma Örnekleri
• Kompetetif antagonistin gücü PA2 ile ifade edilir. Agonist Kompetetif antagonist

• Adrenalin veya • Propranolol

• Sempatik aktivasyon sonucu artan epinefrin ve
noradrenalin
norepinefrinin beta reseptörleri aktive ederek
oluştu rd uğu etkilerin beta reseptörleri bloke eden • izoproterenol • Propranolol
propranolol tarafından önlenmesi kompetetif tip
• Asetilkolin • Atropin
farmakolojik antagonizmaya örnek gösterilebilir.
• Morfin • Naloksan
• Benzodiazepin • Flumazenil

Kompetetif Antagonizma Non-kompetetif antagonizma

----- ------
------~ • Antagonist, agonistin uyardığı reseptöre irreversibl inhibe
ederek agonistin etkisini tamamen önler.

• Reseptör rezervi azalır.

%50 -- -
1
• Antagonist reseptörün yakınındaki biri yeri allosterik
olarak da bloke edebilir.

• Agonistin Em•ks değeri azalır, EC50 değeri değişmez.

EC50 EC50
 Non-kompetetif antagonizma Non-Kompetetif Antagonizma

• Dokuda yedek reseptör varsa agonist maksimum etkiyi

oluşturabilir.
1 .0

• Agonistin doz-yanıt eğrisi paralel olmadan sağa kayar.

• Fenoksibenzaminin a 1 ve a 2 reseptörleri irreversbl bloke

ederek feokromasitomada artan adrenalin ve
noradrenalinin vazokonstriktör etkisini uzun süre nonkompetetlf
antagonlst
önlemesi örnek verilebilir. varlılında

Konsantrasyon

Fizyolojik antagonizma Fizyolojik Antagonizma Örnekleri

• Farklı
reseptörler veya farklı mekanizmalar üzerinden Endojen madde veya ilaç Fizyolojik antagonist
antagonizma vardı r.
• Asetilkolin • Adrenalin
• İki endojen madde arasındaki ant agonizma kesinlikle
fizyolojik antago n izmadır.
• Histamin • Adrenalin

• Fizyolojik antagonizma olmas ı için iki endojen madde • Glukokortikoidler • İnsü lln

olması mutlak gerekli değildir. • Atropin • Propranolol

• Glukokortikoidlere bağlı hiperglisemiyi insülinin • Propranolol • Glukagon

önlemesi veya vagus uyarısına bağlı bradikardiyi • Fenilefrin • Nitrogliserin
izoproterenolun önlemesi örnek gösterilebilir.

Kimyasal antagonizma Kimyasal Antagonizma Örnekleri

• İ laçlar arasında reseptör veya reseptör sonrası olay ilaç veya madde Kimyasal antagonist
olmadan şe lasyon yaparak doğrudan etkileşmeyle
• Heparın • Protamin sülfat
antagonizma o lmas ıd ır.
• Tetrasiklin • Magnezyum hidroksit

• Heparine bağlı kanamalarda protamin sülfat • Demir • Deferioksamin

verilmesi ve tetrasiklinlerin absorpsiyon larının +2 • Bakır • Penisilamin
veya +3 değerli metal içeren antiasitler veya demir • Kurşun • Kalsiyum dlsodyum EDTA
preparatla rı tarafından şe l asyonla azalması örnek
• Dabigatran • ldarucizumab
gösterilebilir.
 Agonizmalar
• Aspirin ile parasetamo l örneğinde olduğu gibi eşit
etkin dozdaki iki ilacın birlikte verilmesi sonucu
toplam etkinin değişmemesi (1 + 1 = 2) sumasyon
(aditif etkileşme) olarak adlandırılır.
• Eşit etkin dozdaki iki ilacın birlikte kullanılması ile
toplam etkisinin artmasına (1 + 1 > 2) sinerjizma
denir.
Preklinik faz
• İnsan çalışmaların dan önce hayvanlarda yapıla n
araştırmaları kapsar.
• Aday ilacın insana verilecek dozu belirlenmey e
çalışılı r. Bu faz tüm fazlar boyunca devam eder.
• En az iki farklı hayvan türünde üreme fonksiyonlarını
bozmadığı gösterilen ilaç için yeni ilaç araştırma
başvurusu (I ND, investigatio nal new drug) yapılır.
Faz il
• 100-300 arası az sayıda hasta üzerinde aday ilacın
etkinliğini ve güvenirliliğini araştırmak için
klinisyenler tarafında n yapılan çalışmalard ır.
• Üniversite hastaneleri gibi tek bir klinik merkezde
yap ıl ır.
• İlacın etkinliğine insanlarda ilk kez bu fazda bakılır.
• Aday ilaçların en fazla elimine olduğu fazdır.
Veni İlaç Geliştirme Çalışmaları
• Piyasaya çıkmak için araştırılan aday ilaçların büyük
kısmı ruhsat alamadan elimine olur.
• Yeni ilaç araştırma çalışmalarından preklinik faz
(tarama testleri) deney hayvanlarında yapılır.
• Faz iV çalışmalarında piyasaya çıkan ilaç takip edilir.
Faz 1
• 20-100 arası az sayıda sağlıklı gönüllüde ilacın
farmakokin etik özelliklerini, frekansı yüksek yan
tesirlerini ve aday ilacın güvenirliliğini araştırmak için
genellikle klinik farmakologl ar tarafından yapılır.
• Aday ilacın insana verildiği ilk fazdır. İlacın etkisine
bakılamaz .
• Anti-kanser ive anti-HIV ilaçlar gibi tehlikeli ilaçların
geliştirilmesinde faz I de denek grubu hastalardır.
Faz 111
• Çok sayıda {>300) hastada, çok merkezli, çok uluslu ve
çift-kör yapılan çalışmalardır. Plasebo grubu olmak
zorundad ı r.
• Piyasaya çıkmadan önce aday ilacın etkilerinin ve yan
tesirlerinin genetiğe bağlı farklılıkları en fazla bu fazda
gözlemlenir.
• Bu fazın sonunda ilgili kuruluşlara (FDA, EMEA gibi)
ruhsat başvurusu yapılır.
 Faz 111
• İlaç ku llanıma girdikten sonra yeni endikasyonlarda
kullanılması veya yeni doz belirlenmesi için ya p ılan
ça lı ş m a l a r faz III çalışmaları olarak kabul edilir.
• Ruhsat alan bir ilacın yeni endikasyon ça lışmaları faz
111 ile baş l ar.
• İlaç ruhsat alana kadar illa, ruhsattan piyasaya çıkana
kadar lllb olarak ad la n dırı lı r.
Otonom Sinir Sistemi
Otonomik iletim
• Sempatik ve parasempatik gangliyonlar ile adrenal
medullaya gelen pregangliyoner nöronlarda ilet imi
asetilkolin sağ l ar.
• Sempatik ve parasempatik gangliyonlar ile adrenal
medullada nikotinik nöronal (NN) resept örler
bulunur; bu reseptörler atropin tarafından bloke
edilemez.
Faz iV
• İlacın piyasaya çıkmasından sonraki fazdır. Denek grubu
ilacın hedefi olan tüm popülasyondur. Zamanlama sı n ırı
yoktur.
• Nadir görülen yan tesirler, yeni endikasyonlaı r ve diğer
ilaçlarla etkileşmeler bu fazda belirlenir.
• Farmakovijilans ve farmakoekonomi çalışmaları, i l acın
kronik kullanıma bağlı yan tesirleri ve özel hasta
gruplarındaki etkileri bu fazda araştırılır.
Genel Bilgiler
Otonomik iletim
• Postgangliyoner parasempatik nöronların tamamından
asetilkolin, ekrin ter bezine giden postsinaptik
sempatik nöronlar dışındaki postgangliyoner sempatik
nöronlardan noradrenalin (norepinefrin) açığa çıkar.
• Ekrin ter bezlerine giden postsinaptik sempatik
nöronlardan asetilkolin sa lgılanı r. Ekrin ter bezleri
sempatik uyarı almasına rağmen ekrin ter bezlerinde
muskarinik reseptör bulunur. Ekrin salgıları atropin
bloke eder.
 Otonomik iletim Otonomik iletim

• Adrenal medullaya gelen pregangliyoner nöronlardan • Somatik sinir ucundan açığa çıkan asetilkolin iskelet
açığa çıkan asetilkolin adrenal medullada bulunan kaslarında bulunan nikotinik musküler (NM)
nikotinik nörona! reseptörleri aktive eder. reseptörleri aktive eder. Nöromusküler kavşakta
iletimi asetilkolin sağlar.

• Adrenal medulladan %80 adrenalin %20 noradrenalin

sa lgılanır. • İskelet kası damarlarına giden postsinaptik
nöronl arın bir kısmı adrenerjik bir kısmı kolinerjiktir.

Asetilkolinin sentezi, salgılanması ve

Otonomik iletim

sss --- etkisinin sonlanması

• Sodyum bağımlı kolin taşıyıcısı ile nörona alınan
kolinden asetilkolin sentezlenir.

• Kolinin nörona alındığı basamak asetilkolin

- .. -
AooWlla -- -··· "ini)
sent ezinde hız kısıtlar.

1 ....
N.,W • Hemikolinyum sodyum bağımlı taşıyıcı ile kolinin
••• nörona a lınd ığı h ı z kıs ıtlaya n basamağı inhibe eder.
...

Asetilkolinin sentezi, salgılanması ve Asetilkolinin sentezi, salgılanması ve

etkisinin sonlanması
• Sentezlenen asetilkolin veziküler taşıyıcı proteinler
(VAPMs) ile vezikü le taşınır.
• Vezamikol asetilkolinin veziküler taşıyıc ı ile veziküle
alınd ığı basamağı inhibe eder.
etkisinin sonlanması
• Botulinum toksini endositoz ile nörona alındıktan
sonra sinaptobrevinleri parçalayarak vezikü lden
asetilkolin salgısını 3-6 ay boyunca i rreveırsibl in hibe
eder.
• Botulinum toksini tortikolis, serebral palsi,
oromandibüler spazm, hemofasiyal spazm,
strabismus, bleferospazm, anal fissür, idrar
inkontinaıısı ve m igrıen profilaksisinde lokal olarak
kullanılır.
 Asetilkollnin sentezi, salgılanması ve
etkisinin sonlanması
• Asetilkolin sinaptik ara lı kta bulunan ve saniyede
10000 molekül asetilkolini parçalayan
asetilkolinesteraz tarafından
• Neostigmin ve fizostigmin asetilkolinesterazı in hibe
ederek kolinerjik etk inl iği artırır.
Nikotinik Reseptörlerin Lokalizasyonu
Nikotini!< reseptörlerin bulunduğu yerler
• Sempatik gangliyon
• Parasempat ik gangliyon
• Adrenal medulla
• İskelet kası
• Santral sinir sistemi
Muskarinik reseptörler
• M 113, 5 reseptörleri fosfolipaz C'yi aktive ederek IP3,
DAG ve kalsiyum artışına neden olur.
• M 2, 4 reseptörleri adenilat sik lazı in hibe ederek
hücrede cAMP miktarını aza ltır böylece potasyum
kanalları aktive olur.
• M 1 reseptörleri Bellek ve öğrenme fonksiyon larını
artırır. M 1 reseptör uyarı sına ba ğlı bulantı-kusma olur.
Nikotinik reseptörler
• Sodyum ve potasyum iyon kanalı ile kenetlidirler.
• Gangliyonlarda ve adrenal medulladaki nikotinik
reseptörler (NN), çizgili kaslardaki nikotinik reseptörler
(NM) olarak adlandırı l ır.
• Damar ve bronş düz kası gibi düz kaslarda bulunmazlar.
• Nikotinik reseptörler atropin tarafından bloke edilemez.
Muskarinik reseptörler
• Muskarinik M ı, M 2 , M 3 , M 4 ve M 5 reseptörleri G
proteini kenet li membran reseptörleridir.
• Atropin muskarinik reseptörlerin tamamını bloke
ederek muskarinik reseptör aktivasyonuna bağlı
etkileri önler.
Muskarinik reseptörler
• M 2 reseptörleri kalpteki M 2 reseptör aktivasyonu ile
adenilat siklaz inhibisyonuna bağl ı cAMP azalır,
potasyum kanalları açı lır, bradikardi ve AV iletimde
yavaşlama ortaya çıkar.
 Muskarinik reseptörler Kolinerjik Reseptörler

• M3 reseptörleri fosfolipaz C aktivasyonu sonucu IP3, Reseptör Mekanizma

DAG ve kalsiyum artışı yapar.
• Sodyum ve potasyum iyon kanalının

açılmasına bağlı depolizasyon

• Bronş, barsak, siliyer ve sirküler kas gibi düz kasları
kasa r. Salgıl arı artırır. • Fosfolipaz C aktivasyonu sonucu IP3,

DAG ve kalsiyum artışı

• M3 reseptörlerini aktive eden ilaçlar damar • Adenilat siklaz inhibisyonu sonucu

endotelinden nitrik oksit salgılanmasını artırır ve potasyum kanal akt ivasyonu
cGMP- bağımlı indirekt etki ile vazodilatasyon yaparlar.

Parasempatik sistem ve Parasempatik sistem ve

kolinerjik ilaçların etkileri kolinerjik ilaçların etkileri

• İrisin sirküler kasını kasarak myozis ve görme • Damar düz kasındaki M 3 reseptörünü uyararak
bulanıklığı yaparlar. endotelden nitrik oksit salgısın ı artırırla r ve cGMP-
• Siliyer kas ı kasarak yakın görme odakl anmas ın a bağımlı indirekt etki ile vazodilatasyon yaparlar.

(akomodasyon spazmı) neden olurlar. • M 3 reseptörlerini aktive ederek bronkokonstriksiyon

• Aköz humorun drenajını artı rarak intraoküler bas ıncı
d üşü rürl er.
• Kalpteki M 2 reseptör uyarısı ile bradikardi ve AV
iletide yavaşlama yaparlar. Atrial fibrilasyona
yatkı n lığı artırırlar.
yaparlar.
• Trakeobronşial sa lgı l arı artırırlar.
• Pulmoner damarlarda vazodilatasyona neden olurlar.
• Mide-barsak hareketlerini, ter-tükürük salgısını ve
mide asit sekresyonunu artırırla r.

Parasempatik Sistem ve Kolinerjik İlaçların

Parasempatik sistem ve
kolinerjik ilaçların etkileri Etkileri

• İdrar çıkışını artırırlar. Etki

• Ereksiyona neden o lurlar. • M yozis / Akomodasyon spazmı

• Bradikardl ve AV iletide yavaşlama

• Öğrenme ve bellek fonksiyonlarını güçlendirirler.
• Bronkokonstrıksıyon / Trakeobronşlal salgılarda artma / NO aracılı
• Konvülsiyon, tremor, bulantı-kus m a, i ştah a rtı ş ı
pulmoner vazodllatasyon
yaparlar.
• M ide- barsak hareketlerinde artma / Mide asit salgısında artma
• Parkinson hasta lığ ı nda tremorun nedeni artan
• idrar çıkışınd a artma
asetilkolindir.
• Erekslyon

• Bulantı-kusma

• Bellek fonksiyonlarında artma

 Noradrenalin ve adrenalinin Noradrenalin ve adrenalinin
sentezi ve salgılanması sentezi ve salgılanması
• Katekolamin sentezi tirozin ile başlar. İlk reaksiyonda
• Aromatik L-aminoasit dekarboksilaz (dopa
tirozin 7 dopa dönüşümü olur.
dekarboksilaz) ile dopa 7 dopamin d önüşüm ü olur.

• Bu reaksiyonu katekolamin sentezinde hız kısıtlayan

• Vezikülde dopamin ~-hidroksilaz ile dopamin 7
tirozin hidroksilaz katalize eder.
noradrenalin d önüşümü olur.

• Metitirozin adrenerj ik nöron blokörüdür. Tirozin

• Dopamin ~ -h idro ksilazın ko-faktörü vitamin C,
hidroksilazı inhibe eder. Norepinefrin ve epinefrin
inhibitörü d isü l fi ram d ır.
sentezini azaltarak feokromasitoma tedavisinde
kullanılır.

Rezerpin Noradrenalin ve adrenalinin

sentezi ve salgılanması
• Veziküler monoamin pompasını irreversibl inhibe Adrenal medullada bulunan feniletanolamin N-
eder. Hipertansiyon tedavisinde kullanılır. metiltransferaz (FNMT) ile bu reaksiyon noradrenalin
7 adrenalin şe klinde devam eder.
• Depresyon, Parkinson ve peptik ülserde
kontrendikedir. Ekstrapiramidal yan tesirlere neden FNMT enziminin ko-faktörü S-adenozil metiyonin (SAM)
olabilir. ve aktivatörü kortizoldur.

• Tetrabenazin ve valbenazin de rezerpin ile benzer

mekanizmaya sahiptir.

