‫از دست رفتن تحریک‬

‫اگر به هر دليلي تحريك ژنراتور قطع شود‪ ،‬ميدان از دست ميرود‪ .‬برخي از داليل قطع شدن‬
‫تحريك عبارتند از‪ :‬خرابي در تجهيزات‪ ،‬باز نشدن موفقيت آميز بريکر تحريك‪ ،‬وقوع اتصال كوتاه‬
‫يا مدار باز در سيستم تحريك يا ايجاد جرقه بين حلقههاي لغزان‪ .‬رخدادن هر يك از اين عوامل‬
‫ميتواند براي ژنراتور وشبکه خطرآفرين باشد‪.‬‬

‫عبوري از سيمپيچ روتور‪ ،‬باعث تحريك مدار مغناطيسي روتور و تثبيت شار روتور‬ ‫‪dc‬‬ ‫جريان‬
‫ميشود‪ .‬اين شار ولتاژ داخلي ماشين را به وجود ميآورد كه با ولتاژ شبکه در ترمينالهاي ماشين‬
‫سنکرون است‪ .‬در صورتيکه تحريك قطع شود‪ ،‬جريان روتور به صورت نمايي و با ثابتزماني‬
‫مدار روتور شروع به كاهش ميكند‪ .‬ولتاژ داخلي هم با همان نرخ شروع به كاهش ميكند و از‬
‫آنجايي كه توان رأكتيو خروجي متناسب با ولتاژ داخلي است‪ ،‬مگاوار خروجي هم كاهش مييابد‪.‬‬
‫البته اين در صورتي است كه ژنراتور توليد كننده توان رأكتيو باشد‪ .‬در اين حالت كاهش توان‬
‫رأكتيو تا صفر شدن و عکس شدن جهت آن ادامه پيدا ميكند جذب توان رأكتيو جايگزين تحريك‬
‫مي شود تا ميدان روتور را ايجاد كند‪ .‬احتماالً مصرف مگاوار تا حدي افزايش پيدا ميكند كه از‬
‫محدويت مگاوار نامي ژنراتور فراتر رود‪.‬‬

‫تضعيف ولتاژ داخلي كوپل مغناطيسي روتور و استاتور را هم ضعيف ميكند‪ .‬ممکن است در‬
‫لحظاتي اين كوپل قادر به انتقال توان توربين به استاتور و شبکه نباشد كه در اين صورت ژنراتور‬
‫لغزش قطب رخ ميدهد و ژنراتور از حالت سنکرون خارج ميشود‪ .‬اين وضعيت مشابه حالت از‬
‫دست رفتن پايداري ماندگار است‪.‬‬

‫در اين شرايط‪ ،‬ژنراتور قادر به انتقال توان الکتريکي بيشتر به شبکه نيست و توان مکانيکي ورودي‬
‫به صورت انرژي جنبشي باعث افزاش دور مي شود و شتاب گرفتن ژنراتور ادامه مييابد‪ ،‬با‬
‫افزايش سرعت‪ ،‬خروجي توربين با عملکرد سيستم كنترل توربين (گاورنر) كاهش مييابد و از‬
‫طرفي توان الکتريکي نيز منطبق بر مشخصه گشتاور‪-‬لغزش افزايش مييابد تا جايي كه ماشين به‬
‫نقطه تعادل جديد برسد‪ .‬اين تعادل در نقطهاي است كه ژنراتور به صورت القايي كار ميكند و‬
‫جريان تحريك خود را از شبکه ميگيرد‪.‬‬

‫از دست رفتن سنکرونيزم پس از وقوع قطع ميدان‪ ،‬يك پديده سريع به شمار ميرود‪ .‬عموماً چند‬
‫ثانيه براي يك ژنراتور با بار نامي طول ميكشد كه از حالت سنکرون خارج شود‪ .‬نقطه كار جديد و‬
‫لغزش نهايي تحت تأثير مشخصه گاونر‪ ،‬امپدانس شبکه و بار اوليه ژنراتور قرار دارد‪ .‬براي يك‬
‫ماشين كه در حال كار با بار كامل است‪ ،‬لغزش در محدوده ‪ 2‬تا ‪ 5‬درصد قرار ميگيرد‪ .‬توان‬
‫خروجي ژنراتور در حالت القايي كمتر از توان آن در حالت قبل از خطا است‪.‬‬

