^Œâ◊=∞Ǩq^ŒºÅÖ’ 6= =∞Ǩq^Œº zè#fl=∞™êÎ^Õq 5

HõeÜ«ÚQÆOÖ’ J`«ºO`« j„Ѷ∞¨ OQÍ J#∞„QÆÇ¨ xflKÕÛq ^Œâ◊ =∞Ǩ

q^ŒºÅ∞ Jx K≥|∞`å~°∞. D ^Õ=`«Å =¸Å=∞O„`åÅ#∞ [ѨÇϨ Ÿ=∞
q^è•#O ^•fi~å Láêã≤¿ãÎ ™ê^茉õΩÅ∞ `«=∞ HÍ=∂ºefl ã¨∞ÅÉèíOQÍ
á⁄O^ŒQÅÆ ~°∞ Jx qâßfiã¨=Ú.
^ÕgÉèÏQÆ=`«O „ѨHÍ~°O ^Œâ◊=∞Ǩq^ŒºÅ∞
Ѩ~=° ∞ t=Ùx ÉèÏ~°º J~Ú#
ã¨f^Õq `«O„_ç ^ŒH„Δõ Ѩ*ÏѨu `«Å
ÃÑ\ì̃# Ü«∞*Ï˝xH˜ "≥à√◊ §@‰õΩ x~°‚
~ÚOK«∞‰õΩx Ѩ~°=∞ t=Ùx`À
K≥ѨÊQÍ, t=Ù_»∞ ^ŒHõΔ„Ñ¨*ÏѨu
PO`«~°º=Ú `≥Å∞ã¨∞H˘x#"å_≥·
Ñ≤Å∞Ѩ٠ÖËx KÀ@∞‰õΩ "≥à§◊ ~å^Œx
"åiOK≥#∞. "≥O@<Õ ã¨f^Õq
HÀѨO`À Ѩ~=° ∞ t=ÙxH˜ `«# x[
~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ PkѨ~åâ◊HΘ J=`å~°=Ú
^•eÛ =∞Ǩ t=Ùx =ÚO^Œ∞ `«# â◊H˜Î`À 10 J=`å~åÅ`À 10 "≥·Ñ¨ÙÖÏ (Zxq∞k
k‰õΩ¯Å∞, ÃÑ#· „H˜O^Œ (Éè∂í q∞, PHÍâ◊=Ú) "≥Ú`«OΠѨk k‰õΩ¯Å∞) t=Ùx
J_»∞‰¤ Ωõ Ok. D 10 J=`å~åÖË ^Œâ◊ =∞Ǩq^ŒºÅ∞QÍ „Ѩãk≤ ú á⁄O^•~Ú.
„Ѩu J=`å~°=Ú#‰õΩ XHõ ¿Ñ~°∞, Hõ^,Œè ÅHõ}Δ =Ú =∞iÜ«Ú =∞O„`«=Ú
L#flk. D J=`å~åÅÖ’ J=∞‡"å~°∞ XHõ "≥Ñ· Ù¨ ÉèÜ í ∞« OHõ~° ~°∂ѨO`À
HõxÑ≤ã¨∂Î<Õ =∞~À"≥·Ñ¨Ù JO^Œ"≥∞ÿ# â◊H˜Î ã¨fi~°∂Ñ≤}˜QÍ ã¨~°fi q^ŒºÅ‰õΩ
Jkè<åÜ«∞H˜QÍ K≥Ñʨ |_ç#k.
^Œâ◊=∞Ǩq^ŒºÅÖ’ 6= =∞Ǩq^Œº zè#fl=∞™êÎ^Õq 9