Adrenalin Sentezi Noradrenalinin etkinliğinin sonlandırılması

• Etkisinin son l and ırılmas ınd a

primer mekanizma
Tirozin
sa lındığı nörona presinaptik geri alımd ır (re-uptake
T ... n lıldroksllı.ı (h ,1 kısıtlar)
1).
Dopı

C dekırbobllaı ( tımln 1)
• Kokain ve bazı antidepresanlar re-uptake l ' i in hibe
Oopımin ederek tiramin, amfetamin ve efedrin vezikü lden
t t"' ~ ., hldroblln (K•fıkt& Umin C. i tör disulfırım) noradrenalin sa lgılanma s ını artı rarak indirekt
Norıdrenıılin
sempatomimetik etki yapar.
r T :o-fi r SAM. ıktivıtöt kortlzol. Ytt ıdrtnıl mıd 1
Adrtnılin
 Noradrenalinin etkinliğinin sonlandırılması
• Noradrenalinin küçük bir kısmı sinaptik aralıktan
çevre dokulara pasif difüzyonla a l ınır. Bu olaya
ekstranöronal re-uptake veya re-uptake 2 adı verilir.
• Fenoksibenzamin re-uptake-1 ve re-uptake-2'yi
inhibe eder.
• Sinaptik aralıkta noradrenalin arttığında presinaptik
a 2 reseptörleri uyararak vezikülden noradrenalin
sa lgı sını azaltır.
Katekolamin Reseptörleri ve
Pürinerjik Reseptörler
• Fosfolipaz C aktivasyonu
• Adenilat siklaz inhibisyonu
• Adenilat siklaz aktivasyonu
• 0 1 ve 0 5 • Adenilat siklaz aktivasyonu
• 0 2 , 0 3 ve 0 4 • Adenilat siklaz inhibisyonu
Sempatik Sistemin Etkileri
Reseptör Etki
• <¼ • Damar düz kasında kasılma
• Midriyazis
• Pilomotor düz kaslarda kasılma
• Ejekülasyon
• Apokrin salgı artışı
Enzimatik metabolizma
• MAO ve KOMT ile enzimatik metabolizmaya uğrarlar.
• Tranilsipromin, fenelzin, ipraniazid ve izokarboksazid
MAOA ve MAO8 enzimlerini irreversibl inhibe ederek
depresyon tedavisinde kullanılırlar.
• Bu ilaçlar şarap ve peynir gibi tiraminden zengin
maddelerde alındığında hipertansif krize neden
olurlar.
Katekolamin Reseptörleri ve
Pürinerjik Reseptörler
• P2Xı,2,3,4 • Sodyum ve kalsiyum iyon kanalı
aktivasyonu
• P2Y1,2,4,6 • Fosfolipaz C aktivasyonu
• P2Y12 _ _ _ • Adenllat siklaz inhibisyonu
Sempatik Sistemin Etkileri
Reseptör Etki
• Nörotransmitter salgılanmasının inhibisyonu
• Damar düz kasında kasılma
• lnsülin salgısında azalma
• Renin sa lgısında azalma
• Trombosltlerde agregasyon
• Lipoliz azalması
• Apokrin salgı artışı
 Sempatik Sistemin Etkileri Sempatik Sistemin Etkileri

Reseptör Etki Reseptor Etki

• 131 • Kalp hızın da ve kalbin kasılma gücünde • 132 • Kalp hızında ve kalbin kasılma güctinde artma

artma • Damar, bronş ve uterus düz kasında gevşeme

• Sllıyer kasta gevşeme

• Renin salgısında artma
• Glikojenollzıste ve glikoneogenezde artma
_ _ _ _ _ _ _ • Lipoliz artı şı

• İnsulln salgısında artma

• iskelet kasına potasyum girişinde artma

Sempatik Sistemin Etkileri

Reseptör Etki

• Lipoliz artışı
Kolinomimetik İlaçlar
• Dı • Renal, mezenter, serebral ve koroner

damarlarda gevşeme

Kolinomimetik İlaçlar Kolinomimetik İlaçlar

• Muskarinik ve/veya nikotinik reseptörleri kendisi
uyaran ilaçlara direkt etkili a setilko l inesterazı in hibe
eden ilaçlara indirekt etkili kolinomimeti k (kolinerjik)
ilaç adı verilir.
• İndirekt kolinomimetikler asetilkolinesterazı reversibl
veya irreversibl inhibe ederler.
• İndirekt ilaçlar asetilkolini artırdıkları için hem
nikot inik hem de muskarin ik etki yaparlar.
• İndirekt ilacın antimuskarinik etkili atropin ile
verilmesi sonucu yalnızca nikotinik etki elde edilir.
• Örneğin önceden atropin verilen hastaya neostigmin
ve ri ldiğinde saf nikotinik etki olur.
 Kolinomimetik İlaçlar Kolinerjik İlaçların Etkileri

• Asetilkolin çıkışı olmayan denerve dokularda indirekt Etki

ilaçlar etki yapmaz. • Myozis, akomodasyon spazmı ve göz içi basıncında azalma

• Bradikardi ve AV iletide yavaşlama

• Neostigmin ve pridostigmin asetil kolinesterazı inhibe
• Nü -aracılı cGMP-bağımlı vazodilatasyon
etm elerinin yanında nikotinik reseptörleri doğrudan
da aktive ettikleri için denerve dokularda bu iki ilaç • Bronkokonstriksiyon ve bronşial sa lgılarda artma

etki yapmaya devam eder. • Motilltede artma ve mide asit salgısında artma

• idrar çıkışında artma

• Sa lgılarda artma

Direkt Etkili Kolinomimetikler Asetilkolin

İlaç Grubu ilaçlar veya maddeler • Muskarinik ve nikotinik reseptörleri aktive eden kolin
esteridir.
• Kolin esterleri • Asetilkolin, betanekol,

karbakol ve metakolin
• Asetilkolinesteraz tarafından h ızla meta bol ize edild iğ i
• Alkaloidler • Pilokarpin, nikotin, lobelin ve
için sistemik olarak kullan ılm az .
muskarin

• Diğe rleri • Sevimelin • Yalnızca göz amel iyatlarında myozis oluşturmak için
lokal verilir.

Beta ne kol Betanekol

• Yalnızca muskarinik resept örleri aktive eden • Gastrointestinal ve üriner sistemdeki muskarinik
asetilkolinesteraza dirençli kolin esteridir. reseptörlere afinitesi yüksektir.

• Farmakolojik etkilerini atropin tamamen önler. • Nörojenik mesane, ileus ve diyabetik gastroparazi
tedavisinde oral yoldan kullanılır.
• Santral sinir sistemine geçemez.
• Taşa veya tümöre bağl ı ileusta (obstrüktif ileus)
kontrendikedir.
• Nikotinik etkisi olmadığı için gangliyonlarda, adrenal
medullada ve iskelet kaslarında etki yapmaz.
 Karbakol Metakolin

• Muskarinik ve nikotinik reseptör leri aktive eden • Muskarinik reseptörleri aktive eden
asetilkolinesteraza dirençli kolin esteridir. asetilkolinesteraza duyarlı kolin esteridir.

• Santral sinir sistemine geçemez. • Farmakolojik etkilerini atropin t am amen önler.

• Glokom tedavisinde lokal kullanılır. • Bronş hiperreaktivitesini test etmek için (astım tanısı)
inhalasyonla kulla nı lır.
• Önceden atropin ve rilen deney hayvanına sistemik
karbakol ve ri ldi ği nde yalnızca nikotinik etki yapar.

Pilokarpin Pilokarpin

• Yaln ızca muskarinik reseptörleri aktive eden • Tükürük bezleri üzerinde belirgin etki yapar.
asetilkolinesteraza dirençli alkaloiddir.

• Aköz humar drenajını artırır.

• Santral sinir sistemine geçer.

• Sjögren sendromu ile radyoterapiye bağlı ağız

• Farmakolojik etkilerini atropin tamamen önler. kuruluğunda (kserostomi) oral ve glokom
tedavisinde lokal ku ll an ılı r.
• Nikotinik etkisi olmadığı için gangliyonlarda, adrenal
m edullada ve iskelet kaslarında etki yapmaz.

Sevimelin Direkt Etkili Kolinerjik İlaçlar

• Asetilkolinesteraza dirençli santral sinir sistemine Direkt etkili I Kolinesteraza I Muskarinik I Nikotinlk
geçen selekt if M 3 reseptör agonistidir. kolinerjik ilaç duyarlılık

• Asetilkolin ++++ +++ +++

• Farmakolojik etkilerini atropin tamamen önler. • Betanekol Dirençli ++ Yok

• Karbakol Dirençli ++ +++

• Sjögren sendromu ile radyoterapiye bağlı ağız • Metakolin + ++++ Yok
kuruluğunda (kserostomi) oral yoldan ku lla nılır.
• Pllokarpin Dirençli ++ Yok

• Sevimelin Dirençli ++ (M3) Yok

 Muskarin Nikotin Bağımlılığı Tedavisi

• Akut başlangı ç lı mantar zehirlenmesine neden olur. İlaç Farmakolojik özellik

• Vareniklin • Nikotinik reseptörlerin a4j32 alt birimine

• Nikotinik reseptörleri uyarm adığı için iskelet kası parsiyel agonist etki yapan sentetik ilaçtır.
bulguları görülmez.
• Sitizin • Nikotinik reseptörlerin a4j32 alt birimine
parsiyel agonist etki yapan bitkisel
• Zehirlenmesinde bradikardi, myozis, akomodasyon
moleküldür.
spazm ı, bronkokonstriksiyon, idrar tutamama, diyare
ve hipersalivasyon gibi bulgu ve semptomlar ortaya • Bupropion • Dopamin-noradrenalin geri alımını inhibe
çıkar. Tedavide atropin kulla nılır. eden atipik antidepresand ır.

Antikolinesteraz ilaçlar Antikolinesteraz ilaçlar

• Organofosfatlar ve savaş gazlarının yarı ömürleri çok
• Asetilkolinesterazıreversibl veya irreversibl inhibe
uzundur.
ederek asetilkolinin yıkımını azaltırlar.

• Ekotiofat dışında deriden kolayca emilirler ve santral

• Ekotiofat, malation, paration ve izoflurofat gibi
sinir sist emi dahil tüm dokulara dağılırlar. Ekotiofat
organofosfatlar (fosforlu insektisid=tarım ilaçl arı) ile
glokomda lokal kullanılır.
sarin, somon ve tabun gibi savaş gazları
asetilko l ineste razı irreversibl in hibe eder.
• Neostigmin ve pridostigmin nikotinik reseptörleri
doğrudan da aktive ettikleri için denerve dokularda
bu iki ilaç et ki yapmaya devam eder.

Antikolinesterazlar Göz

• Myozis, akomodasyon spazmı ve göz içi bas ın çta

1

Kuvaterner amin olup beyne Tersiyer amin olup beyne ı:eçenler

ıaçmayanlar azalma yaparlar.

• Edro fonyum • Fizostlgmin
• Neostıgmln • Takrln
• Ekotiofat (yarı ömrü 100 saat) ve 2 neostigmin
• Prıdostigmln • Donapezil
molekülünden o lu şa n demekaryum ve fizostigmin
• Dlstlgmin • Rivastlgmln
glokom tedavisinde lokal kullanı lır.
• Demekaryum • Eptastigmin
• Ambenonyum • Galantamin
• Ekotlofat dışında organofosfatlar
• Savaş gazları
 Kardiyovasküler sistem
• Negatif kronotropik ve negatif dromotropik etkileri
vard ı r. En kısa etkili olan edrofonyum
supraventriküler taş i kardi tedavisinde yararlıd ı r.
• Normal dozda hipertansiyon yüksek dozda
hipotansiyon yaparlar.
• Alzheimer tedavisi için takrin, donapezil, rivastigmin,
eptastigmin veya galantamin alan hastalarda
antihipertansif ilaç dozunu ayarlamak gerekir.
Nöromusküler kavşak
• Somatik sinirlerden açığa çıka n asetilkolinin yıkımını
azaltarak iskelet kas l arındaki nikotinik reseptörleri
aktive ederler.
• Neostigmin ve pridostigmin asetil koli n esterazı inhibe
etmelerinin yanında nikotinik reseptörleri doğrudan
da aktive ettikleri için denerve dokularda bu iki ilaç
etki yapmaya devam eder.
Nöromusküler kavşak
• Beyne geçmeyen neostigmin, pridostigmin,
dist igmin ve ambenonyum myastenia gravis
tedavisinde kullanılırla r.
• Etki süresi 5-15 dakika ile en kısa olan edrofonyum
myastenia gravis krizi ile kolinerj ik krizi ayırmak ve
myastenia gravis ilaçl arının dozlarını ayarlamak için
tercih edilir.
Solunum/ GIS / Üriner sistem
• Bronkokonstriksiyon yaparlar. Astım veya KOAH'ı
olanlarda tercih edilmezler.
• Mide-barsak hareketlerini, ter-tükürük salgısını, mide
asit sa lg ı sın ı ve idrar çıkışını artı rırlar.
• Neostigmin nonobstriktif ileus ve diyabetik
gastroparazide kullanı l ır.
Nöromusküler kavşak
• Neostigmin gibi kuvaterner antikolinesteraz ilaçlar D-
tubokürarin ve panküronyum gibi kompetet if
nöromusküler blokörlerin yaptıkları iskelet kas ı
felcini geri çevirmek için ku ll an ı lırlar.
• Süksinilkoline bağlı iskelet kası felcini önlemezler.
Santral sinir sistemi
• Oral emilimi en yüksek konvülsiyon ve koma yapma
olasılığı en fazla olan fizostigmindir.
• Santral sinir sistemine en fazla geçen fizostigmin
atropin gibi antikolinerjik ilaç zehirlenmelerinde
periferik ve santral bulguları düzeltmek için
intravenöz kullanılır.
 Santral sinir sistemi
• Lipofilik olup beyne geçen antikolinesteraz ilaçlardan
takrin, donapezil, rivastigmin, eptastigmin ve
galantamin Alzheimer tipi demans tedavisinde
kullanılır.
• Galantamin aynı zamanda nikotinik reseptör
modülatörüdür (dual etki) .
Santral sinir sistemi
• Alzheimer hastalığında ayrıca glutamat NMDA
reseptörlerini bloke eden memantin de yararlıdır.
• Alzheimer için geliştir ilen beta-amiloid antikoru
solanezumab ve bapineuzumab ilaç olamadan faz
çalışmalarından dönmüştür.
• Beta-amiloid prekürsör protein ayırıcı enzimi (BACEl)
inhibe ederek amiloid-beta sentezini azaltan
verubesestat Alzheimer-tipi demans için faz 3
çalışmalarındadır.

Reversibl Antikolinesterazların Reversibl Antikolinesterazların

Önemli Özellikleri Önemli Özellikleri
Antikolinesteraz ila Önemli Özellik Antikolinesteraz ilaç Önemli Özellik

• Edrofonyum • Myast enia gravis krizi ile kolinerjik • Fizostigmin • Konvülsiyon ve tremor gibi santral

krizi ayırmak için kulla n ılma yan tesirleri en fazla yapma

• Neostigmin ve • Denerve dokularda da etki yapma • Atropin zehirlenmesinde kullanılma
pridostigmin • Donapezil, rivastigmin, • Alzheimer tipi demans tedavisinde

eptastigmin ve kullanılma

galantamin

Kolinomimetik ilaçların klinik kullanımı Kolinomimetik ilaçların klinik kullanımı

• Pilokarpin, karbakol, demekaryum, fızostigmi n ve
• Santral sinir sistemine geçmeyen neostigmin ve
ekotiofat glokom tedavisinde lokal ku llanı lırlar.
pridostigmin gibi antikolinesterazlar myastenia gravis
tedavisinde kullanılırlar.
• Betanekol postoperatlf ileus, nörojenik mesane,
kongenital megakolon ve diyabetik gastroparazi • En kı sa etkili antikolinesteraz ilaç olan edrofonyum
tedavisinde kullanılır. myastenia gravis krizi ile kolinerjik krizi ayırmak ve
myastenia gravis ilaçlarının doz l arını ayarlamak için
• Pilokarpin ve selektif M 3 agonist sevimelin Sjögren intravenöz kullan ılır.
sendromu ve radyoterapiye bağlı ağız kuruluğu
tedavisinde yararlıdır.
 Kolinomimetik ilaçların klinik kullanımı Kolinomimetik ilaçların klinik kullanımı

• Panküronyum, roküronyum veya veküronyum gibi
kompetetif nöromusküler blokörlerin yaptı kl arı
iskelet kası felcini geri çevirmek için nikotinik
reseptörleri direkt ve indirekt aktive eden neostigmin
kullanıılır.
• En k ısa etkili olan edrofonyum paroksismal
supraventriküler taşikardi tedavisinde bir dönem
kullanı ılmıştır.
• Atropin gibi antimuskarinik ilaçlarla zehirlenmede
hem periferik hem de santral b u lgu ları önlemek için
beyne yüksek oranda geçen fizostigmin kullan ı lır.
• Lipofilik olup beyne geçen ant ikolinesteraz ilaçlardan
takrin, donapezil, rivastigmin, eptastigmin ve
galantamin, Alzheimer tipi demans tedavisinde
kullanılı r. Galantamin ayn ı zam anda nikotinik
reseptör modülatörüdür (dual etki).

Kolinomimetik İlaçlar Organofosfat ve savaş gazı zehirlenmesi

Endikasyonları Kontrendikas onları • Ekotiofat, malation, paration ve izoflurofat gibi

• Glokom
• Paralitik lleus
• Norojenik mesane
• Sjögren sendromu
• Myastenla gravls
• Kompetetif NMB ilaçların
geri çevirmek
• SupraventrikOler taşikardi
• Antlkolinerjlk ilaç zehirlenmesi
• Alzhelmer hastalığı
• Obstrlktif ileus organofosfatlar (fosforlu insekti s id =tarım ilaçları) ile
• Peptik 0lser sarin ve tabun gibi savaş gazları asetilkolinesterazı
• Astım irreversibl inhibe ederler.
• KOAH
• Atrlal flbrllasyon
etkisi
• Ekotiofatdışında santral sinir sistemi dahil t üm
dokulara dağılırlar. Deriden veya solunum sistemi ile
vücuda kolayca geçerler.

Organofosfat ve savaş gazı zehirlenmesi Organofosfat ve savaş gazı zehirlenmesi

• Bulantı -kus m a, myozis, hipersalivasyon, aşırı terleme, • Kolinesteraz inhibitörü kimyasal savaş gazları ile
hipotermi, idrar ve gayta inkonti n a n s ı, bradikardi, profilakside pridostigmin ve atropin kullan ılı r.
hipotansiyon, bronkokonstriksiyon, solunum
kaslarının felci, konvülsiyon ve koma gibi bulgu veya
• Pridostigmin as.etilkol ineste razı reversibl inhibe ettiği
semptomlar görülür.
için savaş gazınıın irreversibl inhibisyonunu geciktirir.