‫اگر به هر دلیل در زمانی که ژنراتور با شبکه سنکرون است‪ ،‬جریان تحریک به صفر برسد‪،‬‬

‫ژنراتور سنکرون به ژنراتور آسنکرون تبدیل شده و دور روتور کمی بیشتر از دور سنکرون‬

‫خواهد شد‪ .‬توان الکتریکی تحویلی به شبکه کاهش و توان رأکتیو باالیی جذب خواهد شد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬از دست رفتن تحريك چه آسيب هايي به ژنراتور وارد مي كند؟‬

‫القاي جريان با فركانس كم بر روي روتور باعث وقوع آرک هاي شديد بين اجزاي روتور و داغ‬
‫شدن در اثر جريان هاي القايي مي شود‪ .‬بخش هاي انتهايي استاتور به دليل تقويت شديد شار (در‬
‫منطقه جذب توان رأكتيو بسيار بدتر از حالت كار در زيرتحريك) به شدت گرم مي شود‪.‬‬

‫‪Loss of Excitation‬‬ ‫يا‬ ‫‪Loss of Field‬‬ ‫به دليل اين خطرات‪ ،‬از رله تشخيص از دست رفتن تحريك‬
‫استفاده مي شود تا اين حالت را تشخيص داده و ژنراتور را از مدار خارج كند‪.‬‬

‫حالت مشابه ديگري كه امکان رخ دادن آن وجود دارد‪ ،‬بسته شدن بريکر اصلي و اتصال استاتور به‬
‫شبکه در حالتي است كه ژنراتور از مدار خارج و روتور ساكن باشد‪ .‬در اين صورت روتور در‬
‫معرض شار چرخان با سرعت سنکرون قرار مي گيرد و اين به معني القاي جريانهاي شديد با‬
‫فركانس ‪ 50‬هرتز در بدنه روتور است‪ .‬اثر پوستي باعث مي شود كه جريان به پوسته روتور كشيده‬
‫شود (جريان زياد در سطح مقطع كم)‪ .‬اين جريانات باعث افزايش شديد دماي پوسته روتور و‬
‫اختالف دماي آن بخش هاي داخلي روتور و شفت باعث اعمال استرس مکانيکي بااليي خواهد‬
‫شد‪ ( .‬در اين شرايط به دليل عدم چرخش روتور‪ ،‬تهويه اي هم در كار نيست) آرک هاي شديد‬
‫به بدنه روتور ايجاد مي شود‪ .‬آسيب شديد‬ ‫‪Retaining ring‬‬ ‫بين گوه ها و همچين در محل اتصال‬
‫روتور در اين شرايط حتمي خواهد بود‪ .‬از اين رو اينترالک مطمئن بايستي از وقوع اين حالت‬
‫جلوگيري نمايد‪ .‬همچنين حفاظتي بايد در حالتي كه حتي ژنراتور در مدار نيست فعال باشد كه‬
‫بالفاصه كليد را قطع كند‪.‬‬

‫نتايج شبيه سازي‬

‫با نرم افزار‬ ‫‪IEEE‬‬ ‫شبيه سازي قطع تحريك بر روي يکي از ژنراتورهاي شبکه ‪ 118‬باسبار‬
‫‪ PowerFactory‬ديگسايلنت‬

‫صفر شد‪ .‬گرافهاي زير وضعيت‬ ‫‪parameter event‬‬ ‫توسط‬ ‫‪G49‬‬ ‫در اين مطالعه‪ ،‬تحريك ژنراتور‬
‫پارامترهاي الکتريکي ژنراتور را بعد از وقوع اين حادثه نشان مي دهد‪.‬‬

‫‪DIgSILENT‬‬
‫‪400.00‬‬

‫]‪[Mvar‬‬

‫‪200.00‬‬

‫‪0.00‬‬

‫‪-200.00‬‬

‫‪-400.00‬‬

‫‪-600.00‬‬
‫‪-0.5000‬‬ ‫‪1.5983‬‬ ‫‪3.6967‬‬ ‫‪5.7950‬‬ ‫‪7.8933‬‬ ‫]‪[s‬‬ ‫‪9.9917‬‬
‫‪Gen 49: Reactive Power‬‬