*Ï`«H=õ ÚÖ’x K≥_∞» Å#∞ x~°∂‡eOKÕ =∂`«

*Ï`«Hõ=ÚÖ’ |ÅO ÖËHõáÈ=@O ѨÓ~°fi[#‡Å K≥_»∞Hõ~°‡ =Å¡
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ^•xx áÈQ˘@∞ìH˘x ã¨∞YâßO`«∞Å`À rq`«O QÆ_Ñ» =¨ Öˇ
#x „Ѩu"åxH© LO@∞Ok. ^•xH˜ ^≥=· |ÅO `«Ñʨ xã¨iQÍ HÍ"åe.
^Œâ=◊ ∞Ǩq^ŒºÅ Láêã¨#^•fi~å *Ï`«H=õ ÚÖ’x K≥_∞» #∞ x~°∂‡eOK«∞
HÀ=@O ™ê^躌 O J=Ù`«∞Ok. â◊HÎ̃ J#∞„QÆÇϨ O =Å¡ ѨÓ~°fiHõ~‡° Å K≥_∞»
„ѨÉÏè =O Éèãí ‡‘ Ѩ@ÅO J=Ù`«∞Ok. Hõ#∞Hõ ^Àëêxfl |\ì̃ U ^Õ=`å
Láêã¨# J=ã¨~°"≥∂ K«∂K«∞H˘x ^•xx PK«iOK«_»O ^•fi~å ã¨∞Y
âßO`«∞Å`À ‰õÄ_ç# rq`åxfl á⁄O^Œ=K«∞Û Jx ^Œâ◊=∞Ǩq^ŒºÅ
Láê㨉Ωõ Å∞ K≥|∞`å~°∞.
ã¨$+≤ì ~°Ç¨Ï™êºxH˜ „ѨfHõÅ∞
ã¨`∞« Î Jã¨`∞« Î `å<≥#· , J=ºHõ"Î ∞≥ #ÿ Ѩ~"° ∞Õ t `«`Ϋ fi=Ú Ñ¨kq^è=Œ ÚÖˇ#·
<å=∞~°∂Ѩ=ÚÅ∞QÍ =ºHõÑÎ ~¨ K° ∞« bÅÜÕ∞ ^Œâ=◊ ∞Ǩâ◊‰Ωõ ÅÎ ∞. Wq ã¨$+≤ì
^Œâ◊=∞Ǩq^ŒºÅÖ’ 6= =∞Ǩq^Œº zè#fl=∞™êÎ^Õq 18

j
„ zè#fl=∞™êÎ ^Õq

^Œâ◊ =∞Ǩq^ŒºÅÖ’ 6= =∞Ǩq^Œº „j zè#fl=∞™êÎ^qÕ . ^Œ∞~åæ^qÕ

`åO„uHõ ã¨fi~°∂Ѩ"∞Õ D zè#fl=∞™êÎ J=`å~°O. D"≥∞<Õ „ѨKO« _» K«O_çH,õ
=„[ "≥~· Àzh Jx ‰õÄ_® Ñ≤Å∞™êÎ~∞° . L`«~Î ° ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ zO`«ÑÙ¨ s‚
^Œâ◊=∞Ǩq^ŒºÅÖ’ 6= =∞Ǩq^Œº zè#fl=∞™êÎ^Õq 34