• Ölüm nedeni solunum kaslarının felci ve solunum

depresyonudur.
 Organofosfat ve savaş gazı
zehirlenmesinin tedavisi
• İlk olarak hastanın kıyafetleri çıkarılır, cildi temizlenir
ve solunum desteği sağ l an ır.
• Muskarinilk bu lgul arı düzeltmek için ağ ı z kuru lu ğu
ortaya çıkana ve myozis düzelene kadar intravenöz
atropin kullan ı lır.
• Asetilkolinesterazı reaktive eden pralidoksim (PAM)
veya obidoksim intravenöz yoldan verilir.
Antikolinerjik İlaçlar
Farmakokinetik özellikleri
• Skopolamin (hyosin) taşıt tutmasının (hareket
hastalığı) önlenmesinde transdermal kullanılır.
• Antimuskarinik ilaçlar içerisinde beyne en hızlı ve en
fazla geçen skopolamindir.
• iris ve siliyer kaslardaki etkileri en uzun devam eder.
Organofosfat ve savaş gazı
zehirlenmesinin tedavisi
• Pralidoksim ve ,obidoksim ilk saatlerde etkilidirler,
beyne geçemezler ve periferik nöromusküler blokaj
dahil tüm periferik bulguları önlerler.
• Diasetilmonoksim organofosfat ve savaş gazı
zehirlenmesi için geliştiri l en santral sinir sistemine
geçebilen asetil kolinesteraz reaktivatörüdür.
• Konvül siyonları n tedavisi için benzodiazepinler
kullanılır.
Antimuskarinik İlaçlar
• Atropin Datura stramonium (güzel avrat otu) ve
skopolamin (hyosin) Hyocyanus niger bit kilerinden
elde edilen doğal alkaloidlerdir.
• Atropin ve skopolamin gibi tersiyer amin yapısında
olanların oral veya transdermal verild iği nde
emilimleri ve santral sinir sistemine geçişle ri
yüksektir. Kuvaterner amin yapısında olanlar santral
sinir sistemine geçmezler.
Farmakodinamik özellikleri
• Atropinin etkilerine en duyarlı yapılar ter-tükürük ve
bronşial salgı bezleri en dirençli mide pariyetel
hücreleridir.
• Skopolamin (hyosin) M 1 reseptörlerini bloke ederek
antiemetik etki yapar. Taşıt tutmasının (hareket
hastalığı) önlenmesinde transdermal kullanılır. En sık
yan tesiri ağız kuruluğu ve sedasyondur.
 Farmakodinamik özellikleri Farmakolojik etkileri

• M3 reseptörlerini daha selektif in hibe eden • Skopolamin belirgin sedasyon ve amneziye neden
oksibutinin, darifenasin ve solifenasin aşırı aktif olur. Taşıt tutmasının önlenmesinde transdermal
mesane, idrar in kontinansı ve üriner spazm kullanılır.
tedavisinde yararlıdır.

• Parkinson hastalığında tremor ve hipersalivasyon ile

ilaçlara bağlı Parklnson'da benztropin, biperiden,
triheksifenidil veya difenhidramin gibi santral etkili
antikolinerjikler öncelikli tercihtir.

Farmakolojik etkileri Farmakolojik etkileri

• Midriyazis yapıcı etkisi 1-2 gün ve sikloplejik etkisi 5-6

• Midriyazis ve siklopleji (yakın görme bozukluğu)
gün sürdüğü için atropin retina muayenesinde fazla
yaparlar.
tercih edilmez.

• Siklopleji ve midriyazis istenen durumlarda retina

• Retina muayenesinde midriyazis ve siklopleji istenen
muayenesinde kullanılırlar.
durumlarda gözdeki etkileri daha kısa olan
tropikamid, siklopentolat ve homatropin lokal
• Antimuskarinik ilaçlar dar açılı glokomda olarak kullanılır.
kontrendikedi rler.

• Tropikamidin gözdeki etkisi en kısadır.

Antimuskariniklerin Gözdeki Etki Süreleri Farmakoloji k etkileri

Antimuskarinik ilaç Gözdeki etki süresi • Sinoatrial nodda ve AV noddaki muskarinik

• Atropin • 5-6 gün
reseptörleri bloke ederek taşikardi ve AV iletide
hızlanma yaparlar.
• Skopolamin • 3-7 gün
• Atropin sinüs bradikardisinde, AV blok tedavisinde ve
• Tropikamid • 15-60 dakika akut miyokart enfarktüsünde vagal aktiviteyi
• Siklopentolat • 3-6 saat baskılamak için kullanılır.

• Homatropin • 12-24 saat • Atropin düşük dozda (0.5 mg) vagusa gelen
presinaptik M 1 reseptörleri bloke ederek asetilkolin
salgısını artırır ve bradikardi yapar.
 Farmakolojik etkileri Farmakolojik etkileri

• M 3 reseptörleri bloke ederek bronkodilatasyon, • lpratropium, tiotropium, aklidinyum, umeklidinyum

bronşiyal salgılarda ve mukosiliyer hareketlerde ve glikopironyum (glikopirolat) gibi santral sinir
azalma yaparlar. sistemine geçmeyen antimuskarinik ilaçlar
mukosiliyer hareketleri baskılamadıkları için astım
• Atropin mukosiliyer hareketleri aza l ttığı için astım ve ve/veya KOAH tedavisinde inhalasyonla kullanılırlar.
KOAH tedavisinde kullanı lma z .
• Atropin ve glikopirolat gibi antimuskarinik ilaçlar
bronşiyal salgıla rı ve tükürük salgısını azalttıkları için
preanestezik medikasyonda yararlı dırlar.

Farmakolojik etkileri Farmakolojik etkileri

• idrar çıkışını zorlaştırırlar. Benign prostat hipertrofısi

• Ter-tükürük salgı sın ı, mide asit salgıs ını ve mide-
olanlarda kontrendikedirler.
barsak hareketlerini azaltırlar.

• M3 reseptörlerini daha selektif bloke eden

• Atropin zehirlenmesinde ilk bulgu ağız kuruluğudur.
oksibutinin, darifenasin, solifenasin, propantelin ve
flavoksat aşırı aktif mesane, idrar inkontinansı ve
• Atropin diyare tedavisinde kullanılır. enurezis nokturna tedavisinde kullanılırlar.

• Post operatif ileusu veya konstipasyonu olanlarda • Hyosin N-butilbromür gastrointestinal ve üriner
kullan ılma zlar. spazm tedavisinde yararlıdır.

Farmakolojik etkileri Antimuskarinik İlaçların Etkileri

• Termoregulatuvar salgıları azaltırlar. Yetişkinlerde Etki

yüksek dozda hipertermiye neden olurlar. • Midriyazis, siklopleji, görme bulanıklığı, fotofobi ve göz kuruluğu

• Taşikardi ve AV iletide hızlanma

• İnfantlarda ve çocuklarda normal dozda bile atropin • Bronkodilatasyon, trakeobronşial salgılarda azalma ve mukosiliyer
ateşi yaparlar. hareketlerde azalma

• Barsak hareketlerinde azalma ve mide asit salgısında azalma

• Hiperhidrozis tedavisinde atropin veya lokal • idrar retansiyonu
glikopironyum kull a nılabilir. • Ağız kuruluğu, ekrin salgılarda azalma, hiperterml ve sıcak-kuru deri

• Sedasyon, halüsünasyon, konvülsiyon, amnezi ve deliryum

 Antimuskarinik ilaçların kullanımı
• Parkinson hastalığında görülen tremor ve
hipersalivasyon ile ilaçlara bağlı Parkinson'da
benztropin, biperiden, triheksifenidil veya
difenhidramin gibi santral etkili antikolinerjikler
öncelikli tercihtir.
• Skopolamin (hyosin) taşıt tutmasının (hareket
hasta lığı) önlenmesinde transdermal kullanılır.
Antimuskarinik ilaçların kullanımı
• lpratropium, tiotropium, aklidinyum, umeklidinyum
ve glikopironyum tek baş la rına veya uzun etkili
selektif ~2 -agonistlerle kombine olarak KOAH
tedavisinde veya profilaksisinde inhalasyon yoluyla
kullanılırlar.
• lpratropium ve tiot ropium aynı zamanda astımda da
inhalasyonla kullanılır.
Antimuskarinik ilaçların kullanımı
• Pilokarpin, fizostigmin, organofosfat ve savaş gazı ile
olan zehirlenmelerde atropin kullanılır.
• Organofosfat ve savaş gazı zehirlenmesinde atropin
dışında asetilkolinesteraz reaktivatörü pralidoksim,
obidoksim veya santral sinir sistemine geçebilen
diasetilmonoksim de yararlıdır.
Antimuskarinik ilaçların kullanımı
• Atropin ve glikopironyum (glikopirolat) tükürük ve
bronşiya l sa lgıları azalttıkları için preanestezik
medikasyonda tercih edilirler.
• Retina muayenelerinde troplkamld, slklopentolat ve
homatropin lokal kullanılır. Bu ilaçlardan biraz daha uzun
etkili olan homatropin uveit ve iritiste sineşileri
engellemek için de yararlıdır.
• Siklopleji olmadan midriyazis oluşturmak için a 1 -agonlst
fenilefrin tercih edilir.
Antimuskarinik ilaçların kullanımı
• Atropin sinüs bradikardisinde, AV blok tedavisinde
ve akut miyokart enfarktüsünde vagal aktiviteyi
baskılamak için kullanılır.
• Atropin turist diyaresi ve barsak hipermotilitesinde
kullanılır.
• Antimuskarinik ilaçlar aşırı aktif mesane, idrar
inkontinansı ve enurezis nokturna tedavisinde
yararlıd ırl ar.
Antimuskarinik ilaçların kullanımı
• Akut başlangıç lı {0.5-2 saat arası) mantar
zehirlenmesinde halüsünasyon, bulantı- kusma,
diyare, işeme, terleme, hipersalivasyon, myozis,
bradikardi ve bronkokonst riksiyon gibi muskarinik
bulgular ortaya çıka r.
• Tedavide intravenöz atropin kullanılır.
 Antimuskarinik İlaçların Kullanımı Antimuskarinik İlaçlar

Endikasyonları I Endik.syonl;ırı Kontrendikasyonları

• Sinüs bradikardisi • Preanestezik medikasyon

• Dar açılı glokom
• AV blok • Astım ve KOAH
• Benign prostat hipertrofisi
• Akut miyokart enfarktüsü • Taşıt tutması
• Hipertermik durumlar
• Kollnerjik ilaç zehirlenmesi • Retina muayenesi

• Organofosfat zehirlenmesi • Parkinson hastalığı

• Nörojenik mesane

• Savaş gazı zehirlenmesi • Aşırı aktif mesane • Postoperatif ileus

• Hızl ı başlangıçlı mantar • Gastrointestinal ve üriner spazm • Trisiklik antidepresan zehirlenmesi
zehirlenmesi

• Diyare • Hiperhidrozis

Antimuskarinik ilaç zehirlenmesi Antimuskarinik ilaç zehirlenmesi

• Atropin gibi antimuskarinik ilaçlarla olan
zehirlenmede ilk bulgu ağız kuruluğudur.
• Mid riyazis, siklopleji, görme bulanıklığı, fotofobi,
taşikard i, salgılarda azalma, sıcak-kuru deri,
hipertermi, barsak hareketlerinde azalma, işeme
zo rluğu, halüsünasyon, konvülsiyon, deliryum ve
koma gibi bulgu veya semptomlar ortaya çıkar.
• Atropin gibi beyne geçen tersiyer amin
antimuskarinik ilaç zehirlenmesinde periferik ve
santral bulguları önlemek için intravenöz fizostigmin
kullanılır. Konvülsiyonların tedavisi için diazepam
yararlıdır.
• Kuvaterner amin yapısında hidrofilik antimuskarinik
ilaç zehirlenmesinde beyne geçmeyen neostigmin
daha uygundur.

Kompetetif gangliyon blokörleri Kompetetif gangliyon blokörleri

• Sempatik ve parasempatik gangliyon lar ile ad re nal • Mekamilamin diğerlerinden farklı olarak hipertansiyonda
medulladaki nikotinik reseptörleri bloke ederler. oral verilir, santral sinir sist emine geçer ve santral yan
tesir yapar.

• Tüm otonomik refleksleri ortadan kaldırırlar.

• Mekamilamin santral sinir sistemindeki nikotinik
reseptörleri de bloke ettiği için nikotinin pozitif
• Trimetafan kamsilat kısa etkilidir ve acil pekiştirici et kisini azaltır.
hipertansiyon ile dissekan aort anevriz masında
intravenöz infüzyonla kul lanılır.
• Sigarayı bırakmak için transdermal nikotin kullananlarda
tedaviye yardı mcı olması için yararlı olabilir.
 Gangliyon blokörlerinin etkileri

• Ağız kuruluğu, midriyazis, siklopleji, görme

bulanıklığı , fotofobi, taşikardi , sa lgılarda azalma,
s ı cak-kuru deri, hipertermi, barsak hareketlerinde Sempatomimetik İlaçlar
azalma, işeme zo r luğu ve ereksiyon kaybı gibi atropin
benzeri yan tesir yaparlar.

• Atropinden farklı olarak sempatik etkinliğin

a zalma s ına bağlı postural hipotansiyon ve
ejekülasyon inhibisyonuna neden olurlar.

Sempatomimetik İlaçlar Sempatomimetik İlaçlar

• Adrenalin (epinefrin) ve noradrenalin (norepinefrin) • Amfetamin ve kokain gibi indirekt sempatomimetik

gibi alfa ve/veya beta reseptörleri doğrudan uyaran ilaçlar sempatik uyarı sı kesilerek denerve olan kalp
ilaçlar direkt etkili agonist olarak adland ırılır. veya göz gibi yapılarda etki o l u şturmazlar.

• Kokain gibi norepinefrin geri alı mını azaltan, • Efedrin karma (mikst) etkili sempatomimetik
amfetamin veya tiramin gibi veziküllerden agonisttir. Hem adrenalin gibi alfa ve beta
noradrenalin sa lgısını artıranlara indirekt etkili reseptörleri aktive eder hem de veziküllerden
sempatomimetik adı verilir. norepinefrin salgıs ını artırır.

Sempatik Sistemin Etkileri Sempatik Sistemin Etkileri

Rese tor Etki Reseptor Etki

• Vazokonstrlkslyon, radlyal kasın kasılmasına bağlı • Kalp hızında ve kalbin kasılma gücünde artma, iskelet
midriyazls, pilomotor düz kaslarda kasılma ve kası damarları, bronşlar ve uterus düz kasında
ejekOlasyon gevşeme, hlpergllseml, hipokaleml ve tremor
• Norotransmitter salgılanmasının lnhlblsyonu, • Lipollz artışı

vazokonstriksiyon, lnsOlin ve renin salgısında azalma, • Renal, mezenter, serebral ve koroner damarlarda