‫شکل ‪ : 1‬وضعيت توان رأكتيو‪ :‬پس از قطع تحريك توان رأكتيو از يك مقدار مثبت به شدت منفي و نوساني شد‬
 ‫‪DIgSILENT‬‬
‫‪3.00‬‬

‫]‪[p.u.‬‬

‫‪2.00‬‬

‫‪1.00‬‬

‫‪0.00‬‬

‫‪-1.00‬‬

‫‪-2.00‬‬
‫‪-0.5000‬‬ ‫‪1.5983‬‬ ‫‪3.6967‬‬ ‫‪5.7950‬‬ ‫‪7.8933‬‬ ‫]‪[s‬‬ ‫‪9.9917‬‬
‫)‪Gen 49: Excitation Current (non-reciprocal p. u. system‬‬

‫شکل ‪ : 2‬جريان القا شده بر روي روتور (جريان نوساني درحد نصف جريان نامي روتور با فركانس لغزش)‬

‫‪DIgSILENT‬‬
‫‪15.50‬‬

‫]‪[kA‬‬

‫‪13.00‬‬

‫‪10.50‬‬

‫‪8.00‬‬

‫‪5.50‬‬

‫‪3.00‬‬
‫‪-0.5000‬‬ ‫‪1.5983‬‬ ‫‪3.6967‬‬ ‫‪5.7950‬‬ ‫‪7.8933‬‬ ‫]‪[s‬‬ ‫‪9.9917‬‬
‫‪Gen 49: Current, Magnit ude‬‬

‫شکل ‪ :3‬جريان استاتور (افزاش حدود ‪ 50‬درصد و نوساني)‬

 ‫‪DIgSILENT‬‬
‫‪22.00‬‬

‫]‪[kV‬‬

‫‪21.00‬‬

‫‪20.00‬‬

‫‪19.00‬‬

‫‪18.00‬‬

‫‪17.00‬‬
‫‪-0.5000‬‬ ‫‪1.5983‬‬ ‫‪3.6967‬‬ ‫‪5.7950‬‬ ‫‪7.8933‬‬ ‫]‪[s‬‬ ‫‪9.9917‬‬
‫‪Gen 49: Line-Line Positive-Sequence-Voltage, Magnitude‬‬

‫شکل ‪ :4‬ولتاژ ترمينال ژنراتور (افت ولتاژ حدود ‪ 10‬درصد و نوساني)‬

‫‪DIgSILENT‬‬
‫‪400.00‬‬

‫]‪[Mvar‬‬

‫‪300.00‬‬

‫‪200.00‬‬

‫‪100.00‬‬

‫‪0.00‬‬

‫‪-100.00‬‬
‫‪-0.5000‬‬ ‫‪1.5983‬‬ ‫‪3.6967‬‬ ‫‪5.7950‬‬ ‫‪7.8933‬‬ ‫]‪[s‬‬ ‫‪9.9917‬‬
‫‪Gen 66: Reactive Power‬‬

‫شکل ‪ :5‬توان رأكتيو يکي از ژنراتورهاي نزديك به ژنراتور حادثه ديده‬

 DIgSILENT
1.04

[p.u.]

1.03

1.02

1.01

1.00

0.99
-0.5000 1.5983 3.6967 5.7950 7.8933 [s] 9.9917
Gen 49: Speed

) ‫ سرعت ژنراتور حادثه ديده (افزايش سرعت‬:6 ‫شکل‬

DIgSILENT
1.07

[p.u.]

1.03

0.99

0.95

0.91

0.87
-0.5000 1.5983 3.6967 5.7950 7.8933 [s] 9.9917
Gen 10: Terminal Volt age
Gen 12: Terminal Volt age
Gen 25: Terminal Volt age
Gen 26: Terminal Volt age
Gen 31: Terminal Volt age
Gen 46: Terminal Volt age
Gen 49: Terminal Volt age
Gen 54: Terminal Volt age
Gen 59: Terminal Volt age
Gen 61: Terminal Volt age
Gen 65: Terminal Volt age
Gen 66: Terminal Volt age
Gen 69: Terminal Volt age
Gen 80: Terminal Volt age
Gen 87: Terminal Volt age
Gen 89: Terminal Volt age
Gen 100: Terminal Volt age
Gen 103: Terminal Volt age
Gen 111: Terminal Volt age

‫ ولتاژ ترمينال ساير ژنراتورها‬:7 ‫شکل‬