soorten zinnen Nevenschikking
= gelijkwaardige zinnen = rompzin + bijzin (meestal met achter-pv)
 mededelend (.) = betekenisverband tussen 2 zinnen
 vragend (?)
 uitroepend (!) kenmerken (VGB):
 bevelend (!)  Verbinding tussen 2 zinnen door:
o voegwoord: MOEDDW
passieve en actieve zinnen o reeksvormer: en/en, of/of
o leesteken: (;) (:) (,)
A: Koen maakt fruitsap. o leesteken/voegwoord + bijwoord
P: De fruitsap wordt gemaakt door Koen.  Gelijkwaardigheid tussen 2 zinnen
opgelet:  Betekenisverband tussen 2 zinnen
 onecht passief
(= geen grammaticaal onderwerp)  de
o en pv blijven samen, pv staat op de 2 plaats
Er wordt voorgelezen aan de kinderen. vb. Ze eet elke dag fruit, want fruit is gezond.
(o = boek)
Soorten:
 Wordt in naamwoordelijk gezegde  aaneenschakelend verband
Vb. Marilou wordt alweer beter. vw: en, noch, niet alleen… maar ook, zowel… als
vwbw: bovendien, daarbij, verder, vervolgens
 tegenstellend verband
vw: maar, doch, of, hetzij… hetzij
vwbw: daarentegen, echter, toch, nochtans,
integendeel, evenwel
 oorzakelijk verband
vw: want
vwbw: dus, bijgevolg, immers, trouwens
samentrekking
= gelijke gemeenschappelijke delen worden slechts 1 keer
genoemd (storing vermijden)
= altijd weer herleidbaar tot volledige zinnen
Vb. eerst dronken we witte wijn en daarna (dronken we)
rode (wijn).
 samentrekking op woordniveau
= men laat woorddelen weg
Vb. lees- of rookzalen, dorpsstraten en -pleinen
o Achterwaartse = AB + CB = A- & CB
Vb. lees- of rookzalen
o Voorwaartse = AB + AC = AB - & C
Vb. dorpsstraten en -pleinen
Onderschikking
= bijzin heeft een functie in de hoofdzin
kenmerken:
 Scheidbaar:
de bijzinnen hebben een achter-pv (ook uitzonderingen: zie cursus)
pv en o staan niet naast elkaar – je kan er een zinsdeel tussen zetten
vb. Ik blijf wie ik ben.
 Vervangbaar:
De bijzin kan je vervangen door een voornaamwoord, voornaamwoordelijk bijwoord, of
voegwoordelijk bijwoord
 Afhankelijk:
De bijzinnen kunnen niet alleen voorkomen, ze zijn afhankelijk van een ander gezegde
Bijzinnen met achter-pv ingeleid door:
o onderschikkend voegwoord
 zonder betekenisverband = dat, of , om
 met betekenisverband = als, zodat, hoewel indien
(= reden, oorzaak, voorwaarde, toegeving)
o vragend woord
 vragend voornaamwoord: wie, wat, welke, wat voor een
 vragend bijwoord (waar, toen, wanneer, hoe, waar vandaan)
 vragend voornaamwoordelijk bijwoord (waarmee, waarop)
o bijvoeglijke/betrekkelijke bijzinnen ingeleid door:
 voornaamwoord (die, dat, van wie)
 betrekkelijk bijwoord (waar, toen)
 betrekkelijk voornaamwoordelijk bijwoord
(waarheen, waarvan, waarmee)
Bijzinnen met voor-pv (= bijzinnen met hoofdzinsvolgorde)
o bijzinnen in de directe en semi-directe rede (erlebte rede)
direct = De directeur vroeg mij: “weet jij soms waar Ann is?”
indirect = Of ik wist waar Ann was, vroeg de directeur aan mij.
o bijzinnen van toegeving en voorwaarde
Al had je nu geen fout gemaakt, ons besluit stond al vast.
Wist ik het maar, ik zou het je zeggen.
o bijzinnen met balansschikking
= de bijzin staat achteraan en begint met ‘of’
= de rompzin bevat een negatie-element (nauwelijks, niet, niets)
Vb. Nauwelijks waren we thuis of het regende/ Het scheelde niets of ze had de finale gewonnen.
  samentrekking op constituentenniveau soorten:
(woordgroep)  zelfstandige bijzin
= men laat bestanddelen van woordgroep weg = zinsdeel op zichzelf
Vb. de witte jassen en de zwarte jassen = één functie in de hoofdzin
-> de witte en zwarte jassen Vb. Waar mijn auto is weet ik niet.

!! moeten identiek zijn nr: > soorten zelfstandige bijzinnen:

o vorm
o betekenis
!! de gemeenschappelijke delen mtn
onmiddellijk voorafgaan aan of volgen op het
voegwoord, voorzetsel of laatste element van de
reeksvormer
 samentrekking op zinsniveau
= men laat zinsdelen weg
Vb. Hij zit in de tuin en hij geniet van de stilte.
-> Hij zit in de tuin en geniet van de stilte.
!! moeten identiek zijn nr:
o vorm
uitzondering: pv’s kunnen wel w
samengetrokken als ze vorm gelijk zijn,
maar in getal of persoon verschillen
vb. Theo is vaak weg, maar ik heel
zelden.
o betekenis
o functie
functie zelfstandige bijzinnen
O-zin (Of ik zal komen) is niet zeker.
LV-zin Koen vertelde (dat hij moe was)
MV-zin (Wie nu binnenkomt), bied ik een drankje aan.
BwB-zin (Toen we arriveerden), zagen we haar dochter.
VzV-zin Ik reken erop (dat mijn dochter flink is).
 beknopte bijzin
= kan zinsdeel of zinsdeelstuk zijn
= verzwegen o en pv, vorm van deelwoord of te+ infinitief
= in de plaats van pv staat een onvoltooid deelwoord, voltooid deelwoord of infinitief
= verzwegen onderwerp bijzin moet gelijk zijn aan onderwerp of IO van hoofdzin
Vb. Na afscheid genomen te hebben van zijn vrienden, verliet hij het café.
Vb. door gespiekt te hebben, heeft zij haar kans op deliberatie verkeken.
!! als verzwegen o in hoofdzin ik/wij) of men/je/we/ze/iemand is, dan is het on
hoofdzin soms ook verzwegen
 bijvoeglijke bijzin (BVB-zin) = betrekkelijke bijzin = relatief zin
= deel van een zinsdeel
= BVB-zin bepaalt de kern (het antecedent) van het zinsdeel
(lijkt op bijv. naamwoord, zegt iets meer over de kern)
Vb. De auto die daar staat is van mij.

 soorten bijvoeglijke bijzinnen:

opgelet voor:
 foute samentrekking Beperkende BvB-zin Uitbreidende BvB-zin
o fout betekenisverband = niet weglaatbaar = weglaatbaar
o foute functie = antwoord op vraag: ‘wat = van de zin gescheiden door komma’s
o fout gebruik enkelvoud/ meervoud voor?’, ‘welk?’
o fout genus of getal
Vb. Het boek dat we gisteren Vb. Het meisje, dat net vier jaar geworden is,
 tantebetjeconstructie gelezen hebben, won veel praat te veel.
= onterechte inversie prijzen.