#QÆfl`«fiO „ѨHõ$uH˜ „ѨfHõ

„ѨHõ$u â◊‰õΩÎÅ∞ â◊√^Œúâ◊HÎ̃
ã¨fi~°∂áêÅ∞ Jq #QÆflOQÍ<Õ
LO\Ï~Ú. L#fl^Œ∞#fl@∞¡QÍ
HõxÑ≤™êÎ~Ú. „ѨH$õ uÖ’ Jhfl
#QÆflOQÍ<Õ LO\Ï~Ú. XHõ¯
=∞x+≤ =∂„`«"∞Õ |@ìÅ∞ Hõ@∞ì
‰õΩO\Ï_»∞. „ѨHõ$uÖ’ L#fl
J=∂ Ü«∞Hõ`fi« =¸, ã¨fiK«Û`ù å,
â◊√^Œú"≥∞ÿ# â◊HÎ̃ ã¨fi~°∂Ѩ=ÚÖË
D z„`«OÖ’x ^Õ=`«Å #QÆfl
`åfiʼnõΩ ã¨∂K«#Å∞. `åO„uHõ z„`åbfl ã≤OÉÏeH± ÖψQfir J<Õ q+¨Ü∂« xfl
=∞#O =∞iÛáȉõÄ_»^∞Œ . Hõ#∞Hõ Hõ~∞° }Ï=∞~Ú J~Ú# [QÆ<å‡`«‰Ωõ D
z„`«O XHõ =∂i‡Hõ ã¨OHˆ `«O. JO`ÕQÍx W^Õ^À Ѷ∞¨ ’~°"∞≥ #ÿ ~åHõãΔ ≤
ÉÁ=∞‡h, `«ÅÅ∞ #~°∞‰õΩ¯<Õ P@qHõ ™êO„Ѩ^•Ü«∂xH˜ W^˘Hõ zǨÏfl=∞h
ÉèÏqOK«_O» ã¨i HÍ^Œ∞ Jx H˘O^Œi ÉèÏ=#.
`«Å#∞ YO_çOK«∞H˘<åfl â◊=O HÍ^Œ∞
zè#fl=∞™êÎ ã¨fi~°∂ѨO ÉèÜ
í ∞« OHõ~O° QÍ L#flѨÊ\˜H© ^•xÖ’ KåÖÏ
xQÆ∂_è»"≥∞ÿ# J~åúÅ∞<åfl~Ú. `«# `«Å#∞ `å#∞ YO_çOK«∞HÀ=_»O
`åºQÍxH˜ zǨÏflO. JÖÏO\˜ J`«∞º#fl`«"∞≥ #ÿ `åºQÆO ÖËx^Õ Z=~°∂
`«O„`« =∂~°Oæ Ö’ ã≤kxú á⁄O^ŒÖ~Ë ∞° . ^•xH˜ `«# ã¨~fi° ™êfihfl Ѩ}OQÍ
^Œâ◊=∞Ǩq^ŒºÅÖ’ 6= =∞Ǩq^Œº zè#fl=∞™êÎ^Õq 49

zè#fl=∞™êÎ ^蕺#O

„Ѩ`åºb_èÑ» ^¨ •O ã¨^=·≥ ^Œ^fŒè O zè#flO t~°ó Hõ„iÎHÍO

kQÆfi„™êÎO ã¨fiHõ|#úâ’}˜`ã« ∞¨ ^è•^è•~åO Ñ≤|hÎO =Ú^• I
<åQÍ|^Œtú ~À=∞}˜O „u#Ü«∞<åO ǨÏ$^Œ∞º`«ÊÖÏů $`åO
~°`åºã¨H=Îõ ∞<ÀÉè"í ÀѨi ^Œ$_è®O =<ÕÌ [áêã¨xflÉèÏ"£∞ I 1
^Œ̂HΔ Kåuã≤`å q=ÚHõzÎ ‰õΩ~å Hõ„sÎO `«^•ä Y~°Ê~°"∞£ I
ǨϙêÎÉÏè ºO ^Œ^fŒè ~°*’QÆ∞}Éè"í å <å=∂flÑ≤ ™ê =i‚h I
^Õ"åºtÛù#flHõ|#ú`ó« Ѩ`^« ㌠$¨ QÍú~åO Ñ≤|hÎ =Ú^• I
<åQÍ|^Œtú ~À=∞}˜~‡° #∞q^• ^èºÕ Ü«∂ ã¨^• ™ê ã¨∞~Ô ó· I 2
^Œâ◊=∞Ǩq^ŒºÅÖ’ 6= =∞Ǩq^Œº zè#fl=∞™êÎ^Õq 56

j„ zè#fl=∞™êÎ^qÕ JëÈì`~Ϋ â° `◊ <« å=∞ ™ÈÎ`„ "« ∞£

N áê~°fif L"åK« :
<å=∂flO ã¨ÇϨ „ã¨O Ѩ~=° ∞O, zè#fl=∞™êÎ „Ñ≤Ü∞« O â◊√ÉèOí I
Hõk`ä O« Éè=í `å â◊OÉè’ ã¨^ºŒ â◊≈„`«∞ xHõ$O`«#"£∞ II 1
ѨÙ#ó Ѩ$KåÛù=∞ºÇ¨ÏO ^Õ= Hõ$áêO ‰õΩ~°∞ =∞"≥∂ Ѩi I
ã¨ÇϨ „ã¨<å=∞ áêˆ~î K« Jâ◊HÀÎ Ü«∞ó ѨÙ=∂<£ Éè"í `Õ ü II 2
`Õ# H˜O Ѩ~º°î `Õ <å^èŒ `«<‡Õ „|∂Ç≤Ï Hõ$áê=∞Ü«∞ II
N ã¨^•t= L"åK« :
JëÈì`~Ϋ ° â◊`<« å=∂flO Ѩ~º°î `Õ `Õ# ã¨~fi° ^• I
ã¨ÇϨ „㨠<å=∞ áê~îã° º¨ ѶŨ O „áêáÈflu xtÛ`«"∞£ II
^Œâ◊=∞Ǩq^ŒºÅÖ’ 6= =∞Ǩq^Œº zè#fl=∞™êÎ^Õq 64