agregasyon ve lıpolizin ınhlbisyonu gevşeme

• Pı • Kalp hızında, kalbin kasılma gOc:Onde, renin

~~~~-~- salgısında ve llpollzde artma

 Adrenalin (Epinefrin)
• a 1,aı, 131, 132 reseptörleri aktive eder. Alfa reseptörleri
aktive ederek damar düz kasları ile cilt damarlarını
kasar ve göz içi basıncını düşürür.
• Adrenalin ve göz dokusunda adrenaline dönüşen ön
ilaç olan dipivefrln açık aç ı lı glokomda lokal kullanılır.
• Midriyazis yaptıkları için dar açılı glokomda tercih
edilmezler.
Adrenalin (Epinefrin)
• Propranolol gibi saf beta blokörler vazokonstriktör
etkisini artırır. Feokromasitomaya, kokaine veya
amfetamine bağlı hipertansiyonda hipertansiyonu daha
da artı rdıkları için alfa blokör ile birlikte kullanılırlar.
• Labetalol ve karvedilol gibi hem alfa hem de beta
reseptörleri bloke eden ilaçlar feokromasitomaya,
kokaine veya amfetam ine bağl ı hipertansiyonda tek
başlarına verilebilir.
Adrenalinin klinik kullanımı
• Adrenalin ve göz dokusunda adrenaline dönüşen ön
ilaç olan dipivefrin açık açılı glokomda lokal ku llanılır.
• Lokal anesteziklerin etki süresini uzatmak için
kullan ılır.
• Nonselektif alfa reseptör blokörü fentolamin lokal
anesteziklerin etkisini uzatıcı etkisini önler.
Adrenalin (Epinefrin)
• 131 ve 132 reseptörleri aktive ederek taşi kardi, kalbin
kasılma gücünde ve kardiyak outputta artma, 132
reseptörleri aktive ederek bronkodilatasyon, iskelet
kası damarlarında gevşeme, hiperglisemi ve
hipokalemi yapar.
• Sistolik ve ortalama kan basıncını artırır, diyastolik
kan basıncını bir miktar düşürür. Fentolamin ve
fenoksibenzamin gibi alfa blokörler vazokonstriktör
etkisini tersine çevirir.
Adrenalinin klinik kullanımı
• E ş zamanlı ortalama kan ba sıncını artırdığı ve
bronkodilatasyon yaptığı için anafilaktik şokta ilk
tercihtir.
• Kardiyak arrestte öncelikle tercih edilir.
• Akut bronkospazm ve astım atağında intravenöz veya
inhalasyonla verilir.
Adrenalinin klinik kullanımı
• Burun kanaması gibi durumlarda bölgesel kan
akımını azaltmak ve hiperkalemide potasyumu
düşürmek için yararlıdır.
• Supraventriküler taşikardi, miyokart enfarktüsü, kalp
yetmezliği, dar açılı glokom, hipertiroidi ve diyabet
gibi durumlarda kontrendikedir.
 Noradrenalin (Norepinefrin)
• a 1, a 2 ve ~1 reseptörleri uyarır. ~2 reseptörleri aktive
etmediğiiçin bronkodilatasyon, hiperglisemi ve
hipokalemi yapmaz; ast ı m ve KOAH tedavisinde
kull an ı lmaz.
• Alfa reseptörleri aktive ederek damar düz kaslarını
kasar ve midriyazis yapar.
• Periferik vasküler direnci, sistolik, diyastolik ve
ortalama kan basıncı ile kalbin kası l ma gücünü artırır.
Noradrenalin (Norepinefrin)
• Bölgesel kan akımını azaltmak, hipotansiyon, septik
ve kardiyojenik şok tedavisinde intravenöz yoldan
kullan ı lır.
• Droksidopa dopa dekarboksilaz ile noradrenaline
d önüşen ön i laçt ı r. Nörojenik ortostatik hipotansiyon
tedavisinde oral kullanılır.
İzoprote renol (lsoprenalin)
• Bronkodilatasyon, uterus gevşe mesi, renin artış ı,
hiperglisemi ve hipokalemi yapar.
• Astı m atağ ın da ve beta blokör zehirlenmesinde
kulla nı lır.
• Beta blokör zehirlenmesinde beta agonistlere yanıt
yoksa glukagon verilir.
Noradrenalin (Norepinefrin)
• Kan basıncı n da yaptığı artışa bağlı vagustan
asetilkolin çıkışı artar ve refleks bradikardiye neden
olur.
• Kalp nakli yapılan hastalarda vagus çıkarı l dığı için
taşika rdi ya par.
lzoproterenol (lsoprenalin)
• ~ 1 ve ~2 reseptörlere agonist etki yapan güçlü
vozodilatör bir ilaçtır.
• Diyastolik kan basıncı ile ortalama kan bas ıncını
azaltır.
• Kalp hızını ve kalbin kasılma gücünü artırır.
Dopamin
• Düşük dozda D1 reseptörlerini aktive ederek rena l,
mezenter, koroner ve serebral damarl arı gevşetir.
• Orta dozda P ı reseptörleri de uyararak kalbin kası l ma
gücünü artırır.
• Yüksek dozda a 1 reseptörleri de aktive ederek
vazokonstriksiyon yapar.
• Akut ka lp yetm ezliği tedavisinde intravenöz yoldan
kullanılı r.
 Fenoldopam Dobutamin

• G-protein kenetli D1 reseptörlerine agonist etki ile • 131 reseptörler en fazla olmak üzere beta reseptörlere
adenilat sik lazı aktive ederek hücrede cAMP miktarını agonist etki yapar.
artırır.

• Pozitif inotropik etkiye neden olur.

• Acil hipertansiyonda intravenöz yoldan kullan ılır.

• Dü şük debili akut ka lp yetmez l iği, kard iyojenik şok ve

• Glokom atağına neden olabilir. septik şok tedavisinde intravenöz yoldan kullanılır.

Fenilefrin Fenilefrin

• Katekolamin türevi olmayan KOMT enzimi ne dirençli • Kalp nakli yapılan hastalarda vagus çıkarıldığı için
uzun etkili adrenerjik a 1-reseptör agonistidir. taşikardi yapar.

• Farmakoloj ik etki profili noradrenaline benzer. Arter • Siklopleji yapmadan midriyazise neden olur. Göz
ve venleri kasar. muayenesinde ve açı k açılı glokom tedavisinde lokal
verilir.
• ~2 reseptörleri aktive etmediği için bronkodilatasyon,
hiperglisemi ve hipokalemi yapmaz; astım ve KOAH
tedavisinde ku ll anı lm az .

Midodrin Santral etkili alfa2 agonistler

• a 1 reseptörlere agonist etki ya pan ön ilaçtı r.

• Vazomotor merkezdeki a 2 reseptörlere agonist etki
Farmakolojik etkileri fenilefrine benzer.
yapan alfa-metildopa, klonidin, guanfasin,
guanabenz, moksonidin ve rilmenidin santral etkili
• Sistolik, diyastolik ve ortalama kan basıncını artırır. sempatolitik ilaçl ardır.
Kronik ortostatik hipotansiyon tedavisinde oral
yoldan kullan ılır.
• Moksonidin ve rilmenidin gibi yeni a 2-agonistler aynı
zamanda imidazolin reseptörlerini de aktive ederler.
• Metoksamin ve meteraminol a 1 reseptörlere agonist
etki yaparak hipotansiyon tedavisinde kullanılan
d iğe r ilaçlard ır.
 Santral etkili alfa 2 agonistler
• Veziküllerden noradrenalin ve renin sa lgısı ile kalp
hızını azaltırlar.
• Hipertansiyon tedavisinde kullanı lır lar.
• En s ık yan tesirleri sedasyondur. Postural
hipotansiyon ve bradikardi yaparlar.
Santral etkili alfa 2 agonistler
• Klonidin a 2,, imidazolin ve opiyat reseptörlerine
agonist etki yapar. Antihıi pertansif, sedatif, analjezik
ve antidiyareik etkisi vardır.
• Hipertansiyon, preanest ezik medikasyon, diyare,
morfin, nikotin veya alkol yoksunluk krizinde
kullanı labilir.
• Rebound hipertansiyon riskinden dolayı dozu
azaltılarak kesilir.
Alfa 2 agonistler
• Oksimetazolin nazal dekonjestan olarak lokal
kullanılan a-agonisttir. Ad renerjik a2A reseptörlerine
afinitesi fazladır.
• Apraklonidin ve brimonidin glokom tedavisinde lokal
kullanılan a 2 reseptör agonistleridir. Aköz hu mor
sekresyonunu azaltırl ar. Aköz hu mor dre najını da
artırırlar.
Santral etkili alfa2 agonistler
• Metildopa beyinde aktif şekli alfa-metilnoradrenaline
dönüşen ön i l açtır. Gebe hipertansiyon tedavisinde
uygundur.
• Parkinson benzeri bulgular, ekstrapiramidal yan
tesirler ve hemolitik anemi gibi yan tesirleri vardır.
Santral etkili alfa 2 agonistler
• Tizanidin santral sinir sisteminde a 2 reseptörlere
agonist etki yapa r. Santral etkili kas gevşeticidi r.
• Deksmedetomidin beyinde a 2 reseptörlere agonist
etki yapar. Sedatif ve anksiyolitik özelliklerinden
dolayı preanestezik medikasyonda kullanılır.
Alfa 2-Agonistlerin Klinik Kullanımı
Alfaz-agonist Endikasyon
• Klonidin, metildopa, • Hipertansiyon
guanfasin, guanabenz,
moksonidin ve rilmenidin
• Tizanidin • Santral etkili kas gevşetici
• Oeksmedetomidin • Preanestezik medikasyon
• Apraklonidin ve brimonidin • Glokom
 Glokom tedavisi
Glokom tedavisi
• Beta blokörler, karbonik anhidraz inhibitörleri ve alfa2
• Glokom t edavisinde kullanılan ilaçlar mannitol, agonistler aköz humor sekresyonunu azaltıır. Alfa 2
asetozolamid, m etazolamid ve diklofenamid dı ş ında agonistler aynı zamanda aköz humar drenajını da bir
topikal kulla n ı lı r. miktar a rtı rabi l ir.

• Aset ozolamid, metazolamid ve diklofenamid oral, • PGF2 aıra ana logları , kolinerjik ilaçlar,
mannitol krizde intravenöz yoldan verilir. sempatomimetikler ve rho-kinaz inhibitörü netarsu dil
aköz humor drenajını artırır.

Glokom tedavisi Glokom Tedavisi

• Latanoprost, travoprost, bimatoprost ve tafluprost ilaç Mekanizma

gibi PG F 2 aıra analogl arın ın kırmızı göz, iris ve • Pilokarpin, karbakol, • Drenajda artma (lokal)
kirpiklerde kahverengi pigmentasyon ile kirpiklerde fizostlgmin, ekotiofat
büyüme gibi yan tesirleri vardır. • Timolol, betaksolol, karteolol • Sekresyonda azalma (lokal)

• Latanoprost, travoprost, • Drenajda artma (lokal)

• Bimatoprost kemoterapi alan hastalarda kirpik bimatoprost, tafluprost
dökülmelerinin tedavisinde de ku ll a n ı lı r.
• Adrenalin, dlpivefrin, fenilefrln • Drenajda artma (lokal)

• Apraklonidin, brimonldin • Sekresyonda azalma (lokal)

Glokom Tedavisi Selektif 132-agonistler

lıa Mekanizma • Düz kaslardaki ~2 reseptörler uyarıld ığı zaman

• Netarsudil • Drenajda artma (lokal) adenilat siklaz aktive olur ve hücrede cAMP m iktarı
artar.
• Asetozolamid, metazolamid, • Sekresyonda azalma (oral)

diklofenamid
• Dorzolamid, brinzolamid
• Bronkodilatasyon, uterus ve çizgili kas dama rlarında
• Sekresyonda azalma (lokal)
gevşeme, taşikardi, hiperglisemi, hipokalemi ve
tremor gibi etkiler ortaya çıkar.

Selektif (32-agonistler
• Selektif 132 agonistler astım, KOAH, erken doğum
eyleminin önlenmesi ve periferik damar hastalığı
t edavisin de kullan ı lı rlar.
• Tremor, taşikardi, hiperglisemi ve hipokalemi gibi yan
tesirlere neden olurlar.
Astım ve KOAH tedavisinde
selektif (32-agonist kullanımı
• Bron ş larda ~ 2 reseptörlere agonist etki yaparlar.
• Adenilat sikl azı aktive ederek cAMP artışına bağlı
bronkodilatasyona neden olurlar.
• Astım ve KOAH t edavisinde inhalasyon yoluyla
kullanılırlar.

Astım ve KOAH tedavisinde Astım ve KOAH tedavisinde

selektif 132-agonist kullanımı selektif (32-agonist kullanımı
Özellik 132 -agonist • Kıs a etkililer astımın ve KOAH ' ın akut t edavisinde
Oral, inhale ve subkutan verilen Terbutalin kul l anılı r.
Oral ve inhale verilen Salbutamol (albuterol)
Ön ilaç olduğu için yalnızca oral Bambuterol
• Uzun ve ultra-uzun etkililer profilakside tercih edilir;
verilen
krizde verilmezler.

• Uzun ve ultra-uzun etkili selektif ~2 agonistlere daha

fazla olmak üzere bronkodilatör etkilerine tolerans
ge l işir.

Astım ve KOAH tedavisinde

Selektif (32 Agonistler
selektif (32-agonist kullanımı
• Tolerans gelişmesini önlemek için beklametazon, Kısa etkili Uzun etkili Ultra-uzun etkili
flutikazon ve budesonid gibi glukokortikoidlerle
• Terbutalirı • Salmaterol • İndakaterol
kombine kull a nı lı rlar.
• Salbutamol • Formoterol • Olodaterol

• Ta şikardi,hiperglisemi, hlpokalemi, iskelet kası • Metaproterenol • Arformoterol • Vilanterol

tremoru, t olerans gelişimi, laktik asidoz ve hipoksemi • Pirbuterol • Bambuterol
gibi yan tesirlere neden olurlar. • Prakoterol • Karmoterol

• Fenoterol
• Erken doğum eylemi olanlar dışında doğumu
geciktirebildikleri için gebelerde tercih edilmezler.
 Beta agonistlerin diğer kullanımları Beta agonistlerin diğer kullanımları

• Ritodrin ve terbutalin uterusta ~2 reseptörlere • Nilidrin iskelet kaslarına giden damarlardaki ~2

agonist etki yaparak erken doğum eylemini önlemek reseptörleri aktive eder. Periferik damar
için ku ll anıl ırl ar. h as talıkl arında ku llan ılı r.

• Taşika rdi, hiperglisemi, hipokalemi ve iskelet kası • Dobutam in ~1 reseptörler en fazla olmak üzere beta
tremoru gibi yan tesirleri va rdır. reseptörlere agonist etki yapar. Düşük debili akut kalp
yetmezliği tedavisinde intravenöz yoldan kullanılır.

• Diyabeti olan kadında erken doğum eylemini

önlemek için kullanılmazlar.

Beta agonistlerin diğer kullanımları Beta Agonistler ve Klinik Kullanımları

• Mirabegron ~3 reseptörlere agonist etki yapar. Beta agonist Reseptor Kullanım

Mesane detrüsör kasını gevşeterek mesane hacmini • Ter butalin ve • 132 • Astım ve KOAH akut tedavi
artırır. Aş ırı aktif mesane tedavisinde kullanı l ır. salbutamol

• Salmaterol ve • 132 • Astım ve KOAH profilaksi

• ~ 3 reseptörleri aktive ettiğ i için lipolizi uyarır, obezite formoterol
tedavisi için ara ştırılmaktad ı r. • Ritodrin ve • 132 • Erken doğumun önlenmesi

terbutalin

• Nilldrin • 132 • Periferik damar hastalığı

• Dobutamin • 131 • Akut kalp yetmezliği

• M irabegron • 133 • Aşırı aktif mesane

İndirekt etkili sempatomimetikler İndirekt etkili sempatomimetikler

• Periferde ve/veya beyinde noradrenalin düzeyini • Amfetaminlerve benzerleri, koka in ve tiramin de

artıran ilaçlara indirekt sempatomimetik agonist indirekt sempatomimetik etkili ilaç veya maddelere
denir. örnek gösterilebilir.

• Noradrenalin geri alımını selektif in hibe eden

rebokset in ve atomoksetin ile serotonin-
noradrenalin geri alı mını inhibe eden sibutramin,
venlafa ksin, dulokset in ve milnasipran indirekt
sempatomimetik etki yapar.
 Amfetamin ve benzerleri Amfetamin ve benzerleri

• Vezikülden monoaminlerin sa lgıs ı nı a rtı ra rak indirekt • Öğrenme ve bellek fonksiyonlarını güçlendirirler,
sempatomimetik etki yaparlar. dikkati artırırl ar, uykuyu önlerler, iştahı ve yorgunluğu
azaltırlar. Sporda doping amaçlı kötüye ku llanılırlar.

• Beyinde noradrenalin, serotonin ve dopamini

artırırlar. • Hidroksiamfetamin santral sinir sistemine geçemez.
Horner sendromunun lokalizasyonunun tespiti için
• Öfori, halüsünasyon ve psişik bağımlılık yaparlar. yararlı dı r.

Fiziksel bağım lılı k potansiyelleri düşüktür. Uzun süre

ku llanımda paranoid şizofreniye neden olabilirler.

Amfetamin ve benzerleri Amfetamin ve benzerleri

• Amfetamin ve kokain gibi indirekt sempatomimetik • Metamfetamin öfori ve halüsünasyon özelliğinden

ilaçlar sağl am gözde midriyazis yapmalarına karşın dolayı kötüye kullanılır.
ortamda noradrenalin olmayacağı için denerve gözde
midriyazis yapmazlar.
• M etilfenidat yapıca amfetaminlere benzer ve
hiperaktif çocuklarda dikkat eksikliği sendromunda
kullanılır.

Amfetamin ve benzerleri Amfetamin ve benzerleri

• Öğrenme ve bellek fonksiyonlarını güçlendirirler, • Modafinil ve armodafinil yapıları amfetaminlerden

dikkati artı rırl ar, uykuyu önlerler, iştahı ve yo rgun l uğu farklı amfetamin benzeri psikositimülan ilaçlardır.
azaltırlar. Sporda doping amaçlı kötüye ku llanılırlar.

• Beyinde yalnızca noradrenalin ve dopamini deği l aynı

• Hidroksiamfetamin santral sinir sist emine geçemez. zamanda serotonin ve glutamatı da artırırlar. GABA
Horner sendromunun lokalizasyonun un tespiti için düzeyini azaltırlar.
yararlı dır.

• Narkolepsi ve uyku apnesinde kullanılırlar.

 Amfetamin ve benzerleri Yan tesirleri

• Fentermin amfetamin türevidir. İştah merkezini • Amfetaminlerin yüksek dozlarında hipertansiyon,

baskılar ve iştahı azaltı r. Obezite tedavisinde epilepsi taşikardi, hiperterm i, midriyazis, paranoya,
ilacı topiramat ile kombine preparatı vardır. halüsünasyon, ventriküler aritmi, hiperaktivite,