j„ zè#fl=∞™êÎ ã¨ÇϨ ã„ <¨ å=∂=oó

^蕺#"£∞ I
„Ѩ`åºb_èÑ» ^¨ •O ã¨^=·≥ ^Œ^fŒè O zè#flO t~°ó Hõ„iÎHÍO
kQÆfi„™êÎO ã¨fiHõ|#úâ’}˜`ã« ∞¨ ^è•^è•~åO Ñ≤|hÎO =Ú^• I
<åQÍ|^Œtú ~À=∞}˜O „u#Ü«∞<åO ǨÏ$^Œ∞º`«ÊÖÏů $`åO
~°`åºã¨H=Îõ ∞<ÀÉè"í ÀѨi ^Œ$_è®O =<ÕÌ [áêã¨xflÉèÏ"£∞ I
^Œâ◊=∞Ǩq^ŒºÅÖ’ 6= =∞Ǩq^Œº zè#fl=∞™êÎ^Õq 111

j„ zè#fl=∞™êÎ ã¨ÇϨ ã„ <¨ å=∞ ™ÈÎ`„ O«

(qâ◊fi™ê~° `«O„`O« )
„jQÆ}ËâßÜ«∞ #=∞ó I
„j^Õ=Ùº"åK«
^Õ=^Õ= =∞Ǩ^Õ= ã¨~fi° âßGq^•O=~° I
Hõ$áêO ‰õΩ~°∞ [QÆ<åfl^äŒ Hõ^Ü
Œä ∞« ã¨fi =∞=∞ „Ѩɒè I 1
„ѨK«}¤K«}¤̃HÍ ^Õg ã¨~°fiÖ’HõÇ≤Ï`≥·+≤}© I
`«™êºâ◊Û Hõk`ä O« ã¨~fi° O ãÎ̈=O K« Hõ=KåkHõ"∞£ I 2
W^•hO zè#fl=∞™êÎÜ∂« <å=∂flO ™êǨτã¨HOõ â◊√Éè"í ∞£ I
`«fiO „ѨHÍâ◊Ü∞« "Õ∞ ^Õ= Hõ$ѨÜ∂« ÉèHí =Îõ `«ûÅ I 3
j„ t= L"åK« I
â◊$}∞ ^Õq „Ѩ=HΔͺq∞ zÛù<åflÜ«∂ó ã¨∞=∞<ÀǨÏ~°"∞£ I
QÀѨhÜ«∞O „ѨÜ∞« `Õfl# Ü«∞nKÕÛ^ù •`«‡<À Ç≤Ï`«"∞£ I 4
# =HõÎ=ºO K« ‰õΩ„`åÑ≤ „áê}ÿ̌ó Hõ}ªQÆ`≥·~°Ñ≤ I
`«KÛ« $ù }∞+¨fi =∞¿ÇÏâßx ã¨~fi° O `«`¯« ^äÜ
Œ ∂« q∞ `Õ I 5
q<å ѨÓ*ÏO q<å ^蕺#O q<å *ϿѺ# ã≤^ºúŒ u I
q<å ^蕺#O `«^•ä ^Õq q<å Éè∂í `åkâ’^è#Œ "£∞ I 6
Ѩ~<°î å^Õ= ã≤kóú ™êº`«û`«ºO ã¨`º« O =~å#<Õ I
ѨÙ~å HÔ Ö· Ïã¨tYˆ~ ã¨~fi° ^Õ=ã¨ÉÏè ÅÜÕ∞ I 7