konvülsiyon, intrakraniyal kanama ve miyokart
enfarktüsü gibi semptomlar ortaya çıkar.

• Saf beta blokörler amfetamin ve kokaine bağ l ı

hipertansiyonu daha da artırır.

Yan tesirleri Kokain

• Amfetamin ve kokain zehirlenmesinde vasküler ve • Monoaminlerin re-uptake'ni ve voltaj bağım lı

kardiyak bulguları önlemek için alfa ve beta blokör sodyum kanalların ı inhibe eder. Lokal anestezik
etkiye sahip labetalol veya karvedilol kullanılır. olarak da kullanılabilir.

• Spesifik antidotları yoktur; i l açların eliminasyonunu
hızlandırmak için böbrek ile itrah edilenlerde
amonyum klorür ile idrar asit yapılabilir.
• Beyinde olu şturduğu etkiler amfetam ine benzer.
• Nucleus accumbenste dopamini artırarak kompulsif
tarzda madde aratan güçlü ps işik bağımlılığa neden
olur. Fiziksel bağ ımlı lık riski d üşüktür.

Sempatomimetik İlaçların Sempatomimetik İlaçların

Önemli Kullanımları Önemli Kullanımları
Endikas on Sem atomimetik ila ornekleri Endikasyon Sempatomimetik ilaç örnekleri
• Kardiyojenik ve septik şok • Norepinefrln, dobutamin

• Kronik ortostatik hipotansiyon • M ldodrin, droksidopa

• Anafılaktik şok • Epinefrin

• Kardiyak arrest • Epinefrin • Açık açılı glokom • Apraklonidin, brimonidin

• Akut kalp yetmezliği • Dobutamin
• Retina muayenesi • Fenilefrin
• Bölgesel kan akımını azaltmak • Eplnefrln

• Lokal anestezlklerin etkisini • Epinefrln • Erken doğumu durdurmak • Ritodrin, terbutalin

uzatmak • Aşırı aktif mesane • Mirabegron

• Nazal dekonjestan • Okslmetazolin, fenilefrln • Dikkat eksikliği sendromu • Metilfenidat

• Astım ve KOAH • Selektlf ~z agonistler
• Narkolepsi • Modaflnil
 Alfa reseptör blokörleri

• Adrenerjik alfa reseptörleri reversibl veya irreversibl

inhibe ederler.
Sempatolitik İlaçlar
• Prazosin ile fentolamin reversibl, fenoksibenzamin
irreversibl inhibe eden ilaçlara örnek verilebilir.

• Fenoksibenzaminin plazma yarı ömrü kısa o l masına

karşın alfa reseptörleri irreversibl inhibe ettiği için
etki süresi 2 güne kadar uzar.

Alfa reseptör blokörleri Alfa Reseptör Blokörleri

• Postural hipotansiyon, refleks taşikardi, myozis, naza!

akıntı, renin artışına bağlı su-tuz retansiyonu ve
• Prazosin • Yohimbin • Fenok.sibenzamin
ejakülasyon inhibisyonu gibi yan tesirleri vardır.
• Terazosin • Fentolamin
• Alfuzosin • Tolazolin
• Dok.saıosin
• Tamsulosin
• Silodosin

Fenoksibenzamin Fentolamin

• Alkilleyici kanser ilaçları gibi karbonyum türevlerine • Adrenerjik a 1 ve a 2 reseptörleri reversibl bloke eder.
dönüşerek a 1 ve a 2 reseptörleri irreversibl bloke
eder.
• Lokal anesteziklerin içerisine katı lan adrenalinin
vazokonstriktör etkisini önler.
• Plazma yarı ömrü kısa olmasına karşın alfa
reseptörleri irreversibl inhibe ettiği için etki süresi 2
güne kadar uzar. • Feokromasitoma, periferik damar hastalığı ve erekti!
disfonksiyon tedavisinde ku ll anılır.

• Feokromasitoma ve periferik damar hastalıkların ı n

tedavisinde ku ll an ı lır.
 Selektif alfa 1 blokörler Selektif alfa 1 blokörler

• Prazosin, terazosin, alfuzosin ve doksazosin • Hipertansiyonu ve benign prostat hipertrofisi

postsinaptik a 1 reseptörleri bloke ederek olanlarda doksazosin ve alfuzosin gibi prostata
vazodilatasyon yaparlar. İdrar çıkışını kolaylaştırırlar. spesifik etki yapmayanlar daha uygundur.

• Tamsulosin ve silodosin prostat düz kasındaki a 1A • Hipertansiyonu olmayan benign prostat hipertrofili
reseptörleri selektif bloke ederler. Kan basınc ın ı fazla hastalarda tamsulosin veya silodosin tercih edilir.
düşü rmeden prostat düz kasında gevşeme yaparlar.

Selektif alfa 1 blokörler Selektif alfa 1 blokörler

• Doksazosinin yarı ömrü d iğerlerine göre daha • Prazosin ve doksazosin gibi a 1 reseptör blokörlerinin
uzundur. postural hipotansiyon, ilk doz senkopu, refleks
taşikardi, myozis, nazal akı ntı, renin artışına bağlı su-

• Alfuzosin yatkınlığı olanlarda daha fazla olmak üzere t uz retansiyonu ve ejakülasyon inhibisyonu gibi yan
QT uzamas ı yapar. tesirleri va rdı r.

• Tamsulosin katarakt cerrahisi yapılanlarda • Renin artışına bağlı su-tuz retansiyonu yaptıkları için
intraoperatif floppy iris sendromu ya ptığı için kalp yetmezliği olanlarda tercih edilmezler.
katarakt cerrahilerinden 15 gün önce kesilmelidir.

Diğer alfa reseptör blokörleri Diğer alfa reseptör blokörleri

• İndoramin ve urapidil a 1 reseptörleri bloke ederek • Yohimbin santral sinir sistemine geçebilen selektif a 2
hipertansiyon tedavisinde ku ll anılı r. Urapidil benign reseptör blokörü alkaloiddir.
prostat hipertrofisinde de yararlıdır.

• Periferde ve beyinde a 2 reseptörleri bloke ederek

• Labetalol ve karvedilol a 1, ~ 1 ve ~2 reseptörleri bloke norepinefrin salgısını a rtı rır. Libido artışı yaptığı için
ederler. Karvedilol aynı zamanda zayıf kalsiyum kanal bit kisel baz ı ürünlere eklenir.
blokörü ve antioksidand ı r.

• Klonidin gibi sant ral etkili a2 agonistlerin

antihipertansif etkisini aza ltı r.
 Alfa Reseptör Blokörlerinin Kullanımı Adrenerjik nöron blokörleri

Endikasyon Alfa blokör örnekleri • Noradrenalinin sentezini, veziküle alınmasını veya

veziküllerden salgı lan mas ını in hibe ederler.
• Feokromasitoma • Fenoksibenzamin, fentolamin

• Kronik hipertansiyon • Doksazosin

• Klinikte çok fazla kullanı l mazlar.
• Periferik damar hastalığı • Prazosin, fenoksibenzam in

• Benign prostat hipertrofisi • Tamsulosin, silodosin

• Erektil disfonksiyon • Fentolamin

Metitirozin Guanetidin ve guanadrel

• Katekolam in sentezinde hız kısıtlayan basamak • Sempat ik nöronlara re-uptake ile a lınd ıktan sonra
enzimi olan tirozin hidroksilazı inhibe eder. vezikülden noradrenalin salgılanma s ı nı inhibe eden
ya la n cı transmitter özelliğin e sahip adrenerjik nöron

• Dopamin, noradrenalin ve adrenalin sentezini azaltır. blokörleridir.

• Santral sinir sistemine geçerek dopamin sentezini • Hipertansiyon tedavisinde ku llanılırlar.

azaltıp ekstrapramidal yan tesir yaptığı için inoperabl
veya metastatik feokromasitomada tercih edilir. • Santral sinir sistemine geçemezler.

Rezerpin Rezerpin

• Bitkisel alkaloiddir. • Postural hipotansiyon, bradikardi, astımın

şiddetlenmesi, peptik ülser, hiperprolaktinemi, erekti!

• Veziküler monoamin pomp as ını irreversibl in hibe disfonksiyon, depresyon, Parkinson ve

eder. ekstrapiramidal yan tesirlere de neden olur.

• Periferde ve beyinde noradrenalin, serotonin ve • Depresyon, Parkinson, peptik ülser, astı m ve

hiperprolaktinemi ile laktasyonda kullanılmaz .
dopamini azaltır.

• Hipertansiyon tedavisinde kulla nılır.

 Santral Sinir Sistemi Genel Bilgiler

Glutamat Glutamat

• Santral sinir sisteminde en önemli eksitatör özellikte

• NMDA reseptörleri nörotoksisiteden sorumludur.
aminoasit yapısında nörotransmitterdir.

• NMDA reseptörlerinin aşırı aktivasyonu hücreye kalsiyum

• Fizyolojik etkisi glia hücreleri ta rafından geri alınarak girişine b ağlı nöronda nekroz yapar.
sonl a ndırılır.

• NMDA reseptörleri öğrenme ve bellekte önemli olan

• Metabotropik reseptörleri G protein kenetlidir. long-term potansiyalizasyonda {LTP) primer role sahiptir.

• NMDA, AMPA ve KA reseptörleri katyon ik iyon • Medulla spinaliste ağrı oluşumun da rol alan en önemli iki
kanalıdır. endojen madde substans P ve glutamattır.

NMDA Reseptör Antagonisti İlaç Örnekleri GABA

• Santral sinir sisteminde en önemli inhibitör

nörotransmitterdir.

• Amantadin • Parkinson hastalığı

• Fizyolojik etkisi geri alım ile son lanır. Nörona a l ınan
• Ketamin • intravenöz anestezik
GABA, GABA transaminaz (GABA-T) tarafından
• Nitröz oksit • İnhalasyon anesteziği süksinik semialdehite metabolize edilir.
• Riluzol • ALS tedavisi
• Magnezyum • Konvülsiyon tedavisi • GABAAve GABA8 olmak üzere iki m ajör reseptörü
vard ır.
 GABA GABA

• GABAA reseptörü klor iyon kanalı ile kenetlidir. • Benzodiazepin reseptörlerine antagonist etki yapan
flumazenil benzodiazepinlerin ve Z bileş i klerinin
etkisini önler.
• 2 tane al, 2 tane 132 ve 1 tane y2 alt birimleri vardır.

• Barbitürat lar GABAA üzerinde farklı bir noktaya

• Benzodiazepinler GABAA reseptörünün al ve y2
bağlanır. Flumazenil, barbitüratların etkisini
arasındaki benzodiazepin reseptörlerini, zolpidem,
önleyemez.
zaleplon ve zopiklon gibi Z bi leşikl e ri görece al alt
birimdeki benzodiazepin reseptörlerini aktive eder.

GABA GABA'erjik Etkinliği Artıran İlaç Örnekleri

• G-proteini ile kenetli GABA8 reseptörü genellikle Mekanizma ilaç örneği

presinaptik ye r leşimlidir. Adenilat siklazı inhibisyonu
• GABAA aktivasyonu • Benzodiazepinler, Z
ve potasyum kanal aktivasyonuna neden olur.
bileşikleri, Barbitüratlar

• GABA8 aktivasyonu • Baklofen

• GABA8 reseptörü ile 5-HT1 A resept örü aynı potasyum
kana lı nı paylaşır. • GABA'nın geri alımının • Tiagabin

inhibisyonu
• Presinaptik GABA8 reseptörlerine agonist etki yapan • GABA-transaminaz • Vigabatrin
baklofen santral etkili kas gevşeticidir inhibisyonu

Glisin Dopamin
• Medulla spinalis ve beyin sapındaki en önemli
• Santral sinir sisteminde en fazla substantia nigra ve
inhibitör maddedir.
ventra l tegmenta l alanda bulunur.

• Reseptörü klor iyon kanal ı ile kenetlidir.

• Mezolimbik yalakta dopamin artışının şizofreni,
nigrostriatal yalakta dopamin aza l masının Parkinson
• Glutamat NMDA reseptörleri üzerinde glisin hastalığ ı ge l işiminde önemli rolü vardır.
bağlanma bölgesi vardır.

• Tuberoinfundibuler yalakta (median eminence)

• Santral sinir sisteminde hem inhibitör hem de dopaminerjik etkinlik artışı ile prolaktin sa lg ıl anması
eksit atör etkilidir. azalır.
 Norepinefrin Serotonin (5-HT)

• Saıntral
sinir sisteminde en fazla lokus sereleusta • L-triptofandan sentezlenir. Pineal bezde (epifiz)
bulunur. melatonine dönüştürülür.

• Fizyolojik etkisi salgı l an dığı nöro na geri alım ile • Fizyolojik etkisi salgı l and ığı nörona geri alım ile
sonla nır. son l anır.

• Stres, heyecan ve korku gibi durumlarda santral sinir • Santral sinir sisteminde en fazla raphe nükleuslarda
sist emindeki m ikta rı artar. bulunur.

Serotonin (5-HT) Asetilkolin

• Anksiyete, depresyon, şi zofreni, migren, iştah , uyku- • Neostriatum ve medial septal nukleusta (nükleus
uyanıklık ve postmenapozal sı cak basmaları nda rolü basalis) en fazla olmak üzere santral sinir sisteminde
vard ı r. yaygın olarak bulunur.

• 5-HT3 dışı ndaki reseptörleri G protein kenetlidir. 5-
HT3 reseptörleri katyonik iyon kanalıdır.
• Buspiron 5-HT1A reseptörlerine parsiyel agonist etki
ile anksiyete tedavisinde kullanılır.
• Parkinsonda tremor ve hipersalivasyonun nedeni
artan asetilkolindir. Öğrenme ve bellek fonksiyonları
üzerinde olumlu etkilere sahiptir. Alzheimer
hastalığ ı nda beyinde asetilkolin m iktarı azalmıştı r.

Nörotransmitterler Nöropeptitler

• Endorfin, enkef.alin ve dinorfin gibi endojen opioidler

ile substans P, nöropeptit Y, somatostat in ve VIP gibi
• Dopamin • Ventral tegmental bölge ve
peptitler d iğe r nörotransm itterlerin aksine somada
substantia nigra sentezlenirlerve etkileri geri alım ile sonlanmaz.
• Serotonin • Raphe nükleus

• Norepinefrin • Lokus sereleus • Substans P ve glutamat medulla spinaliste ağrı

• Asetilkolin • Bazal nükleus o luş umunda en önemli endojen maddelerdir.
 Nöropeptitler Endokannabinoidler

• Substans P'nin nörokinin-1 (NK 1 ) reseptörü bula ntı­ • Araşidonik asitten üretilen anandamid ve N-
kusmaya neden olur. araş id onoetono l amin endojen kannabinoidlerdir.

• Nöropeptit Y işta h ı artıra n en önemli endojen • Endojen kannabinoidler lipit yapılıdırla r ve

maddelerden birisidir. depolanmazlar.

• Adi poz dokudan salgılanan ve JAK/STAT reseptör • Postsinaptik nörondan üretilip presinaptik CB1
sistemini aktive eden leptin, nöropeptit Y' yi reseptörleri uyarırlar (retrograd transmisyon).
baskılayarak işta h ı ve insülin salgı lanma s ın ı azaltır.

Endokannabinoidler Endokannabinoidler

• Endojen kannabinoidler ve tetrahidrokanabinol • Tetrahidrokanabinol öfori, halüsünasyon,

(esrar) CB1 ve CB2 reseptörleri üzerinden adenilat motivasyonsuzluk sendromu, gözde kıza rma,
sikl azı inhibe ederler. analjezik etki, antiemetik etki ve işta h artışı gibi
etkilere neden olur. Pupill çapını değiştirmez.
• Glutamat ve GABA sa lgısını azaltırlar.

• CB1 reseptörleri santral sinir sistem inde CB2 • Dronobinol ve nabilon CB1 reseptörleıri ne agonist
reseptörleri periferde daha yaygındır. etki yaparak anti-kanser i laçlara bağlı bula ntı-ku s m a,
HIV-ilişki li kilo kaybı ve nöropati ağrı tedavisinde
kullanı lı rlar.

Oreksin

• Hipotalamusta en fazla olmak üzere beyinde yaygın

olarak bulunan peptit yapılı nörotransmitterdir.
Hipnosedatif İlaçlar
• Resept örleri OX1 ve OX2 G-proteinleri ile lk enetlidir.

• Oreksin reseptör antagonistleri suvoreksant ve

lemboreksant insomnia tedavisinde kullanıl ır.

• Almoreksant geliştiri l me aşamas ınd ad ı r.

 Benzodiazepinler Benzodiazepinler
• GABAAreseptörlerinin al ve vı arasındaki
• Anksiyolitik ve solunum depresyonu yap ı cı etkilerine
reseptörleri ile etkileşmeye girerek hücreye klorür
tolerans gelişmez.
giriş frekansını artırır l ar.

• Mikrozomal enzim sistemini indüklemez veya in hibe

• Etki yapmaları için ortamda mutlaka GABA
etmezler.
bulunm alı dı r.

• Terapötik dozlarda analjezi veya hiperaljezi

• Sedatif, hipnot ik, anksiyolitik, anestezik, antiepileptik,
yapmazlar.
spazmolitik ve anterograd amnezi yapıcı etkileri
vardır.

Benzodiazepinlerin Etkileri Farmakokinetik özellikleri

Farmakolo"ik etkileri
• Sedatlf etki
• Hipnotik etki
• Anksiyolitik etki
• Antleplleptlk etki
• Anestezlk etki
• Anterograd amnezi yapıcı erki
• iskelet kaslarını gevşetici etki
• Solunum depresyonu yapıcı etki
Tolerans eli me en etkileri
• Ankslyolltik etki
• Solunum depresyonu yapıcı etki
• Diazepam ve ön ilaç olan klorazepatın midenin asit
orta m ında o l uşan aktif metaboliti hız la emilir.
• lorazepam ve oksazepam faz l 'e uğramadan
doğ rudan faz 2 re aksiyonları ile metabolize edilir.
Lorazepam ve oksazepam aktif metabolit
oluştu rmaz, yaş lılarda, ka raciğe r ha s talığ ı olanlarda
veya karaciğer nakli yap ılan larda tercih edilirler.

Farmakokinetik özellikleri Farmakokinetik özellikleri

• Yarı ömrü en kısa midazolam sonra triazolamdır. • Yarı ömrü en uzun olan flurazepam, diazepaım ve
kloraz,epattır.

• Midazolam preanestezik medikasyon ve endoskopik

işle ml erde, triazolam insomnia tedavisinde ku ll anılır.
• Midazolam ve triazolam gibi kısa etkililer anksiyete
tedavisinde tercih edilmez.
• Diaze p a m ın yarı ömrü uzun olmasına ka rşın
lipofilitesi yüksek o ld uğu için etkisi hı z l a ba şllar ve
uzun sürer.
 Benzodiazepinler Benzodiazepinler
Farmakokinetik Özellikleri Farmakokinetik Özellikleri
Farmakoklnetik ozellik ı Benzodiaze in orneklerl Farmakokinetik ozelllk Benzodlııze in ornekleri
• Oral verildiğinde en hızlı absorbe edilen • Triazolam • Doğrudan faz 2 reaksiyonları ile metabolize • Lorazepam, oksazepam
• Uzun etkili olmasına karşın hızlı absorbe • Diazepam olanlar
edilen • Yarı ömr0 en kısa olanlar • Mlda.zolam, trlazolam
• M id enin asit ortamında aktifleşen ön ilaç • Klorazepat • Orta etklli olanlar • Alprazolam, klonazepam
olan • Yarı ömr0 en uzun olanlar • Flurazepam, dlazepam,
• Aktif metabolltı desmellldlazepama • Dlazepam, klorazepat, klorazepat

dönüşenler klordlazepokslt, praıepam

Farmakolojik etkileri Farmakolojik etkileri

• Alprazolam, klordiazepoksit, klorazepat ve diazepam • Benzodiazepinler uykuya dalma süresini ve REM' i

anksiyete tedavisinde en sık kullanılanlard ı r. kı sa ltı rlar, NREM'i uzatırlar.

• Antidepresan etkisi de olan alprazolam insomnia ve • Triazolam, flurazepam, alprazolam, nitrazepam,

agarofobi tedavisinde en fazla kul la nı lan klorazepat ve diazepam insomnia tedavisinde
benzodiazepindir. kullanı lı r.

• Klordiazepoksit hipnotik a m açlı kullanılmaz.

Farmakolojik etkileri Farmakolojik etkileri

• Benzodiazepinler rebound insomnia yaparlar. • Klonozepam, nitrazepam, lorazepam, midazolam,

Triazolam gibi kı sa etkili olan l arın rebound insomnia, klorazepat, klobazam ve diazepam epilepsi
bağımlılık, yoksunluk krizi ve psikotik yan t esir riski en tedavisinde en f azla tercih edilen
fazladır. benzodiazepinlerdir.

• Triazolam gibi kısa etkili olanlar artık etkiyi en az • Klordiazepoksit antiepileptik ve hipnotik etki
yapar. yapmaz; alkol yoksunluk krizi, anksiyete ve irritabl
kolon sendromunda kullanılır.
 Farmakolojik etkileri Farmakolojik etkileri
• Diazepam status epileptikus ve febril konvülsiyon da • Klonazepam absans (petit-mal) nöbet dahil hemen
ilk tercihtir. hemen tüm epilepsi tiplerinde, manide, hareket
bozu k l uk la rınd a, tiklerde ve obsesyonda tercih edilir.
• Ka raciğer bozu kluğ u olan ve/veya yaşlı hastalardaı
lorazepam t,ercih edilir. • Ant iobsesyonel etkisi en yüksek olan klonazepamdır.

• Diazepam alkol yoksunluk krizinde de öncelikle tercih

edilen ilaçlardan birisidir; karaciğe r bozukluğu olan
veya yaş lı hastalarda lorazepam veya oksazepam
kullanılı r.

Farmakolojik etkileri Farmakolojik etkileri

• Hipnosedatif, anksiyolit ik, anterograd amnestik ve • İskelet kası spazmlarında en fazla tercih edilen
spazmolitik etkilerinden dolayı intravenöz anestezide diazepamdır.
ku llan ı lır l ar.

• Zehirlenmelerinde ölüm nedeni solunum

• Kısasüreli cerrahi girişimlerde ve preanestezik
depresyonudur. Bu etkilerine tolerans gelişmez .
medikasyonda en kısa etkili benzodiazepin olan
midazolam terci h edilir.
• Tedavide benzodiazepin reseptör antagonisti
flumazenil intravenöz yoldan kullanı lı r.
• Kara ciğer bozuk luğu olan veya yaşlı hastalarda
lorazepam kulla n ılabil i r.

Tolerans, bağımlılık ve yoksunluk Flumazenil

• Anksiyolitik ve solunum depresyonu yapıcı etkilerine • Benzodiazepin reseptörlerinin antagonistidir.

tolerans gelişmez .

• Benzodiazepin ve zolpidem, zaleplon, zopiklon ve

• Triazolam gibi kısa etkili o l an l arın rebound insomnia, eszopiklon gibi "Z bileşiği" zehirlenmesinin
bağımlılı k, yoksun luk krizi ve psikotik yan tesir riski en tedavisinde intravenöz yoldan ku llan ı lır.
fazlad ı r.

• Barbitürat, genel anestezik ve alkol zehirlenmesinde

• Triazolam gibi kısa etkili olanlarda artık etki riski etkili d eğildir.
düşüktür.
 Benzodiazepinlerin Önemli Özellikleri Z bileşikleri

Farmakolojlk ozellik Benzodiaıepln orneklerl • Zolpidem, zopiklon ve zaleplon GABAA

• En fazla rebound insomnia ve bağımlılık yapan • Triazolam reseptörlerinin a 1 alt biriminde benzodiazepinlerin
• Antldepresan etki gösteren • Alprazolam bağlandığı bölgeyi aktive ederler.
• Antlobsesyonel etkisi en fada olan • Klonazepam
• Absans dahil epilepsilerde en sık verilen • Klonazepam
• Hareket bozukluklarında en sık verilen • Klonazepam
• İnsomnianın kısa süreli tedavisinde kullanılırlar.
• Orta etkili olduğu halde geç emilen insomniada • Oksazepam

tercih edilmeyen • Hipnotik etkilerini flumazenil önler.

Z bileşikleri Buspiron
• Selektif anksiyolitik etkili bir ilaçtır.
• Benzodiazepinlerden farklı olarak antiepileptik etki ve
iskelet kası gevşemesi yapmazlar.
• Sedasyon, hipnoz, amnezi, öfori, bağımlılık,
yoksunluk krizi, kas gevşemesi, antiepileptik etki
• Bağımlılık, kötüye kullanılma ve yoksunluk krizi yapmadan anksiyolitik etki yapar.
potansiyelleri vardır.

• Anksiyolitik etkisi 3-4 hafta sonra başlar.

• Z bileşikleri ile zehirlenmede intravenöz flumazenil
kullanılır.
• Sedasyon yapmadığ ı için taşıt kullanmayı olumsuz
etkilemez.

Buspiron Ramelteon ve Tasimelteon

• Anksiyolitik etkisine tolerans gelişmez, yoksunluk
• Melatonin MT1 ve MT2 reseptörlerine agonist etki
krizine neden olmaz.
yaparlar.

• GABA reseptörlerini aktive etmez, GABA'erjik

• Uykuya dalmada sorunu olan hastalarda insomnia
sistemle etki leşmeye girmez.
tedavisinde kullanılırlar. GABA'erjik sistemi
etkilemezler.
• 5-HT1A reseptörlerine parsiyel agonist etki yapar.

• Rebound insomnia, yoksunluk krizi ve bağımlılık

• Gebelik kategorisi B'dir. yapmazlar.
 Agomelatin
• Melatonin reseptörlerine agonist S-HT2 c
reseptörlerine antagonist etki yaparak major
depresyon tedavisinde ku ll an ıl ır.
• Melatonin Jet-lag sendromunda ku llanılır.
Hidroksizin
• Histamin H1 reseptörlerine antagonist etki yapar.
• Alerjik reaksiyonlar, taşıt tutmasına bağl ı bulantı,
anksiyete ve insomnia tedavisinde kullanılır.
Gabapentin
• GABA reseptörlerini uyarmaz.
• Voltaj bağımlı kalsiyum kanallarının alfa2 delta1 alt
birimini bloke eder.
• Parsiyel epilepsi, nöropatik ağrı, fibromyalji, herpet ik
nevralji, sıcak basması , alkol bağımlılığı, huzursuz
bacaklar sendromu, yaygın anksiyete bozukluğu ve
insomnia tedavisinde ku ll an ılı r.
Suvoreksant ve Lemboreksant
• Oreksinin OX1 ve OX2 reseptörlerini in hibe ederler.
• Uykunun ba şlatı l ması ve sürdürülmesi sorunu
olanlarda insomnia tedavisinde oral yoldan
kullanılırlar.
Pregabalin
• GABA reseptörlerini uyarmaz.
• Voltaj bağımlı kalsiyum kanallarının alfa2 delta1 alt
birimini bloke eder.
• Parsiyel epilepsi, nöropatik ağrı, fibromyalji, herpetik
nevralji, huzursuz bacaklar sendromu, yaygın
anksiyet e bozukluğu ve insomnia tedavisinde
kullanılır.
Barbitüratlar
• GABAAreseptörleri ile pozitif allosterik etkileşmeye
girerek cı· iyon ka n a llarının açık kalma süresini
uzatırlar.
• GABA olmasa da etki yaparlar.
• Doz-yanıt eğrileri dik, güvenlik indeksleri dar,
b ağım lılı k ve yoksunluk krizi riskleri yüksektir.
 Barbitüratların Etkileri Farmakokinetik özellikleri

Farmakolojik etkileri
• Hipnosedatif etki
• Anksiyolitlk etki
• Antiepıleptık etki
• Anestezlk etki
Tolerans gelişmeyen etkileri
• Antiepileptik etki
• Solunum depresyonu yapıcı
• Fenobarbital dışında büyük oranda kara ciğe rd e CYP
enzimleri tarafından metabolize edilirler.
etki
• Fenobarbital böbrek ile en fazla deği ş m ed e n it rah
edilen barbitü rattı r.

• Spazmolitik etki

• Hiperaljezik etki • Fenobarbital zehirlenmesinde idrarı alkali ya pmak

için sodyum bikarbonat kullanılır.
• iskelet kaslarını gevşetıcl etki

• Solunum depresyonu yapıcı etki

Farmakokinetik özellikleri Barbitüratların Farmakokinetik Özellikleri

• Ya rı ömrü en kı sa metoheksital d aha sonra Farmakokinetik özellik Barbitürat

tiyopentaldir.
• Yarı ömrü en kı sa olan • Met oheksital

• Yarı ömrü en uzun olan • Fenobarbit al

• 4-5 günlük ya rı ömrü ile yarı öm rü en uzu n barbit ürat
• Böbrek ile en fazla elimine • Fenobarbital
fenobarbitaldir.
edilen

• CYP enzimlerini ALA sentaz ı ve glukuronil transforazı • Enzim lnhibisyonu yapan • Sekobarbital
indükleyerek birçok il acın meta bo liz m a s ı n ı
h ızlan dırırlar.

Farma kolojik etkileri

• Fenobarbital ve sekobarbital hipnotik amaç lı

kullanıla bi li r.
İskelet Kası Gevşeticiler
• Fenobarbital status epileptikus ve febril konvülsiyon
tedavisinde d iazepa m ın alternatifidir.

• Kı sa etkili metoheksital ve tiyopental intravenöz

anestezide ku ll a nılı r.
 İskelet Kası Gevşeticiler Nöromusküler blokör ilaçlar

• İskelet kaslarını gevşeten ilaçlar genel anestezide ve • İskelet kaslarındaki nikotinik resept örleri kom petetif
yoğu n bakı md a çizgili ka sla rı gevşetm ek için (non-depolarizan) veya depolarizan bloke ederler.
kul la nı lan nöromusküler blokörler ve santral et ki ile
kas spazm ı nı çözen spazmolit ik ilaçlar olarak 2 gruba
• Genel anest ezide çizgili kasları felç etmek için
ayrılı r.
intravenöz yoldan ku lla nı l ı rl ar.

• M align hipertermi tedavisinde ku ll a nıl a n dantrolen

spazm olitik bir ilaç o l masına karşı n periferik et kisi ile
kas l arı gevşetir.

Kompet etif (non-depolarizan)

Nöromusküler Blokörler
nöromusküler blokörler
Non-depolarizan Depolarizan • İske let kaslarındaki nikotinik reseptörleri bloke
• Tubokürarin • Süksinilkolin ederek periferik etki ile iskelet kasla rın ı gevşeti rl er.
• Arraküryum
• Slsatraküryum
• Roki.lronyum
• Önce göz kasları en son karın ile solunum kasları felç
• VekOronyum
olur.
• Panküronyum
• PlpekOronyum • Kan-beyin bariyerini geçemezler. Ya l nızca
• MlvakOryum atraküryumun metaboliti ladonazin santral sinir
• Metakürln
sistemine geçerek konvülsiyona neden olur.
• Doksaküryum
• Gantaküryum

Kompetetif (non-depolarizan) Kompetetif (non-depolarizan) ilaçların

nöromusküler blokörler etkilerinin geri çevrilmesi
• Panküronyum, veküronyum, roküronyum ve • Yaptıkları iskelet kası gevşe mesi ni neostigmin,

pipeküronyum aminosteroid ya pı lı d ı rl a r. edrofonyum veya pridostigmin gibi beyne geçmeyen

antikolinest erazlar geri çevirir.

• Panküronyum uzun et kili st eroid yapılı il açt ı r.

• Antikolinesteraz verilmesiyle muskarinik aktivite artışına
Panküronyum kalpteki M 2 reseptörleri bloke ederek
bağlı otonom ik yan t esirleri engellemek için atropin
(vagolitik etki) taşikard i yapar.
kullanılır.

• Am inost eroid ya pı l ı nöromusküler blokörler histamin • Muskarinik resept örleri güçlü bloke ettiği için
salgılanmasına neden olmaz.
panküro nyum verilen hastalarda atropin verilmeyebilir.
 Kompetetif (non-depolarizan) ilaçların
etkilerinin geri çevrilmesi
• Sugammadeks, roküronyum ve veküronyum gibi
steroid yapılı nöromusküler blokör ilaçlarla şe lasyon
yaparak kimyasal antagonizmaya girer.
Atraküryum
• Kan pH'sında Hoffman reaksiyonu ile uzun etkili
ladonazin metabolitine spontan metabolize olur.
• Sistemik histamin sa l gılanm asına ba ğ lı
bronkokonstriksiyon yapar.
• Sis-atraküryum atraküryuma göre daha az
metabolize o l ması ve histamin sa lgıs ını artırmaması
nedeniyle rutinde daha fazla tercih edilir.
Steroid yapılı nöromusküler blokörler
• Panküronyum, veküronyum, roküronyum
aminosteroid yapılıd ır.
• Aminosteroid yapı lı nöromusküler blokörler histamin
sa lgı l anmasına neden olmaz.
• Veküronyum kardiyak muskarinik ve gangliyonlardaki
nikotinik reseptörleri etkilemez.
D-Tübokürarin
• En fazla sistemik histamin salgıl anmas ına yol açan
doğa l alkaloid nıöromusküler blokördür.
• Histam in artışına bağlı yaptı ğı hipotansiyon,
bronkokonstriksiyon ve hipersalivasyon gibi yan
tesirleri antihistaminik ilaçlar önler.
• Astımı veya hipotansiyonu olan hastalarda
ku lla nı lmaz.
Mivaküryum
• Plazma kolinesteraz ları tarafından metabolize edilir.
Kolinesterazı olmayanlarda uzamış apne yapar.
• Etki süresi kısadır.
• Histam in salg ısın ı a rtırarak flushing, hipotansiyon ve
bronkokonstriksiyona neden olur.
Steroid yapılı nöromusküler blokörler
• Roküronyum ka rdiyak muskarinik reseptörleri hafif
bloke eder. Roküronyu mun etkisi çok hızlı ba şlar.
• Panküronyum uzun etkili steroid yap ı lı ilaçtır.
• Panküronyum kalpteki M 2 reseptörleri bloke ederek
(vagolitik et ki) taşikardi yapar.
 Gantaküryum Süksinilkolin

• Non-enzimatik sistein aminoasidine metabolize olur. • iskelet kaslarındaki nikotinik reseptörleri uyarır.

• U l tra-kısa etki ba ş l angıc ına ve çok kısa etki süresine • Hücreye sodyum girişini artıra rak depolarizan blok
sahip nöromusküler blokör ila ç lardand ı r. yapar.

• İskelet kaslarını felç edici etkisini neostigmin veya L- • Neostigmin etkisini geri çeviremez.
sistein uygulaması ortadan ka ld ırır.

• Kaslarda önce fasikülasyon sonra felç yapar.

Süksinilkolin Süksinilkolin
• Plazma kolinesterazları tarafından metabolize edilir. • Sempatik ve parasempatik gangliyonlardaki nikotinik
ve kalpteki muskarinik reseptörleri aktive ederek
• Plazma koli n esterazı olmayanlarda uzam ış apne yapar. negatif inotropik ve negatif kronotropik et ki yapar.

• Etkisi en hızlı başlayan ve en kısa süren nöromusküler • Bradikardiyi önlemek için atropin ve glikopirolat gibi
blokördür. antikolinerjik kullanılır.

• Trakeostomi gibi k ısa süreli cerra hi işle m lerd e t ercih • Yüksek dozda adrenal medulladaki nikotinik
edilir. reseptör leri uyararak pozitif inotropik etki, pozitif
kronotropik etki ve hipertansiyon yapar.

Süksinilkolin Nöromusküler Blokörler

• Kas ağrıs ı, kreatin kinaz artışı ve hiperkalemiye neden ilaç Ba lama suresi (dakika) Etki suresi (dakika)
olur. • Sük-;lnilkolin • 0.8-1.4 • 6-11
• Kürar • 6 • 80

• Hiperkalemiye bağlı aritmi gelişebilir. Yan ı klıı, kapalı • At raküryum • 3 • 45

kafa travmas ı veya nöromusküler hastalığı olanlarda • Sls-atraküryum • 2-8 • 45. 90

kulla n ılmaz. • MıvakOryum • 2-3 • 15-21

• Panküronyum • 3-4 • 85 -100
• Rok Oronyum • 0.9-1.7 • 36-73
• Histamin sa lgısın ı stimüle eder. Malign hipertermi • VekOronyum • 2-3 • 40-45
yapar. Malign hipertermi t edavisinde dantrolen • Gantaküryum • 1-2 • 5-10
kull a n ılır.
 Nöromusküler Blokörlerin
Nöromusküler Blokörlerin Etkileri
Önemli Özellikleri
ilaç , Gangliyonlara etki Kardiyak ı Histamln Önemli ozellik Ni>romusküler blokor ornekleri
1

: muskarinik salıılanması • Etkisi en hızlı başlayanlar • Süksinilkolin, roküronyum,

1 1
rassıptorlera atki
gantaküryum
1

• Sükstn llkolin • Stlmülasyon • Stlmülasyon • Hafif

• Etkisi en kısa sürenler • Süksinilkolin, gantaküryum,
• Atraküryum • Yok • Yok • Hafif
mivaküryum
• Sis-atraküryum • Yok • Yok • Yok

• Tubok0rarln • Zayıf blok • Yok • Orta • Etkisi en uzun sürenler • Doksaküryum, metakürin,
• Panküronyum • Yok • Orta blok • Yok panküronyum, tubokürari n
• Roküronyum • Yok • Hafif blok • Yok
• Histamin salgılatmayanlar • Panküronyum, roküronyum,
• Veküronyum • Yok • Yok • Yok
veküronyum
• Gallamin • Yok • Güçlü blok • Yok

Nöromusküler Blokörlerin
Önemli Özellikleri
Onemll özellik
• Nlkotinik ve muskarinik
Dantrolen
Ni>romusküler blokör ôrnekleri • Fenitoin gibi hidantoin derivesidir.
• Süksinilkolin

reseptörleri aktive eden • Ryanodin reseptörlerini bloke ederek sarkoplazmik

• Kalpteki Mı reseptörleri bloke • Panküronyum retikulumdan kalsiyum salgılanmasın ı ve iskelet
eden kas l arın da eksitasyon-kontraksiyon kenetini
doğrudan inhibe eder.
• Sugammadeks tarafından • Roküronyum, veküronyum
şelasyonla etkileri geri
çevrilenler
• Periferik etkilidir.

Dantrolen Botulinum toksini

• Neostigmin, etkisini geri döndüremez. • Sinaptobrevinleri parçalayarak veziküllerden

asetilkolin salgılan ma sını irreversibl inhibe eder.
• Fa rklı bir ryanodin reseptörlerine sahip oldukları için
kalp kas ı ve düz kaslarda etki yapmaz. • Serebral palsi, oromandibüler veya hemofasiyal
spazm, tortikolis, strabismus, anal fissür, kronik
migren ve aşırı aktif mesane tedavisinde lokal olarak
• Malign hipertermi tedavisinde kullanılır. Nöroleptik
kullanılır.
malign sendrom, serebral palsi veya multipl skleroza
bağlı kas spazmlarında da yararlı olabilir.
 Diazepam Baklofen

• GABAA reseptörlerinin etkin liğini
ile iskelet kası gevşemesi yapar.
• İskelet kası gevşemesi için kullanıldığı dozlarda
sedasyona neden olur.
artırarak sant ra l etki • Oral yoldan etkili GABA-mimetikt ir.
• Santral sinir sisteminde presinaptik GABAs
reseptörlerini aktive eder.
• Serebral palsi ve multipl skleroza bağlı kas
s pazmlarının tedavisinde oral kullanılır.

Tizanidin Gabapentin
• GABA reseptörlerini uyarmaz.
• Santral sinir sisteminde klonidin gibi a 2 reseptörleri
akt ive eder.
• Voltaj bağı mlı kalsiyum kanallarının alfa2 delta alt birimini
bloke eder.
• Spinal kordda presinaptik ve post sinaptik inhibisyon
yapar.
• Multipl sklerozda görülen iskelet kası s pazmında oral
kullan ı lır.
• Santral etki ile iskelet kas ı gevşemes ine neden olur.
• Benzer mekanizmaya sahip olan pregabalin de ağrılı kas
spazm larının tedavisinde yararlıdır.

İskelet Kası Gevşeticiler

Mekanizma Yer Ornek ilaç

• İskelet kasında depolarizan blok • Perifer • SOksinilkolln
• iskelet kasında kompetetif blok • Perifer • Panküronyum
Spesifik hastalıklarda kullanılan bazı ilaçlar
• Ryanodin reseptör blokajı • Perifer • Dantrolen
• GABAAetkinliğinin artırılması • Santral • Diazepam
• Presinaptlk GABAı, aktlvasyonu • Santral • Baklofen
• a 2 reseptör aktivasyonu • Santral • nzanldln
• Volta) bağımlı kalsiyum kanalı • Santral • Gabapentln
lnhlblsyonu
 Riluzol Edaravon

• Nöronda hasar yapan tetradotoksin-duyarlı sodyum
kana lla rı ile glutamat NMDA ve kainat reseptörlerini
bloke eder.
• Amyotrofik lateral sklerozda (ALS) nöron h asarı nı
azaltmak için oral yoldan kullanılır.
• Oksidatif stresi ortadan kald ıran ve serbest radikalleri
azaltan antioksidan etkili bir ilaçtır.
• Amyotrofik lat eral sklerozda (ALS) nöron hasa rını
önlemek için intravenöz yoldan ku llanılır.

Nusinersen Pridin izomerleri

• SMN (survival motor neuron) protein üretimini • Dalfampridin, amifampridin ve fampridin potasyum
artı ra n antisense oligonükleotittir. kana ll arını bloke eden pridin izomeri organik
bi l eşikle rdi r.

• Spinal musküler atrofi (SMA) tedavisinde intrat ekal

ku l lan ıl an orphan (yetim) ilaçtır. • Fampridin ve dalfampridin mult ipl sklerozda yürüme
hızını artırır.

• Beyin-omurilik sıvısında yarı ömrü ortalama 150 gün

plazma yarı ömrü ortalama 75 gündür. • Amifampridin Lam bert Eaton myastenik sendromda
oral kulla n ılı r.

Spesifik Bazı Hastalıklarda Kullanılan İlaçlar

ilaç I Primer mekanizma Endikas on

• Rlluzol • NMDA reseptör blokajı • ALS

• Edaravon • Antioksidan etki • ALS Etil Alkol
• Nusinersen • SMN protein • Spinal musküler atrofl

üretiminde artma

• Dalfampridln • Po tasyum kanal blokajı • M ultipl skleroz

• Amifampridin • Potasyum kanal blokajı • Lambert Eaton

myastenlk sendrom
 Etil Alkol

• Ka raciğerde alkol dehidrogenaz ile asetaldehite

metabolize olur.
Etil Alkol
• Asetaldehitten genetik polimorfizm gösteren aldehit
dehidrogenaz ile asetik asit (asetat) ol uşu r.

• Alkolün bulantı-kusma ve flushing gibi istenmeyen

etkilerinden asetaldehit meta bol iti sorumludur.

Etil Alkol Etil Alkol

• Karaciğerde alkol dehidrogenaz ile asetaldehite • Wernicke- Korsakoff sendromuna neden olur.
metabolize olur. Tedavide tiamin ku llan ı lır.

• Asetaldehitten genetik polimorfızm gösteren aldehit • Dekstroz infüzyonu yapılan hastallara ve hiperemez.is
dehidrogenaz ile asetik asit (asetat) oluşur. gravidarumu olan gebelere Wernicke-Korsakoff
gelişimini önlemek için mutlaka tiamin verilmelidir.

• Alkolün bulantı -kusma ve flushing gibi istenmeyen

etkilerinden asetaldehit metaboliti sorumludur.

İlaçlarla etkileşmesi Alkol yoksunluk krizi

• Kronik alkoliklerde en önemli etki leşme asetaminofen • Mutlaka tiamin verilir.

ile olan etkileşme dir.
• Diazepam ve klordiazepoksit gibi uzun etkili
• Kronik alkoliklerde CYP enzimlerinin indüklenmesine benzodiazepinler ile insomnia, anksiyete ve
bağl ı asetaminofen metabolizması artaır. konvülsiyon bu lgul arı düzeltilir.

• Asetaminofen daha metabolize o lduğu için toksik • Akt if karaciğe r bozukluğu olanlarda lorazepam veya
metabolit i daha fazla ol uşur ve karaciğer nekrozu oksazepam tercih edilir.
ortaya çı ka r.
 Disülfiram

• Aldehid dehidrogenazı in hibe ederek asetik asit

oluşumunu engeller ve asetaldehid birikimine neden
Etanol bağımlılığının tedavisi olur.

• Asetaldehide bağlı bulantı-kusma, flushing, baş ağrısı,

terleme, hipotansiyon ve konfüzyon gibi bulgular
ortaya çı kar.

Disülfiram Naltrekson
• Gebelerde kullanıld ığında vertebra, gastointestinal ve • Uzun etkili opioid reseptör antagonistidir. Mü
trakea anomalileri ile karakterize VACTERL sendromu reseptörlerini daha güçlü bloke eder. Bu lantı - kusma
yap,ar. yapmadan alkol arzusunu aza ltır.

• CYP enzimlerini inhibe ederek özellikle fenitoin, • Alkol bağımlıların ın tedavisinde tek başına veya
varfarin ve izoniazidin metabolizmasını azaltır. akamprozat ile kombine ku ll anılır. Morfin ve eroin
bağım lı lığında da yararlıdır.

• Metronidazol, sefaperazon ve griseofulvin gibi bazı

ilaçlar alkolle a l ınd ı kları zaman disülfiram benzeri • Hepatotoksisite riski yüzünden disülfiram ile birlikte
bulgulara neden olur. verilmez.

Akamprozat Etil Alkol Bağımlılığı Tedavisi

• En iyi tanımlanan etki mekanizması GABAA ilaç Mekanizma

reseptörlerine agonist NMDA reseptörlerine zayıf • Aldehid dehi drogenazı inhibe eder.
• Disülfiram
antagonist etki yapmasıdır.
• Naltrekson • Uzun etkili opioid reseptör

antagonistidir.
• Etil alkol bağımlılığında oral yoldan ku ll anı lı r.
• Akamprozat • GABA.-. reseptörlerine agonist

• Naltrekson ile kombine edilebilir. NMDA reseptörlerine ant agonist

etki yapar.
 Metil Alkol
• Alkol dehidrogenaz ile forma ldehite aldehit
dehid rogenaz ile fo ırmik aside (format) metabol ize
edilir.
• Metabolitleri formaldehit ve formik asit toksiktir.
• Formaldehit metaboliti retina hasa rı ve irreversibl
körlük yapar.
Zehirlenme tedavisi
• Alkol dehidrogenaza afinitesi daha fazla olduğu için
formaldehit ye rine daha az toksik aseta ldehit
ol u şturmak amacıyla int ravenöz %10'1uk etil alkol
verilebilir.
• Alkol dehidrogenazı inhibe ederek formaldehit ve
formik asit o l uşumu n u azaltan fomepizol ku ll a nı lır.
• Fomepizol etilen glikol zehirlenmesinde de yararlıdır.
Etilen Glikol
• Antifrizlerde bulunan etil alkolü yı kan enzimlerce
metabolize edilen bir al koldur.
• M etabolitleri glikolik asit ve oksalik asit toksik
etkilerinden sorumludur.
• Oksalat kristalürisi zehirlenme tanıs ı nda önemlidir.
Metil Alkol
• Formik asit metaboliti mitokondriyal solunumu
engeller ve hipoksiye neden olur.
• Folik asit eksikliğinde formik asit birikmesi daha da
artar.
Zehirlenme tedavisi
• Asidozu düzeltmek için sodyum bikarbonat ku ll a n ı lı r.
• Metil alkol ve metabolitlerini uzaklaştı rmak için
diyaliz ya pı lır.
• Foırmik asit ol uş um un u azaltmak için folik asit veya
fol inik asit kullanılı r.
• Zehirlenme t edavisinde aktif kömür ve disülfiram
uygun değildir.
Etilen Glikol
• Etilen glikol zehirlenme tedavisi metil alkol
zehirlenme tedavisine benzer.
• Zehirlenme tedavisinde etil alkol veya fomepizol,
sodyum bikarbonat , diyaliz, tiamin, piridoksin ve
hipokalsemi için kalsiyum glukonat kull anılır.
• Aktif kömür ve disülfiram uygun değildir.
 Metil Alkol ve Etilen Glikol Zehirlenmesi

Zehirlenme etkeni Toksik metabolitler Tedavi

• Metil alkol • Formaldehit • Etli alkol

• Formik asit • Fomeplzol Parkinson Tedavisi

• Sodyu m bikarbonat

• Diyaliz

• Folik asit

• Etilen glikol • Glikolik asit • Etli alkol

• Oksalik asit • Fomepizol

• Sodyum bikarbonat

• Diyaliz

Parkinson Tedavisi Levodopa

• Bradikineziye dopaminerjik e tkinliği artı ran ilaçlar
tremor ve hipersalivasyona kolinerjik etkin liği azaltan
ilaçlar daha etkilidir.
• Santral sinir sistemine geçerek beyinde dopa
dekarboksilaz ile dopamine d önüşen ön ilaçtır.
• L-dopa'dan o l uşan dopamin substantia nigradaki D2
reseptörlerini uyarır.

• Dopamin 0 2 reseptörlerini doğrudan uyarmaz.

Levodopa Farmakokinetik özellikleri

• Bradikineziye tremordan daha etkilidir.
• 3-4 yıl sonra etkisinde dalgalanmalar başlar (on-off
sendromu).
• Santral sinir sistemine %1-3 geçtiği için tek başına
yüksek dozda kulla nılması gerekir.
• L-dopa' nın dopa dekarboksilaz ile dopamine
dönüşümü barsakta başlar.

• Periferde o luşan dopamin beyne geçemez ve bulantı­

kusma, hipotansiyon, aritmi ve peptik ülser gibi
periferik yan tesirlere neden olur.
 Farmakokinetik özellikleri
Farmakokinetik özellikleri
• L-dopa KOMT enzimi ile metaboliti 3-0-metildopa'ya
• Dopa d eka rboksilaz ın ko-faktörü piridoksin ile dö n üşür.
alınmaz.

• Entakapon, tolkapon ve opikaponı KOMT enzimini

• Perife rde dopa deka rbok silazı inhibe eden karbidopa inhibe ederek L-dopa'nın 3-0-metildopa'ya
veya benserazid ile birlikte alı n dığın da beyne geçen dö n üşümü n ü azaltır.
miktarı artar, periferik yan tesirleri, günlük doz
gereksinimi ve on-off sendromu riski azalır.
• L-dopa'nın entakapon ile verilmesi sonucu L-
dopa' nın santraıl sinir sist,e mine geçişi artar, günlük
doz gereksinimi ve on-off sendromu riski azalır.

L-dopa İlaç Etkileşmeleri Gastrointestinal yan tesirler

Etkile en ilaç Etkile menin sonucu • Periferde oluşan dopamine bağlı bu lantı- kusma ve
• Karbldopa veya benserazid • Periferde dopa dekarboksilazı inhibe iştahsızlık ortaya çıkar.
ederek L-dopa'nın periferik yan

tesirinde azalma beyne geçen

• Entakapon veya tolkapon
• Plridoksln
• L-dopa'ya bağl ı bulantı- ku s ma tedavisinde beyne
miktarında artma
geçmeyen 0 2 reseptör antagonisti domperidon
• KOMT enzimini lnhibe ederek L·
kullanılabili r.
dopa'nın beyne geçen miktarında artma
• Perlferde dopa dekarboksllazı aktlve
ederek L·dopa'n ın antlparklnson
• L-dopa mide asit s algısını da artırır.
etkinliğinde azalma

Kardiyovasküler yan tesirler Davranışsal yan tesirler

• Taşikard i ve ventriküler ekstrasistol gibi birçok aritmi • Depresyon, anksiyete, ajitasyon, konfüzyon,
ortaya ç ı kabilir. delüzyon, öfori ve halüsünasyon gibi birçok santral
yan tesirler ortaya çı kar.

• Tedavinin ilerleyen dönemlerinde azalmakla birlikte

postural hipotansiyon sık görülür.
• Nonselektif M AO inhibitörü veya sempatomimetik
ilaç alanlarda hipertansiyona neden olur.
• Klozapin, olanzapin, ketiyapin ve aripiprazol gibi
atipik antipsikotikler 0 2 reseptörlerini zayıf bloke
ettikleri için L-dopa' nın davranışs a! yan tesirlerinde
kısmen yararlı olabilir.
 Davranışsal yan tesirler Diskinezi ve yanıttaki fluktuasyonlar

• Dopamin D2 reseptörlerini bloke etmeden S-HT2A
reseptörlerine invers agonist/antagonist etki yapan
pimavanserin Parkinson hastalığı nda görülen
psikoz, delüzyon ve halüsünasyon tedavisi için ruhsat
alm ı ştır.
• L-dopa' ya bağlı diskinezi geliştiği nde glut amat NMDA
reseptör antagonisti amantadin veya antipsikotik
klozapin yara r lı olabilir.
• Baz ı hastalarda bu diskinezi L-dopa alınma s ı s ıra s ında
meydana gelebilir bu o laya t epe dozu aki nezisi denir;
tedavide glutamat NMDA reseptör antagonisti
amantadin verilir.

Parkinson'da Psikoza ve L-dopa'ya Bağlı

Diskinezi ve yanıttaki fluktuasyonlar
Yanıttaki Fluktuasyona Yaklaşım

• L-dopa kullanan hastalarda 3-4 yıl sonra on-off lla Mekanizma Tercih edildiği durum

sendromu gelişeb i li r. 3-21 gün ilaç tatili ile geçici • Pimavanserin • 5-HT24 lnvers agonisti • Parkinson' da psikoz

düzelme olabilir. tedavisi

• Amantadin • NMDA antagonlstl • L-dopa'ya bağlı

dlsklnezl ve off
• Off-sendromunun uzadığı durumlarda dopamin D2
sendromu
reseptör agonisti subkutan apomorfin, oral
amantadirı veya se lektif adenozin A2 reseptör • Apomorfın • D1 agonistl • L-dopa'ya bağlı off

sendromu
antagonisti oral istradefilin k ısa süreli ku ll an ı labili r.
• lstradefllin • Adenozln A1 antagonisti • L-dopa'ya bağlı off

sendromıı

Periferik dopa dekarboksilaz inhibitörleri KOMT inhibitörleri

• Entakapon, tolkapon ve opikapon KOMT enzimini
• Karbidopa ve benserazid periferde dopa
inhibe ederek L-dop a' nın 3-O-m etildopa'ya
dekarboksi l azı inhibe ederler.
dö nüşümünü aza ltır.

• Santral sinir sistemine geçmedikleri için Parkinson

• Entakapon KOMT enzimini yalnızca periferde
tedavisinde tek başlarına verilmezler.
tolkapon hem periferde hem de beyinde inhibe eder.

• L-dopa ve karbidopa kombinasyonu ile L-dopa' nın

beyne geçen miktarı artar ve periferik yan tesirleri • L-dopa'nın entakapon ile verilmesi sonucu L-
dopa ' nın beyne geçişi artar, etki süresi uzar, günlük
azalır.
doz gereksinimi ve on-off sendromu riski aza lır.
 MAO8 inhibitörleri MAO8 inhibitörleri

• Selejilin MAO8 enzimini irreversibl in hibe ederek • Meperidin, tramadol, metadon, dekstrometorfan ve
dopaminin yıkım ını azaltır. Yüksek dozda MAOA propoksifen gibi opiyat ilaçlarla alınmazlar.
enzimini de inhibe ederek antidepresan etki yapar.

• Serotonin sendromuna neden olma olasılıklarından

• Rasajilin selejilinden daha etkili ve nöroprotektif dolayı başka bir MAO inhibitörü, trisiklik
etkileri de olan MAO8 inhibitörüdür. antidepresan veya seçici serotonin geri a lım
inhibitörleri (SSRI) ile birlikte kullanılmaları uygun
• Safinamid L-dopa kullanan hastalarda off d eği ld ir.

p eriyotla rınd a kullanılan MA08 inhibitörüdür.

Amantadin Dopamin reseptör agonistleri

• M2 proteinine bağlanarak influenza A tedavisinde • Bradikineziye tremordan daha etkilidirler.

ku lla nı lan anti-viral ilaçtır.

• Parkinson tedavisinde birinci sıra tercih edilen

• Anti-dis,kinetik etkin liğ i NMDA reseptörlerini bloke ilaçlardır.
etmesine bağlıdır.
• Parkinson tedavisinde kullanılan dopamin reseptör
• L-dopa tedavisine bağlı diskinezide, off sendromunda agonistleri ergot yapısında olanlar ve ergot yapısında
ve ilerlemiş hastalarda gelişen iatrojenik diskinezi olmayanlar olarak 2 gruba ayrılırlar.
tedavisinde oral yoldan kullanılır.

Parkinson'da Kullanılan
Dopamin reseptör agonistleri
Dopamin Reseptör Agonistleri
• Rotigotin ve apomorfin dışında Parkinson tedavisinde Er ot yapılı olanlar Non-er ot apılı olanlar
oral yoldan kullanılır l ar. • Bromokrlptin • Pramlpeksol
• Pergolld • Ropirinol
• Rotigotin transdermal apomorfin subkutan verilir. • Llzurid • Rotigotin
• Lergotril • Apomorfin
 Bromokriptin
• D2 reseptörlerine agonist etki yapan ergot derivesidir.
• Bradikineziye tremordan daha etkilidir.
• Parkinson hastalığı dışında akromegali, erkek ve
kadında hiperprolaktinemi, nöroleptik malign
sendrom ve baz ı ülkelerde tip 2 diyabet tedavisinde
de ku ll an ılı r.
Ropirinol
• D2 reseptörlerine daha güçlü agonist etki yapan non-
ergot ilaçtır.
• Bradikineziye daha etkilidir.
• Orta ş iddetteki Parkinson' da tek başına etkilidir.
• Parkinson hastalığı dışında huzursuz bacaklar
sendromunun tedavisinde de tercih edilir.
Apomorfin
• D1 ve D2 reseptörlerine afinitesi daha faz l ad ır.
• L-dopa kullanan hastalarda gelişen akinezi
bulgularına karşı ve off-fenomeni uzadığında geçici
düzelme sağlamak için subkutan kullanı lır.
Pramipeksol
• D3 reseptörlerine D2 reseptörlerine göre daha güçlü
agonist etki yapan non-ergot ilaçtır.
• Bradikineziye daha etkilidir.
• Orta şiddetteki Parkinson'da tek başına etkilidir.
• Parkinson hastalığı dışında huzursuz bacaklar
sendromunun tedavisinde de tercih edilir.
Rotigotin
• D1 , D2 ve D3 reseptörlerine afinitesi daha fazladır.
• Erken dönem Parkinson ha stalığı ve huzursuz
bacaklar sendromunda transdermal kullanılır.
• Geç dönem Parkinson'da etkinliği tam
bilinmemektedir.
Dopamin reseptör agonistlerinin
yan tesirleri
• Yan tesirleri kısmen L-dopa'nın yan tesirlerine benzer.
• Postural hipotansiyon ve aritmilere neden olurlar.
Aritmiler ortaya çıktığında kesilmeleri gerekir.
• Bromokriptin gibi ergot deriveleri ağrısız vasküler
vazospazm, el-ayakta k ır mızı ağrılı şişme
(eritromelalji) ve retroperitoneal fibrozis yaparlar.
 Dopamin reseptör agonistlerinin
yan tesirleri
• Öfori, halüsünasyon, delüzyon ve konvülsiyon gibi
santral yan tesirlere neden olurlar.
• Mezolimbik sist emde D2 ve D3 reseptörlerini aktive
etmelerine bağlı olarak seksüel ist ek artışı, uzun
süreli amaçsız basmaka l ıp davranış l ar, aşırı yeme,
bahis oyu n ları ve alış -veriş merakı gibi davranış
bozuklukları görülebilir.
Esansiyel tremor
• Tremor tedavisinde ilk tercih propranololdur.
• Anksiyeteye bağ lı taşika rdi, toplum önünde konuşma
veya s ın av kaygı s ı ile birlikt e ise çok d eğerli i l açtı r.
• P2 agonistler, valproik asit, lityum ve trisiklik
antidepresanlar tremora sık neden olan il açlard ı r.
Tardif diskinezi
• Şizofreni tedavisinde ku ll a nıl an klasik antipsikotik
ilaçlara bağlı en son ortaya çıkan ve irreversibl olan
ekstrapiramidal yan tesirdir.
• 0 2 reseptörlerinde aktivite a rtış ı va rdır.
• Antipsikot ik i l acın birden kesilmesi ile daha da
şiddetlenir.
Santral etkili antimuskarinik ilaçlar
• Parkinson hastalığında görülen tremor ve
hipersallivasyon ile rezerpin veya haloperidol gibi
ilaçlara lbağlı Parkinson'da benztropin, biperiden,
orfenadin, triheksifenidil veya difenhidramin gibi
muskari nik reseptör antagonistleri öncelikle tercih
edilir.
• Atropin benzeri yan tesirleri vard ır. Dar açılı glokomu
ve benign prostat hipertrofisi olanlarda tercih
edilmezler.
Huntington hastalığı
• Tedavide veziküler monoamin taş ıyı cısın ı (VMAT-2}
inhibe eden tetrabenazin, vezikü ler amin pompasını
inhibe eden rezerpin, dopamin reseptörlerini bloke
eden haloperidol, flufenazin veya olanzapin
kullanılır.
Tardif diskinezi
• Antiparkinson veya antikolinerjik ilaç uygun değildir.
• Tedavide klasik antipsikotik ilaç yavaş yavaş kesilir ve
atipik ilaca geçilir. Veziküler monoamin transporter-
2'yi (VMAT-2) inhibe eden tetrabenazin, valbenazin
veya rezerpin verilir.
• Yüksek doz diazepam da ya rarlıdı r.
 Nöroleptik malign sendrom
• Antipsikotik i laç ların rijidite, yüksek ateş, otonomik
bulgular ve mental değişikliklerle giden nadir ama
ölümcül bir yan tesiridir.
• Tedavide diazepam, dantrolen, difenhidramin,
levodopa veya amantadin ku ll anılır.
Wilson hastalığı
• Tedavide ba kır şelatörü penisilamin kull anılı r.
• Penisilamin nefrotik sendrom, lupus benzeri
bulgular, myastenia ve gebe kadının bebeğinde cutis
laxa gibi yan tesirlere neden olur.
• Penisilamin hasta ların bir kısmında nörolojik yan tesir
yapar.
Antipsikotik İlaçlar
Huzursuz bacaklar sendromu
• Tedavide dopamin reseptör agonisti pramipeksol,
ropirinol veya rotigotin voltaj bağımlı kalsiyum
kanallarını bloke eden gabapentin veya pregabalin
ya da benzodiazepinlerden klonazepam tercih
edilir.
Wilson hastalığı
• Bakır şe latörü trientin penisilamine bağlı nörolojik
yan tesirler ort aya çıktığınd a kullanılır.
• Tetratiomolibdat nörolojik hastalığı olanlarda
nörolojik fonksiyonları trientinden daha fazla
koruyabilir.
Antipsikotik İlaçlar
• Şizofreni, bipolar hastalık, psikotik depresyon, sen il
psikoz, ilaçlara bağlı psikoz tedavisinde kullanılırlar.
• Klasik antipsikotikler ve ikinci kuşak ati pik
antipsikotikler olmak üzere iki grupta incelenirler.
• Öfori, halüsünasyon ve bağımlılık yapmazlar.
 Antipsikotik İlaçlar Şizofreni teorileri

• Şizofrenide görülen pozitif semptomlara daha etkili • Psikotik ha stalık l arın nörokimyasal mekan izmas ı net
olan klasik antipsikotikler daha fazla ekst rapiramidal olmamakla birlikte beyinde dopamin, serotonin ve
yan t esir yaparlar. glutamat ile il işkisi olduğunu gösteren kanıtlar vardır.

• Negatif semptomlara daha etkili olan ati pik

antipsikotiklerin ekstra piramidal yan tesir riskleri
düşü ktür.

Antipsikotik İlaçlar Antipsikotiklerin etki mekanizması

• Antipsikotik ilaçlar az s ayıd a is ti s naları olmakla

birlikte D2 , 5-HT2, a, muskarinik ve H1 reseptörlerini
• Tioridazin • Olanzapin bloke ederler.
• Flufenazln • Aripip razol / Breksipiprazol
• Proklorfenazin • Risperidon / Paıiperidon
• Tlotlksen • Ketlyapln • D2 reseptörlerini klasik antipsikotikler, atipik
• Klorprotiksen • Zlprasidon / lurasidon antipsikotiklere göre daha güçlü bloke eder.
• Zuklupentiksol • Karlprazin
• loksapln • Sertlndol
• Pimozid • Amisulpirid
• Haloperldol • Plmavanserln

Antipsikotiklerin etki mekanizması Antipsikotiklerin etki mekanizması

• Mezolimbik yalakta bulunan D2 reseptörlerinin • Area postremada D2 reseptörlerini bloke ederek

%60'ından faz l ası bloke edildiği zaman antiemetik etki yaparlar.
halüsünasyonlar kaybolur ve antipsikotik etki ortaya
çıkar. Klasik antipsikotikler ş izofrenide gö rülen pozitif
• Tuberoinfundibuleryolakta (median eminence) D2
semptomlara karş ı ku ll an ıl ırlar.
reseptörlerini bloke ederek hiperprolaktinemi,
amenore-galaktore, libido kaybı ve infertiliteye neden
• Klasik antipsikotikler nigrostriat,al yalakta olurlar.
postsinaptik D2 ıreseptörlerinin %80'den fazlasını
bloke ederse ekstra piramidal yan tesirler (EPYE)
ortaya çıka r.
 Antipsikotiklerin etki mekanizması
• Klozapin ve olanzapin gibi atipik antipsikotikler D2
reseptörlerini daha zayıf (%30-50) bloke eder.
• Ati pik antipsikotiklerin 5-HT2A reseptörlerine afinitesi
daha fazlad ı r.
• D2 /5-HTıA afinite o ranı klasik ilaçlarda daha
yüksekti r.
Antipsikotiklerin etki mekanizması
• Klasik veya atipik antipsikotikler a1 reseptör bl okajına
b ağlı postural hipotansiyon, H1 reseptör blokajına
bağlı sedasyon, muskarinik reseptör bl okajına bağlı
ağ ız kuruluğu, konstipasyon, üriner retansiyon ve
görme b ul a n ıklığı gibi atropin benzeri bulgulara
neden olurlar.
Atipik antipsikotiklerin etki mekanizmaları ile
ilgili özel durumlar
• Kariprazin D3 reseptörlerine parsiyel agonist, 5-HT2A
reseptörlerine antagonist etki yapar.
• Klasik antipsikotiklere bağlı hiperprolaktinemiyi
düzeltebilir.
Antipsikotiklerin etki mekanizması
• Atipik ilaçlar arasında en fazla kullanılanlardan olan
aripiprazol D2 reseptörlerini yüksek oranda işga l
etmesine karşın ekstra piramidal yan tesir yapmaz.
• Aripiprazol ve breksipiprazol D2 ve 5-HT1A
reseptörlerine parsiyel agonist etki yapar.
Atipik antipsikotiklerin etki mekanizmaları ile
ilgili özel durumlar
• Aripiprazol ve breksipiprazol D2 ve 5-HT1A
reseptörlerine parsiyel agonist etki yapar.
• Klasik antipsikotiklere bağlı hiperprolaktinemiyi
düzeltebilirler.
• Aripiprazol yarı ömrü en uzun antipsikotiklerden
biridir.
Atipik antipsikotiklerin etki mekanizmaları ile
ilgili özel durumlar
• Sulpirid ve amisulpirid 5-HT2A reseptörlerini belirgin
bloke etmeden D2 ve D3 reseptörlerini diğe r atipik
ilaçlardan daha güçlü inhibe ederler.
• Hiperprolaktinemi riskleri yüksektir.
• Diğer ati pik ilaçlardan daha fazla ekstrapiramidal yan
tesir yaparlar.
 Atipik antipsikotiklerin etki mekanizmaları ile
ilgili özel durumlar
• Risperidon ve paliperidon 0 2 ve 0 3 reseptörlerini
diğer ati pik antipsikotiklerden daha güçlü bloke
ederler.
Atipik antipsikotiklerin etki mekanizmaları ile
ilgili özel durumlar
• Pimavanserin 0 2 reseptörlerini bloke etmeden
ya ln ızca 5-HT2A reseptörlerine invers
agonist/antagonist etki yapar.

• Hiperprolaktinemi yapa rlar. • Parkinson hastalığında görülen psikoz tedavisinde

kullanılı r.

• Diğer ati pik ilaçlardan daha fazla ekstrapiramidal yan

tesirlere neden olurlar.

Psikiyatrik ve nörolojik etkiler Psikiyatrik ve nörolojik etkiler

• Klasik antipsikotikler şizofrenide görülen pozitif • D üşük doz ketiyapin insomnia tedavisinde kullanılır.
semptomlara atipik antipsikotikler negatif
semptomlara daha etkilidir.
• Klozapin ş izofren i öyküsü olan hastalarda intihar
riskini azaltan tek 2.j enerasyon antipsikotiktir.
• Klasik veya ati pik ilaçlara dirençli refrakter
şizofrenide NMDA reseptör duyarlı lığın d a artış yapan
• Konvülsiyon eş iğin i düşürürler. Epilepsili hastalarda
klozapin tercih edilir.
doz ayarl a ma s ı dikkatli yapı lm alıdır.

Metabolik ve endokrin etkileri Metabolik ve endokrin etkileri

• Klasik antipsikotikler ve ati pik antipsikotiklerden
• Aripiprazol, breksipiprazol ve kariprazin dopamin
risperidon, paliperidon, sulpirid ve amisulpirid 0 2
resept örlerine parsiyel agonist etki yaptıkları için
reseptörlerini güçlü bloke ettikleri için
klasik antipsikotiklere bağ lı yükse lm iş prolaktini
hiperprolaktinemi, amenore-galaktore, libido
düşürürler.
azalması ve infertiliteye neden olabilirler.

• Kilo artış ı,
hiperglisemi ve hiperlipidemi yaparlar.
• Hiperprol aktinemi sonucu özellikle kadın l a rda
Açlık kan şekeri, hemoglobin A1 c ve lipit takibi gerekir.
osteoporoz ortaya ç ıkabilir. Hiperprolaktinemi veya
osteoporoz geliştiğinde aripiprazol gibi atipik ilaca
geçilmesi gerekir.
 Metabolik ve endokrin etkileri Kardiyovasküler etkileri

• Alfa 1 reseptör blokajına bağl ı postural hipotansiyona

• Kilo artışı, hiperglisemi ve hiperlipidemiyi en fazla
neden olurlar.
yapan olanzapin daha sonra klozapin klasik
ilaçlardan en fazla klorpromazindir.
• Klorpromazin gibi fenotiazin türevlerinin postural
hipotansiyon riski en fazladır.
• En az kilo aldıran ziprasidondur.

• noridazin en fazla olmak üzere QT uzama s ı, torsades

de pointes, ST ve T dalgas ı değiş i kl iğine neden olurlar.
Kardiyak olaylara ba ğ lı ani ölüm riskinde artı ş yaptığı
için tioridazinin kullan ım ı yı llar önce kı sı tlanmıştır.

Kardiyovasküler etkileri Otonomik etkileri

• Atipik ilaçlardan ziprasidon en fazla olmak üzere
ziprasidon, ketiyapin, olanzapin ve sertindol de QT
uzamas ı ve torsades de pointes aritmi yapabilir.
• Atipik antipsikotikler metabolik sendrom, koroner
arter has talığı, stroke ve hipertansiyon riskinde artışa
neden olurlar.
• Alfa1 reseptör blokajına bağlı postural hipotansiyona
ve ejekülasyon inhibisyonuna, H1 reseptör blokajına
bağlı sedasyona, muskarinik reseptör blokajına bağlı
ağız kuruluğu , konstipasyon, ıü riner retansiyon ve
görme bulanıklığı gibi atropin benzeri bulgulara
neden olurlar.
• Postural hipotansiyon, ejekülasyon inhibisyonu ve
sedasyon yapıc ı etkisi en yüksek olan
klorpromazindir.

Antipsikotiklerin Otonomik Yan Tesirleri Diğer etkileri

Mekanizma Yan Tesir • Klozapin agranülositoz ve miyokardit yapabilir.

• Alfa 1 reseptör blokajı • Posıural hipotansiyon ve ejekülasyon Tedavinin ilk 6 ayınd a 3 haftada bir kan sayımı takibi
lnhlblsyonu gerekir. Klozapin siyalore yapar.
• Muskarlnik reseptör blokajı • Ağız kuruluğu, midrlyazls, slklople]I,

konstlpasyon, üriner retanslyon ve

• Klorpromazin toksik ve alerjik reaksiyona bağlı
toksik konfüzyonel durum
kolestatik hepatit ve sarılık yapar.
• Hl reseptor blokaıı • Sedasyon

• Tioridazin retinada birikerek pigmenter retinopatiye

neden olur.
 Klasik Antipsikotiklerin Klasik Antipsikotiklerin
Önemli Farmakolojik Özellikleri Önemli Farmakolojik Özellikleri
1
Fıırmakolo"lk onılllk Klasik anti sikotik Fumakolo lk ozallik Klasik antlpsllıotik
• Ekstrcıplramldal yan tesir riski en yüksek • Haloperldol • QT uzaması ve torsades de pointes • Tioridazin

olan riski en yuksek olan

• Postural hlpotansıyon ve sedasyon riski en • Klorpromazln • Antiemetlk amaçlı kullanılmayan • Tlorldazin

y0ksek olan • Plgmenter retlnopati yapan • Tloridazln

• En fazla kilo artışı, hlpergliseml ve • Klorpromazln

hlperlipidemi yapan
• Kolestatlk hepatit ve sarılık riski en yüksek • Klorpromazln

olan

Atipik Antipsikotiklerin Atipik Antipsikotiklerin

Önemli Farmakolojik Özellikleri Önemli Farmakolojik Özellikleri
Farmakolo"ik ozelllk Atlpik anti sikotik Farmakolojik ozellik Atipik antl sikotik
• Hlperprolaktinemi ve • Rlsperidon, paliperldon, • Dirençli depresyonda tercih edilen • Klozapin
ekstrapiramldal yan tesir riski amisulpirld • intihar riskini azaltan • Klozapln

yüksek olanlar • Agranülositoz, miyokardlt ve • Klozapin

• Klasik antipsikotiklere bağlı • Arlpiprazol, breksipiprazol, siyalore yapan

hiperprolaktinemiyi azaltanlar kariprazin • Hlpnotik olarak en sık kullanılan • Ketiyapln

• Parkınson hastalığında gorulen • Pimavanserln

psikozda kullanılan

Atipik Antipsikotiklerin
Önemli Farmakolojik Özellikleri
Fıırmakolo" ik onıllik
• Kilo artışı, hıperglisemi ve
hlperlipidemi riski en yüksek olanlar
• Kilo artışı, hlperglıseml ve
hlperlipidemi riski en düşük olan
• QT uzaması ve torsades de pointes
riski en yuksek olan
• Uzun yarı ömre sahip olan
Nörolojik yan tesirleri
Atiplk antipslkotik • Akut distoni, akatizi, perioral t remor, Parkinson
• Olanzapın, klozapın sendromu ve tardif diskinezi gibi ektrapiramidal yan
tesirleri haloperidol en fazla olmak üzere klasik
• Zıprasldon antipsikotikler daha çok yapar.
• Zıprasidon
• Akut distoni dopamin reseptör blokajına bağlı 1-5
günde ortaya çı kar. Yüz, boyun ve sırt kaslarında
• Arlpiprazol
spazm vardır. Tedavide benztropin, biperiden veya
difenhidramin gibi santral etkili antikolinerjikler
kulla n ılı r.